“เรองเลา” “ความเชอ” “ขอบฏนต” สามารถเบนมรดกวฒนธรรมไดหรอไม จากความเหนของนกวชาการทปานมาไดมการก าหนดนทนาทมรดกทางวฒนธรรมแนนนามธรรมนาจะมาจากชมชนและตวนคคล โดยมนยามของพพธภณฑ คอ “การแสดงมรดกของมนษยชนทเบนรบธรรมและนามธรรม” วาพพธภณฑตองสรางความสมพนธทเชอมโยงกนชมชน นอกจากนโรงเรยนภาคสนามเบนหนวยงานทสามารถชวยพพธภณฑและคนท างานดานมรดกเพราะเบนกลมทมหนาทเรยนรกน ICH ( Intangible Cultural Heritage) และท างานรวมกนชมชนเพอบกบองมรดกทางวฒนธรรม

การศกษาพพธภณฑรบแนนใหมเกดขนในชวงการเบลยนแบลงของสงคม การเคลอนไหวสทธทางพลเมอง และยคหลง อาณานคมซงชวงนเบนเวลาของการแสดงออกถงบรากฏการณใหม ๆ ทนางครงอาจมการใชอ านาจจากชนชนปน าพพธภณฑของรฐ การศกษาพพธภณฑชมชนและพพธภณฑปสมปสานเชอมโยงแนวทางทางสงคม การบฏรบและการพฒนาซงทกอยางตองมาจากคนในชมชน นยามของ “การศกษาพพธภณฑชมชน” คอ พพธภณฑทไดรนการพฒนาจากคนในชมชนจนสามารถกลายเบนพพธภณฑได

“ecomuseum” หมายถง พพธภณฑทใหความส าคญกนคนทองถนซงหวงแหนมรดก พนทและดนแดนของตวเองซงสงตาง ๆ เหลาน รวมไบถง ภมศาสตร สถาบตยกรรม ภาษาถน เพลง เรองเลา เมอน าพพธภณฑแนนเดมและแนนใหมมาเบรยนเทยนกน จงพนวา พพธภณฑแนนเดม (Traditional Museum) ใหความส าคญกน “อาคาร ชดจดแสดง ปเชยวชาญ และ รฐนาล” ในขณะท

พพธภณฑแนนใหม (Ecomuseum) เนน “ดนแดน มรดก ความทรงจ าและบระชากร” ซงดนแดน หมายถง พนททางภมศาสตรแตกรวมถงแนวแนงเขตทางการเมองซงเบนวธทงายสดของการก าหนดแนวความคดของพพธภณฑ เมอไมนานมานการศกษาพพธภณฑเชงเบรยนเทยนไดสรางความสนใจในการเรยนรเบนอยางมากเพราะเบนการเสนอใหสรางพนทตาง ๆ และพฒนาวธการในการดแลสงตาง ๆ ทมคณคา

การจดแสดง”สงของทางจตวญญาณ” เบนขนตอนหนงของการศกษาพพธภณฑทองถน แนวโนมในการจดพพธภณฑไดเบลยนไบจากเดมทเนนของ “จดแสดง” แตบจจนนนแนวโนมไดเนน “เรองเลา คณคาและความเชอตางๆ” ทซอนอยในวตถเหลาน เมอค าวา “การออกแนนการจดแสดงแนวทองถน” และ “การศกษาพพธภณฑแนวใหม” เกดขนจากคนทท างานมรดกวฒนธรรมเขาใจหลกการออกแนนและการศกษาพพธภณฑ การบกบองมรดกวฒนธรรมแนนนามธรรมสามารถเกดขนไดในชมชนเหมอนพพธภณฑทองถนและไมจ าเบนตองพงพาแนวคดจากตะวนตกเรองการอนรกษดวยเชนกน ยกตวอยาง หมนานแหงหนงในเมอง Dayak ทมฉางขาวไวเบนมรดกตกทอดใหกนครอนครวซงภายในฉางขาวจะเบนทเกนสงตาง ๆ เชน ถวยชามกระเนอง ฆอง กลอง นอกจากมฉางขาวแลว หมนานเหลานไดมหลกการเกนขาวในฉางขาวดวยซงนถอเบนมรดกทางวฒนธรรมอกอยางหนงเชนกน

“Object Agency” หมายถง วตถทมนษยสรางขนอยางตงใจเพราะการสรางวตถหนงขนมาเตมไบดวยจดบระสงคใดอยางหนงทนทเพอเตมเตมอะไรทขาดหาย มนษยสรางวตถใดขนมายอมมหนาทการใชงานของวตถนนอยางชดเจนแตนางครงอาจเบลยนหนาทไดตามความตองการของปสราง นางครงวตถอาจไมไดมหนาทแทจรงเพราะวตถเหลานไมมชวตเพราะถกสรางขนมาโดยมนษย วตถเหลานแคแสดงตามลกษณะทอาจคลายกนหนาทเทานนเอง การท างานของปบฏนตงานในพพธภณฑจะท างานรวมกนคนในทองถนซงพวกเขาจะมวธการดแลวตถดวยวธของพวกเขาเอง มการพฒนาเทคนคการดแลวตถ และยงมแนวคดเรองการจดเกนวตถในพพธภณฑดวยเชนกน

ตวอยางปลงานทมาจากแนวคดใหมน ไดแก กรณศกษาพพธภณฑหรภญไชยในจงหวดล าพน เรองการพมพพระรอดจ านวนมากยงสามารถสรางความศกดสทธไดหรอไม ในอดตการสรางพระพมพตาง ๆ เพอใหเบนสญลกษณของความหยงรและสนนสนนขอบฏนตทางพระพทธศาสนา ในขณะทคนทวไบคดเพยงแคเรองบฏหารยและมลคาทางการเงนเทานน แมเวลาจะปานมาแลว แตความศกดสทธของพระรอดกยงบระจกษอยจนทกวนน

กระนวนการสรางมรดกทางวฒนธรรมแนนนามธรรมสามารถสรางความรใหมได แมจะมหลายคนกงวลวาจะเบนการแชแขงหรอการตกรอนความคดความเชอกตาม แตกระนวนการท างานของพพธภณฑทองถนและโรงเรยนภาคสนามนาจะตอนเรองราวนไดเบนอยางด เพราะเมอเราเบดกวางในการท างาน รนความเหนของคนในชมชนและใหชมชนขนเคลอนเรองราวเหลานดวยตนเอง การสรางมรดกทางวฒนธรรมกจะสมนรณแนนมากทสด

Curating the Spirit: Intangible Values in Museum Collections Dr. Alexandra Denes อาจารยบระจ าภาควชาสงคมศาสตรกนการพฒนา

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม