Orta Asya Türk Cumhuriyetleri

ORTA ASYA

TÜRK CUMHURİYETLERİ

• FATİH GÜNDAĞ

• HÜSEYİN KAYA

ORTA ASYA

TÜRK CUMHURİYETLERİ

KAZAKİSTANResmi Adı Kazakistan Cumhuriyeti

Başkenti Astana

Yüzölçümü 2.724.900 km2

Nüfusu 17.7milyon (2016 yılı)

Nüfus Artış Oranı % 0,16

Resmi Dili Kazakça

Yönetim Biçimi Cumhuriyet

Para Birimi Tenge (KZT)

Kişi Başı Milli Gelir 3.200 ABD Doları

İdari Yapı 14 yönetim bölgesi vardır

Bağımsızlık Tarihi 16 Aralık 1991

Milli Bayram 16 Aralık

KAZAKİSTAN Kazakistan, Avrasya’nın

kalbinde yer almaktadır.

Geniş bozkırlara yayılan

ülke, dünyada kapsadığı

alan bakımından 9.

sıradadır.

Ülke sınırlarının toplam

uzunluğu 12.187 km olup,

Rusya Federasyonu ile

6.467 km. (dünyanın en

uzun kara sınırıdır),

Özbekistan,Çin Halk

Cumhuriyeti, Kırgızistan ile

komşudur

KAZAKİSTAN

Kazakistan, doğusundaki Altay dağları, Güney ve güneydoğusundaki Tanrı

dağlarının uzantıları dışında geniş ova ve platolarla kaplıdır.

Ural dağları ile Altay dağları arasında büyük Kazakistan platosu uzanır.

Platonun kuzeyinde Batı Sibirya ovasının devamı olan Turan Ovası yer alır.

Aral gölü ile Hazar denizi arasında Üst Yurt platoları bulunur.

Hazar Denizinin kuzeyinde ise Kuzey Hazar ovası yer alır; bu ovanın bir

bölümünde yükselti deniz seviyesinin altındadır.

Yüzey Şekilleri

KAZAKİSTAN

Kazakistan’ın okyanuslardan ve denizlerden uzak kalması ve denizel

etkilerin iç kısımlara girmesini engelleyen yüksek dağların olması,

Kazakistan iklimini kıtasal kara iklim yapmaktadır.

İklimi yazları kurak ve sıcak, kışları sert geçen karasal iklim özelliklerini

taşımaktadır.

Ülke genelinde yaz ve kış ayları arasında ısı farkı çok büyüktür.

Ocak ayında ortalama -19 dereceden -4 dereceye kadar; Temmuz ayında ise

+19 dereceden +26 dereceye kadar farklılık göstermektedir.

Ülkede yağışın dağılışında değişmeler görülür.

Çöllerde yılık ortalama yağış 100 mm’nin altında iken Kuzeydeki platolarda

250-350 mm arasında değişir. Yıllık ortalama yağış Altay dağlarında

1500mm’yi bulur.

İklim Özellikleri

KAZAKİSTAN

Kazaklar bütün yaşamları boyunca Rusların,

Ruslaştırma ve Hıristiyanlaştırma politikalarına

şiddetle karşı koymuşlardır.

Büyük Türkçü İsmail Gaspiralı'nın bu konuda ve

Kazakistan'da ileri anlamda çalışmaları olmuştur.

Kazaklar Orta Asya’nın en kalabalık Türk-Kazak

milletidirler ve toplam nüfusun % 48 Kazak, % 34

Rus, % 6 Ukraynalı, % 4 Alman, % 8 de diğer

uluslardır.

Önemli şehirleri Alma-Ata, Karakanda, Çimkent,

Petropavlosk, Sempalatinsk ve Astana'dır.

Başkent Astana'ya 1998 yılında taşınmıştır

Nüfus ve Yerleşme Özellikleri

KAZAKİSTAN

Kazakistan Sovyetler Birliği içerisinde işlenebilir toprakların beşte birine

sahiptir ve halen önemli bir tarımsal ürün üreticisi ve ihracatçısıdır.

