Atmosferaren geruzak

edo IONOSFERA

ATMOSFERAREN FUNTZIOAK

Izpi ultramoreetatik babestu Oxigenoaren gordailua

Behar dugun beroa gorde Fenomeno atmosferikoak

40. orrialdea

Liburuko 40. orrialdea irakurri

Proportzioa %Atmosferaren osagaiak

Nitrogenoa % 78

Oxigenoa % 21

Beste batzuk % 1

Atmosfera

Troposfera

a) Bataz besteko lodiera, 12 kmb) Gas kopururik handiena, guztien % 85 inguruc) Altueraren arabera tenperatura jaitsid) Fenomeno metereologikoak

Estratosfera

a) 12 km – 50 km lodierab) Gas kopurua troposferan baino murritzagoa ...c) Tenperaturak gora altuera igotzeand) Ozono geruza kokatzen da, bizidunontzat ezinbestekoa

Mesosfera

a) 50 km – 80 km, hau da 30 kmko lodiera

b) Gas kopuru oso txikiac) Gora egiten dugun neurrian tenperatura jeitsid)

Ionosfera

a) 80 km – 500 kmb) Gas kopuru txikia (nitrogenoa, oxigeno atomikoa...

c) Tenperaturak igo altueraren arabera, 2000ºCd) Aurora polarrak fenomenoa gertatzen dira

Exosfera

a) Oso zaila espazioarekin dituen mugak finkatzeab) Ia ez dago gasikc) Tenperaturak jeitsi oso maila baxuetarainod)

43. orr.

3. ariketa

T E s M e I o E x

h a u e k d i r a

G E . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

N i O x

a d i b i d e z

B e s

h a u e k d i r a

O S . . . . . . . . . . . . . . . . .

b a d i t u

A T M O S F E R A K

Atmosfera

baditu

hauek dira hauek dira

LURRA PLANETA

egiten ditu

Mugimenduak

Errotazioa

Ardatzaren inguruan

ondorioa

Eguna

Argitasuna

Gaua

Iluntasuna

Orduak-24

ErrotazioaEguzkiaren inguruan

Urtaroak

banatzan da

Lerro irudikariakParaleloak eta meridianoak posible egiten dute

Lurreko puntuak kokatzea Plano batean

errepresentatzea

Mapak

Proiekzioen bidez

Mercator Peters Zilindrikoa Konikoa

Eguna

Gaua

Lurraren ardatzaren inklinazioa 23 5´

Biraketa edo errotazioa

LURRA planeta inklinatuta dago eta horrek ondorioak ditu

Lurraren mugimenduak

1.- Biraketa edo errotazioa: ardatzaren inguruan birak ematen ditu

Ondorioa: eguna eta gaua

Lurraren mugimenduak

2.- Translazioa: Eguzkiaren inguruan birak ematen ditu

Ondorioa, urtaroa: udaberria, uda, udazkena, negua

Zergatik ?

Ipar hemisferioan ala Hego hemisferioan jotzen du zuzenago?

Beraz:

Ipar hemisferioan ................izango da eta

Hego hemisferioan ....................

udanegua

Eguzkia

Ipar hemisfe

rioan zuzen jotzen

duenez, uda

Hego hemisferi

oan zeharka jotzen

duenez, negua

Translazio mugimendua

Eguzkia

Ipar hemisferioan udabarria.

Hego hemisferioan udazkena.

Ipar hemisferioan negua.

Hego hemisferioan uda.

Ipar hemisferioan uda.

Hego hemisferioan negua.

Ipar hemisferioan udazkena.

Hego hemisferioan udaberria.

Ipar hemisferioan udako solstizioaGarai honetan, udan, ipar

poloen inguruan argitasuna dago hilabete luzeetan,

eguna da.

Solstizioa“Urteko egunik luzeena eta laburrena ematen den unea”

Ipar hemisferioan:• Udako solstizioa, ekainak 21ean

• Neguko solstizioa, abenduak 21ean

Ipar hemisferioan neguko solstizioaGarai honetan, neguan,

ipar poloen inguruan iluntasuna dago hilabete

luzeetan, gaua da.

EkinozioakEkinozioak

“Eguna eta gaua luzera berdinekoak diren unea”

Udaberrikoa noiz ?

Udazkenekoa noiz ?

