PENERANGAN :

Jig dan lekapan adalah satu alat meletak dan memasang bendakerja / komponen dengan cepat dan tepat. Kebiasaanya ia diperbuat daripada bahan logam dan bukan logam seperti kayu, PVC, fiber, besi tuang, keluli dan sebagainya.

Jig dan lekapan kebiasaannya memerlukan ketepatan yang tinggi. Boleh dikatakan yang jig dan lekapan untuk memasang bendakerja dan memandu mata alat dan ia tidak pula diikat pada mesin.

1. FUNGSI JIG.

1.1 Fungsi utama bagi jig ialah untuk memandu mata alat. Lekapan pula ialah yang diikat pada mesin dan bukan berfungsi untuk memandu mata alat. Pada umumnya, lekapan ( fixture ) dalam kenyataan adalah ragum.

2. FUNGSI LEKAPAN (FIXTURE).

2.1 Fungsi utama bagi lekapan (fixture) ialah untuk meletak atau memperkuatkan dan memegang bendakerja.

3. KEBAIKAN JIG DAN LEKAPAN (FIXTURE).

3.1 Kegunaan utama menggunakan jig dan fixture ialah untuk mengurangkan kos pengeluaran dan meninggikan penggunaan affiency.

3.2 Dengan menggunakan peralatan ini, ia dapat membantu menghasilkan pengeluaran dengan cepat dan tidak lagi perlu menghabiskan masa untuk memasang bendakerja seperti menanda dan menyelaras bendakerja pada mesin :

i. Ekonomi

ii. Menghasilkan Komponen

iii. Penghasilan Mudah Alih

iv. Mudah Dikawal

v.

4. PRINSIP LUKISAN (PRINCIPLES OF DESIGN).

4.1 Jig dan lekapan yang direka atau digunakan, mesti ada ciri-ciri berikut :

i. Selamat untuk digunakan.

ii. Penempat bendakerja yang tepat.

iii. Pengikat bendakerja yang berkesan.

iv. Pelepasan bendakerja yang tepat.

5. KEDUDUKAN (LOCATING).

5.1 Ia ditentukan melalui 6 darjah kebebasan. Blok ini bebas bergerak di sepanjang paksi X, Y, Z atau berpusing diantara mereka.

5.2 Dalam menentukan kedudukan, setiap lukisan yang dibuat mesti dipastikan:-

i. Tiada pembentukan perangkap bagi tatalii. Daya pemotongan yang menghalang pertentangan kekuatan pemasang pemampat.

iii. Penempat yang berlebihan tidak diambil kira kecuali diperlukan.iv. Ia mudah digunakan, jadi tidak boleh silap meletakkan bebanan bendakerja.

5.3 Kaedah kedudukan boleh ditentukan melalui :-

i. 6 point kedudukanii. Kedudukan melalui penggunaan blok

iii. Menggunakan penempat piniv. Kedudukan daripada 2 lubangv. Kedudukan boleh diubah / boleh laras

Rajah 5.1: 6 Darjah Kebebasan.

Point Kebebasan

kedudukan melalui penggunaan block ‘v’

menggunakan penempatan pin bagi benda kerja segi empat

menggunakan penempatan pin bagi benda kerja yang bulat

Kedudukan daripada 2 lubang

5.4 Setiap lukisan mesti mempunyai jalan keluar yang baik untuk :-

i. Senang meletak dan mengeluarkan bendakerjaii. Senang membuat pemeriksaan keatas penempat yang baru

iii. Senang membersihkan atau mengeluarkan tatal dengan berus atau air gun.iv. Operasi pemegang pengikat yang selamat.

Kedudukan menggunakan kon

Kedudukan pin yang boleh diubah

6. PENOLAKAN (INJECTOR).

6.1 Ia diperlukan untuk mengeluarkan bendakerja daripada jig atau lekapan daripada penempatnya. Ia biasanya digunakan secara pemegang mekanikal atau pneumatic system.

7.

PENGIKAT (CLAMPING).

7.1 Semasa mereka jig dan lekapan, pengikat yang digunakan mesti mempunyai ciri- ciri berikut:-

i. Ada penahan diantara daya pengikat ( clamping forces dan permukaan bendakerja )ii. Tidak meninggalkan sebarang tanda atau kesan pada benda kerja

iii. Ikatan yang dikenakan mesti mencukupi nisbah bagi beban yang terlibat.iv. Bahan pengikat mesti sesuai dengan spring yang digunakan, untuk menghalang pengikat jatuh

pada bendakerja.

