Higher Education Vision, TURKEY

Tür

kiy

e’n

in y

ük

sek

Öğ

reT

im V

izyo

nu

Türkiye’nin yüksek ÖğreTim Vizyonu

Doğu’Dan BaTı’ya Şehir Ve insaneyVah mezun olDumiran’ın ÇaTısı - DemaVenD

Sayı: 73 Eylül - Ekim 2013

mim

ar v

e m

ühen

dis

Eylü

l - E

kim

201

3 S

ayı:

73

73

Eylül-Ekim aylarını kapsayan Mimar ve Mühendis Dergimizin 73. sayısı ile sizlerle tekrar birlikte olmanın sevincini yaşamaktayız. Hemen hemen her sayımızda ülkemizin önemli konuları hakkında adeta akademik dergiler gibi detaylı makale ve yazılarla çıkarmaya çalıştığımız dergimizin bu sayımızdaki dosya konusunu ise bir türlü doğru bir zemine oturtulamayan “Yüksek Öğretim” konusuna ayırdık.

Hepimizin çok açık bir şekilde bildiği bir doğru var ki o da, yüksek öğretime önem veren ülkelerin bilim, sanayi, teknoloji ve bunun gibi daha birçok alanda önemli ilerlemeler kaydettikleridir. Son 10 yıllık gelişmeler ile birlikte doğal olarak ülkemizde de her alanda ilerleme iddiasında bulunuyorsak bu ilerlemenin temel taşı olacak yüksek öğretim konusunda da gerekenler yapılmalıdır. Halen yüksek öğretim alanında bir sürü kargaşa devam etmekte, bu kargaşalar yetmezmiş gibi sürekli ya tutarsa mantığıyla değişimler yapılmaya veya da diğer ülkelerin sistemleri alınıp oturtulmaya çalışılmaktadır.

Yüksek öğretim konusunda bana göre yapılması gereken ilk şey, yüksek öğretimi siyasal ve ideolojik tartışmaların odağından

kurtarmak olmalıdır. Yıllardır genç nüfusu ile övünen ülkemiz şu ana kadar bu gençliği yeteri kadar yönlendirememiş, bitmeyen sınav kaygıları ile hasta etmiş dahası yetersiz üniversite eğitiminin de etkisiyle güven kaybı yaşamasına neden olmuştur. Biz de bu olumsuzluklardan yola çıkarak ne tür değişiklikler yapılmalı, neler aynı kalmalı, neden yüksek öğretim konusu acil bir şekilde ele alınmalı gibi sorulara konunun uzmanları aracılığıyla cevaplar aramaya çalıştık. Dahası, konuyu zenginleştirmek amacıyla Hindistan ve İtalyan konsolosluklarından bilgiler alıp örnekler vermeye çalıştık hem de üniversitelerin öğrenci

temsilcilerinden yazılar alarak konuyu onların bakış açıları ile de yakalamaya çalıştık.

Tüm bu saydıklarımız haricinde dergimizde “Bilge Mimar Turgut Cansever” üzerine yazılmış, bu ülke için ne kadar çabaladığını bir kez daha gösterecek olan günlüklere yer verdik. Eminim ki bu günlükleri okurken şu an içinde bulunduğumuz durumu çok önceden nasıl yakaladığını şaşkınlıkla fark edeceksiniz. Ayrıca yine şehirlerimiz üzerine yazılar, kültür sanat sayfamız, kitaplık sayfamız ve sinema sayfamız ile sizlere keyifli bir dergi sunmaya çalıştık.

İyi okumalar dileklerimle…

EDitörDEn…

Son 10 yıllık gelişmeler ile birlikte doğal olarak ülkemizde her alanda ilerleme

iddiasında bulunuyorsak bu ilerlemenin temel taşı olacak yüksek öğretim

konusunda da gerekenler yapılmalıdır.

Tür

kiy

e’n

in y

ük

sek

Öğ

reT

im V

izyo

nu

Türkiye’nin yüksek ÖğreTim Vizyonu

Doğu’Dan BaTı’ya Şehir Ve insaneyVah mezun olDumiran’ın ÇaTısı - DemaVenD

Sayı: 73 Eylül - Ekim 2013

mim

ar v

e m

ühen

dis

Eylü

l - E

kim

201

3 S

ayı:

73

73

İmtiyaz SahibiMimar ve Mühendisler Grubu adına Genel Başkan Murat Özdemir

Sorumlu Yazı İşlerİ müdürüYunus Emre [email protected]

YaYın KuruluMahmut Çelik, Osman Şahbaz, Ali Reyhan Esen, Ali Osman Öncel, Yavuz Sarı, Mehmet Kürşat Çapar, Atilla Yeğin

Bu SaYıYa KatKıda BulunanlarKadem Ekşi, Ali Kılıç, Dilaver Demirağ, Harun Urul

YaYın danışma KuruluAvni Çebi, Prof. Dr. Nazif Gürdoğan, Prof. Dr. İlhan KocaarslanProf. Dr. Nizamettin Aydın, Prof. Dr. Zeki Çizmecioğlu, Yrd. Doç. Dr. Ömer Faruk Kültür, Mehmet OsmanlıoğluYrd. Doç. Dr. Yalçın Boztoprak, Fatih Dönmez, Yrd. Doc. Dr. İbrahim Güneş, Yakup Güler

İletİşİm adreSİKuştepe Biracılar Sok. No: 7 Mecidiyeköy/İstanbulTel: 212 217 51 00Fax: 212 217 22 63Web: www.mmg.org.trE-posta: [email protected]

YaYın Koordİnatörüİsmail Şaş[email protected]

edİtörFatih Göksu

GörSel YönetmenErsan Topuz

renK aYrımıMuhammet Dilsiz reKlamGizem Tokgö[email protected]

Eski Osmanlı Sok. Cansun Apt. 5/7Mecidiyeköy/İstanbulTel: 212 273 27 50Fax: 212 273 27 51Web: www.abemedya.com

BaSımBilnet Matbaacılık444 44 03

YaYın türüİki ayda bir yayınlanır.Yerel Süreli YayınÜcretsizdir

Yazı ve reklamların içerik sorumluluğu sahiplerine aittir. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

ABEMEDYA

Mimar ve Mühendis

73EtKinLiKLEr

MAKALE

MAKALE

MAKALE

06

70

64

56

İdo Genel müdürü dr. aHmet PaKSoY’u zİYaret ettİK MMG III. AGH (AVRUPA GÖNÜLLÜ HİZMETİ) PROJELERİ GERÇEKLEŞİYORmmG’de BaYramlaşma HeYeCanı…HALİÇ METRO KÖPRÜSÜNE TEKNİK GEZİ DÜZENLEDİK

EYVAH MEZUN OLDUMmaHmut ÇelİK

DOğU'DAN BATI'YA ŞEHİR VE İNSANşaHİn torun

ÇOCUKLARA KARŞI ASLİ GÖREVİMİZDÜNYAYI GÜZELLEŞTİRMEKTİRmuStafa ruHİ şİrİn

KitAPLIK

ÇiZGi YOrUM

DEMAVEnD...72

66MiMArLIK‘Sinan Çağı’nı Yeniden Yakalayabilir miyiz?

MAKALE

12

Çıkış Yolu'nda Bursa ya da Bursa'dan Çıkış Yolu Var Mı?

KAPAK

14nASIL Bir EĞitiM StrAtEJiSi? “Ülkemizde yüksek eğitim konusunda şüphesiz değişmesi gereken şeyler var ama bu değişim nereden başlamalı? Sadece sistemleri değiştirmekle çok fazla bir şey kazanamayacağımızı şu ana kadar anlamış olmalıyız. Peki, sistem ile birlikte değişmesi gereken şeyler neler? YÖK, ÖSYM gibi kurumlar mı, üniversitedeki hocalarımız mı, öğrencilerimiz mi, yoksa fikirlerimiz mi? Belki de asıl sormamız gereken soru şu: Biz değişmesi gereken şeyin ne olduğunu biliyor muyuz?

Dergimizin bu yayın dönemini içeren eylül ve ekim ayları, aynı zamanda ilk ve orta öğretim kurumları ile yüksek öğretim kurumlarının da yeni öğretim dönemlerine başlama aylarıdır.

Bu vesile ile 50'inci sayımızda “Türkiye’de Mühendislik Eğitimi” ve 56'ncı sayımızda “Yüksek Öğretim ve Üniversiteler” dosya konuları ile işlediğimiz Eğitim konusunu bu sefer de 73'üncü sayımızda “Türkiye’nin Yüksek Öğretim Vizyonu” olarak işlemek istedik.

Zira, bilimden teknolojiye, sanayiden tarıma, enerjiden bilişime gelişmiş ülkelerin seviyesine erişmek istiyorsak öncelikle bu alanlarda gerekli bilimsel çalışmaların yapılacağı ortamı hazırlamalı ve de bu sektörlerde çalışacak donanımlı meslek insanlarını yetiştirmeliyiz.

Bu noktada görev şüphesiz başta üniversitelerimiz olmak üzere ilgili konularda karar alıcılara, yürütücülere ve faydalanıcılara düşmektedir. Biz de bir Sivil Toplum Kuruluşu olarak, bu konuda önemli gördüğümüz noktaları ilgililerin dikkatine sunmak istiyoruz.

Dünyanın ilk üniversitelerinden sayılan Harran Üniversitesi'nin kurulduğu topraklarda bulunan ve yerleşim yerlerinde öncelikle kurdukları külliyeler ile öğretime bütüncül olarak yaklaşıp bilimin ortaya çıkmasına önemli katkılar sağlayan bir medeniyetin mensupları olarak, maalesef belli bir zamandan sonra bilimin gelişmesine beklenen ve olması gereken katkıyı bir türlü sağlayamadık. “İlim mü’minin yitik malıdır, nerede görse alır” ifadesinin muhatapları olarak ilmi çalışmalara bize yakışan katkıyı sağlamalı, ilim sahasında neyi, nereden, nasıl bulup, öğrenip, geliştirebileceksek bunun takipçisi olmalı ve bizden ileride olan kurumlarla ortak çalışma imkanları üretmeliyiz.

Gelişmiş ülkelerin seviyesine erişmek için öngördüğümüz bilimin üretilmesi ağırlıklı olarak üniversite ve benzeri kurumların işi olduğu halde bu sektörlerde çalışacak donanımlı meslek insanlarını yetiştirmeyi sadece üniversitelerin görevi olarak görmemek gerekir. Sektörlerin ihtiyacı, aslında sadece üniversitelerde yetiştirilen seviye ve nitelikteki meslek adamı değildir. İşin her aşamasında neyi niye yaptığını bilen, olası hataları öngörebilen, işin gelişimine katkıda bulunabilecek nitelikteki çalışanlar sektörlerin esas ihtiyacı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu pozisyonlara yöneltilerek üniversite öncesi diğer öğretim kurumları ve ilgili sektörlerin işbirliği ile yetiştirilecek insan kaynaklarımız, hem üniversitelerin önünde oluşan yığılmaları azaltacak hem de nitelikli istihdam oluşturarak sektörlerinin verimli çalışmasına katkı sağlayacaktır. Bu arada üniversiteler de ağırlıklı olarak, asli görevlerinin başında gelen ilmi araştırmalar yapmak yönünde daha etkin bir şekilde yapılanmalarını sağlayabilecektir.

Ülkemizin gelecek nesiller için yeniden inşa edilmesinde, hemen her alanda iyi yetişmiş, donanımlı, milli ve manevi değerlerine bağlı, gelişmeye açık gençlere ihtiyacımız olduğu aşikârdır. Bizim dünyamızda ilmin ve mesleğin sadece maddi ve teknik tarafı değil aynı zamanda manevi tarafı da önemlidir. Bunu Yunus Emre, “İlim ilim bilmektir, İlim kendin bilmektir, Sen kendini bilmezsen, Ya nice okumaktır” mısraları ile çok güzel ifade etmiştir. Hacı Bektaş-ı Veli’nin tavsiyesiyle Ahi Evran tarafından kurulan, bir mesleğin etik kuralları ile işleyişini tarifleyip denetleyen ahilik teşkilatı da bu topraklarda hayat bulmuştur. Onun için eğitim ve öğretimi bir bütün olarak değerlendirip, sürecin sonunda bu toprakların milli, manevi ve inanç değerlerine bağlı, kendine güvenen, hakka ve hukuka saygılı, araştırmacı, yeniliklere ve dünya ile rekabete açık, sorgulayıcı ve üretken bireylerin yetiştiği bir yapılanmayı kurgulayarak işletebilmeliyiz.

Bu arada, bugün millet ve devlet olarak olmamız gereken seviyeyi yakalamak, bir nevi bir seferberlik havası içerisinde el birliği ile çalışmaktan, başta bilim olmak üzere, üretmekten geçmektedir. “Marifet iltifata tabidir” gerçeğinin bir gereği olarak da toplumda kişilerin değer ve itibar görmesinin, tükettikleri markalar, kullandıkları araç, gereç ve konutları üzerinden değil, ürettikleri değerler üzerinden sağlanacağı bir algı inşasına ihtiyaç olduğu da ortadır.

Her alanda layık olduğumuz seviyede temsil edilebilmek ve insanlık ailesine bize yakışan katkıları sunacağımız daha güzel günlerde buluşmak duasıyla,

Murat ÖZDEMİR

MMG Genel Başkanı

YEni nESiL iÇin YEni EĞitiM ViZYOnU

Gelişmiş ülkelerin seviyesine erişmek için öngördüğümüz

bilimin üretilmesi ağırlıklı olarak üniversite ve benzeri kurumların işi olduğu halde

bu sektörlerde çalışacak donanımlı meslek insanlarını

yetiştirmeyi sadece üniversitelerin görevi olarak

görmemek gerekir.

Mimar ve Mühendis Eylül - Ekim 20136 7Mimar ve Mühendis6

ETKİNLİK

Mimar ve Mühendisler Grubu’nunda akredite olduğu Avrupa Gönüllü Hizmeti (AGH) projeleri kapsamında 3'üncü Gönüllülük Projeleri (Bulgaristan, Danimarka, İtalya, Almanya, İngiltere, İsviçre) gerçekleşiyor.

Proje ana hatlarıyla, kültürel kaynaşma, çeşitli toplum kuruluş-

larında görev alma ve proje içeriğine bağlı olarak teknik konularda çalışmayı içeriyor. AGH Projelerinde bilindiği gibi ayrıca yabancı dil kursu (İngilizce veya gidilen ülkenin dili) ve çeşitli seminer-ler ve eğitimler de veriliyor. Öğrenci arkadaşlarımızın birçok teknik ve sosyal çalışmalarda bulunacağı, kültürel ve eğitim olarak birçok faaliyetlerin gerçekleştirileceği proje çalışmaları önemli tecrübe ve deneyimler kazandı-

racak ve gidecek öğrenciye hem kariyer hem de deneyim olarak birçok avantaj sağlıyor. 2004'ten bu yana çok sayıda gencin gerçekleştirdiği projelerle, genç-lerin Avrupa Birliği'ni tanıma, Avrupa ülkelerinde gezerek ve çalışarak tecrübe edinmelerini gerçekleştiriyor. Bu doğrul-tuda öğrenci arkadaşlar gönüllü olmak istedikleri takdirde, uygun kriterler ve mülakattan sonra projede yer alabilecek ve bu ülkelerden birine gönderilmeleri MMG tarafından yapılacak mülakatlar ve toplantılarla sağlanacak.