Eguzkiak zuzen jotzen du. Lurralde txikia hartzen du

Berotasun handiagoa

Eguzkiak ez du zuzen jotzen. Lurralde handia hartzen du.

Berotasun txikiagoa

Udaberriko EKINOZIOAMartxoak 21

Gaua eta eguna 12 ordukoak

Udazkeneko EKINOZIOA:Irailak 21

Gaua eta eguna 12 ordukoak

Neguko solstizioaAbenduak 21

Egunik laburrena, gaurik luzeena

Udako solstizioaEkainak 21

Egunik luzeena, gaurik laburrena

Eguzkia

Translazio mugimendua dela eta

Zein klima daude

Eguraldia eta klima Eguraldia toki eta une jakin bateko

atmosferaren egoera da, egunekoa.

Klima, berriz, leku jakin bateko atmosferaren bataz besteko egoera da, urtean zeharkoa.

Zein klima daude ?

Zona klimatikoak

Ekuatorea

Kantzer Tropikoa

Zirkulu polar Artikoa

Zirkulu polar Antartikoa

Kaprikornio Tropikoa

Beroa

Epela

Epela

Hotza

Hotza

Klima motak

Ekuatoriala

Tropikal euritsua

Tropikal lehorra

Basamortukoa

Mediterrneoa eta antzekoak

Txinatarra

Ozeanikoa

Kontinentala

Polarra

Goi mendietakoa

Beroak

Epelak

Hotzak

BEROAK

HOTZA

EPELAK

EPELAK

HOTZA

Klimaren elementuak

Klimaren elementuak

Tenperatura

Latitudearen araberakoa -

Altitudearen araberakoa -

Latitudearen araberakoa -

Ekuatorearen inguruan beroagoa

Zenbat eta gorago hotzago

Itsasotik hurbil epelago

PrezipitazioakLatitudearen araberakoa - Ekuatorearen inguruan gehiago

Altitudearen araberakoa - Zenbat eta altuago gehiago

Latitudearen araberakoa - Itsasotik hurbil euri gehiago

Presioa Atmosferako aireak lurrazalean egiten duen indarra

Haizeak Airearen mugimendua, toki bateko eta besteko presio aldeen ondorioz.

Klimaren elementuak 1 - Tenperatura : leku guztietan ez da berdina

Faktore eragileak :

1.- Latitudea

3.- Itsasoaren hurbiltasuna

2.- Altitudea (- 0,5º 100 m igo ezkero)

Klimaren elementuak 1 - Tenperatura

Latitudearen arabera Tenperatura altuagoa da ekuatorean.

Poloetara hurbildu ahala tenperatura jaitsi egiten da.

Ekuatorean eguzkiak zuzen jotzen du Poloetarantz eguzkiak zeharka jotzen

du.

Klimaren elementuak 1 - Tenperatura

Altitudearen arabera

Gutxi gorabehera, 100 metroko, 0,50 jaisten da tenperatura.

Klimaren elementuak 1 - Tenperatura

Itsasoaren hurbiltasunaren arabera

Kontinenteetako kostaldean leunagoa da barrualdean baino.

Itsasoak tenperatura epeltzen du.

Itsas korronteen arabera Pentsa ez arren itsasoan

ur korronte handiak daude Korronteak hotzak edo

beroak izan daitezke

Tenperatura zelan neurtzen da ?

Tenperatura termometroarekin neurtzen da.

Isoterma lerroen bidez irudikatzen da.

”Iso” = berdin

Klimaren elementuak 2 - Prezipitazioak

Atmosferan ura dago, laino gisa.

Hoztu ondoren kondentsatuko ura Lurraren gainazalera erortzea prezipitazioa da, euria.

Leku batetik bestera aldatzen dira.

Klimaren elementuak 2 - Prezipitazioak

Altitudearekin ugaritu egiten dira.

Horregatik egiten du euri asko mendietan.

Zer forma dauka euri horrek ?

.

Klimaren elementuak 2 - Prezipitazioak

Ugariagoak dira kontinenteetako kostaldean barrualdean baino.

Izan ere, itsasoak hezetasuna sortzen du.

Klimaren elementuak 3 - Prezioa

Atmosferako aireak Lurraren gainazalean egiten duen indarra da presioa. Altitudearen araberakoa da.