Tarım halen en çok istihdam sağlayan ve üçüncü büyük ihracatçı sektördür.

Toplam istihdamın %35,8’i bu sektördedir.

En önemli ürünleri başta buğday olmak üzere tahıl ürünleri ve pamuktur.

Ayrıca tütün, şekerpancarı, pirinç, arpa ve diğer tarım ürünleri

yetiştirilmektedir.

Geleneksel olarak göçebe olan Kazaklar hayvancılığa her zaman büyük

önem vermiş ve onları yaşamlarının bir parçası saymışlardır.

Ayrıca geniş Kazakistan topraklarının çayır-mera ve otlaklarla ve yaylaklarla

kaplı olması da hayvancılığa özendirmiştir. Ancak, hayvancılık daha çok sığır

ve küçükbaş hayvan ağırlıklıdır.

Tarım ve Hayvancılık Özellikleri

KAZAKİSTAN

Kazakistan’da yaygın bitki örtüsü bozkırlardır.

Dağlık alanlarda ve kuzeydeki Sibirya düzlüklerinde ise ormanlar yaygındır.

Çöl bölgelerinde, çöl bitkileri hakimdir.

Kazakistan, Aral, Balkaş, Alakol, Tengiz, Zaysan, Selatitengiz gölleri ve Ural,

Emba, Seyhun(Siriderya), Sarısu, İli, İrtiş nehirleri önemli su kaynaklarıdır.

İklim Özellikleri

KAZAKİSTAN

Türk Cumhuriyetleri içerisinde en zengin yeraltı kaynaklarına Kazakistan sahip bulunmaktadır.

Ülkenin zengin petrol ve gaz rezervleri bulunmaktadır.

Kazakistan dünyada hacim ve çeşit itibarıyla en zengin doğal kaynaklara sahip ülkelerden biridir.

Uranyum, krom, kurşun ve çinko yataklarının zenginliğinde dünya ikincisi, mangan ve bakırda dünya üçüncüsüdür.

Kömür, demir ve altın rezervlerinde dünya sıralamasında ilk on, doğalgaz, petrol ve alüminyum rezervlerinde ilk yirmi ülke arasındadır.

Kazakistan toprakları altında iki trilyon dolardan fazla keşfedilmiş doğal zenginlik bulunmaktadır.

Ülkenin mineral ve hammadde üretimi, ihtiyacının çok üstündedir.

Metalik bizmut, süngersi titanyum, kil, rafine bakır, mangan ve konsantreleri üretiminin %90’ı, petrol, metalik kurşun, çinko üretimin %80’i, doğalgaz, kömür, demir cevheri ve krom üretiminin de %50’den fazlası ihraç edilmektedir.

Kazakistan’da üretilen bakır, kurşun, çinko ve kadmiyum yüksek kalitesi ile dünya pazarında büyük talep görmektedir.

Madenler ve Enerji Kaynakları

KAZAKİSTAN

Kazakistan’da sanayinin temelini oluşturan enerji sektörüdür.

Toplam Petrol üretimin %83’ü ihraç edilmektedir.

Kazakistan’da yaklaşık 55 bölgede petrol bulunmaktadır.

En büyük alanlar Tengiz, Uzen, Karachaganak, Zhanazhol ve Kalamkas bölgeleridir.

KAZAKİSTAN

Kazakistan Sanayide Özellikle imalat, madencilik, enerji, metalurji, kimya ve

petrol kimya, inşaat malzemeleri önemli yer tutar.

Kazakistan’da biri batıda ikisi doğuda üç petrol rafinerisi, dokuma endüstrisi,

makine sanayi (traktörler, ziraat makineleri) ve gelişmiş kimya sanayiyi yer

alırken yılda 770.000 ton asbest, 9.4 milyon ton çimento üretmekte, taş ve

toprağa dayalı sanayi gelişme göstermektedir.

Kazakistan işlenebilir geniş topraklara sahiptir. Önemli ölçüde tarım ürünü

ihracatçısı ve üreticisidir.