MMG III. AGH (AVRUPA GÖNÜLLÜ HİZMETİ) PROJELERİ GERÇEKLEŞİYOR

MMG Ulaşım Sistemleri Ko-misyonu, İDO Genel Müdürü

Sayın Dr. Ahmet Paksoy’u makamın-da ziyaret etti. 2004 yılında İDO’da Genel Müdür olarak göreve başlayan ve özelleştirme süreci sonrasında da ikinci kez İDO’nun başına getirilen Dr. Ahmet Paksoy iş hayatındaki deneyimlerini bizimle paylaştı. Tec-rübesiz olduğu halde Genel Müdürlük

görevi kendisine verilen Paksoy’un olumsuzlukları ön yargılardan uzak, yeniliklere açık bir anlayışla bu tecrübesizliğini nasıl kendi lehine çevirdiğini konuştuk. Yönettiği şir-keti dünya çapında bir şirket haline getirmesini, özelleştirme sürecini ve özelleştirmeden sonra neden ikinci kez genel müdürlük görevine getiril-diğini dinledik.

Mimar ve Mühendisler Grubu (MMG) ta-rafından 17 Ekim Perşembe günü MMG

Genel Merkezi’nde gerçekleştirilen programa MMG Genel Başkanı Murat Özdemir’in yanısıra Başkan Yardımcıları Murat Özmen, Ali Reyhan Esen, Yönetim Kurulu üyesi Doç. Dr. Ahmet Erdal Osmanlıoğlu, Komisyon Üyeleri Şehmus Yıldırım, Adem Şahinoğlu, eski Genel Başkan-lardan Avni Çebi, Oral Avcı, eski Genel Başkan Yardımcılarından ve Yeryüzü Mühendisleri Genel Başkanı Doç. Dr. Ömer Faruk Kültür, Kadem Ekşi, Ak Parti Şişli İlçe Başkanı Nevzat Şatıroğlu, Baş-kan Yardımcıları Cengiz Kalaycı, Adnan Yılmaz ile çok sayıda MMG üyesi katıldı.Samimi bir havada geçen bayramlaşmada işleri-nin yoğunluğundan dolayı bir araya gelemeyen üyeler, bir yandan hasret giderme imkanına kavuşurken ayrıca güncel konuların yanısıra MMG etkinliklerini konuştu.

İDO GENEL MÜDÜRÜ DR. AHMET PAKSOY’U ZİYARET ETTİK

MMG’DE BAYRAMLAŞMA HEYECANI…

Marmara Fuarcılık tarafından 2'ncisi gerçekleştirilen ELEX 2013 Fuarı

yoğun ziyaretçi akımına uğradı. İstanbul Fuar Merkezi'nde düzenlenen ve Mimar Mühendisler Grubu’nun da katılım gös-terdiği fuarda alternatif enerji kaynakları sergilendi. Yerli ve yabancı birçok firmanın katılım gösterdiği ELEX 2013 Fuarının

açılışını Marmara Fuarcılık Genel Müdürü Feridun Bayram ile Enerji Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğü Enerji Verimliliği Şube Müdürü Cengiz Çelebi birlikte yaptı . Mimar ve Mühendisler Grubu’nun da stand açtığı fuar çok sayıda ziyaretçinin akımına uğrarken firmalar ilgiden duydukları mem-nuniyeti dile getirdi.

ELEX 2013'TE ZİYARETÇİ AKINI

Mimar ve Mühendis Eylül - Ekim 20136 7

Mimar ve Mühendis8

ETKİNLİK

MMG Ulaşım Sistemleri Komis-yonu, Haliç Metro Köprüsü'ne

teknik gezi düzenleyerek çalışmalar hakkında bilgi aldı. MMG Ulaşım Sis-temleri Komitesi Başkanı. Murat Seven tarafından organize edilen teknik gezi, hem MMG üyelerinin hem de özellikle ulaşım alanında çalışan mühendisle-rin katılımıyla gerçekleşti. Haliç Metro Köprüsü'nün ilk yapılmaya başlanılan günden bugüne kadar yapılan tüm çalışmalar hakkında Şantiye Şefleri'nden Erdem Bey tarafından bilgi alan MMG Ekibi, bilgi alımından sonra tekne gezi-siyle köprüde incelemelerde bulundu.

Haliç Metro Köprüsü'nün Yapılış süreciİstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yaptığı köprü ilk kez 1952’de gündeme

gelmiş. 1982’de etütler yapılmış. 1990 yılında Koruma Kurulu hattın yapımını onaylamış. 1998 yılına gelindiğinde ise tünellerin inşası için ihaleye çıkılarak bir yılda Şişhane-Karaköy ve Unkapanı-Yenikapı tünelleri açıldı. Haliç’i geçecek köprü için ise 2005 yılına kadar 21 proje Koruma Kurulu’na sunuldu. Ancak hiçbir proje tarihi siluete uygun bulunmadı. 2005 yılına gelindiğinde Mimar Hakan Kıran’ın hazırladığı mevcut proje Koruma Kurulu’nda onaylandı.Köprünün gerek mimari açıdan, gerek yapılırkenki malzemelerin üretiminden taşınmasına, hidrolik sistemlerin kurul-masından kazıkların çakılmasına kadar birçok farklı disiplinlerarası çalışma gerektiren çalışmaları inceleyen MMG ekibi, Haliç Metro Köprüsü'nün çizimleri-ni de inceledi.

HALİÇ METRO KÖPRÜSÜNE TEKNİK GEZİ DÜZENLEDİK

Mimar ve Mühendisler Grubu’nun(MMG) düzenlediği

"Bizbize Konuşmalar" etkinliği, 2013-2014 sezonunun ilk programıyla başladı. MMG İş Sağlığı ve Güvenliği Komisyonu Başkanı ve İş Müfettişi Harun Urul'un konuk olduğu etkinlikte, İş Sağlığı ve Güvenliği alanında çıkan yasalar ve beraberindeki tartışmalar konuşuldu.Harun Urul, konuşmasına İş Sağlığı ve Güvenliği alanındaki çalışmaların tarihiyle başladı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Loncalarla yapılan ve Ahilik Teşkilatlarıyla denetlenen İş Sağlığı ve Güvenliği alanın-daki denetimlerin günümüzde de aynı anlayışla devlet eliyle yapıldığını söyleyen Harun Urul, bu konuda sistematik olarak ilk yapılan çalışmaları Cumhuriyet döneminde görüldüğünü kaydetti. Şu anda yürürlülükte 30.06.2012 tarihinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun yayınlandığını be-lirten Harun Urul, kanunun amacının işyer-lerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyi-leştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemek olduğunu belirtti. Geçmişte İş Kanunu'nda sadece "işçi" kavramının oldu-ğunu, yürürlülükteki kanunda ise "çalışan" kavramının geldiğini söyleyen Urul, devletin işçi kavramına neden çalışan kavramını getirdiğine baktığımızda, artık sadece işçi hükmünde çalışanların değil, memurların da bu alanda bulunduğuna dikkat çekmek ve gerekli altyapı çalışmalarından memurla-rın ve kamu görevlilerin de faydalanmasını gözetlemek; böylece tüm çalışanları için yapıldığını kaydetti.

‘BİZBİZE KONUŞMALAR’DA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONUŞULDU

Eylül - Ekim 2013 9

Mimar ve Mühendis10

Bu yazıyı kaleme almakla, MMG ailesi ile hissiyatımı paylaşmak ve aynı zaman-

da bu ailenin bir parçası olarak camiamız ile kucaklaşmak istedim. Her ne kadar henüz tanışmasak da el sıkışmasak da biliyorum ki dualarınız bizim bundan sonraki tüm başarı-larımızın esas destekçisi olacaktır. Öncelikle MMG ailesi içinde yer almaktan ne kadar mutlu ve gururlu olduğumu ifade etmek isterim. Aynı düşünceyi paylaşan, aynı ilke ve hedefler doğrultusunda yol almayı amaç edinen kişilerle birlikte olduğumu bilmek, sanırım bu sevincimin anlamını daha somut olarak ifade etmeme yardımcı olacaktır.Bilindiği üzere STK’lar resmi kurumlar dışında ve bunlardan bağımsız olarak çalışan, politik, sosyal, kültürel, hukuki ve çevresel amaçları doğrultusunda lobi çalışmaları yapan, ikna yöntemi ve eylemlerle sesini duyuran, üyelerini ve çalışanlarını gönüllü-lük usulüyle alan, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini, bağışlar ve/veya üyelik ödemeleri ile sağlayan kuruluşlardır.Aynı zamanda sivil toplum örgütleri, bireyler arasında hoşgörü dayanışma ve bilinçlen-meyi artırmak, ortak hareket etme duygusu kazandırmak, aynı düşüncedeki insanları bir araya getirmek gibi “birlikten güç doğar” ilkesine dayanarak faaliyetlerini sürdürür.Erdemli insan yaşamını aklı ile yöneten, tüm karar ve davranışlarına aklı ile yön verendir. İnsan tüm varlığa karşı sorumluluk bilinciyle doğar. Sorumluluğun en büyüğü varlığın zirvesi Allah’a karşı duyulan sorumluluk bilincidir. Diğer tüm varlıklara karşı duyulan sorumluluk, temelde Allah’a karşı duyulan sorumluluğun uzantısıdır. Bu kapsamda diğer bir deyiş ile doğru yapılanma içinde olan STK’lar, bir hayır kuruluşudur. Bu hayır kuruluşları, belli grup ve çatılar altında toplandıkları zaman güçlü bir yapılanma ile psikolojik, sosyal, mali, eğitim, öğretim, sağlık v.b. konularda topluma fayda sağlar.Bu çerçeveden baktığımız zaman, devletin elinin uzanamayacağı veya yeterince destek sağlayamayacağı, coğrafi, fiziki, sosyal ve kültürel yapılar içerisinde STK’lar olmak zorundadır ve bir şekilde herkesin bu tip oluşumlar içersinde yer alması, elini taşın altına koyması gerekmektedir. Çünkü birey

ve/veya toplumun küçük bir parçası olan aile olarak çevremize duyarsız kalamayız, kaldı ki bunun manevi yanı ve hazının ne kadar önemli olduğunun farkına vardığımız zaman, gönüllülük esası ile var olan STK içersinde yer almanın biraz da zaruri olduğu bilinci-ne varırız. Aksi taktirde pek de şık ve doğru olmayan atasözündeki ‘Bana dokunmayan yılan bin yaşasın' mantık hatasının sonuçla-rına istemesek de katlanmak zorunda kalırız. Bu sebeple pasif iyi olmak yeterli bir duruş şekli değil, aksine aktif kötünün teşvikçisidir. Pasif iyinin varlığı iyiliği çoğaltacağı yerde, dolaylı yoldan kötülüğün çoğalmasına neden olacağından, bunu önlemenin en iyi yolu pasif iyi değil, aktif iyi olabilmektir.Bu beyanla, bir mühendis ve/veya mi-mar olarak teknik konularda söz söyleyen, yanlışları bilimsel olarak dile getiren, toplum huzuru ve refahını kollayan, yaşam ve gelir normlarında adaleti sağlama yollarını teşvik edip destekleyen, teknik alt-yapısı güçlü MMG ailesi olarak sorumluluğumuzun öne-mini bir nebze ifade etmek istedim.Bu kapsamda, gönüllüğü esas olan, bir manada infak mantığından hareketle bu yapı içinde şu an sahada görev alan, idari kadro, yönetim ve komisyonlarda aktif olarak yeralan arkadaşların sizler tarafından maddi, manevi ve fikri desteğe ihtiyaçlarını da göz

ardı etmemek gerekir.Böyle bir teknik bilgiye haiz, maneviyatı güçlü bir topluluğun daha aktif olarak bir çok projede söz sahibi olacağını veya olması gerektiğini umarak tüm çalışmalarınızda başarılar dilerim.Saygı ve selamlarımla.

ETKİNLİK

DEĞERLİ MMG AİLESİErdemli insan yaşamını aklı ile yöneten, tüm karar ve davranışlarına aklı ile yön verendir. İnsan tüm varlığa karşı sorumluluk bilinciyle doğar. Sorumluluğun en büyüğü varlığın zirvesi Allah’a karşı duyulan sorumluluk bilincidir. Diğer tüm varlıklara karşı duyulan sorumluluk, temelde Allah’a karşı duyulan sorumluluğun uzantısıdır. Bu kapsamda diğer bir deyiş ile doğru yapılanma içinde olan STK’lar, bir hayır kuruluşudur. Bu hayır kuruluşları, belli grup ve çatılar altında toplandıkları zaman güçlü bir yapılanma ile psikolojik, sosyal, mali, eğitim, öğretim, sağlık v.b. konularda topluma fayda sağlar.

"Bir mühendis ve/veya mimar olarak teknik konularda söz söyleyen, yanlışları bilimsel olarak dile getiren, toplum huzuru ve refahını kollayan, yaşam ve gelir normlarında adaleti sağlama yollarını teşvik edip destekleyen, teknik alt yapısı güçlü MMG ailesi olarak sorumluluğumuzun önemini bir nebze ifade etmek istedim.Bu kapsamda, gönüllüğü esas olan, bir manada infak mantığından hareketle bu yapı içinde şu an sahada görev alan, idari kadro, yönetim ve komisyonlarda aktif olarak yeralan arkadaşların sizler tarafından maddi, manevi ve fikri desteğe ihtiyaçlarını da göz ardı etmemek gerekir."