Klimaren elementuak 3 - Prezioa

Airearen presioa barometroaren bidez neurtzen da eta ¡sobara deituriko lerroen bidez irudikatzen da.

Klimaren elementuak 4 - Haizea

Lurra berotu egiten da

Sortu da haizea !

Aire beroak igo egiten du

Lekua betetzen airea hotzagoa etorriko da

Klimaren elementuak 4 - Haizea

Haizeak Haizea airearen

desplazamendua da eta toki bateko eta besteko presio aldeen ondorioz sortzen da.

Haize orratzak haizearen norabidea adierazten du

Anemometroak haizearen abiadura.

Klimograma bat zelan egin

917483644232697770688590Litroak

8º11º15º18º19º19º17º13º10º9º5º5ººC

AAUIAUEMAMOU

1.- DATUEN ANALISIA:

• Tenperaturarik altuena eta baxuena

• Prezipitaziorik altuena eta baxuena

Zertarako ? Koordenatuetan eskala egiteko

Klimograma bat zelan egin

Tenperaturarik handiena

Euri litrorik gehien

Klimograma bat zelan aztertuBartzelona Tenperaturaren azterketa

Altuena noiz ? ............................... Zenbat gradu ? ................

Txikiena noiz ? .............................. Zenbat gradu ? ...............

Urteko bataz bestekoa ? Kalkulatu egin behar da

9+11+12+14+17+23+24+23+22+17+13+10 = 195

Bataz bestekoa hau da: 195 : 12 hilabete = 16,25 ºC

Zenbat gradutako bitartea edo diferentzia hotzenetik

beroenera ? ..............º C

Iparraldeko edo hegoaldeko tokia da ? ..............................

(Ipar hemisferioan uda, sasoi beroa, uztailean eta

abuztuan izaten da eta Hego hemisferioan urtarrila eta otsailean)

Klimograma bat zelan aztertuBartzelona Prezipitazioen azterketa

Gehien noiz ? ..........................................

Zenbat litro ? ...................

Gutxien noiz ? ..........................................

Zenbat litro ? ...................

Beraz, urteko bataz besteko prezipitazioa ?

30+40+56+46+53+40+30+46+81+78+55+46= 601 litro/urtean

Zein da hilabete lehorrena ? .......................................

Beraz, zein da urtaro lehorra ? ...................................

Tenperaturaren azterketa – 65. Orr.

Urteko bataz besteko tenperatura zelan neurtzen da ?

• Hilabete guztietako batuketa egin eta emaitza 12az zatituz lortzen da.

“ Bilboko eredua “

9+9+11+12+16+18+20+21+19+16+12+10 = 177

177 : 12 = 14,75º C

Aurreko azalpenaren arabera zer tenperatura da Bilbokoa?

Hotza, epela ala beroa?

Aurreko azalpenaren arabera nolakoa da tenperatura bitartea?

• TXIKIA – 3º C baino txikiagoa

• ERTAINA – 3 – 10 ºC artean

• HANDIA – 10ºC-tik gora

Prezipitazioen azterketa-65. orr.

Urte osoko prezipitazio kopurua jakiteko, hilabete guztietako prezipitazio-zifrak batu behar ditugu.

“ Bilboko eredua “

110+100+110+105+90+85+50+55+90+120+125+175 = 1015 litro

• Onolakoa da bilboko klima?

• OSO HEZEA – 1.750 mm-tik gora

• HEZEA – 1.000 – 1.750 mm artean

• LEHORRA – 250 – 1.000 mm artean

• OSO LEHORRA – 0 – 250 mm artean

Zein klima daude

Munduko klimak

Beroa

Epela

Hotza

Epela

Hotza

Munduko klimak

B E R O A K E P E L A K H O T Z A K

K L I M A K

Ekuatoriala Tropikal euritsua

Basamortu koa Ozeanikoa

Mediterranearra

TxinatarraKontinen

talaPolarra Goi

mendietakoaSiberia

rra Tropikal lehorra

Klima beroak - Tropikoen artean

Ekuatorea

Kantzer Tropikoa

Kaprikornio Tropikoa

Beroa

Klima beroak – Ekuatoriala

Bataz besteko tenperatura: altua, 25-27ºC

Hedadura termikoa: txikia, 1 – 3ºC

Prezipitazio-kopurua: oso handia, 1000tik 4.000mm/urteko

Prezipitazio-banaketa: erregularra

Klima beroak – Ekuatoriala

Klima beroak – Tropikala

Bataz besteko tenperatura: altua, 23-26ºC Hedadura termikoa:

txikia, baina ekuatoriala baino handiagoa, 3-5º

Prezipitazio-kopurua: nahiko handia, 600-1000 mm/urteko

Prezipitazio-banaketa: irregularra

Zein da Tropikal hezea ?Eta Tropikal lehorra?

