SonuçlarSonuçlar

4D Sismoloji ne amaçla kullanılmaktadır?4D Sismoloji ne amaçla kullanılmaktadır?

4D Sismoloji (Time - Lapse Seismology)4D Sismoloji (Time - Lapse Seismology)

‘Seda TEMEL, Ali Osman ÖNCEL Kaya Fiziği Ve 4D Sismoloji Dersi, Ekim 2015

KaynaklarKaynaklar•http://www.slb.com/services/seismic/survey_design.aspx•4D Time-Lapse Seismic CGG VERITAS brochure•Ayeni, Gboyega. Time-lapse seismic imaging by linearized joint inversion. Diss. Stanford University, 2011.

4D Sismoloji ne demektir?4D Sismoloji ne demektir?

Şekil 2: StatoHydro şirketi Norveç’te bulunan Brage alanından daha uzun süre de üretim yapılmasında 4D Sismik çalışmaların önemli rol oynadığını görmüştür. Bu alanda 4D Sismik izleme için ilk veri 1992 yılında alınmış 2003 yılında veri toplanması tekrarlanmıştır. 4D sismik veri işlemden sonra en son 4D değişimlerinin incelenmesi için yığma öncesi derinlik migrasyonu uygulanmıştır. Gaz rezervuarının yerinin doğru tespit edilmesiyle saha hakkında en yüksek ve en düşük üretim durumları mühendisler tarafından açıklanmıştır.

4D sismikte amaç üretim yapılacak sahalarda veri toplama, veri işlem ve yorumun tekrarlanarak yapılması böylece üretim yapıldığı süre boyunca rezervuarlardaki değişimlerin anlamaya çalışılmasıdır. Bu değişimlerin izlenmesi ve anlamlandırılması o rezervuardan yapılacak üretim miktarını arttırmaktadır. Üretim ömrü boyunca rezervuarlardaki davranışları incelemek kuyular yardımıyla yapılmaktadır. Alanın genişliği sismik yöntemler ile bulunmakta bu da rezervuarlarda kalan ürünün geri kazanımını istenen seviyeye çıkarmaktadır. 4D Sismoloji rezervuarların dinamik özelliklerinin saptanmasında ve sahaya yapılmış yatırımın maksimum miktarda değerlendirilmesi hususunda önemli katkılar sağlamaktadır.

Şekil 1: Aynı veri toplama geometrisi kullanılarak ilk sismik ölçüm ile daha sonra

tekrarlanmış sismik ölçüm arasındaki fark rezervuardaki özelliklerin değişiminden kaynaklanmaktadır.

4D Sismik görüntüleme rezervuar özelliklerinin değişiminin incelenmesinde gittikçe yaygın olarak kullanılmaktadır. Sismik yansıma genlikleri ve seyahat zamanlardaki değişimler ölçülerek rezervuar kayası ve sıvı özelliklerinin değişimi tahmin edilmektedir. Günümüzde 4D Sismik izleme sıvı akışı, deformasyon, basınç ve doygunluk özelliklerinin incelenmesinde buna bağlı olarak hidrokarbon üretimi yapılması ya da yere sıvı enjekte edilmesinde kullanılmaktadır. Hidrokarbon rezervuarının içinde ve çevresine ait değişiklikler hakkında bilgi vermesi hidrokarbon rezervuarlarının etkili bir şekilde kullanılması ve yönetilmesini sağlamaktadır

Şekil 5: Sentetik 4D sismik veride öncelikle akış gösterimi yapılmaktadır. Bu adım ileride bazı noktalarda rezervuar özelliklerinin nasıl değişeceğini göstermektedir. Sentetik sismik veri analiz edilirken gerçek sismik veri ile karşılaştırılıp sonuçlar yorumlanmakta ve rezervuar modelindeki eksiklikler giderilmektedir.

Şekil 6: Üstteki şekilde geleneksel faz ve genlik eşleştirme yöntemi ile elde edilen 4D farklılıklar görülmekte iken, alttaki şekilde anlık faz eşleştirme yöntemi kullanıldığında 4D gürültünün azaldığı görülmektedir.