Ev ve bina kontrolünde dünya çapında bir standart

SIE_GAMMA_ilan_220x275_5mm_tazefikir_CON.indd 1 19.03.2013 18:27

MMG Genel Sekreteri Murat Alpay


Ev ve bina kontrolünde dünya çapında bir standart

SIE_GAMMA_ilan_220x275_5mm_tazefikir_CON.indd 1 19.03.2013 18:27

MİMARLIK


Kültürümüzü yeniden inşa edebilir miyiz?UNESCO, kültürü sahip olunan tarihsel bilinç olarak tanımlar. Kültürün tarih bilinci ile olan ilişkisi, varlığını ve diğer kültürler içerisinde dominantlığını da ifade eder. Bir kültüre salt anlamda insan, özgürlük, coğrafya, psikoloji gibi çeşitli bilim dallarıyla ya da kavramlarla bakmaya çalışmak, o kültürün bize hiçbir zaman bütünsel bir fotoğrafını sunmaz, suna-maz. Bütünsel bakamadığımızdan hakikatte varacağımız nokta hep eksik kalır. Hangi açıdan yaklaşırsak yaklaşalım, kültürler önyar-gıyı asla kabul etmez. Bu yüzden insanı kendi kültüründe, kültürü de insanların/toplumların yaşadığı süreçte incelemek zorundayız. Bu yaklaşım, bize kültür kavramına dair geliş-tireceğimiz yaklaşımın önüne set çekmez, bilakis kültürel değişimlerde baskın olan nedensellerin ortaya çıkışını artırır. Dolayısıyla

kültür kalıpları, birbirleriyle ilişkisi olan tüm kültürlerin karşılaştırmalarından elde edilen özlerden meydana gelerek, genel bir kültür algısı oluşturur.Kültürler, coğrafyaların dilleridir. Mimarlık alanında örnek verecek olursak, Mimar Sinan özeline gelecek olursak, edebiyatında Fuzuli’nin şairi olduğu, iktidarında Kanuni’nin bulunduğu, eğitiminde muhteşem bir üsluba ve dile sahip bir dönemden bahsediyoruz. Mimar Sinan’ın yaptığı eserleri göz önünde bulundurulduğunda, bir dilin, üslubun oluştu-ğunu görmemek imkânsızdır. Selimiye ya da Süleymaniye hep bu üslupla birlikte ortaya çıkan eserlerimizdir. Şehzade Camii Külliye-si ya da Süleymaniye Külliyesi de Osmanlı toplumunun hayata karşı bir bakış açısını sunuyor bize. Çarşının, pazarın ve medresenin camii ile buluşmasını imgeleyen külliyeler, Osmanlı toplumunun hayata bakış açısını

ifade ediyor. Bugün mimari üslubumuzdan bahsedemiyorsak eğer, bu, sadece mimari alanda eksik kaldığımızı göstermez, kültürün diğer öğelerinden de eksik kaldığımızı göste-rir. Bir camii projesini dahi kendi ürettiğimiz teknoloji programlarımızla çizemiyorsak, AutoCAD yada diğer CAD programlarına ihti-yaç duyuyorsak, teknolojimizi yeniden gözden geçirmek zorundayız demektir. Kendi kültür öğelerini koruyamayan toplumlar, dominant kültürlerin öğelerine karşı duramazlar, onların esiri olurlar. Bugün, kültür coğrafyamızın birçok öğesini kaybetmiş durumdayız. Kültürel kodlarımızı yeniden yazmak zorunda kalışımız, birçok alanda yeni üsluplar ve üst entelektüel bir dil inşa etmek mecburiyetinde oluşumuz, kültürel zenginliklerimizi nasıl kaybettiğimizin bütünsel bir resmidir.Harvard Üniversitesi Sanat ve Mimarlık Tarihi Bölümü Ağa Han İslam Sanatı Kürsüsü

Harvard Üniversitesi Sanat ve Mimarlık Tarihi Bölümü Ağa Han İslam Sanatı Kürsüsü Program Direktörü Prof. Gülru Necipoğlu'nun "Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu'nda Mimarî Kültür" kitabının Türkçe baskısı, yakın zamanda İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları'ndan çıktı. Kitap, şimdiye kadar yayınlanan Mimar Sinan ve eserleri hakkında pek konuşulmayan konulara ve farklı yapı incelemeleriyle Mimar Sinan'ın hayatına ve eserlerine ışık tutuyor. Bugüne kadar Mimar Sinan ile ilgili hazırlanmış en kapsamlı kitaplardan biri olan Sinan Çağı, Reaktion Books tarafından Osmanlıca kaynaklardan beslenerek ilk kez 2005'de Harvard Üniversitesi’nde sanat tarihi dersleri veren Prof. Necipoğlu’nun Mimar Sinan ve dönemi üzerine yazdığı kitabın 8 yıl sonra Türkçeye çevrilişi hali pür melalimizi anlatmıyor mu sizce?

YAZI: YUNUS EMRE TOZAL/HARİTA MÜHENDİSİ>

‘Sİnan Çağı’nı Yenİden YaKalaYaBİlİr mİYİz?


Program Direktörü Prof. Gülru Necipoğlu'nun "Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu'nda Mimarî Kültür" kitabının Türk-çe baskısı, yakın zamanda İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları'ndan çıktı. Kitap, şim-diye kadar yayınlanan Mimar Sinan ve eserleri hakkında pek konuşulmayan konulara ve farklı yapı incelemeleriyle Mimar Sinan'ın hayatına ve eserlerine ışık tutuyor. Bugüne kadar Mimar Sinan ile ilgili hazırlanmış en kapsamlı kitaplardan biri olan Sinan Çağı, Re-aktion Books tarafından Osmanlıca kaynak-lardan beslenerek ilk kez 2005'de Harvard Üniversitesi’nde sanat tarihi dersleri veren Prof. Necipoğlu’nun Mimar Sinan ve dönemi üzerine yazdığı kitabın 8 yıl sonra Türkçeye

çevrilişi hali pür melalimizi an-latmıyor mu sizce? Sinan’ı en iyi anlatan çalışmaların hâlâ yurtdışında olması, Sinan'a hem mimari hem kültürel açıdan daha çok ihtiyacımızın olup olmadığı hakkında bizleri düşündürmelidir.1993 yılından bu yana Harvard Üniversitesi'nde ders veren Prof. Dr Gülru Necipoğ-lu, kitabını uzun araştırmala-rından sonra ortaya çıkartmış.

Türkçe baskı için tekrar gözden geçirdiği kitabında kimisi ilk kez yayımlanan pek çok kaynağa başvurmuş. Sinan Çağı, Osmanlı mimarlığının anıtlaşmış ismi Mimar Sinan’ı ve yapıtlarını anlatmanın ötesinde, adından da anlaşılacağı gibi bir çağı, bir ekolü tasvir ediyor. Osmanlı klasik döneminin zirvesinde

oluşan mimarlık kültürünün anlatıldığı kitabın giriş bölümünde Necipoğlu, "16'ncı Yüzyıl Bağlamında Sinan" başlığıyla Osmanlı kültür ve medeniyetini oluşturan çeşitli unsurları anlatarak, Mimar Sinan’ın nefes kesici anıtsal vurguları ile İstanbul’un siluetine ve şehir im-gesi doruğuna ulaştığını ifade ediyor. Alışılmış Mimar Sinan monografilerinin aksine Neci-poğlu, Sinan'ı efsaneden arınmış bir şahsiyet olarak ve döneminin sosyal, siyasal, dini ve toplumsal çevresi içerisinde değerlendiriyor.

"Osmanlı'da mimari yapılar, toplumsal müzakerelerle belirlenirdi"Mimar Sinan’ın Tuna’dan Dicle’ye uzanan ve üç kıtaya yayılan coğrafyada muhteşem izler bıraktığını söyleyen Gülru Necipoğlu’na göre Mimar Sinan’ın şöhreti, özellikle merkezi planlı kubbeli camileriyle İtalyan Rönesans kiliseleri arasındaki benzerlikten kaynaklanıyor. Bu

MİMARLIK


sel değerlerin, Sinan’ı modern Türk mimar-larının gözünde muteber bir esin kaynağına dönüştürme amacını taşıdığını belirtiyor. Mimar Sinan'ın arkasında muhteşem bir ekol bıraktığının altını çizen Necipoğlu, Osmanlı'da her isteyenin, her biçimde veya boyutta, istediği yerde yapılar inşa edemediğini; yapılacak her türlü binanın bir ekol tarafından onaylanarak yapıldığını belirtiyor. Günümüz-de mimari ve şehircilik açısından kuralların olmadığı için sıkıntılar çıktığını belirten Neci-poğlu, Osmanlı döneminde bir yapının yapılıp yapılmayacağına ilgili toplumsal müzakereler sonunda karar verildiğini ifade ediyor. Sinan Çağı kitabında özellikle Sinan’ı ve eserlerini Osmanlı toplumunun sosyo-ekonomik, dinsel ve zihinsel bağlamları içinde inceleyen Prof. Dr Gülru Necipoğlu, o dönemde mimarbaşının ve altındaki mimarların Osmanlı hamileri ile arasında güçlü bir iletişimin olduğunu, o yüzden herkes herhangi bir yere istediği gibi bir eser yapamadığını, Şeriat'ın da buna izin vermediğini belirtiyor. Örnek olarak cami-leri yapmak için bir gaza kazanmış olmak gerektiğini söyleyen ulemanın, Sultan Ahmet Camisi yapılırken bu inşaata karşı çıktığını belirten Necipoğlu, sultanın bu itirazlara kulak asmadığını, “yaparım” diyerek camiyi yaptırdığını ama sonunda Sultan Ahmet Cami'nin Şeyhülislam tarafından imansız cami olarak ilan edildiğini ifade ediyor.Mimar Sinan'ın hamamdan köprüye, su keme-rinden camiye, hastaneden aşevine, türbeden külliyeye hayatın her alanını kapsayan yapılar yapması, Sinan'ın hayatla ne kadar içli-dışlı olduğunu, ayrıca ardında mimarlık konusunda ciddi bir ekip yetiştirdiğini gösteriyor. Sinan’ın emrinde kırk dört hassa mimarı, bir nevi mimarlar ordusu olduğunu belirten Necipoğlu, bunların çoğunu kendisinin eğittiğini, tabii

benzerliğin köklerinde, o dönemler İstanbul ve İtalya’da eşzamanlı olarak yeniden yorumla-nan Doğu Akdeniz havzasının ortak Roma-Bizans mimarî mirasının olduğunu söyleyen Necipoğlu, Sinan mimarîsinin yorumlama-larına rengini veren, onun eserlerini tarihsel bağlamlarına oturtmayı hedeflemeyen “evren-sel” ve “milliyetçi” oryantalizm paradigmaları olduğunu söyleyerek dikkatleri çekiyor. Mimar Sinan hakkında Avrupa’da yayınlanan ilk monografiyi yazan Viyana eğitimli İsviçreli Mimar Ernst Egli’nin, Sinan: Der Baumeister Osmanischer Glanzzeit(Zürih, 1954) kitabında Mimar Sinan'a dair:Onun büyüklüğü, eserinde biçim ve içeriğin tam uyumunda yatar; benzersizliği ise kendi-sine verilen görevlerin bi reysel yönlerini kalıcı ve evrensel değerde bir şeye dönüştürme becerisindedir. Eserlerinin bugün her zamanki kadar canlı kalmasının nedeni de budur. Bu eserler, geçmişin ölümsüz özelliklerini muha-faza eder." tespitini analiz eden Necipoğlu, Mimar Sinan'ın bir mimarbaşı olarak hizmet ettiği 1539 ile 1588 yılları arasındaki görev dönemi boyunca oluşturduğu akımın milli ve evrensel nitelikleri aynı anda barındıran biçim-

Sinan’ın İstanbul’dan Şam’a, Mekke’ye ve Medine’ye kadar bütün projelerde gerçekten katkısının olduğunu söylüyor.Mimar Sinan'ın vefatı üzerinden 425 yıl geçti, yapılarının büyük çoğunluğu ayakta. Mimar Sinan'ın yapılarını gerek mimarlık ve şehircilikte geleceğimizi yeniden yorumla-mak, gerek diğer disiplinlerarası çalışma-larda üzerinde yaşadığımız coğrafyanın kül-türel kodlarını ihya edebilmek için yeniden okumaya, araştırmaya, üzerine incelemeler ve analizler yapmaya ihtiyacımız var. Önce-likle ihtiyacımızın farkında olmalı, ardından bu muhteşem eserler için mimarlardan mühendislere, psikologlardan ilahiyatçılara kadar geniş bir enstitü kurarak disiplinlera-rası çalışmalarımıza hız vermeliyiz.

Mimar Sinan'ın vefatı üzerinden 425 yıl geçti, yapılarının büyük çoğunluğu ayakta. Mimar Sinan'ın yapılarını gerek mimarlık ve şehircilikte geleceğimizi yeniden yorumlamak, gerek diğer disiplinlerarası çalışmalarda üzerinde yaşadığımız coğrafyanın kültürel kodlarını ihya edebilmek için yeniden okumaya, araştırmaya, üzerine incelemeler ve analizler yapmaya ihtiyacımız var. Öncelikle ihtiyacımızın farkında olmalı, ardından bu muhteşem eserler için mimarlardan mühendislere, psikologlardan ilahiyatçılara kadar geniş bir enstitü kurarak disiplinlerarası çalışmalarımıza hız vermeliyiz.

Gülru Necipoğlu



ŞEHİRCİLİK

Bugün şehirlerimizin cami mimari-sinde yeni yaklaşımlara ihtiyacımız bulunmaktadır. Bu konuyla ilgili gü-nümüzde arayışlar artmaktadır. Ko-

nuyla ilgili sempozyum ve paneller yapılmakta, konunun tarafları bir araya gelerek yeni fikirler ve açılımlar ortaya koymaktadırlar. Üretilen bu bilgi ve birikim, bugünün bilim ve teknolojisi ile dünün bilgeliği harmanlamalı günümüz şehirli insanının ihtiyaçlarına cevap aramalıyız. Göç sonrası dar imkânlarla yapılan camilerin yerine şehirlinin toplumsal ihtiyaçlarını ve beklentilerini merkeze alan bir mimariye ihtiyaç oluşmuştur. Şehre estetik değer katarken manevi bir iklimi oluşturacak unsurlar mimari de kullanılmalı ve camilerimiz abartılı olmayacak şekilde çevre ile uyumlu tasarlanmalıdır

Camİ, İNsaN vE ÇEvREsİCami ve çevresindeki bütün sosyal donatı mekânları çevredeki dokuyla uyumlu sadelik, zariflik ve bütünlük anlayışı içerisinde oluşturul-maya çalışılmalıdır. Cami ve çevresi düzenle-nirken cemaatin namaz sonrası boş vakitlerini cami çevresinde geçirmesine uygun donatı alanları, bahçe ve yeşil alan düzenlenmelidir. Küçük sosyal donatı alanları olabildiğince büyük yapılmalıdır. Cami ve çevresi bütün gün farklı yaş gruplarından müminlerin yaşam alanı ola-bilmelidir. Cami ve çevresi hayatın merkezinde insanların buluştuğu, halleştiği bir mekân olarak olabildiğince gün içinde huzur içerisinde kullan-dığı, anlamlı vakitleri paylaştığı mekânlara sahip

olmalıdır. Cami ve donatı alanları, erişilebilir ve engelsiz mimari anlayışı ile bütün alanlarında gerçekleştirilmelidir. Kadınlar, yaşlılar, engelliler ve çocuklar için cami daha erişilebilir, huzur verici bir atmosferde yapılmalıdır. Kentleşme ve aile bireylerinin iş hayatına daha çok katılma-sıyla ortaya çıkan ihtiyaçlara cevap verilmelidir. Özellikle hanımların camide kadınlık onuruna yakışır erişilebilir, rahat mekânlarda abdest alma ve namaz kılma ihtiyacı sağlanmalı bunu için cami içerisinde hanımlara ayrılan mekân gerekli büyüklükte gereğinde annelik sorumlu-luğunu yerine getirecek şekilde çocuk bakım ve emzirme odasına sahip olmalıdır. Çocuk arabası ile camiye gelen anneler, hanımlar namaz kılma yerine kadar engelsiz bir şekilde gelebilmeli ara-ba için park yerine sahip olmalıdır. Hanımların abdest yerleri namaz kılma mekânın içerinde oluşturulmalı ve bayan tuvaletleri hanımların namaz mekânına yakın yapılmalıdır. Çocuğu ile şehri kullanan bütün annelere cami imkân oluşturmalı, rahatlatmalı ve huzur vermelidir.Çocuklarımız cami ile büyümeli onun ile ilgili canlı, tatlı hatıralara sahip olmalıdır. Cami adeta onlar için yapılmalı, onların müsaade ettiği kadar bize de yer olmalıdır. Onların coşku ve he-yecanına saygı göstermeliyiz. Cami adeta on-ların enerjilerini boşalttığı, boşaltırken ruhen ve zihnen dönüştüğü bir mekân olmalıdır. Kendileri ve dedeleri ile geldikleri zaman bir mimari ese-rin bütünlüğü ve uyumunu görmeli, duymalı ve estetik heyecanını mimarinin bütün alanlarında; mekan kullanımından tezhip ve hat’a, peyzajdan ölçü ve orana kadar duymalı ve hissetmeli,

sadelikten güzelliğe, sükûnetten derinliğe kadar fark etmeli, dokunmalı ve yaşamalıdır. Camide çok amaçlı salonlar oluşturulmalı onların eğlenirken öğrenmesini sağlayacak mekânlar oluşturmalıyız. Caminin bütün mekânları günün her saati amaçlara uygun olarak dönüşmeli ve verimli kullanılmalı, emeklerimiz ve imkânlarımız olabildiğince halk için değerlendirilmelidir.Nüfusumuz hızla yaşlanıyor, camilere yaşlıların erişimi kolaylaşmalı, merdivenler olabildiğince

Cami mimarisinde Kaybettiğimiz Hikmetin Peşinde olmak

Cami ve çevresi düzenlenirken cemaatin namaz sonrası boş vakitlerini cami çevresinde geçirmesine uygun donatı alanları, bahçe ve yeşil alan düzenlenmelidir.