Ayrıca bölgenin en zengin maden kaynaklarını elinde tutmaktadır. Geniş

ölçüde maden çıkarma ve bunları işleme durumundadır. Ülkede metalürji,

makine, petrol kimya, tekstil, tarımsal ürünleri işleme sanayiyi gelişmiştir.

Ülkenin ekonomik yaşamında devlet sektörü ağırlığını korumakta (% 90),

özel sektörde ve kolektif şirketlerde ise % 10 bir pay bulunmaktadır.

Sanayi ve Dış Ticaret

KAZAKİSTAN

Kazakistan nükleer silahlara sahip bir ülkedir. Sovyetlerin Uzay çalışmalarını yaptığı Baykonur Uzay merkezi de Kazakistan sınırları içindedir

Çok geniş toprakları bulunan Kazakistan'da ulaşım ağının en büyük temelini demiryolları oluşturmaktadır.

Bu demiryolları Kazakistan ekonomisi için büyük önem taşımakta ve yük taşımacılığının % 50'sini karşılamaktadır. Yolcu taşımanın % 50'sini Kara, % 30 demir ve % 2 ise hava yoluyla yapılmaktadır.

İhraç ettiği ürünlerinin başında ham petrol, doğal gaz, kömür, canlı hayvan, deri ve çeşitli tarım ürünleri gelmektedir.

İthal ettiği malların başında da ulaşım araçları ve yedek parçaları, makineler ve dayanıklı tüketim malları gelir.

Dış ticareti daha çok Rusya ve diğer BDT üyesi ülkelerledir.

Ayrıca son dönemde ABD, İngiltere, Japonya ve Türkiye ile ticaret hacmi artış göstermekedir.


KIRGIZİSTANResmi Adı Kırgızistan Cumhuriyeti

Başkenti Bişkek

Yüzölçümü 199.951 km2

Nüfusu 6.1milyon (2017 yılı)

Nüfus Artış Oranı % 2.10

Resmi Dili Kırgızca,Rusça


Para Birimi Som (KGS)



Bağımsızlık Tarihi 31 Agustos 1991

Milli Bayram 31 Agustos

KIRGIZİSTAN

Kırgızistan, Orta Asya’da

yer almaktadır.

Kırgızistan Orta Asya Türk

Cumhuriyetleri içerisinde

yüzölçümü en küçük ve

yükseltisi en fazla

(ortalama yükseltisi 2750

m’dir.) olanıdır

KIRGIZİSTAN

Ülke topraklarının tamamına yakını dağlarla kaplıdır.

Tanrı dağlarının merkezini oluşturduğu bu dağların yükseltisi fazla dorukları

sürekli kar ve buzullarla kaplıdır.

Kırgızistan’ın güneydoğusunda Tanrı dağları uzanır.

Tanrı dağlarının dorukları Çin ile doğal sınırını oluşturur.

Tanrı dağlarının kuzey kesiminde ülkenin en büyük gölü olan Issık gölü

(Kırgızca sıcak göl) yer alır.

Bu göl 1500 metre yükseklikte yer almasına rağmen hiç donmaz. Bunun

nedeni, gölün bulunduğu arazideki volkanik yapıdır. Orta kesiminde Fergana

havzası yer alır.

Yüzey Şekilleri

KIRGIZİSTAN

Tanrı Dağları ülkenin %65'ini kaplar

KIRGIZİSTAN

Ülkede dağlardan çok sayıda, hızlı akışlı, debisi fazla kısa boylu

ırmaklar akar.

Bunların en önemlileri Narin, Kursab, Talas ve Kızılsu’dur.

Kırgızistan’da çok sayıda irili ufaklı göller bulunmakta olup, adeta

göller ülkesidir (3000’e yakın göl bulunmaktadır).

Dünyanın ikinci en büyük krater gölü "Issık" gölü buradadır.

Hidrografik Özellikleri

KIRGIZİSTAN

Kuzeybatı Tanrı Dağları üzerinde bulunan ve ülkenin en büyük gölü olan Issık

Göl, Titikaka'dan sonra dünyanın en büyük dağ gölüdür.

KIRGIZİSTAN

Kırgızistan'da iklim karasaldır.

