Filosofiaren Filosofiaren funtsezko galdera funtsezko galdera

eta auziaketa auziak

Filosofiaren Filosofiaren funtsezko galdera funtsezko galdera

eta auziaketa auziak1. Batxilergoa1. Batxilergoa

Filosofia eta gizabide hezkuntza Filosofia eta gizabide hezkuntza 4. Unitatea (Zubia_Santillana)4. Unitatea (Zubia_Santillana)

1.- 1.- Kosmosari Kosmosari buruzko galderaburuzko galdera

1.- 1.- Kosmosari Kosmosari buruzko buruzko galderagaldera

NONDIK OTE DATOR NONDIK OTE DATOR MUNDUA?MUNDUA?

KOSMOLOGIA:KOSMOLOGIA:

κοσμο + λογίακοσμο + λογία

ORDENA + ORDENA + DISKURTSOADISKURTSOA

NONDIK OTE DATOR NONDIK OTE DATOR MUNDUA?MUNDUA?

KOSMOLOGIA:KOSMOLOGIA:

κοσμο + λογίακοσμο + λογία

ORDENA + ORDENA + DISKURTSOADISKURTSOA

KOSMOLOGIKOSMOLOGIAA

κοσμολογίακοσμολογίαLehen filosofoak Lehen filosofoak

kosmologoak ziren.kosmologoak ziren.

Miletoko filosofoak, Miletoko filosofoak, adibidez.adibidez.

Christian WOLFChristian WOLFek, ek, filosofo alemaniarrak, filosofo alemaniarrak,

lehen aldiz erabili zuen lehen aldiz erabili zuen ‘kosmologia’ terminoa:‘kosmologia’ terminoa:

1713: 1713: Kosmologia Kosmologia orokorra orokorra liburuan.liburuan.

KOSMOLOGIKOSMOLOGIAA

κοσμολογίακοσμολογία

Mundua osotzat Mundua osotzat harturik lantzen duen harturik lantzen duen

filosofiafilosofia zatia. zatia.

Unibertsoaren jatorria Unibertsoaren jatorria eta bilakaera aztertzen eta bilakaera aztertzen

duen duen zientziazientzia..

Filosofiak eta natura-Filosofiak eta natura-zientziek zientziek elkarrekinelkarrekin

diardute.diardute.

2- 2- UnibertsoareUnibertsoare

n sorreran sorreraAURREKARI HISTORIKOAKAURREKARI HISTORIKOAK

Bi tradizio:Bi tradizio:

1.1.Judu-kristaua eta musulmanaJudu-kristaua eta musulmana: :

unibertsoak iraganeko garai ez unibertsoak iraganeko garai ez

oso urrun batean izan zuen oso urrun batean izan zuen

hasiera, eta Jainkoaren zuzeneko hasiera, eta Jainkoaren zuzeneko

ekintza kreatzailearen emaitza ekintza kreatzailearen emaitza

zen. zen. Agustin HiponakoaAgustin Hiponakoak k

Jainkoaren hiria Jainkoaren hiria liburuan kreazioa liburuan kreazioa

K.a. 5000.urte inguruan gertatu K.a. 5000.urte inguruan gertatu

zela zioen.zela zioen.

2.2.Greziarren pentsamoldeaGreziarren pentsamoldea: :

gizakion eta munduaren gizakion eta munduaren

betidaniko existentzia.betidaniko existentzia.

‘ ‘Ezerezetik ezer ez dator’.Ezerezetik ezer ez dator’.

Unibertsoaren sorreraUnibertsoaren sorreraGaurko ikuspegiaGaurko ikuspegiaErlatibitatearen teoriak Erlatibitatearen teoriak

Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta astronomoen arabera.astronomoen arabera.

Friedman, Lamaitre, Hubble eta EddingtonFriedman, Lamaitre, Hubble eta Eddington..

Gaurko ikuspegiaGaurko ikuspegiaErlatibitatearen teoriak Erlatibitatearen teoriak

Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta astronomoen arabera.astronomoen arabera.

Friedman, Lamaitre, Hubble eta EddingtonFriedman, Lamaitre, Hubble eta Eddington..

Big bang Big bang edo leherketa edo leherketa handiahandia

Duela 15.000 miloi urte inguru unibertsoa espozioko puntu batean eta une jakin Duela 15.000 miloi urte inguru unibertsoa espozioko puntu batean eta une jakin batean sortu zen: BIG BANG batean sortu zen: BIG BANG

Unibertsoa ikaragarri txikia eta dentsoa zen hasieran. Geroztik hedatzen ari da.Unibertsoa ikaragarri txikia eta dentsoa zen hasieran. Geroztik hedatzen ari da.Hedapen horren norabidea bat dator Einstenek proposatutako espazio kurbaren Hedapen horren norabidea bat dator Einstenek proposatutako espazio kurbaren

ideiarekin. ideiarekin. puzten ari den globo baten antzera ari da hedatzen.puzten ari den globo baten antzera ari da hedatzen.

UnibertsoareUnibertsoaren n

etorkizuna?etorkizuna?HIPOTESIAHIPOTESIA

KK ✜✜Unibertsoa etengabe Unibertsoa etengabe

hedatzen jarrai dezake edohedatzen jarrai dezake edo

✜✜Big crunch Big crunch edo inplosio edo inplosio handia: berriz uzkur daiteke, handia: berriz uzkur daiteke,

eta berriz ere masa guztia eta berriz ere masa guztia puntu batzera daiteke. puntu batzera daiteke. Horrela balitz, beste Horrela balitz, beste

leherketa bat gerta litekeleherketa bat gerta liteke

Hedapen-uzkurdura Hedapen-uzkurdura etengabeko zikloak.etengabeko zikloak.

Filosofiak Filosofiak galdetzen galdetzen

jarraitzen dujarraitzen du

Filosofiak Filosofiak galdetzen galdetzen

jarraitzen dujarraitzen duZientziak natura-Zientziak natura-

fenomenoak azaltzen ditu, fenomenoak azaltzen ditu, baina irekita geratzen dira baina irekita geratzen dira

galdera filosofikoak, galdera filosofikoak, zientziak ezin erantzun zientziak ezin erantzun

ditzakeenak:ditzakeenak:

✔✔Zergatik dago Zergatik dago ezer ezer ezer ezer ez ez egon beharrean?egon beharrean?

✔✔Zein da Zein da gizakion tokia gizakion tokia unibertsoan eta unibertsoan eta

munduan?munduan?