Rajah 6 : Jenis-jenis penolakan.

v. Setiap drill jig, daya pemotongan mesti tidak bertentangan dengan pengikat.vi. Reka bentuk yang mudah

vii. Senang dikendalikanviii. Ada ruang kelegaan bagi arah gerakan pengikat berbeban atau tanpa beban

ix. Arah gerakan bagi pengikat mesti dikawal oleh pemandux. Ketinggian HELL PIN mesti kurang daripada ketinggian bendakerja

xi. Pemegang pengikat mesti ada self-contained tanpa melonggarkan benda kerja

7.2 Kaedah Pengikat

i. Screw and Hand Leverii. Hand Screw

iii. Screw and Hand Nutiv. Cam v. Toggle

vi. Wedgevii. Pneumatic or Hydraulic Cylinder

8. PEMBINAAN (CONSTRUCTION).

8.1 Binaan jig dan lekapan boleh dilakukan secara :

i. Built-up metal constructionii. Casting

iii. Pembinaan Kimpalaniv. Solid (pepejal ) yang dibentuk melalui pemesinanv. Non-Ferrous Built-up

Rajah 7 : Kaedah-kaedah pengikat.

Rajah 8 : Binaan jig drill.

9. DRILL JIG.

9.1 Drill jig boleh dikelaskan kepada.

i. Kepingan (Plate).ii. Rangkaian (Channel).

iii. Pepejal (Solid).iv. Kotak (Box).v. Sudut (Angle).

vi. Pot

9.1.1 Jenis Kepingan.

i. Jig gerudi jenis kepingan biasanya mudah dalam rekaan, ianya sesuai untuk mengerudi lubang dalam satu panduan sahaja.

ii. Rajah 9a menunjukkan jig gerudi jenis kepingan direka untuk mengerudi, melulas dan meratakan lubang dimana sesuai untuk lokasi pada tetegahnya. Jig ini diputar untuk meratakan permukaan dibawah dengan lubang yang telah dilulas.

Rajah 9a : Gerudi jig jenis kepingan.

9.1.2 Jenis Rangkaian.

i. Jig gerudi jenis rangkaian digunakan untuk melulas dimana ianya perlu digerudi lebih daripada satu pandangan. Rajah 9b menunjukkan jenis jig rangkaian. Penyusunan pengikatan tidak ditunjukkan.

9.1.3 Jenis Solid.

i. Rajah 9c menunjukkan jig dengan menggunakan badan yang telah dimesin daripada blok besi pepejal.

Rajah 9b : Gerudi jig Jenis Rangkaian.

Rajah 9c: Gerudi jig Jenis Solid

9.1.4 Jenis Kotak

i. Jig menggerudi biasanya direka dalam bentuk kotak penutup kadang-kadang disendikan kepada meja kerja dan dipegang oleh selak. Rajah 9d menunjukkan jig kotak untuk menggerudi

lubang dalam pelan sudut kanan.

ii. Selak yang ditunjukkan dalam contoh ini seharusnya tidak selekah digunakan terus sebagai pengikut. Pemegang skru digunakan untuk memegang bendakerja kerja yang kaku. Selepas selak ditutup. Sungguhkan lubang diatas logam boleh dipasang dalam selak. Latihan ini boleh dicadangkan hanya dimana dimana kadar terima tidak terlibat samada dengan keseluruhan yang mengambil tempat dalam daun pemutar atau daun tepi penyelak.

9.1.5 Jenis Sudut

i. Rajah 9e menunjukkan tiang sudut lokasi jig gerudi. Disini mungkin direka dengan tiang yang dicondongkan bila mana lubang yang telah digerudi deperlukan.

ii. Pada sudut khas untuk dipusatkan pada paksi bendakerja. Pada contoh ini slip bush mestilah dikeluarkan selepas lubang diluaskan dan slip bush yang lebih kecil mesti dimuatkan selepas bendakerja yang berikutnya telah diisi.

iii. Lokasi pin yang kedua juga sepeti foul pog membuatkan jig ini fool prof.

10. DRILL BUSH

10.1 Bush digunakan sebagai pemandu bagi mata alat semasa menggerudi, melulas,menggerek. Tiga kelas bagi drill bish ialah :

i. Renewable bush ii. Press-fit bush iii. Linear bush

10.2 Bila anda mereka jig gerudi, anda seharusnya berhasrat untuk mendapatkan hujung bawah bush sehampir yang mungkin, lebih praktik lagi untuk bendakerja bagi membantu permulaan yang tepat. Samada dibawahnya seharusnya sehampir mungkin untuk keseluruhan bendasing dipaksa melepasi melalui bush.

10.3 Anda seharusnya meninggalkan ruang yang cukup untuk membenarkan bendasing melepaskan diri dengan bebas didalam jig. Kedua, kurang penyusunan mungkin perlu dimana kelegaan ialah mustahak untuk mengisi bendakerja.

10.4 Bila kedalam bush terlalu jauh, seperti dalam rajah 10A, kejituan permulaan adalah dikurangkan.

10.5 Dimana ianya hanya mempunyai ruang yang secukupnya sahaja untuk membenarkan sedikit bandasing terlepas diantara bush dan benda kerja. Seperti dalam gambarajah 10C mata alat bendasing mungkin sangkut dan mematahkan gerudi.

10.6 Begitu juga sekiranya disitu mempunyai ruang atau gap, seperti dalam rajah 10E, bendasing boleh terkumpul sehingga ianya menyebabkan gerudi menjadi kaku / jem.