A B

Klima tropikal hezea

Klima tropikal lehorra

Klima beroak-Tropikala-Eredu bat

Oihan tropikal hezea, AustraliaEuri asko egiten duen tropikoetako lurralde batzuetan oihan handiak eta badaude, ekuatoreko oihanaren itsura har dezaketenak

Klima beroak-Tropikala-Eredu bat

Oihan lehorra, TanzaniaUrtaro euritsuan prezipitazio handiak dituzten lurraldeetan, oihan handiak eta zuhaitz altuak sortu daitezke.

Klima beroak-Basamortukoa Bataz besteko tenperatura: altua, 20ºC inguru. Hedadura termikoa:

oso handia, urtean zehar eta egun eta gauaren artean.

Prezipitazio-kopurua: oso txikia, 250 mm/urteko baino gutxiago.

Klima beroak-Basamortukoa-Eredu bat

Basamortu subtropikala, SenegalSahel aldeko lur lehorrak explotazio handiegiak eragiten dien kalteek jasatzen dituzte, eta areagotu egiten da urtaro lehorretan

Klima beroak-Basamortukoa Paisaia

Klima epelak

Kantzer Tropikoa

Zirkulu polar Artikoa

Zirkulu polar Antartikoa

Kaprikornio Tropikoa

Epela

Epela

Klima epelak Non ? Tropikoen eta

zirkulu polarren artean. Klima horien ezaugarria

lau urtaroak dira. Urtaro horien artean

desberdintasun nabariak daude tenperaturari eta prezipitazioei dagokienez.

Klima epela-Mediterraneo

Bataz besteko tenperatura: epel-beroa: 18º.

Hedadura termikoa: handia, 14-15ºC.

Neguak: epelak, 6-7º. Udak: beroak, 23-24º Prezipitazio-kopurua:

nahiko urria, 400-500mm/urteko Prezipitazio-banaketa: guztiz

irregularra

Mediterraneo zonaldeko produkturik ezagunenak

mahatsa

garia

oliboa

Benidorm-era joaten dira aitaita-amamak negu partean. Zergatik?Neguak epelak eta udak oso beroak eta lehorrak

Klima epela - txinatarra Bataz besteko tenperatura:

epela/beroa, 15-20ºC Hedadura termikoa: handia,

14-15ºC Neguak: epelak, 10ºC-tik gora Udak: oso beroak, 20-25ºC-tik

gora Prezipitazio-kopurua: handia,

1.000 mm/urteko inguruan Prezipitazio-banaketa: nahiko

erregularra, gehien udaberrian eta udan

Klima epela – Ozeanikoa edo Atlantikoa

Bataz besteko tenperatura: epela, 7-15ºC

Hedadura termikoa: ertaina, 10ºC

Neguak: nahiko epelak, 5-7ºC Udak: ez oso beroak, 20 bat ºC Prezipitazio-kopurua: handia,

700-2.000mm/urteko

Klima ozeanikoa - Geurea

Klima epela-Kontinentala

Bataz besteko tenperatura: hotz samarra, 5-10ºC

Hedadura termikoa: oso handia, 15-20ºC

Neguak: hotzak, 0ºC azpitik Udak: beroak, 20ºC-tik gora Prezipitazio-kopurua:

aldakorra, batzueten nahiko urriak

Prezipitazio-banaketa: irregularra

Klima kontinentala

Klima hotza - Goi mendietakoa

Bataz besteko tenperatura: oso hotza, 0ºC-tik beherakoa

Hedadura termikoa: oso handia

Neguak: oso hotzak Udak: hotzak, 10ºC-tik behera Prezipitazio-kopurua:

ugariak, 1500-2000 mm/urteko (elurra)