YAZI: AVNİ ÇEBİ/MMG ETİk kURULU BAşkANı>

Bir eseri inşa ederken mekân, zaman, varlıklar ve insan arasındaki uyum ve sürdürülebilirliği öncelememiz gerekir. Bu ölçüler üzerinde inşa edilen yapılar zamanın yıpratıcılığına karşı ayakta kalmış, toplumsal ortak hafızamızın mekânlarına dönüşmüşlerdir. Biz bu zamanı aşan eserler etrafından kimliğimizi ve geleceğimizi inşa ederek sağlam bir zeminde var olabiliriz. Camilerimiz ve külliyeleri bu noktada bizi biz yapan başyapıtlarımızdır.


azaltılmalı ve standartlara uygun eğimde yürü-yüş rampaları yapılmalıdır. Engelli vatandaşları-mız için camiler uygun mekanlar haline getiril-melidir. Emekli ve yaşlı cemaatin cami etrafında günü geçirebileceği hizmet alanları üretilmelidir. Kıraathane şeklinde nezih ortamlar ülkemiz insanın günümüzde geldiği refah seviyesi ve ihtiyaçlarına uygun gerçekleştirilmelidir. Yeşil do-kunun şehir içerisinde kaybolduğu bir zamanda cami adeta bir vaha gibi olmalı müminleri davet edecek, ferahlatacak, dinlendirecek, onaracak yeşil dokuya ağaçları, gülleri, sarmaşıkları ile sa-hip olmalıdır. Kaybettiğimiz yitik cenneti camide yaşamalıyız ve hissetmeliyiz. Camilerimiz yalnız namaz vakitleri kullanılan bir mekân olmadan çıkarılmalıdır. Cemaatin bütün gün ihtiyaçlarını

rahat ve huzur içerisinde karşıladığı, dostlarını çoğalttığı ve imkanlarını paylaştığı kendisini iyi hissettiği mekâna dönüştürülmelidir.

Camİ İNŞa EdERKEN

YEdİ TEmEL PRENsİPCamilerimiz hayatımızı mamur edecek bir mimari anlayışı iç ve dış mekânın tasarımın-da projeden uygulamaya, malzemeden inşa edilmesine kadar içermelidir. İmar kavramı bildiğiniz gibi mamur etmek, inşa etmek, yapmak anlamına geliyor. Cami inşasının bütün aşamalarında doğru ihtiyaç analizleri ilgili taraf-ların katılımı ile bütün boyutları ile yapılmalıdır. Yapılacak mimari eserde 7 temel prensibe ve husussa dikkat etmeliyiz. Bunlardan birincisi ürünün “işlevsel” olması konusudur, bir işi bir ihtiyacı karşılayabilir olma-sıdır. Cami inşa edilirken yerel ihtiyaçlar, cema-atin isteklerini, günümüz insanın ihtiyaçlarına cevap vermeli, 24 saat insana ve ihtiyaçlarına hizmet edecek şekilde gerçekleştirilmelidir. Bu-nun için gerekli işlev ve ihtiyaç analizi çalışması yapılmalıdır. Birinci işlevi caminin namaz kılmak olması ile beraber, içinde ve dışında müminlerin gün içerisinde insani ilişki, entelektüel gelişim ve dostların artırılması gibi karşılayacak şekilde mekânlara sahip olmalıdır.İkinci prensip ürünün“sağlam” olmasıdır, yapılacak eser uzun bir süre ihtiyacı karşılaya-cak sağlamlıkta yapılmalı ve güvenli bir bina olmalıdır. Ülkemiz deprem gerçeği gereği cami olası bir deprem de ayakta kalmalı, deprem ol-ması durumunda ve olağanüstü olaylarda çevre halka hizmet edecek şekilde bir kısım donatı alanlarına sahip olacak şekilde yapılmalıdır. Üçüncü prensip, ürünün“estetik” olmasıdır, yapılan mimari eserin insana hoş ölçülü, orantılı, güzel, sade ve uyumlu olmalı, bütün parçaları kendi içinde ve çevresi ile bütünlük oluştu-racak şekilde inşa edilmelidir. Cami dış ve iç mekânlarında uhrevi bir atmosfer sağlamalı, kişiyi dış ortamdan kurtararak kendisine has olan iklime çekebilmedir.Dördüncü prensip, ürünün “ergonomik” olma-sıdır. Camilerimizi insan için üretiyoruz. İnsan ömrü dinamiktir, birçok evreden ve halden geçer; yaşlılık, çocukluk, engellilik ve hastalık gibi. Dinamik insan ömrü ile statik bina arasında sürdürülebilir bir ilişkiyi bütün mekânlarda sağlamamız gerekir. Binanın bütün mimari ta-sarımının insanın doğasına ve ölçülerine uygun kullanışlı olması sağlanmalı, caminin erişilebilir ve engelsiz olması bütün mekânlarda oluştu-rulmalıdır. Beşinci prensip, eser “sıhhi” olmadır. Üretim sürecinde kullanılan bütün malzemeler

insan sağlığını korumalı ve geliştirmelidir. Kullanım sürecinde sağlığa uygunluk ve temizlik kurallarına dikkat edilmeli, sağlıklı bir iklim ve iklimlendirme bütün mekânlarda sağlanmalıdır. Işık ve ses düzeni caminin gerektirdiği aydınlığı ve dinginliği sağlayacak şekilde yapılmalıdır.Altıncı prensip, ürünün “çevreci” malzeme ve işlemlerle yapılması, topografyaya saygılı, eko sistemle uyumlu, çevreye duyarlı imkân ve teknolojiler kullanılarak, insan emeğine ve alın terine değer veren ahlaki ve adil bir anlayışı üretimin bütün süreçlerinde gerçekleştirilmeli, bütün paydaşların hak ve hukuku gözetilmelidir.Yedinci prensip, ürünün “ekonomik” olması, abartılardan kaçınılması, basit ve kullanışlı yapıl-malı, oran ve ölçek ekonomisi uygulanmalı, her türlü israf ve gösterişten kaçınılmalı, büyüklük kompleksinden uzak durulmalı, erişebilir ve ucuz olması sağlanmalıdır.Bir üründe özelliklerden biri bazen diğerin-den öncelikli olabilir. Caminin gerçekleştirme aşamasında bazı mekân ve bölümlerde bazı prensipler birinin önüne çıkabilir, önem sırası farklı olabilir. Bazen ekonomi öne geçiyor, ba-zen sağlamlık, bazen estetik olması… Sonuçta hepsinde amaç insanla insan, insanla çevre, insanla âlem arasında düzgün bir ilişki ağının sürdürülebilir kılınmasıdır.

HERKEs İÇİN Camİİslam mimarisinin şimdiye kadar getirdiği anlayış ve külliye uygulaması modern mi-mari, malzeme, imkânlarla zenginleştirilerek yeniden yorumlanmalı, günümüz şehirli insanın ihtiyaçlarına cevap vermeli, cami adeta şehrin en nezih ve ferah zaman geçirilecek yeri bütün yaş grupları için getirilmelidir. Namaz kılanı veya kılmayanı ile bütün insanlarımız camiye ait mekânlarda kendisine ait bir yer olduğunu bilmeli, adeta insanımız cami ile barışmalı onda kendi kaybettiği ihsanı, güzelliği, dinginliği ve medeniyeti bulmalıdır.“Herkes için cami” anlayışını eserin bütün unsur-larına yaymalıyız. Cami doğumdan ölüme kadar yaşamın bütün evrelerinde hatıralarımız, umut-larımızın ve gerçekliğimizin mekânı olmalıdır. Dün, bugün ve gelecek zamanı harmanlamalı, anı kıymetli kılacağımız mekânımız olmalıdır. Bizi kucaklamalı, sarmalı, onarmalı ve âlemle bütünleştirmelidir.” Hamd Olsun Âlemlerin Rabbine” hakikatini camiyi âleme çevirerek ya-şamalı ve yaşatmalıyız. Cümle âlemin bir olduğu, birliğimizin ve bütünlüğümüzün yaşayan mekânı olarak camilerimizi hep birlikte inşa etmeliyiz.

GİRİŞ • MAKALE • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ DOSYA: Türkiye'nin yüksek ÖğreTim Vizyonu

Ülkemizde yüksek eğitim konusunda şüphesiz

değişmesi gereken şeyler var ama bu değişim

nereden başlamalı? Sadece sistemleri değiştirmekle

çok fazla bir şey kazanamayacağımızı şu ana kadar

anlamış olmalıyız. Peki, sistem ile birlikte değişmesi

gereken şeyler neler? YÖK, ÖSYM gibi kurumlar mı,

üniversitedeki hocalarımız mı, öğrencilerimiz mi,

yoksa fikirlerimiz mi? Belki de asıl sormamız gereken

soru şu: Biz değişmesi gereken şeyin ne olduğunu

biliyor muyuz?

TÜRKİYE'NİN YÜKSEK ÖĞRETİM VİZYONU



GİRİŞ • MAKALE • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ


DOSYA: Türkiye'nin yüksek ÖğreTim Vizyonu

YÜKSEKÖğRETİM BİR ÜLKENİN GEREK DUYDUğU NİTELİKLİ İNSAN GÜCÜNÜN YETİŞTİRİLMESİNDE, BİLGİNİN ÜRETİLMESİNDE VE TOPLUMA HİzMETTE ÖNEMLİ BİR UNSUR OLARAK KARŞıMızA ÇıKMAKTADıR. YÜKSEKÖğRETİMİN KÖKENLERİ EFLATUN’UN ACADEMıA’SıNA (M.Ö. 400), ARİSTO’NUN LYCEUM’UNA (M.Ö. 387), ROMA’NıN ÖzELLİKLE RETORİK VE TARTıŞMA USUL VE ESASLARıNı ÖğRETEN OKULLARıNA VE HATTA BİR ARAŞTıRMA KURUMU NİTELİğİNİ TAŞıMASı NEDENİYLE İSKENDERİYA MÜzESİ’NE (M.Ö. 330-200) KADAR GİTMEKTEDİR.

Yıllar boyu tüm medeniyetlerde eğitim ve öğretim konusu en önde gelen hususlardan birisi olmuştur. Özellikle 800-1500 yılları arasında Müslümanların öncülüğünde ilerleyen bilim ve eğitim dünyası bu dönemden sonra Batı medeniyetinin etkisi altına girmiş ve bu etki altında hemen hemen tüm dünya ülkelerini kontrolü altına almıştır. Özellikle Avrupa Birliği’nin kuruluşu ile tek bir eğitim politikası uygulamaya başlayan gelişmiş Batılı ülkeler eğitim alanında diğer ülkeler tarafından örnek alınma-ya başlanmıştır. Ülkemizde yıllar boyu deneme mantığıyla bu eğitim vizyonunu uygulamaya çalışmış, zaman zaman başarılı uygulamalar görülse de, milli ve kendi yapımıza uygun bir eğitim vizyonu henüz gerçekleştirilememiştir. Türkiye’nin yükseköğretim alanında olumlu adımlar atabilmesi ve Türkiye’nin geleceği konusunda umutlar oluşturabilmesi için, bir yükseköğretim stratejisine acil gereksinmesi bulunmaktadır. Ülkemizin yükseköğretim alanının birikmiş ve birikmekte olan pek çok sorunu vardır ve bu sorunlara müdahale etmekte gecikilemez. Dünyanın yaşadığı hızlı değişme karşısında, insan unsuru, günü-müzde bir ülkenin gelişmesinin en kritik faktörü haline gelmiştir.

Türkiye de dünyanın gelişmiş ülkeleriyle arasındaki gelişme açığını kapatabilmek için, yükseköğretiminde önemli atılımlar yapmak zorundadır. Bu nedenle Türkiye’nin üzerinde mutabakat sağlanmış bir yükseköğretim stratejisini en kısa sürede geliş-tirmiş olması gerekir. Eğer Türkiye’nin sorumlu kurumları böyle bir stratejiyi ortaya koymazsa, ilişki içinde olduğu uluslararası kuruluşların önerdiği stratejilerle yetinmek durumunda kalacaktır.Yükseköğretimin yönlendirilmesinde, stratejik bir plana dayanıl-ması iki açıdan günümüzün yönetim anlayışıyla da uyum içinde

NASIL BİR EĞİTİM STRATEJİSİ?


bulunmaktadır. Stratejik plan yükseköğretimin gerçekleştirmesi gereken genel amaçları ve uygulanacak temel politikaları ortaya koymak suretiyle esnek bir yönlendirme sağlayabilecek, öte yan-dan, böyle esnek bir yönlendirme altında, yükseköğretimin temel öğeleri olan üniversiteler, benimsenmiş strateji çerçevesinde kalarak, fırsatları değerlendirme ve özgünlüklerini ortaya koymak-ta serbest kalacak ve sistemin toplam performansını arttırmakta önemli katkılarda bulunabileceklerdir. Stratejinin bir başka önemli niteliği, toplumda müzakere edilmiş ve üzerinde mutabakat sağ-

lanmış olmasıdır. Bu nitelikte bir stratejinin ortaya konulması yükseköğretimin içinden ve dışından kaynaklanan gerilimleri azaltacak ve daha sakin ve verimli bir gelişme göstermesinin yolunu açacaktır.Şüphesiz yukarıda bahsettiğimiz stratejiler dışında planlanması gereken birçok iyileştirme ve değiştirme de yapılması gerekmek-tedir. Burada önemli olan bu değişim ve iyileştirmeler yapılırken daha önce olduğu gibi gençlerin kafasının karıştırılmadan ve zamanları harcanmadan uygulanması gerektiğidir.