Bunun nedeni denizden uzak ve yükseltisinin fazla olmasıdır.

Ülkede, yazları sıcak ve kurak, kışları sert ve soğuk iklim özellikleri

egemendir. arttıkça sıcaklıklar azalır, yağışlar artar.

Güneydeki Tanrı dağlarında ve kuzeydeki dağlık kesimde yıllık

ortalama yağış 1000 mm ye yaklaşır.

Kırgızistan topraklarının büyük bölümü doğal bitki örtüsü olarak

yüksek dağ çayırları ile kaplıdır.

Ormanların oranı ancak, yüzölçümünün %6’sı kadardır. Ormanlar

daha çok ülkenin kuzey kesimlerinde toplanmıştır.

İklimi

KIRGIZİSTAN

Kırgızistan’ın alçak düzlüklerinde doğal bitki örtüsü olarak bozkır görülür.

KIRGIZİSTAN

Kırgızistan'da yerli halk Kırgızlar'dır (%64,9).

Diğer etnik gruplar içinde en büyük Özbekler (%13,8 ) ve Ruslar (%12,5)

oluşturur. Küçük gruplar ise Tatarlar (%1,9), Uygurlar(%1,1), Kazaklar

(%0,7) ve Ukrainler'dir (%0,5).

Nüfusun %34,4’ü 0–15 yaş, %6,2’si ise 65 yaş ve üzeridir.

Kırgızistan'da halkın %63,9’u şehirlerde geri kalanı ise kırsal kesimde yaşar.

Ülkede kilometrekare başına 29 kişi düşer.

Kırgızistan'ın önemli şehirleri ise Calabibad, Karagöl, Talas, Narin, Çolpan

Ata, Karaköl, Issık Köl'dur.


KIRGIZİSTAN Topraklarının ancak %7'si tarıma uygundur.

Tarım yapılabilen arazinin % 90 vadilerdedir.

Ekilebilir toprakların % 72 si sulanabilmektedir. Başlıca tarım ürünleri buğday,

pamuk, şekerpancarı, mısır, kenevir, tütün, sebze ve meyvedir.

Kırgızistan’da tarımın daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi

hakimdir.

Kırgızların göçebe bir yaşamdan gelmiş olmaları ve ülkenin dağlık olması

nedeniyle hayvancılık çok yaygın olarak yapılmaktadır.

Ayrıca hayvancılık Kırgızistan'ın önemli gelir kaynaklarından birini

oluşturmaktadır.

Faal nüfusun % 34'ü tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Milli gelirin %

66'sını tarım sektörü karşılamaktadır.

En çok küçükbaş hayvan beslenir.

Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır.

Tarım ve Hayvancılık

KIRGIZİSTAN

Kırgızistan yeraltı zenginlikleri bakımından diğer Türk Cumhuriyetlerine

oranla daha yoksuldur.

Önemli yeraltı kaynakları, kömür, altın, uranyum, cıva, çelik, antimuan,

tungsten, çinko, kalay, kurşun madenleridir.

Akarsularının zengin ve hızlı akışlı olması sonucunda önemli ölçüde hidrolik

santrallere sahiptir.

Ürettiği elektrik enerjisini de diğer ülkelere satmaktadır.


KIRGIZİSTAN Kırgızistan’da ağır sanayi gelişmemiştir. Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe

dayalıdır.

Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi hâkimdir. Ancak hafif

sanayi gelişmiştir. Bunlar da metalurji, petrol, doğalgaz, elektronik, elektrik

motorları, deri, mobilya, konservecilik, et ve şeker sanayi alanlarında

toplanmıştır.

Akarsu üzerlerinde kurulan hidroelektrik santralleri ekonomiye önemli katkıda

bulunur.

Kırgızistan son yıllarda turizm alanında büyük gelişmeler göstermektedir. "Orta

Asya'nın İsviçre'si" olarak adlandırılır.

Ülkenin turist çeken özelliği ise çok sayılardaki göler, ormanlar ve Issık Göl'e

sahip olmasıdır.