Şekil 7: Ağır petrol bulunan rezervuarda zamana bağlı değişimin incelenmesi.Kırmızı Renkteki çizgiler buharın rezervuar içine basıldığı kuyuları göstermektedir.

Şekil 8: Veri toplama geometrisinin değiştirilmesi halinde 4D sismik sinyalde bozulmalar görülmektedir.

Şekil 3: Girassol alanı Angola da yapılan 1500 metre su derinliğine sahip deniz sismiği çalışması yüksek üretim maliyetlerine neden olmuştur. Çalışma planı yapılırken sismik yöntemler riskleri azaltmak konusunda önemli rol oynamaktadır. 1999 yılında referans veri toplanması yapılmış 2003’te alan tekrar 4D Sismik ile incelenmiştir. Gaz enjekte edilerek alanla ilgili ve daha önce hakkında bilgi sahibi olunamayan türbiditik rezervuar hakkında çok önemli bilgiler toplanmış ve yorumlanmıştır. Gaz enjekte edildiğinde beklenenden farklı bir doğrultuda ilerlediği görülmüştür. Taranmamış alan tanımlanmıştır.Sıvı akışına engel olan bariyerler tespit edilmiştir.

Hidrokarbon aramalarının yapıldığı yerler jeolojik açıdan daha karmaşık jeolojik yapıdadır. Geleneksel sismik veri işlem tekniklerinde basit jeolojiye sahip bir alanda hedefin yeri migrasyon yöntemleri kullanılarak yüksek oranda doğrulukla tespit edilebilmektedir. Fakat 4D Sismoloji kullanılarak izlenen alanlar da daha farklı veri işlem teknikleri kullanmak gerekmektedir.

Şekil 4: Bu örnekte tuz domu sismik hızlar bakımından zıtlığa neden olduğundan veri toplama parametrelerinde değişiklik yapılmasa da 4D sinyalde bozulmalar olduğu görülmüştür.

4D Sismoloji çalışmalarında veri toplama4D Sismoloji çalışmalarında veri toplama

4D çalışmalarda saha dizaynı yapılırken fizibilite çalışmalarında iki unsur önemlidir. İlki rezervuar bulunduğunda üretim yapılırken toplanan 4D sinyaller değerlendirilebilir nitelikte midir? İkincisi 4D çalışmaya ait planlama en yüksek derecede verim alacak şekilde düzenlenmiş midir? Bunlar kontrol edilmesi gereken unsurlardır. İlk bölüm için rezervuar üzerinde farklı üretim senaryolarını kaya fiziği ile oluşturulup, sismik verinin nasıl değişeceği ölçülmektir. Kaya fiziği ile modelleme yapılması ayrıca gözlenen 4D sinyallerin yorumlanmasında da önemli etkiye sahiptir. Saha düzenlemesinin amacı gözlenen 4D sinyalden maksimum ölçüde rezervuarların tespiti ve çalışmaların başarılı bir şekilde tekrarlanabilmesi amacıyla yapılmaktadır.

4D Sismik izlemede görülen farklılıklar veri toplama geometrisinin değiştirilmesinden ve çevresel gürültüler nedeniyle olabilir. Bu farklılıklar üretim ya da sıvı enjekte edilmesi işlemini duraksatabilir. 4D sismik görüntüleme de bu tür etkileri sönümlemek için sismik cross-equalization ya da cross matching yöntemi kullanılmaktadır. Bu tür etkiler giderilmezse rezervuar özelliklerinin değişiminin görülmesi imkansızdır.

•4D Sismik görüntüleme rezervuar özelliklerinin değişiminin incelenmesinde gittikçe yaygın olarak kullanılmaktadır. •Sismik yansıma genlikleri ve seyahat zamanlardaki değişimler ölçülerek rezervuar kayası ve sıvı özelliklerinin değişimi tahmin edilmektedir. •Kaya fiziğinin yardımı ile sahadan üretim yapılırken sıvıların dolumu ve rezervuar basıncının değişmesinden ötürü genliklerde ve seyahat zamanlarında olan etki tahmin edilebilmektedir.•Sismik veri toplama ve veri işlem konularında; veri toplama stilinden kaynaklı sismik verideki değişimi rezervuarlardaki değişim ile karıştırılmamalıdır.