MAKALE • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ DOSYA: Türkiye'nin yüksek ÖğreTim Vizyonu

mimar ve mühendis22

Ülkemizde üniversitelerin sıralama olarak yükselmesi etkin ve üreten üniversite olarak çalışmalarına ivme kazandırmasıyla ilişkilidir. Üretilen yeni bilimsel çalışmaların ulaşılır, anlaşılır ve kamuoyunda tartışılır olması üniversite görünürlüğünü yükseltecektir. Yeni ve güncel çalışmaların bilim dünyasında paylaşım sıklığının artması

üniversitenin üstünlük ve kalite düzeyine dayalı sıralamasına etki eder. Bilimsel fiziki imkânların çoğalması ve eğitim standardında yükselme üniversitelerin tanınırlık ve saygınlık sıralamasında yukarılara taşınmasına katkı sağlar. Farklı faktörlere bağlı olarak oluşacak bütünsel etkinin toplamlarına göre üniversitelerin sıralaması yıllara göre değişir.

ÜNİVERSİTELERİMİZ İLK 100 DÜNYA ÜNİVERSİTESİ ARASINA

NASIL GİREBİLİR?

ÜNİvERsİTE sıRaLamaLaRıNa GENEL BaKıŞYükselen üniversite arayışının devam etmesi ve bir talep olarak

gündemde sürekli kalmasının sağlanması gerekir. Bu yazının

amacı üniversite sıralamalarında dikkate alınan kriterlere deği-

nilmesi ve üniversitelerimizin üst sıralara yükselmeleriyle ilgili

olarak bazı iyileştirme önerileri üzerinde durulacaktır.

Avrupa Birliği’yle bütünleşme amacıyla yapılan düzenlemelerle

birlikte üniversite sayısı ülkemizde yükselmiştir. Üniversiteleri

bütünsel olarak tek kategoriye göre yapılan yakın zamanda

açıklanan sıralamadai ilk 1000 içerisine giren on iki (12) ve

ilk beş yüz (500) arasına giren iki (2 adet) Türk Üniversitesi

bulunmaktadır.ii İstanbul Üniversitesi (408. sırada) ve ODTÜ

(455. sırada) ilk beş yüz (500) arasında bulunmaktadır. Fark-

lı kriterlere ve kategorilere göre sıralama yapan kurumlar

bulunmaktadır. Bunlardan birisi THE (Times Higher Education)

tarafından yapılan Yüksek Öğretim Sıralama ölçütlerine göre

bütünsel genel üniversite sıralaması yerine farklı disiplinlere

(Mühendislik ve Teknoloji, Sosyal Bilimler, Fiziksel Bilimler,

Sanat ve Beşeri Bilimler, Canlılar Bilimi) özel sıralama yapıl-

masıdır. Farklı disiplinlere göre yapılan sıralamalarda ülke-

mizden bir üniversitenin (Boğaziçi Üniversitesi) ilk 200 ara-

sına girmesi sevindiricidir. Bunun anlamı üniversitelerimizin

genel ortalama olarak sıralamalarda iyi yerde olmamasına

rağmen özel disiplinlere bağlı sıralamalara göre ilerleme

göstermesi olumlu bir gelişmedir.

Ülkemizdeki üniversite sistemi özellikle mühendislikte genel

olarak Kuzey Amerika Üniversite modelini esas almaktadır.

Ülkemizle kıyaslandığında nüfus olarak 34 milyona yaklaşan

nüfusuyla Kanada’nın çoğunluğu devlet üniversitesi olmak

üzere yüze (100) yakın üniversitesi vardır ve bu üniversitelerden

ilk 100 arasına giren üniversite sayısı altıdır (6 adet). Yaklaşık

60 milyon nüfusu olan İngiltere’de ise farklı alanlarda eğitim

veren sayısı 300’e yakın yükseköğretim kuruluşu bulun-

maktadır. Dört (4 adet) İngiliz üniversitesi ilk 100 arasına

girmiştir. Nüfus olarak ülkemizden kalabalık ve yaklaşık 123

milyon nüfusu olan Japonya’da ise üniversite sayısı 1500’den

fazladır. Buna rağmen ilk 100 arasına giren bir (1 adet) üni-

versitesi bulunmaktadır.

Üniversite sıralamalarında kullanılan yöntemler değişebilir

ve bu nedenle farklı yöntemlere dayalı olarak sıralama-

larda farklılık gelmesi normaldir. Bu yazıda sıralamalar

en büyük ve yaygın olan webometricsiii isimli kuruluşun

verilerine göre verilmiştir.

ÜNİvERsİTE sıRaLama KRİTERLERİ. Değerlendirme ilkeleri temelde iki kategoriyi esas alır ve bunlar

Görünürlük (Visibility) ve Etkinlik (Activity) olarak sıralamada

eşit ağırlıklı olarak yarı-yarıya etki eder (Şekil 1). Üniversitele-

rin sıralamalarında yükselmesinde temel iki faktörü esas ala-

cak büyütme çalışmaları yapanlar sıralamada yükseklerdedir.

Prof. Dr. Ali Osman ÖNCELJeofizik Mühendisleri Odası İstanbul Şube Yönetim Kurulu Başkanı

Mimar Mühendisler Grubu Yönetim Kurulu Üyesi

İstanbul Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi


ÜNİvERsİTELERdE GöRÜNÜRLÜK duRumuSıralamada yüksek sıralarda olan üniversitelerin web sayfalarında

birçok bilginin sağlandığını ve birbirine bağlı olarak daha detaylı

sayfalara doğru sizi yönlendirdiği fark edilir. Hiç düşünmediğiniz farklı

alanlara doğru yönlenir ve bilgilenirsiniz. Ulaşamadığınız durumlarda

e-posta gönderebilir, destek amaçlı yanıtların size gecikmeden gel-

diğini fark edersiniz. Özellikle ücretsiz aramalı telefon hatları veya

internet üzerinden yardım masası sağlandığını görür ve anlarsınız ki

bir üniversite görünür olmak için tüm imkânlarıyla seferberdir. Halka

açık olan kapıları, kütüphaneleri ve halk için düzenlenen ücretsiz/

ücretli etkinlikleriyle kamuya açık üniversite görüntüsü verir. En önemli

özelliklerden biriside yabancı öğrenciler ve yabancı öğretim üyelerinin

çalıştığı, çok uluslu çalışan yapısıyla farklı milletlere mesaj verilir.

Öğrenci ve öğretim üyesi seçilirken iyinin iyisini seçmek hedeflenir

çünkü hedef en iyi üniversite olarak Dünya Üniversite Liginde tepe

noktalara çıkmak, çıkıldıysa kalmaktır.

ÜNİvERsİTE wEB saYfaLaRıNıN POPÜLER OLması öNEmLİdİRÜniversite web sayfalarına ziyaretçi sayısının artması verilen servis ve

sağlanan destek konusuyla ilişkilidir. Ziyaretçi sayısı bir ölçüde akade-

mik performans kadar sağlanan bilginin kullanılabilir ve değerli olması

veya kurumsal saygınlıkla ilişkili olarak değişebilir. Sayfa ziyaret izlenme

istatistiği MajesticSEOiv ve Ahrefsv gibi servis hizmeti veren iki kurum

tarafından toplanmaktadır. İki kurumun toplamasıyla çift mekanizmalı

izleme (Double-check) sistemi uygulanarak araştırma hassasiyetinin

yükseltilmesi, hataların düzeltilmesi ve veri boşluklarının doldurulması

sağlanır. Görünürlük değişimini veren büyüklük göstergesinin hesaplan-

masında linklerin popülerliği ve çeşitlilikte birlikte dikkate alınır.

ETKİN ÜNİvERsİTE OLma duRumuEtkinlik üniversitelerin izlenmesi ve puanlanması için diğer bir faktör-

dür ve 3 temel duruma bağlı olarak eşit ağırlıklı (1/3) olarak izlenir: a)

mevcutluk b) açıklık ve c) üstünlük. Bunlarla ilgili açıklama webomet-

rics sayfasından derlenmiş ve aşağıda özetlenmiştir.

a) Mevcutluk- Presency: Paylaşılan bilgi (ders notu ve sunum-

ları, bilimsel makale ve sunumlar, raporlar) başlıklarının görü-

nebilmesi durumudur. En büyük ticari arama motoru (Google)

tarafından, üniversitenin ana web sitesi ve alt web sitelerinin

ve dizinlerinin toplam sayısıdır. Google, tanınabilir, farklı for-

matlarda oluşturulmuş içerik olarak zengin statik ve dinamik

sayfaların sayısını verir. Bunun anlamı mevcut olan bilginin

çeşitlilik durumudur. Ulaşılabilir bilginin çokluk ve farklılık

sayıları dikkate alınmaktadır.

B) Açıklık- Openness: Mevcut bilgi başlıklarının okunabilir

(pdf, doc, docx, ppt) ve izlenebilir video formatlarında detayları-

na ve tamamına ulaşılabilmesi açıklığı gösterir. Google Akade-

mik üzerinden mevcut bilgilerin açıklık durumu görülür. Değer-

lendirmelerde yakın zamanda yapılan çalışmalar dikkate alınır.

Bu nedenle yeni dönemde yayınlanmış (2008-2012) yayınların

paylaşılması önemlidir.

C) Üstünlük- Excellence: Paylaşılan mevcut ve açık bilgilerin

hangi kanallarda açıldığı ve yayınlandığı, referans eklerinde

hangi sıklıkla kullanıldığı durumu da üstünlüğü gösterir. Aka-

demik makalelerin yayınlandığı uluslararası Science Citation

Index (SCI) dergilerin etki faktörlerindeki büyüklük değişimleri

kadar bu makalelere başka makaleler tarafından verilmiş atıf

sayıları birlikte değerlendirilir. Dünyadaki yaklaşık 5 bin 200

üniversitenin yakın dönemlerde (örn. 2003-2010) yayınlarının

basılmış olduğu dergilerin sayısı, etki faktörleri (impact factor)

ve alıntılama sayısı (reference cited) üstünlük sıralamasının

yapılmasında dikkate alınır.

Bazı öNERİLERYazının bu bölümünde etkinlik arttırılmasına katkı sağlayacak bazı

önerilere başlıklar olarak değinilecektir.

Daha Görünür Üniversite Olmak Mümkündür. Bazı düşünceler aşağı-

da paragraflar halinde verilmiştir.

Üniversite etkinlik sayısı arttırılmalıdır. Üniversiteler görü-

nürlük düzeyini yükseltebilmesi için bilimsel etkinlikler (sempozyum,

çalıştay, konferans ve teknik geziler) düzenlemesi gerekir. Üniversite

Rektörlüğüne bağlı olarak çalışacak Üniversite Bilimsel Etkinlikler

Koordinatörlüğü kurulmalı, ve bu koordinatörlüğe bağlı olarak fakülte

AÇıKLıK

ETKİNLİKMEVCUTLUK

ÜSTÜNLÜK

Şekil 2. Etkinlik birkaç faktörün (açıklık, mevcutluk ve üstünlük) toplamın-dan meydana gelir.

Şekil 1. Görünürlük ve etkinlik düzeyi üniversite sıralamasında eşit olarak dikkate alınan etki faktörüdür.

ÜNİVERSİTELERİ SIRALAMA

KRİTERLERİ

GÖRÜNÜRLÜK ETKİNLİK



ve bölüm koordinatörlükleri oluşturularak ulusal/uluslararası düzey-

de bilim etkinlikleri düzenlenmesi teşvik edilmelidir. Etkinliklerin

organizasyonunda kullanılmak üzere üniversite bütçesine ödenekler

konulmalı, mümkünse ilgili etkinliklere destek verecek bakanlık, valilik,

belediyeler, VSTK ve meslek odalarıyla etkinlikler ortaklaşa yapılarak

etkinliğin ulusal tabanının genişletilmesi sağlanabilir. Erasmus antlaş-

ması yapılmış üniversitelerle ortak etkinlikler yapılarak üniversiteler

arası işbirlikleri kuvvetlenebilir. Erasmus Antlaşmalı Üniversiteleri

Bilimsel Sempozyumları yapılarak ve açılışlarına üniversite rektörle-

rinin katılması sağlanarak bilimsel etkinlik ve işbirliği yükseltilebilir.

Üniversite eğitimi görünür olmalıdır. Üniversitelerde verilen

derslerin web sitesi muhakkak açık olmalı ve ders sürecinde verilen

bütün derslerin sunumları İngilizce-Türkçe olarak verilerek üniversite

bütününde verilen eğitim düzeyinin görülmesi sağlanmalıdır. Müm-

künse sınıflara konulacak 3B kayıt alma teknolojisiyle dersler kayıt

altına alınarak Üniversite Web TV üzerinden Açık Ders Platformu

(Open Course File) açılması için teşvikler verilir. Açıklık görünürlüğü

sağlar ve eğitimde düzeyinde iyileşmeyi getirir.

Üniversite toplumla bütünleşmelidir. Üniversitelerin görünür-

lükleri kapılarını halka açmaları ve

halk odaklı eğitim çalışmalarıyla

ilerleyebilir. Çünkü halk içine gire-

bildiği bir yapı için aidiyet hissede-

bilir ve üniversitenin popülaritesi-

ne katkı sağlayabilir. Bununla ilgili

yapılması önerilen bazı maddelere

aşağıda sıralanmıştır. A) Halka açık

etkinlikler düzenlenmeli. Üniversiteler,

yapmış oldukları çalışmaları topluma

sunmak için, haftanın bir günü halka açık

konferanslar düzenlemelidir. Ayrıca halka

açık sertifika programlarıyla üniversite bulun-

muş olduğu ilin halkıyla bütünleşme sağlayabilir. B)

Halka kapalı üniversite modeli terk edilmeli. Üniversiteler kesinlikle

halka açık olmalı ve halk istediği şekilde rahatça girebilmelidir.

daHa ETKİN ÜNİvERsİTE OLmaK mÜmKÜNdÜR. Etkinlik düzeyinin yükseltilmesinde yararlı olabileceği bazı düşünceler

aşağıda paylaşılmıştır.