SSCB, zamanında Birliğin önemli bir turizm merkezine dönüşmüştür. Issık Göl

çevresine yüzbinlerce turist gelmektedir.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin dağılmasından sonra turizmin ülke

ekonomisine en önemli katkıyı yapabilecek sektör olarak seçilmiştir.


KIRGIZİSTAN

Denize kıyısı olmasa da yaz mevsimlerinde göl turizmi yapmakta, ayrıca ülke dağlarla kaplı olması nedeniyle kış sporlarına bağlı turizm gelişmektedir. Kış sporlarından sonra doğa gezileri, termal turizm yapılmaktadır.

Ülkenin dağlık yerşekillerinden dolayı ulaşım büyük ölçüde kısıtlanmıştır.

Yollar yüksekliği 2000 metre ve üzerini bulabilen rakımlar ve dik vadilerden dolayı sık sık viraj yapmak durumundadır.

Kış boyunca ulaşım ülkenin kimi yüksek rakımlı ve tenha bölgelerinde hemen hemen imkânsızdır.

Bunun yanında ulaşımı güçleştiren diğer etmenlerden biri de kara ve demiryolunun bugün uluslararası sınırlarla kesilmesidir.

Ülkede geziler ya yazın ya da kısa ulaşımda atlar da kullanılarak yapılır.

Kırgızistan; BM, AGÎK'e ve diğer dünya teşkilatlarına girerek, kendini kabul ettirmiştir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyetiyle birçok alanda anlaşmalar yapmıştır.


TÜRKMENİSTANResmi Adı Türkmenistan

Başkenti Aşkabat


Nüfusu 5.6 milyon (2016 yılı)


Resmi Dili Türkmence


Para Birimi Türkmenistan Manatı (TMT)



Bağımsızlık Tarihi 31 Agustos 1991

Milli Bayram 31 Agustos

TÜRKMENISTAN

Türkmenistan, Orta

Asya’da yer almaktadır.

Türkmenistan; Özbekistan,

İran, Afganistan komşudur.

TÜRKMENİSTAN

Türkmenistan, yüzey şekilleri bakımından sadedir.

Ülke topraklarının büyük bölümü yaklaşık %80’i dünyanın en büyük

çöllerinden biri olan Karakum Çölü ile kaplıdır.

Karakum çölü’nde tuzlu topraklarla örtülü ovalar ve tuzlu bataklıklar görülür.

Türkmenistan’ın kuzeybatısında Üst Yurt platosunun güney ucu, güneyinde

İran sınırı boyuca Kopet dağları ve Afganistan platosunun devamı yer alır.

Ülkenin Hazar denizi kıyıları, gri renkli kumlarla kaplı olup, ayrı bir

görünümdedir.

Yüzey şekleri

TÜRKMENİSTAN

Türkmenistan’da karasal iklim görülür.

Yazlar çok sıcak (ortalama 35o C) ve kurak geçer. Kışlar sert ve soğuktur.

Afganistan sınırındaki dağlık alanlarda sıcaklık -33 0C’ye kadar düşer. Ülke

yüzölçümünün büyük bir bölümünü kaplayan Karakum çölünde günlük ve

yıllık sıcaklık oldukça yüksektir.

Yağış miktarı son derece yetersizdir. Yıllık ortalama yağış miktarı, çöllerde 80

mm iken dağlık alanlarda ancak 300 mm’ye ulaşır. Yağışın büyük bölümü

ilkbahar aylarında, dağlarda ise yaz mevsiminde düşer.

Türkmenistan’da tarım alanları ve vahalar dışında doğal bitki örtüsü çöl

karakteri gösterir. Güneyde Bozkırlar, dağlık alanlarda ise Fundalıklar

hakimdir.

İklim Özellikleri

TÜRKMENİSTAN

Türkmenistan’daki başlıca akarsular

Özbekistan sınırı boyunca uzanıp, Aral

gölüne dökülen Ceyhun (Amu Derya)

batıda Hazar denizine dökülen Atrek ile

güneydeki çöllerde kaybolan Murgap ve

Tecen’dir.

Türkmenistan’da yapımı 1950 yılından

beri devam eden ve Ceyhun ırmağından

Aşkabat’a kadar uzanan ‘Karakum

Kanalı’ dünyanın en büyük sulama

kanallarından biridir.


