Wrd krasiejowskich gadw jest tylko jeden, zaledwie ptora metrowy dinozaur, sawicy

Wrd krasiejowskich gadw jest tylko jeden, zaledwie ptora metrowy dinozaur, sawicyjednak te wykopaliska na cay wiat.

Dinozaury z Krasiejowa

225 mln lat wstecz, w okresie triasu, ziemia tworzya jeden wielki kontynent Pange.Mniej wicej na terenie dzisiejszej Europy Zachodniej powstay jeziorainterkontynentalne jedno z nich sigao brzegami po Krasiejw, ma, podopolskwiosk.

Wanie koo Krasiejowa znaleziono kilka lat temu due skupisko szcztkw dinozaurw i rozpoczto wykopaliska. Pod kierownictwem prof. Jerzego Dzika z Polskiej Akademii Naukw prace zaangaowali si take pracownicy UO, m. in. mgr Dorota Majer z KatedryBiosystematyki, ktra opowiedziaa Galopadzie o tym unikatowym odkryciu. W miejscuwykopalisk musiaa by mielizna. Nieopodal do jeziora prawdopodobnie wpywaa rzeka,ktrej prd znosi na mielizn martwe zwierzta i roliny. Pokryway si one iem i w tensposb powstay warunki sprzyjajce fosylizacji, czyli powstawaniu skamieniaoci. Na to, ete dzi ju skamieniae szcztki przynis tam prd rzeczny, wskazuje uoenie szcztkw -niezgodne z biologiczna kolejnoci, raczej przypadkowo rozrzucone".

Co znaleziono?

Dotychczasowe artykuy prasowe mwiy najczciej jedynie tyle, e w Krasiejowieznaleziono dinozaury. Inne za traktoway o problemach z zagospodarowaniem terenuwykopalisk. Gdzie tracio si sedno, czyli mieszkacy tego swoistego cmentarzyska. W Krasiejowie odkryto skamienieliny rolin, ryb, bezkrgowcw, a take dobrze zachowanekoci krgowcw: pazw i gadw. Wrd pazw s to np. tarczogowe Metopozaury,nazwane tak ze wzgldu na ksztat gowy. Byy to zwierzta wodne, pucodyszne, mierzce 2-3 m wysokoci. Drapieniki te siedziay na dnie zbiornika wodnego, biernie czatujc naprzepywajce zwierztka i ryby. Wiksze od Metopozaurw byy Cyklotozaury ok. 5-metrowe, bardzo agresywne drapieniki ldowo-wodne. Z wygldu przypominay dzisiejszekrokodyle. Ich nazwa pochodzi od charakterystycznych otworw w czaszce, stad cykiotos",a zaur" to po prostu wielkie zwierz. Wrd gadw znalelimy np. Aetozaura niedue, boledwie metrowej dugoci, pokryte uskami rolinoerne zwierze. By w tamtych czasachodpowiednikiem dzika - na kocu czaszki mia ryjek, ktrego uywa do poszukiwania kczyrolin. lnnym okazem jest Fitozaur najwikszy z wczesnych drapienikw. Zwierz toprzypominao dzisiejszego gawiala (gatunek krokodyla). Najwikszy z odnalezionych naOpolszczynie okazw mg mie nawet 3,5 m dugoci.

Sawa lskiego dinozaura

Przy okazji swojej opowieci mgr Majer wyjania nam mit, ktry przyj si w caym wiecie.Panuje tendencja do nazywania kadego duego, starego zwierzcia dinozaurem, tymczasemstanowi one zaledwie kilkanacie procent wykopalisk. Dinozaury to wyjtkowa grupagadw, o specyficznej budowie miednicy. Maja charakterystyczne uoenie ng, ktre sjakby podcignite pod ciao. U pozostaych gadw, tak jak np. u wspczesnych jaszczurek,ciao jest zawieszone miedzy nogami. Wrd wykopanych przez nas wielu gadw jest tylko jeden dinozaur (dinozaurami s tylko niektre gady z ery mezozoicznej ), ale za to sawicy nasze wykopaliska na cay wiat. Jest to niepozorny, czworonony, ptorametrowy rolinoerca o wydatnym dziobie, bardzo prymitywny i pierwotny. Na pewno nie by on wielkim postrachem wczesnych ldw.

Wiadomo ju, e to najstarszy pradinozaur rolinoerny odkryty w Europie. Nazwano golskim dinozaurem, czyli Silesaurus Opolensis. Oprcz tych wielkich zwierzt s tam jeszczeuski ryby dwudysznej, szcztki ryby trzonopetwej, caa masa odciskw may, a takeroliny, m. in. znaleziona w tym roku, doskonale zachowana gazka pierwszej rolinynagonasiennej, jednej z najstarszych na wiecie. Stanowisko w Krasiejowie z kadym rokiemuzupenia wiedz o kolejne rzeczy."

Jaka przyszo dinozaurw?

Mimo, e krasiejowskie wykopaliska maj wielkie znaczenie dla wiatowej nauki, nie jestpewny ich los. Nie byo nawet pienidzy na ich odpowiednie zabezpieczenie, a w pewnymmomencie grozio im nawet zamknicie.

Na razie, po wielu bojach (gwnie medialnych) zasypano je piaskiem, by w ten sposb, wewzgldnie dobrych warunkach, przetrway zim (teren pokrywa jedynie folia, ktra juwielokrotnie bya zrywana przez wiatry. Zalane deszczem koci, wystawione nastpnie nadziaanie soca, rozsypyway si).

Rne s wizje zagospodarowania terenu wykopalisk. Najmielsza to stworzenie w tymmiejscu duego obiektu naukowo-rekreacyjno-dydaktycznego, gdzie mona by byozobaczy nie tylko koci zwierzt, ale i przekrj ewolucyjny, paleontologw przy pracy i koci in scitu czyli tak, jak zostay znalezione. W wiecie istnieje zaledwie kilka takichczynnych znalezisk, za triasowych, aktywnych i eksploatowanych, w ktrych jak w Krasiejowie wystpioby tak due nagromadzenie szcztkw w jednym miejscu, nie ma wcale.

Krasiejowskie wykopaliska sprzyjaj najwartociowszemu dla nauki typowi bada ichporwnywaniu. Ale czy mona o tym marzy, gdy miesicami szukano pienidzy nautrzymanie znalezisk w dobrym stanie?

Anna IDZIK, Beata LIWISKA