1. Öğretim düzeyinde iyileşme. Verilen eğitim ve öğretim kalite-

sinin yükseltilmesinde, üniversite bölüm öğrencilerinin sektörel

ve akademik kurumların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yetiş-

tirilmesi gerekir. Bazı öneriler aşağıda sıralanmıştır.

a. Akademisyen Gelişim Dekanlığı: Akademisyenlerin

modern öğretim standartlarını öğrenmesi ve gelişen eğitim

teknolojilerini kullanma becerisini kazanabilmeleriyle ilgili eği-

tim programları hazırlayacak dekanlık kurulması yararlı olabilir.

b. Akıllı-Smart Sınıflar: Teknolojik donanımlı (bilgisayar – kame-

ra) sınıfların oluşturulması eğitim motivasyonunu yükseltilebilir.

c. Yüksek Lisans – Doktora Öğrencileri Çalışma Ofisleri: Yüksek Lisans ve Doktora öğrencilerine çalışma ofisleri sağlan-

ması çalışma performanslarına olumlu etki edebilir.

d. Akademisyenlerin Endüstride Çalışmaya Teşvik Edil-mesi. Öğretim üyelerinin sektör deneyimlerini artırmaları için

kendi sahalarında büyük endüstrilerde bir dönem izinli çalışma-

ları teşvik edilmeli.

e. Endüstrinin Üniversitede Çalışmaya Teşvik Edilme-si: Endüstride çalışan ve doktorası olan endüstride deneyim

kazanmış olanların bir dönem üniversitede ücretli çalışmaları

sağlanmalı ve oluşturulacak endüstri ders havuzundan ders

vermeleri sağlanmalı.

f. Uluslararası toplantılara katılma: Uluslararası toplantı-

lara izleyici veya sunucu pozisyonunda olmak üzere öğretim

üyeleri ve araştırma asistanlarının katılması özendirilmeli ve

desteklenmeli.

g. kurs geliştirme projeleri: Değişen ihtiyaçlara ve eğitimde

geri dönüşü büyütmek amacıyla yeni kursların geliştirilmesinin

teşvik edilmesi gerekir.

h. Uluslararası Üniversitelerde Çalışma: İzinli olarak yurt

-dışındaki üniversitelere araştırma veya öğretici statüsünde

gidilmesi teşvikleri verilmeli.

i. Uluslararası üniversite öğretim üyelerinin dönemsel çalışması: Yurtdışındaki öğretim üyelerinin sabbatical (ücretli

izin) çalışmalarını ülkemiz üniversitelerinde yapmalarını teşvik

için lojman desteği gibi farklı teşvikler sağlanmalı.

j. Performansa bağlı değişebilir ders ücreti: Öğrenci mem-

nuniyet düzeyine bağlı olarak ders ücretleri değişebilmelidir.

k. Eğitim alt yapısının güçlendirilmesi: Eğitim imkânlarının

artırılması için Akıllı Sınıf sistemine geçilmeli, verilen dersle

ilgili referans kitap veya kitaplar öğrencilere ve öğretim üyesine

bedava verilmelidir.

l. Yazım destek programlarının sağlanması: Yetişen öğren-

cilerin çalışmalarını akademik açıdan düzgün olarak yayınlaya-

bilmesi için Akademik Yazma, Akademik okuma ve Akademik

Konuşma gibi dersler zorunlu hale getirilmelidir. Sürekli

danışmanlık desteği alabilecekleri Yazım Destek Büroları veya

Merkezlerinin kurulması gerekir.

m. Web tabanlı eğitime geçilmeli: Web-2 Teknolojisi tabanlı

eğitim modellerine geçilmeli, öğrenci ve öğretim üyesi iletişimi-

nin sınıf dışında olabilmesi sağlanmalıdır.

n. Mezun takip projesi başlatılmalı. Mezunlar izlenmeli ve

mezunların gelir ve pozisyon dağılımları istatistik olarak her

bölüm için gösterilmelidir.

o. Uzaktan öğretimle ders desteği verilmeli: Derse özel

nedenlerden devam edemeyenlerin dersi kendi başına tekrar

edebilmesi için dersler kayıt altına alınmalı ve öğrenciye ücret

mukabili sağlanmalıdır.

2. Araştırma düzeyinde iyileşme: Araştırma destekleri sağ-

lanarak ve öğretim üyelerinin bilimsel araştırma laboratuvarları

açmaları teşvik edilerek eğitimde uygulama ve araştırma boyu-

tu derinleştirilebilir. Bu kapsamda sıralanabilecek bazı öneriler

aşağıda verilmiştir.


a. İhtiyaç odaklı eğitim: Üniversitelerin bulunmuş oldukları bölgenin taleplerini dikkate alarak sektör ihtiyacını gözeten eğitim modelleri geliştirilmesi gerekir.b. Sektör odaklı teşvikler: Sektör ihtiyaçlarını gözeten sektör destekli proje fonları oluşturulmalıdır. c. Akademisyen isimlerini taşıyan laboratuvarlar teşvik edilmeli: Araştırmacı veya öğretim üyelerinin isimleriyle araş-tırma laboratuvarlarının açılması sağlanmalı ve kendi ismi ile bu araştırmaları kurması özendirilerek laboratuvar sayısının artırılması sağlanmalıdır. d. Uluslararası projelere katılım: Uluslararası projeler yapıl-ması teşvik edilmeli ve özendirilmeli. Üniversite proje fonundan asistan ve öğretim üyelerine ilave ücret alma imkânı sağlanmalı.e. Modern kütüphaneler kurulmalı: Sürekli 7/24 açık ve modern çalışma ortamı olan modern kütüphaneler kurulması teşvik edilmeli.f. Merkez araştırma laboratuvarları: Farklı bölümlerin araştırma amaçlı ortak amaçlı kullanabileceği merkez ortak araştırma laboratuvarları kurulması teşvik edilmeli.g. Uluslararası Doktora Sonrası Araştırma Pozisyonları: Doktorasını yurtdışında bitirmiş olanların ülkemiz üniversitelerin-de çalışabilmeleri için doktora sonrası araştırma bursları açılmalı.

3. Yüksek Lisans/Doktora Eğitiminde Düzenleme: Bilimsel performansın yükseltilmesinde en önemli katkı yüksek lisans eğitimlerindeki kalite, araştırma altyapısı ve çok disiplinli çalış-ma ortamlarının geliştirilmesiyle sağlanabilir. Bunun sağlana-bilmesi açısından bazı önerileri aşağıda sıralanmıştır. a. Öğrenci değişim trafiği yükseltilmeli: Yüksek Lisans ve Doktora programlarında kalitenin gelişmesi için, öğrenci deği-şimleri FARABİ veya ERASMUS desteklenmelidir. b. Çok disiplinli çalışmalar başlatılmalı: Farklı disiplinlerden olacak çift danışmanlı sisteme geçilmesi, öğrencilerin daha donanımlı ve farklı disiplinli araştırma projelerini geliştirmelerini sağlayabilir. İkinci danışmanın yurt dışında ki bir üniversiteden olması teşvik edilmeli.a. Yayınlı Yüksek Lisans: Yüksek Lisans tezi için en az ulusal/uluslararası toplantılarda en az bir sunum ve en az bir yayın yapması şartı getirilmelidir. c. Yayınlı Doktora: Doktora tezi için en az ulusal/uluslararası toplantılarda en az iki sunum ve en az 2 yayın yapması şartı getirilmelidir. d. Yurtdışı deneyimli öğretim elemanı: Öğretim Üyesi olmak için doktorayı bitirdikten sonra, yurt dışında ki bir üniversitede Doktora sonrası çalışma yapma (POST-DOCTORATE) şartı getirilmesi gerekir.

e. Farklı üniversitelerde doktoralı olanlar tercih edilmeli: Doktora yapmış olduğu yerde öğretim üyeliği kadrosu alması

özendirilmemeli ve üniversiteler arası öğretim üyesi değişimi

teşvik edilmesi gerekir.

f. Uluslararası Doktora Bursları: Uzmanlığını yurtdışında

almış başarılı gelecek vaat eden genç araştırmacıların ülkemiz

üniversitelerinde doktora yapmalarını sağlamak için doktora

bursları verilmeli.

4. İstihdamda öncelikler ve teşvikler: Üniversitelerin aka-

demik istihdam ve yapılanmada takip etmesi gereken kriterlerin

amacı eğitim ve araştırmada yüksek performanslı bilim insan-

larının önünün açılması ve üniversitelerde bilimsel araştırma

projeleri başlatacak kişilerin seçilmesidir. Aşağıdaki kriterler

akademik istihdam amaçlı olarak göz önünde bulundurulabilir.

a. Yayınlı doktora yapanlar tercih edilmeli: Öğretim üyesi

olmanın kuralı olarak, yayınlı doktora ve post-doktora çalışması

yapması koşulu aranması gerekir.

b. Performansa dayalı maaş sistemine geçilmeli: Aka-

demisyenlik mesleğini cazip kılmak için, ücretlendirmelerde

iyileştirme yapılması ve akademisyen olmanın özendirilmesi

gerekir. Akademisyenlik mesleğini özendirici sabit bir taban

ücret, kariyerindeki büyümeye ve çeşitliliğe bağlı olarak deği-

şebilir dinamik ücretlendirme desteklenebilir. Pozisyonu aynı

olan kişiler arasında etkinlik, üretkenlik ve görünürlük farkına

bağlı olarak ücretlendirmede değişim olması akademik çalışma

motivasyonunu yükselteceği için önemlidir. İlk 100 arasındaki

üniversiteler incelendiğinde değişebilir maaş sistemine göre çok

iyi, iyi ve vasat düzeyde bilim insanlarını istihdam için seçebilme

durumları olmaktadır.

5. Yönetim büyüme vizyonu. Üniversitelerde çalışanların

uzun dönem çalışabilmeleri veya dışarıdan donanımlı başka

bilim insanlarının çekilebilmesi veya mevcut öğretim üyelerinin

başka üniversitelere kaçışının önlenmesi açısından aidiyet ve

memnuniyetlerini yükseltecek kolaylaştırıcı çalışmaların yapıl-

ması gerekir. Bununla ilgili olarak eleman istihdamı (recruit) ve

elemanı tutma (retaining)vi çalışmaları yapan birimler ve hatta

dekanlıklar kurulabilir.

Üniversitelerin akademik istihdam ve yapılanmada takip etmesi gereken kriterlerin amacı eğitim ve araştırmada yüksek performanslı bilim insanlarının önünün açılması ve üniversitelerde bilimsel araştır-ma projeleri başlatacak kişilerin seçilmesidir.



Öğretim üyelerinin memnuniyeti çalışmaları. Öğretim üyelerinin üniversitelerde tutulabilmesi açısından yapılması gerekli çalışma-lar maddeler olarak sıralanmıştır.

a. kolaylaştırıcı çalışmalar: Üniversite Öğretim Üyelerinin birinci dereceden yakınlarının kullanabilecekleri aile tanıtım kimlikleri çıkarılarak üniversitenin hastane, okul, kütüphane ve diğer imkânlarından faydalanabilmeleri imkânı sağlan-malı; b. Destekleme programları. Üniversitelerin farklı kampüs-lerinde okullar açılmalı ve çalışanların çocuklarının açılacak okullarda okuması imkânı verilmeli;c. Dinlence mekânları. Üniversite çalışanları ve yakınları-nın gidebilecekleri eğlence, dinlenme ve spor yapabilecekleri mekânlar (recration centers) inşa edilmeli;

Öğrencileri memnuniyet çalışmaları. Birkaç öneri başlıkları aşa-ğıda verilmiştir.

a. Üniversite öğrencileriyle periyodik memnuniyet anketleri yapılmalı: Öğrenci memnuniyet ölçümleri sürekli yapılması farklı açılardan yararlı olabilir. b. Yabancı öğrenci sayısı arttırılmalı: Farklı kültür ve milletlerden öğrencilerin gelmelerini sağlanması amacıyla başarılı yabancı öğrencilere bedava okuma bursu verilmesi yararlı olabilir. Üniversite farklı medeniyetlerden öğren-cilerin buluştuğu, örgütlenebildiği ve beraber öğrenim görebildikleri bir üniversite projesi olacak.

c. Açık kütüphane sistemi. Sürekli açık ve her türlü yayının bulunabileceği, farklı disiplinlere özel açılmış kütüphanele-rin kurulması gerekir. Yönetimi muhakkak profesyonellere bırakılması gerekir.

sONuÇİlk 1000 arasına giren 12 üniversiteye sahip ülkemizde ilk 100 ara-sına üniversitelerimizin büyük bir sıçrama yaparak girmesi imkânsız değildir. Bunun için olması gereken üniversitelerimizin çok ciddi bir revizyondan geçmesidir. Üniversitelerimizde bilim insanlarını meş-gul edecek bürokrasi azaltılması önemli bir rahatlama getirecektir. Yurtdışı veya yurtiçi bilimsel seyahatler için izin bürokrasisi yerini bilgilendirme notuna bırakması öğretim üyelerini rahat çalışma ortamı sağlayacaktır. Fiziki araştırma ve öğretim ortamlarında iyileştirme sağlayacak düzenlemeye gidilmesi gerekir. Üniversi-telerde çalışma yapmak teşvik edilmeli, deneyim ve birikime bağlı akademik puan kriterine göre maaşlarının farklı olması sağlama-lıdır. Üniversite sıralama kriterlerine göre daha fazla görünen ve çok etkin üreten üniversite olunabilmesi için araştırma laboratuvar imkânları, araştırma destekleri ve araştırma burslarının arttırılması gerekir. İlk 100 arasına girmek ülkemizi yöneten siyasi iradenin karar vereceği ve ilk 100 arasında üniversitelerdeki çalışma koşul ve araştırma ortamlarının ülkemiz üniversiteleri için sağlanmasıyla ilgili yenilenme ve değişim kararının alınmasıyla alakalı bir durum olarak önümüzde durmaktadır.

İlk 1000 arasına giren 12 üniversiteye sahip ülke-mizde ilk 100 arasına üniversitelerimizin büyük bir sıçrama yaparak girmesi imkânsız değildir. Bunun için olması gereken üniversitelerimizin çok ciddi bir revizyondan geçmesidir.

i http://www.webometrics.info/en/Europe/Turkeyii http://www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings/iii http://www.webometrics.info/en/Methodologyiv http://www.majesticseo.com/v https://ahrefs.com/vi http://serc.carleton.edu/departments/chairs/rec-faculty.html

KaYnaKlar




Eğitimli akıl, değişen şartlar içerisinde ‘gerçek, güzel ve iyi’nin ne olduğunu kendine sorabilen ve cevaplarını arayabilen yani anlayış geliştirebilen akıldır. Bu anlamda kendi okullarımızda okutulan müfredatlara baktığımızda pek çok ders için bir sürü güzel cümleyle yazılmış onlarca kazandırılması beklenen davranış örneğiyle öğretmenler

başbaşadır. Denilebilir ki bu sofrada onlarca güzel yemek aynı anda öğrencilerin önüne sunulur ve hepsini aynı anda yemeleri beklenir. Sonuçta yemekler ne kadar güzel olursa olsun hepsi aynı anda yenilmeye çalışıldığında hiçbirinin tadına varılamayacak, dahası birçoğu yenilmeden zihin çöplüğüne atılıp unutulacaktır.

ANLAYIŞA UZANAN GÜZERGÂH: ‘EĞİTİMLİ AKIL’

ocuklarınıza üç somut örnek üzerinden ‘iyi, güzel ve gerçek’ kav-

ramlarına dair bir anlayış kazandırmak isteseydiniz hazırlaya-

cağınız müfredatın başköşesine hangi üç örneği oturturdunuz?

Bahsedeceğim kitabın anahtarı bu sorudur; anahtarı cebimize

koyup kapıdan içeri girelim.

Howard Gardner ismi özelde eğitim fakültesi öğrencileri genel-

de modern eğitim kuramları ve bu sahadaki yenilikleri takip

edenler için tanıdık bir isimdir. Bu ismi ilk kez duyuyorsak onu

bağdaştırmamız gereken temel kavram ‘çoklu zekâ kuramı’dır.