TÜRKMENİSTAN

Türkmenler daha çok Güneybatı Türk ya da Oğuzca grubuna giren ve Azeri Türkçe’siyle Türkiye Türkçe’sine yakın bir dil kullanmaktadırlar. Bu durum onları Orta Asya Türk halklarından ayırır.

Nüfusun % 72 Türkmen,

% 8 Rus,

% 9 Özbek,

%11 Kazak- Tatar'dır.

Nüfusun % 48 şehirlerde, % 52'side köylerde yaşamaktadır.

Ortalama yaş seviyesi 68–70 civarındadır.

Türkmenistan'da km2'ye 111 kişi düşmektedir.


TÜRKMENİSTAN

Türkmenistan topraklarının büyük bölümü çöldür.

Tarıma elverişli toprakları sadece %3'tür. Türkmenistan milli gelirin % 48'ini tarım sektöründen alır.

Bu nedenle bir tarım ülkesi görünümündedir. Ceyhun (Amu Derya) Irmağının getirdiği alüvyonlu topraklarda tarımın yapılmasına elverişlidir. Özellikle toprak ve iklim koşulları sulamayı zorunlu kılmaktadır.

Türkmenistan'da tarımsal üretimin büyük bölümü kolhoz ve sohvozlarda (devlet kuruluşları) yapılır. Türk Cumhuriyetleri arasında Özbekistan’dan sonra ikinci pamuk üreticisi ülke durumundadır.

Sovyetler Birliği döneminden beri ülkenin ekonomisi önemli ölçüde Pamuk üretimine dayanmakta ve onu tahıllar ve yem bitkileri izlemektedir. Ayrıca sebze, üzüm, kavun, karpuz, yetiştirmektedir. Şeker pancarı, seracılık da önemli yer tutar. Hazar kıyıları subtropik iklime sahip olup meyvecilik önemlidir.

Türkmenistan'da küçükbaş hayvan yetiştiriciliği gelişmiş olup Astragan Kürk yapımı ileridir. Bitki örtüsü yönünden yoksuldur.

Tarım ve Hayvancılık Özellikleri

TÜRKMENİSTANMadenler ve Enerji Kaynakları

Türkmenistan zengin maden yataklarına sahiptir. Başlıca doğal kaynaklan; doğal gaz, petrol, sodyum sülfat, sülfür, kurşun ve kromdur.

Enerji üretimi doğal gaz çevrimli santrallerle yapılmaktadır.


Sanayi kuruluşlarında yapılan üretim düşük kalite ve standartlarda olup, verimsizdir.

Kaliteli eleman eksikliği ve müteşebbis sınıfın oluşmamış olması, Türkmen sanayisi olumsuz yönde etkilemektedir.

Türkmenistan sanayisinin yetersiz olması nedeniyle, Türkmenistan'a Türkiye tarafından büyük yatırımlar götürülmüştür.

Türkmenistan'da sanayi, tüketici ihtiyaçlarından çok silah ve ağır sanayiye önem verilerek yönlendirilmiş ve talep yerine merkezi planlama ile kurulmuştur.

Türkmenistan'ın başlıca sanayi dalları petrol üretimi, doğal gaz, konserve, alkollü ve alkolsüz içki, yem, çimento, suni gübre, et ve çır çır fabrikalarıdır.

TÜRKMENİSTANSanayi ve Dış Ticaret

Özellikle 1995 sonrası, petrol rafinerileri, gaz çıkarılması, kimya sanayii ve makine imalatı, gübre, tekstil ürünleri ve Hazar Denizinde sülfür endüstrisi gelişme göstermiştir.

Bu sektör genelde doğal kaynaklara, enerji ve pamuğa dayalıdır. İki büyük petrol rafinerisinin yıllık kapasitesi 55 milyon tondur. Çimento, suni gübre, bira, konserve, meşrubat, et sanayi, süt sanayi, yem sanayi önemli gelişmeler göstermiştir.

Türkmenistan ulaşımını, demiryolu, karayolu, havayolu ve deniz yoluyla yapmaktadır.