Prezipitazio-banaketa: irregularra

Klima hotza - Goi mendietakoa

Klima hotza - Polarra Bataz besteko tenperatura: oso hotza, beti 0ºC azpitik Hedadura termikoa: nahiko

handia, 10ºC-tik gora, betiere Neguak: hotz-hotzak, 0º

azpitik beti eta askotan oso azpitik

Udak: oso hotzak, nekez pasatzen da 10ºc-tik gora

Prezipitazio-kopurua: oso aldakorra da, normalean 300 mm/urteko baino gutxiago, nahiko urria beraz

Prezipitazio-banaketa: irregularra, batez ere udan egiten du euria edo elurra

Klima hotza - Polarra

Klima hotza - Siberiarra

Novosibirsk Siberiako hiririk handiena da.Siberian hotz handia egiten du, klima polarra eta kontinentalaren artekoa dauka. Neguak oso hotzak izaten dira.

Ea zer ikasi dugun1. Emandako orrian galderak dituzu.

2. Hemen diapositibak pasatzen joango gara, bakoitza bere zenbakiarekin.

3. Zuk pasa ahala erantzun egingo duzu.

4. Batenbat ez baduzu egiten ... lasai, azkenean berriro pasatuko ditugu.

5. Adi, prets, ia !!!

1. galderaZer da ?

Toki eta une jakin bateko atmosferaren egoera da, egunekoa.

Leku jakin bateko atmosferaren bataz besteko egoera da, urtean zeharkoa.

2. galdera

Mundua bost zona klimatikotan banatzen da.

Idatzi argazkian falta diren zona klimatikoak

3. galdera

Tenperatura desberdina izaten da. Zeren arabera ?

3. ........................... arabera

5. ........................... arabera

7. ........................... arabera.

4. galderaa) Tenperatura berdineko

lekuak lotzen dituzten lerroak nola deitzen dira ?

.............................

a) Presio berdina duten lekuak loten duten marrak zelan deitzen dira ?

....................................

5. galderaPrezipitazioak edo euria:

c) Zenbat eta altuago (mendietan) euri gehiago ala gutxiago egiten du ? ..............................

e) Kontinenteen kostaldean euri gehiago edo gutxiago egiten du ? .................................

g) Ekuatoretik urrundu ahala euri gehiago ala gutxiago egiten du ? ..............................

6. galdera

Zer da presioa ?

c) Atmosferan dagoen airean sortzen duen haizea.

e) Atmosferan dagoen aireak Lurraren gainazalean egiten duen indarra.

g) Atmosferako aireak mendietan daukan tenperatura.

7. galdera

Zenbat eta altuera handiagoa, (Anboto punta esate baterako) presioa.......................da

8. galderaNeurgailuak

Tenperatura .......................... neurtzen da.

Haizearen abiadura ........................... neurtzen da.

Haizearen norabidea ......................... neurtzen da

9. galderaZein klima da hau ?

Hilik hotzeneko bataz besteko tenperatura 18°-tik gorakoa izaten da.

Tenperatura oso beroa beti, prezipitazio konstanteak eta ugariak, urtean 2.000 mm-tik gorakoak. (Ginea)

10. galdera Lurreko tenperaturarik

baxuenak. Ez dago udarik: hilik

beroenean batazl besteko tenperatura ez da inoiz 10º-ra iristen.

Prezipitaziorik ere ez dago ia. (Groenlandia)

11. galdera Negua oso hotza

izaten da, eta uda oso beroa eta oso hezea.

(Gaztela, Moscu)

12. galdera Oso tenperatura

berokoa da eta prezipitazio ugarikoa.

Bi urtaro: hezea eta lehorra.

Prezipitazioak garai hezean ematen dira gehienbat. (Afrika, Kuba, India)

Tenperatura epelak eta prezipitazio ugari ditu urte osoan. (Durango)

13. galdera

Neguak epelak eta udak oso beroak eta lehorrak (Benidorm, Espainiako alderik nagusiena)

Zonaldeko produkturik ezagunenak : olibondoak (olioa) mahastiak (ardoa) eta zerealak (garia)

14. galdera

Tenperatura hotza eta euri ugari izaten dira, askotan elurra ere bai, batez ere neguan.

(Pirineoak, Alpeak, Himalaya)

15. galdera