Harvard Üniversitesi profesörlerinden olan Gardner nöroloji ve

psikoloji alanlardaki uzmanlığını eğitim alanıyla birleştirerek

tüm dünyada ses getiren ve ‘zekâ’ kavramına yönelik anlayışları

dolayısıyla ‘öğrenme’ denilen sürece bakışı derinden etkileyen

bir fikir geliştirmiştir. Gardner zekânın tek bir tanımı olmadığını,

çünkü tek bir zekâ türünden bahsedilemeyeceğini söyleyerek

dokuz zeka türünün varlığını öne sürmüştür. Çoklu zekâ kuramı,

her insanın bu zekâ türlerinden birkaçına daha baskın bir biçim-

de sahip olmakla birlikte tümünden izler taşıdığı varsayımına

dayanır (Bu dokuz zeka türü doğa zekasından varoluşçu zekaya

kadar uzanan farklı algılama biçimlerini inceler. ‘Dünyayı ne

şekilde algılıyorum’ sorusunun her türlü anlayışa ışık tutan

bir fener olduğu düşünülürse kendi düşünme biçimimize dair

farkındalık kazanma noktasında kuramın geliştirdiği fikirler

dikkat çekicidir. İncelemek isteyenler yazarın ‘zihin çerçeveleri’

isimli kitabından işe başlayabilirler). Tabi bu görüş zekâyı ölçen

geleneksel IQ testlerinden tutun, klasik öğrenme-öğretme

süreçlerinde yer alan pek çok kavramın reddi anlamına geliyor,

dahası ‘başarı’ yani eğitimden beklenen temel çıktının sorgu-

lanmasına yol açıyordu.

Bu kısa açıklamam gerekirse üniversitelerde okutulan en az

on yazarlı, sarı sayfalı, iç sıkan, eğitim kitaplarından fırlamış

gibi görünüyorsa kısaca özür dileyerek konuma devam edeyim.

Howard Gardner 1983 yılından bu yana bu kuram çerçevesinde

pek çok çalışma yapmış, (yazımıza konu olan kitabının dışında

dilimizde yayınlanmış pek çok kitabı, sayısız makalesi ve farklı

eğitim sahalarında çoklu zekâ kuramının kullanıma dair üni-

versitelerimiz bünyesinde yapılmış tez örneklerine ulaşmanız

mümkündür) tüm dünyada pek çok okula ve eğitmene ilham

vermiştir. Nihayetinde kendi eğitim anlayışı ve bu anlayış

çerçevesinde geliştirdiği müfredatı sunduğu ‘Eğitimli Akıl’

(Disciplined Mind) kitabı KPSS çalışması gereken bir eğitim

fakültesi öğrencisinin eline her nasılsa geçmiş, yine ekmeği

peşinde olan kaygılı öğrenci tarafından bir lüks olarak okunmuş,

üzerine düşünülmüştür. Eğitim fakültelerinde eğitim üzerine pek

Ç

Ayşenur ÇelikYazar


çok kuram anlatılır, onlarca isim öğrencilere ezberletilir,

bunlarla ilgili örnek sunumlar yaptırılır; ancak ana kay-

naklara yönlendirmenin azlığı, yani Howard Gardner’ı

yıllarca ikinci, üçüncü el sarı yapraklı eğitim kitapların-

dan okutup bir kere olsun kendini okumaya yönlendir-

meme aksaklığı da bu kitapla birlikte o zamanlar beni

inceden düşündürmüştür. Ne yazık ki ana kaynakları

incelemeksizin edinilen bilgi anlayışa dönüşememektedir.

İşte tam da bu noktada Gardner’ın geliştirdiği müfredat

sistemine değinmek gerekir.

Gardner’ın kurguladığı müfredat sistemi ‘erdemler üçlü-

sü’ olarak nitelendirdiği üç bileşene dayanır: Gerçek

(tersi yanlış veya açık olmayan) güzel (yokluğunda çirkin

olan nesneler ve deneyimlerin karşımıza çıktığı), iyi

(zıttı kötüyle birlikte bireyde ahlak kavramının temelini

oluşturan değer). Gardner kitapta bir tek ideal eğitim

modelini savunmaktan çok ‘iyi bir eğitim modeli neye

benzer’ sorusunun yanıtını aramaya çalışmış ve inan-

dığı değerleri esas alarak kendi sistemini ayrıntılı bir

biçimde açıklamıştır. Fikirlerini somutlaştırmak için bu

üç bileşenden her birine somut örnekler vermiştir. Bu

örnekleri verirken özellikle bunlar üzerinden kendisinin

eleştirileceğini düşünmüştür (ki bu sonuca gitmemek

mümkün değildir); ancak her kültürün kendi ortak ‘gerçek, güzel

ve iyi’ kavramlarını düşünerek bunun üzerinden gitmesi gerektiğini

özellikle vurgulamış, öne sürdüğü sistemi evrensel kullanılabilirlik

seviyesine oturtmaya çalışmıştır. O tartışmalı örneklere bakılacak

olursa ‘gerçek’ için önerdiği ve ilkokul çağından itibaren derinlemesi-

ne öğretilmesini savunduğu görüşün bilimden kaynaklanmasını ister.

Kendi inandığı dolayısıyla ‘gerçeklik’ olarak nitelendirdiği

‘evrim teorisi’ ve Darwin’in her yönüyle incelenmesinin

bilimsel düşünceyi irdeleyebilen ve bilimsel düşünme

yollarını kavramış çocuklar yetiştirebilmek amacına

ulaşmak için uygun yol olduğunu düşünür. Güzel için

verdiği örnek Mozart’ın dünyaca tanınan eserlerinden

Figaro’nun Düğünüdür. Gardner’a göre bu eser de

küçük yaşlardan itibaren uygun biçimlerde müfredatta

sunulmalı ve böylece bir sanat eserinin değerini kavra-

yabilen ve estetik düşüncesini içselleştirmiş bir nesile

kaynaklık etmelidir. Son olarak ‘iyi’ kavramı için tarihsel

bir örnek bulmanın gerekliliğini vurgular. Kendini ve

akrabalarını etkilemiş olan Yahudi soykırımının her

yönüyle öğretilmesinin insanların geçmişteki ikilemler,

baskılar ve olaylarda ne tür rolleri benimseyebileceği ve

alınan kararların geleceği nasıl etkileyebileceğinin yeni

nesile derinlemesine aktarılmasında önemli olduğuna

inanır. Görüldüğü gibi seçtiği örnekler doğrudan kendi

dünya görüşünün yansımalarıdır. Özellikle evrim teorisini

gerçek olarak kabul ettikten sonra ‘iyi’ unsuru altında

zıttından hareket ederek aşılamaya çalıştığı ahlak anla-

yışını anlayabilmek zordur. Zira ‘gerçek’ konsepti altında

öğretilmesini savunduğu düşüncenin temeli güçlü olanın

ayakta kalmasını ve diğerlerinin yok olmasını doğal karşılar. Ancak bu

kitapta önemli olan, bu üç örneğin önümüze koyduğu aksaklıklar ya da

çelişkiler değildir kuşkusuz; zira yazar bu örnekler üzerinden ‘gerçek,

iyi ve güzel’ kavramlarına dair bir anlayışın öğrencilerde oluşturula-

bileceğine inanmış olsa da temelde savunduğu tez farklı kültürlerin

içerisinde kabul görmüş ‘gerçek, iyi ve güzel’ kavramlarından yola çıkı-

Gardner kitapta bir tek ideal eğitim modelini savun-maktan çok ‘iyi bir eğitim modeli neye benzer’ sorusunun yanıtını aramaya çalışmış ve inandığı değerleri esas ala-rak kendi sistemini ayrıntılı bir biçimde açıklamıştır.



larak hazırlanmış bir müfredat programıdır. Peki, bu mümkün müdür? Yani her toplum kendi içinde çocuklarına derinlemesine öğretilmek üzere uzlaşabileceği ‘gerçek, güzel ve iyi’ kavramlarına somut örnekler bulabilir mi? Bulsa bile evrensel anlamda bu, bireylerin sağlıklı bir ‘gerçek, güzel, iyi’ anlayışı kazanmalarına yardımcı olur mu?( Fikri daha somut hale getirecek olursak ‘iyi’ kavramı için çocuğunuzun yıllarca Mevlana’nın Mesnevi’sinden örnekler çalıştığını ya da tarihi bir olay üzerinden gidilecek olursa İstanbul’un fethini her aşamasıyla derinlikli bir şekilde yıllarca incelediğini, her yılın sonunda öğrendikleriyle alakalı bir proje hazırladığını düşünün, güzel kavramı için yıllarca yine kendi yaş grubuna uygun olarak hazırlanmış bir içerikle Mimar Sinan’ı öğrendiğini düşünün; kısacası her bir erdem için somut bir eser ve kişi örneği üzerinden gidilen dersleri düşünmek gerekir.) Gardner bu noktada postmodern duruşun iyi, güzel ve gerçeğe dayalı bir sistem kurgulama düşüncesini geçersiz kıldığını kabul etmekle birlikte, bu üç anlayışa dair fikirlerin bireyde küçük yaşta kök salmasına izin verilmediği takdirde gelen nesillerin ciddi bir boşluğa mahkûm edileceği kanaatindedir.Kendi eğitim sistemimize dönecek olursak, okullarda öğretilen pek çok kavram aslında bu üçlü etrafında dönmekle beraber öğrencilerimizin bu üçlüye dair sağlıklı bir anlayış kazandıklarını söylemek zordur. Zira fen dersleri ve matematik gibi derslerle ‘gerçek’ konseptinin; tarih, felsefe gibi derslerle ‘iyi’ konseptinin; edebiyat ve sanat dersleriyle ‘güzel’ konseptinin öğrencilerin akıllarında yer etmesi amaçlanır. Bahsedilen derslerde bu nihai amaca yönelik onlarca konu ve örnek üzerinden gidilir. Sonuç en iyi ihtimalle pek çok konuda bilgi sahibi olmuş, ancak topladığı bilgiyi ne şekilde anlamlandırması gerektiğini

bilmeyen öğrencilerden ibarettir. Bu sistem içerisinde bilginin kullanı-labildiği yani anlamlandırılabildiği tek bir alan kalıyor: sınavlar. Oysa herhangi bir dersin resmi müfredatındaki amaçlara (kazanımlara) bakılacak olursa her yıl sınıflarımızdan filozoflar, şairler, bilim adamları çıkması gerekiyor. Uzun kazanım listeleri bir şaka gibi müfredatlarda her yıl uzadıkça uzayadursun artık anlaşılması gereken bir şey var: daha çok bilgi, daha sağlıklı bir anlayış anlamına gelmiyor. Öğrenci-ler bir bilgi küpü olarak okullardan mezun edilebilir ancak bu onların ‘dünya nasıl bir yer ve nasıl bir yer olmalı’ sorusuna yönelik bir anlayış geliştirebilmesine olanak vermiyor. Bu noktadaysa Gardner, okulların bağlamdan uzak ve aslında göründüğünden çok daha muhafazakâr, kendi hallerine bırakılmış kurumlar olduğu düşüncesini savunur. Şöyle ki son 50 yılda günlük yaşantımızdan tutun ekonomide, teknolojide ve bilimde çok hızlı ve mevcut sürecin öncesinde hayal edilemeyecek olan değişimler yaşanırken, okullara baktığımızda ciddi bir ikilemle karşılaşırız. Evet okullarda da pek çok şey değişmiştir; ancak bu, deği-şen diğer unsurlarla karşılaştırılamayacak kadar yavaş ve dışa kapalı bir değişimdir. 50 yıl öncesinde de tahta başına geçen öğretmenler ve sıralarda onları dinleyen öğrenciler mevcuttu, hatta bunun üç misli geriye götürdüğümüzde yine çok da farklı olmayan bir görüntüyle karşılaşırız; bugüne geldiğimizde bu tabloda değişen nedir sorusunda kılık-kıyafetler haricinde gözle görülür bir değişiklik bulamayız. Deği-şimler çoğunlukla kâğıt üzerinde kalan uzun cümlelere hapsolmuştur. Ancak sorun temelde burada değildir, teknolojinin yetişmiş insan kaynağı olmaksızın değersizliğine vurgu yapan Gardner’ın burada asıl söylemek istediği, eğitimin artık tek başına okullara ve öğretmenlere yüklenemeyecek bir olgu haline gelmiş olmasıdır. Okullar artık bilginin

Uzun kazanım listeleri bir şaka gibi müfredat-larda her yıl uzadıkça uzayadursun artık anlaşılması gereken bir şey var: daha çok bilgi, daha sağlıklı bir anla-yış anlamına gelmiyor. Öğrenciler bir bilgi küpü olarak okullardan mezun edilebilir ancak bu onların ‘dünya nasıl bir yer ve nasıl bir yer olmalı’ sorusuna yöne-lik bir anlayış geliş-tirebilmesine olanak vermiyor.


aktarıldığı yerler olmamalıdır, çünkü çağ hızlı ve çok sayıda bilgiye ulaşmak için okula gitmeyi gerektirmeyecek bir çağ haline gelmiştir. Bilginin haritası değişmiştir, öyleyse okulların temel görevi bu haritada kendi yolunu belirleyebilen bireyler yetiştirmek olmalıdır. İşte bu nok-tada, yani bireyi değişen dünyaya hazırlayacak en sağlıklı yöntemin arayışı noktasında üç temel anlayış üzerinden hareket edilmesini savunur: gerçek, güzel, iyi. Bu yapılırken de hazırlanan programlarda çok geniş bir kapsamı sunmak yerine, az sayıda ancak derinliği olan örnekler üzerinden hareket edilmesi, yani salt bilgi değil kazanılan bil-giye götüren düşünme biçimleri ve bunun gelecekte farklı durumlara yönelik bireyin düşüncesini biçimlendirme üzerindeki etkisi göz önüne alınmalıdır. İnsanlığın ya da daha özelde milletlerin en önemli başarı-larının, sorunlarının ve ikilemlerinin derinlemesine bu üç çerçeve içine oturtulacak olan güçlü ve az sayıdaki örnekle sunulması Gardner’ın istediği eğitimin köşe taşlarıdır. Tabi bu kadarı çok soyut görünmekle beraber Gardner kitap boyunca kendi örnekleri üzerinden bunun nasıl yapılacağına dair somut tablolar çizmiştir. Yine çoklu zekâ kuramının bu anlamda nasıl kullanılabileceğine dair ayrıntılı bilgi vermiştir.Eğitimli akıl, değişen şartlar içerisinde ‘gerçek, güzel ve iyi’nin ne olduğunu kendine sorabilen ve cevaplarını arayabilen yani anlayış geliştirebilen akıldır. Bu anlamda kendi okullarımızda okutulan müf-redatlara baktığımızda pek çok ders için bir sürü güzel cümleyle yazılmış onlarca kazandırılması beklenen davranış örneğiyle öğret-menler baş başadır. Denilebilir ki bu sofrada onlarca güzel yemek aynı anda öğrencilerin önüne sunulur ve hepsini aynı anda yemeleri beklenir. Sonuçta yemekler ne kadar güzel olursa olsun hepsi aynı anda yenilmeye çalışıldığında hiçbirinin tadına varılamayacak, dahası birçoğu yenilmeden zihin çöplüğüne atılıp unutulacaktır. Soru sormayı öğrenmeden cevap vermeyi öğrenen bireyler bu sofradan aç olarak kalkar. Gardner’a göreyse cevaplardan daha önemli olan şey soruları sorabilmektir, güzele, gerçeğe ve iyiye dair soruları. Eğitim yalnızca okul çatısı altında öğretmenlerin çabalarıyla gerçekleştirilebilecek bir olgu değildir, belki de okullardan önce kendi içimizde karar vermemiz ve belirgin hatlarla çizmemiz gereken bir ‘gerçek, iyi, güzel’ tablosu olmalıdır. Çocuklarımıza bu anlamda derinlemesine sunabileceğimiz somut örneklerimiz var mı? Önce bunu düşünmeli, daha sonra

okullarımızdan, öğretmenlerden ve çocuklarımızdan bu anlamda ne beklediğimize karar verilmelidir. Çok farklı temellere dayanan dünya görüşlerine inandığımızı düşünsem de dünyanın nasıl daha iyi bir yer olabileceğine dair fikir geliştiren insanlar benim kendi ‘gerçek, iyi ve güzel’ algımın çerçevelerini çizmekte bana ilham vermiştir. Gardner bu anlamda vurguladığı anlayış geliştirme temelli müfredatıyla eği-tim aynasına kendi deneyimlerim üzerinden bir kez daha bakmamı sağladı. Ve güzel bir itiraf:‘Aslında gerçeğin, güzelin ve iyinin ne olduğunu bildiğini iddia eden insanlara güvenmem. Fikrimi bu konular etrafında hazırladım, çünkü bunlar insanların dünya hakkında bir şeyler öğrenmesini ve dünyayı algılamasını teşvik ediyor ve açıkçası insanların bu kavramlar sadece açık sonuçlara ulaştırmadığı için onları sorgulamadığı bir dünyayı da reddediyorum; Howard Gardner