Türkmenistan şu anda doğal gazını başta Ukrayna, Ermenistan olmak üzere birkaç ülkeye ihraç etmektedir.

Doğal gaz ihracı Türkmenistan’ın dış ticaretinde çok önemli bir yere sahiptir.

Türkmenistan doğal gazı yeni kurulacak Nabucco boru hattı ile hem Türkiye'de kullanılabilecek hem de Türkiye üzerinden Avrupa ülkelerine pazarlanacaktır.

ÖZBEKISTANResmi Adı Özbekistan

Başkenti Taşkent


Nüfusu 31.5 milyon (2016 yılı)


Resmi Dili Özbekçe


Para Birimi Som(UZS)


İdari Yapı 12 yönetim bölgesi vardır.

Bağımsızlık Tarihi 31 Agustos1991

Milli Bayram 1 Eylül

ÖZBEKİSTAN

Özbekistan, Orta Asya’da

yer almaktadır.

Özbekistan; Kazakistan,

Tacikistan, Afganistan

Kırgızistan ve

Türkmenistan'a komşudur.

ÖZBEKİSTAN

Ülke yüzey şekillerinin çok geniş bir bölümünü düzlükler oluşturur.

Bu düzlükler; Aral gölü’nün batısındaki Üst Yurt platosu ile Ceyhun ırmağının

doğusunda kalan Turan Ovası ve Kızılkum çölünün büyük bölümünden oluşur.

Özbekistan’ın güneydoğusuna doğru gidildikçe yükselti artar.

Tanrı dağlarının batı uzantısını oluşturan dağ sıraları burada uzanır.

Bu dağ sıraları arasında Orta Asya’nın en büyük havzalarından biri olan Fergana

çöküntü havzası yer alır.

Özbekistan’ın doğu ve güneydoğu kesimleri şiddetli depremlerin görüldüğü

yerlerdir.

Yüzey Şekilleri

ÖZBEKİSTAN

Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve kurak kışlan soğuk ve sert olan karasal iklimdir.

Kış mevsiminde ülke tamamen Sibirya yüksek basıncının etkisinde kalır. Bu nedenle kışlar çok soğuktur. Yazlar ise çok sıcak ve kurak geçer.

Özbekistan’ın alçak plato, ova ve çöl alanlarında yağış miktarı oldukça az (300mm) iken doğu ve güneydoğudaki dağlık alanlarda yıllık ortalama yağış 1000 mm’ye çıkar. Yağışların büyük bir bölümü ilkbahar aylarında düşer.

Özbekistan’ın yüzölçümünün büyük bir bölümü şiddetli kuraklık nedeniyle bitki örtüsünden yoksundur.

Doğu ve güneydoğuda yağışların artmasına bağlı olarak bozkırlar görülür, buradaki yüksek dağlık alanlar ise otlaklarla yer yer ormanlarla kaplıdır.

İklim ve Bitki Örtüsü

ÖZBEKİSTAN

Özbekistan’ın en önemli akarsuları Seyhun, Ceyhun ve Zerefşan’dır.

En büyük gölü Aral Gölü (Aral Denizi)’dür.

Özbekistan sınırları içinde bulunan Aral Gölü, bir zamanlar geçimini balıkçılık ve

deniz ticaretinden sağlayan hareketli bir bölgeydi.

Aral Gölü, geçmişte yaklaşık 70 bin kilometrekarelik yüzölçümüyle dünya

üzerindeki en büyük göllerden biriydi.

Hatta bu yüzden "deniz" olarak nitelendiriliyordu. Ancak bugün geriye sadece

dört gölcüğe bölünmüş 5 bin kilometrekarelik bir su alanı kaldı.

Göldeki balıklar ölürken tarım ilaçlarının suyu zehirlemesiyle durum daha da

kötüye gitti.

2005 yılında başlatılan bir baraj gölü projesiyle Aral Gölü (Aral Denizi) eski

görkemli günlerine döndürülmeye çalışıyor. Bugüne kadarki çabaların henüz bu

hedefi tutturması mümkün olmadı.


ÖZBEKİSTAN

Özbekistan'da km2’ye 49 kişi düşmekte olup,

Nüfus oran olarak şu şekildedir:

Özbek Türkleri: %69,

Rus: %10,

Tatar Türkleri: %4,2,

Kazak Türkleri: %4,2,

Diğer: %7.2,

Tacik: %3.9,

Karakalpaklı: %1.6

Önemli şehirleri, Semerkand, Buhara, Hive, Andıcan, Hokand, Navrangon, Karşı, Urgenc, Nukus'dur.


ÖZBEKİSTAN Ekonomik yapısı ise tarım ağırlıklıdır.

Özbekistan’ın % 9'u tarıma elverişlidir.

Özbekistanda, pamuk önemli yer tutmakta ve dünyanın dördüncü pamuk

üreticisidir.

Tarım arazisinin özelleştirilmesi, pamuğa bağımlılığın azaltılması ve gıda

sektöründe kendine yetebilirliğin sağlanması resmi politika olarak kabul

edilmiştir.

Özbekistan’ın diğer tarım ürünleri buğday, meyve, sebze, ipek, çeltik

(pirinç)dir.

ÜIke ekonomisinde hayvancılık da önemli yer tutmaktadır.

Sığır, koyun, keçi ve kümes hayvanı vardır. Özellikle astragan kürk

koyunculuğu büyük önem kazanmıştır ve ihraç edilmektedir.

Tarım ve Hayvancılık

ÖZBEKİSTAN

Özbekistan çok zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Altın, bakır, mermer, kaolin, alimünyum, tungsten, doğalgaz ve kömür yatakları ön sıradadır.

Dünyada 7.en büyük altın üreticisi olarak yerini almaktadır.

Yeraltı kaynaklarından biri de endüstriyel hammaddelerden olan mermerdir. Naratau bölgesinde Gazgan mermeri çıkartılmaktadır. Batı Özbekistan’da Tazkazgan’da grafit madeni bulunmaktadır. Ülkede büyük kaolin ve kömür yatakları mevcuttur

Doğal gaz, petrol ve maden kömürü ülke ekonomisinde en önemli enerji kaynaklarıdır.

Dünyanın sekizinci doğal gaz üreticisi olarak bilinmektedir.

Ülke topraklarının % 63’ünün hidrokarbon yapıları ve çoğununda doğal gaz rezervleri üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

Kırgızistan'dan sonra Orta Asya Cumhuriyetleri arasında ikinci büyük elektrik enerjisi ihraç eden ülkedir


ÖZBEKİSTAN Özbekistan’da sanayi sektörü, diğer Orta Asya Cumhuriyetlerine göre daha

gelişmiştir.

Bu ülkede kurulu sanayi dalları; ağır sanayi, hafif sanayi ve gıda sanayinden oluşmaktadır. Y

akıt, enerji, metalurji, makine, kimya, orman ürünleri ve yapı malzemeleri sanayileri ağır sanayiyi oluşturmaktadır.

Hafif sanayi; dokumacılık, deri-kürk, ayakkabı ve gıda sanayiini içermektedir. Günümüzde hafif sanayii sektörü Özbekistan’ın sanayi üretiminin %35’ini oluşturmaktadır.

Pamuk, tekstil ve ipek endüstrisinde yoğun yenileştirme çalışmaları devam etmektedir. Özbekistan sanayinde renkli metallerin üretimi önemli yer tutmaktadır. Bu sanayi genel olarak bakır, altın ve ısıya dayanıklı metallerin üretiminden oluşmaktadır.

Taşkent, Semerkant ve Buhara’da, bez üretimi ile ünlü, tekstil fabrikaları bulunmaktadır.

İpek üretimi özellikle, Fergana, Namangan, Buhara Bölgelerinde yapılmaktadır. Taşkent, Semerkant ve Kuvasay, seramik fabrikaları ile Hive ve Namangan ise halı dokumacılığıyla tanınmaktadır.

Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetleri gibi Özbekistan'da ticari ilişkileri açısından


Education

Orta Asya Türk Cumhuriyetleri