50 yıl öncesinde de tahta başına geçen öğret-menler ve sıralarda onları dinleyen öğrenciler mevcuttu, hatta bunun üç misli geriye götürdü-ğümüzde yine çok da farklı olmayan bir görün-tüyle karşılaşırız; bugüne geldiğimizde bu tabloda değişen nedir sorusunda kılık-kıyafetler haricinde gözle görülür bir değişiklik bulamayız. Değişimler çoğunlukla kâğıt üzerinde kalan uzun cümlele-re hapsolmuştur. Ancak sorun temelde burada değildir, teknolojinin yetişmiş insan kaynağı olmaksızın değersizliğine vurgu yapan Gardner’ın burada asıl söylemek istediği, eğitimin artık tek başına okullara ve öğretmenlere yüklenemeyecek bir olgu haline gelmiş olmasıdır.



"EĞİTİM DİLİNİN İNGİLİZCE OLMASI İYİ ÜNİVERSİTE OLMAK İÇİN

YETER ŞART DEĞİLDİR."

YTÜ MAKİNE FAKÜLTESİ DEKANI FARUK YİĞİT:

Öncelikle üniversitelerde lisans düze-yindeki eğitim sisteminde müfredat dilini konuşmak istiyoruz. Üniversite-lerin kendi isteklerine göre yüzde 100 İngilizce okutma talebi gündemde de çok tartışılmıştı. İTÜ yüzde 100 İngiliz-ceye geçti ama kısa bir aradan sonra yüzde 30'a geri döndü. Siz nasıl bakı-yorsunuz bu tartışmalara? Üniversi-telerde özellikle lisans bölümlerinde eğitim dili nasıl belirlenmelidir? Bu çok yönlü ve geniş bir açıdan ele alın-

ması ve tartışılması gereken bir konudur.

Bu sorunun şablon şeklinde tek bir cevabı

olmadığını düşünüyorum. Ancak sorunu-

zu “21. yüzyılın mühendisi İngilizce bilmek

zorunda mıdır?” şeklinde değiştirirsek ceva-

bım çok net “evet” olacaktır. 21. yüzyı-

la mühendis yetiştirme iddiasındaysanız

yetiştirdiğiniz mühendis İngilizce bilmeli.

Ama eğitim dili İngilizce mi olmalı ya da

başka bir dille mi olmalı sorusuna, o eğitim

kurumunun kendi şartları ve kendi geleceği

için koyduğu hedefler belirleyici olmalıdır

diyebilirim ancak. Siz bir dünya üniversitesi

olacaksanız, uluslararası öğrencileri kabul

edecekseniz, yine öğretim üyesi kadronu-

za yurtdışından Türkçe bilmeyen hocaları

atayacaksanız, o zaman eğitim dilinin

Türkçe olmasında ısrarcı olmamalısınız.

Ama "Ben yerel mühendisler yetiştirece-

ğim, yetiştirdiğim mühendislerin çok uluslu

küresel projelerde rol almaları gerekmez"

diyorsanız, o zaman eğitim dilinizi tartış-

manın çok anlamı olmaz.

Türkiye'de 170’den fazla üniversite var.

Bunların hepsinde eğitim dili İngilizce olma-

lıdır veya programın yüzde 30’u –ki bu

yüzde 30 oranı nasıl ve hangi kriterlere göre

tespit edilmiş ben bilmiyorum- İngilizce

olmalıdır demek, bilimselliğe uygun düş-

mez. Her kurumun kendi şartlarına bakmak

lazım. Eğitim dilini tespit için üniversite-

nin kendisine seçtiği misyona, hedeflerine

ve sahip olduğu imkanlarına ve belki de

piyasa talebine, her şeyin ötesinde ülke-

nin bilim politikasına bakmak ve bunlara

uygun hareket etmek gerekir. Bazı üni-

versiteler şunu diyebilir: "Ben uluslarara-

sı bilim camiasının ihtiyacını karşılamak

üzere insan yetiştireceğim. Benim mezun

ettiğim mühendisler çok uluslu projelerde

yer alacak. Dolayısıyla ben bunlara İngiliz-

ce öğretmek zorundayım." Bu anlaşılır ve

ulaşılır bir hedeftir ve büyük devlet olacak-

sanız dünya çapında kaliteli üniversitelere

sahip olmak ve çok uluslu büyük projeler-

de yer almak zorundasınız. Dünya liginde

adından söz edilen üniversitelerin çoğun-

da (bunun istisnalarının mevcut olduğunu

da burada belirtmek isterim) eğitim dili

İngilizcedir. Dolayısıyla yapmanız gereken,

ülkenin hiç olmazsa imkanları uygun olan

bazı üniversitelerinde eğitimin tamamını

ya da bir kısmını İngilizce yaparak ulusla-

rarası bilim camiasında yerinizi almaktır.

Burada ölçüyü muhafaza için şunu da

ifade etmek isterim: Eğitim dilinin İngilizce

olması bir üniversitenin eğitim kalitesini

belirleyen bir şart gibi görülmemelidir. İyi

bir üniversite olmak için pek çok paramet-

renin birlikte var olması gerekir.

"fizik öğrenirken matematik unutul-madığı gibi İngilizce öğrenirken de Türkçe unutulmaz. dil ve kültürümü-zü koruyalım derken bilim dünyasın-dan kopmamalıyız. "Yüzde 30 İngilizce eğitim belki de bir orta

yol olarak öne sürülmüş olabilir: Zamanın

karar vericileri "Önemli olan öğrencileri-

mize İngilizce öğretmek. Belki derslerimi-

zin yüzde 30'unu İngilizce verdirirsek hem

öğrencimiz İngilizce öğrenir hem de İngi-

lizce ders verebilecek hoca bulma sıkıntısı

yaşamayız. İngilizce bilmeyen hocaları-

mız da ders vermeye devam ederler" diye

düşünmüş olabilir. Gerçekten de bugün en

köklü üniversitelerimiz bile derslerin yüzde

30’unu İngilizce verebilecek öğretim üyesi

bulmakta zorlanıyor. Ayrıca İngilizce bilmek

“YÜKSEK EğİTİM VİzYONU” ANA BAŞLığı ALTıNDA ÇıKARDığıMız DERGİMİzİN 73'ÜNCÜ SAYıSıNDA DOSYA KONUMUz İÇİN SON DERECE ÖNEMLİ BİR HUSUSTA YıLDız TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DEKANı

SAYıN FARUK YİğİT BEY İLE ÜNİVERSİTELERİMİzİN GENEL DURUMUNDAN, EğİTİM DİLİNİN NE OLMASı GEREKTİğİ KONUSUNA KADAR GENİŞ ÇAPLı BİR SÖYLEŞİ GERÇEKLEŞTİRDİK.

SÖYLEşİ: YUNUS EMRE TOZAL>


belli sınavlarla ölçülüyor. Bu sınavlar sizin

sınıfta hakikaten ders anlatılabilirliğinizi

ölçmüyor. Üstelik birçok üniversitemizde

Türkçe bilmeyen yabancı öğrenci yok veya

çok az. Hoca Türk. Öğrenci Türk ve hocanın

da İngilizcesi Türkçesi kadar rahat değil. Bu

durumda biz derslerimizi İngilizce yapalım

diye ısrar etmeyi çok anlamlı bulmadığım

gibi sınıfta yabancı öğrenciler yani Türk-

çe bilmeyen öğrenciler varsa ve çalışma

arkadaşlarınız arasında da Türkçe bilmeyen

hocalar varsa yine ısrarla ben İngilizce

konuşmayacağım, İngilizce anlatırsak Türk-

çeyi kaybederiz" demeyi de anlamakta zor-

lanıyorum. Dolayısıyla ben, üniversitelerde

öğretim dili ne olmalıdır konusunda orta

noktada duruyorum ve bazı aydınlarımızın

üniversitelerimizin birkısmında eğitim dili-

nin İngilizce olması ile Türkçe elden gider

endişesine katılmıyorum. Unutmayalım ki

burada konu olan ilkokul veya ortaokul

seviyesinde eğitim dili değil. Üniversite

seviyesinden bahsediyoruz. Türkçe dilinin ve

dolayısıyla kültürümüzün korunması nokta-

sında aşırı bir hassasiyete sahip olan mes-

lektaşlarıma Türkçeyi bırakalım edebiyatçı-

lar korusun, Türkçeye onlar sahip çıksın. Biz

büyük mühendislik projelerine imza atalım

diyorum. Bu noktada fazla aşırılık göster-

menin bizi uluslararası bilim dünyasından

koparmasından dolayısıyla bizi büyük ülke

olma iddiamızdan uzaklaştırmasından endi-

şe ediyorum. Bu konuda bir denge kurma-

mız gerektiğini düşünüyorum. Matematik

öğretmeye çalıştığınız bir öğrenci "Ya ben

matematik öğrenince fiziği unutuyorum"

demesi mantıklı mı? Biz matematiği de

fiziği de anlatıyoruz, gerektiği kadar. Dola-

yısıyla, üniversitede 8-10 tane dersi (veya

tamamını) İngilizce verdiniz diye Türkçe

elden gitmez. Gidiyorsa sizin Türkçenizde,

ülkenizin dilini ve kültürünü koruması gere-

ken kurumlarında bir problem var demektir.

Bunu nasıl sağlayabiliriz peki? Hazırlık sınıflarıyla İngilizce öğretmemiz müm-kün ve yeterli mi sizce?Bizim mühendislik fakültelerimizde yan-

lış bir anlayış var. "Hazırlık sınıfı" deniyor

ama sokakta İngilizce konuşmaya dayalı bir

müfredatla öğrenciye İngilizce öğretmeye

uğraşıyoruz. Halbuki İngilizce hazırlık sınıfla-

rının, hazırlık okullarına çevrilmesi lazım. Bu hazırlık okullarını, makine, elektrik, endüstri, inşaat gibi birçok alandan, tüm mühendis-ler için gereken iş güvenliği, hukuk, eko-nomi, bilişim, girişimcilik, proje yönetimi, matematik, fizik gibi ortak dersleri İngilizce anlatılabilecek şekilde kurgulayabiliriz. Böy-lece öğrenciye hem mesleki kavramları anlatmış hem de İngilizce öğretmiş oluruz. Öteki türlü öğrenci, ½'yi ya da 3³'ü İngilizce olarak söyleyemeden, okuyamadan, anlaya-madan geliyor bir üst sınıfa.

Tabi burada yetişmiş öğretim elema-nı sıkıntısını da konuşmalıyız belki. Matematiği, ekonomiyi, iş sağlığı ve güvenliği'ni İngilizce ders anlatabilecek hocalara da ihtiyaç var. Vizyon değişik-liğine ihtiyaç var öyleyse.Evet, kesinlikle. Önümüzdeki yüzyılın proje-leri, bir ulusun çözemeyeceği kadar büyük, çok uluslu projeler olacak. Uzay projeleri, askeri projeler, sağlık ve ziraat ile ilgili projeler veya büyük verilerin işlenmesi gibi

projelerde bizim mühendislerimiz İngiliz-ce bilmeden yer alamaz. Ülkemizin bu alanlarda da söz sahibi olması ancak bu projelerde iddialı olması ile mümkün olur. Onun için nasıl ve ne şekilde olacaksa bizim mühendislerimiz de günümüzün (ve gelecek on yılların) bilim dili olan İngilizceyi öğrenmek zorundalar. İngilizce öğrenme-nin en kolay yolu da üniversite eğitimini bu dille almak gibi görünüyor.

Türkiye'de ihtisas üniversiteleri açılma-ya başlandı. Örneğin Üsküdar Üniver-sitesi Psikoloji alanında, Piri Reis Üni-versitesi ise Denizcilik alanında çalış-malara başladı. Bu gibi üniversitelerin açılması doğru mu? Üniversite demek sizce nedir, ne olmalıdır?Türkiye'de 170 üniversite varsa, bir kısmı-nın ihtisaslaşmasında sakınca görmüyorum ben. Olabilir, ama her üniversiteye bunu yayarsanız, o zaman birbiri ile ilişkili bilim alanlarında ortak çalışma zeminini kaybe-debilirsiniz. Üniversite kabaca farklı alanlar-

Türkçe bilmeyen yabancı öğrenci yok veya çok az. Hoca Türk. Öğrenci Türk ve hocanın da İngilizcesi Türkçesi kadar rahat değil. Bu durumda biz derslerimizi İngilizce yapalım diye ısrar etmeyi çok anlamlı bulma-dığım gibi sınıfta yabancı öğrenciler yani Türkçe bilmeyen öğrenciler varsa ve çalışma arkadaşlarınız arasında da Türkçe bilmeyen hocalar varsa yine ısrarla ben İngilizce konuşmayacağım, İngilizce anlatırsak Türkçeyi kaybederiz" demeyi de anlamakta zorlanıyorum. Dolayısıyla ben, üniversitelerde.

Faruk Yiğit



da bilim insanlarının toplu olarak bulunduğu

ve özgürce bilim ürettikleri mekan anlamına

gelir. Üniversitenin bu tanıma uygun olarak

işleyebilmesi için her milletten öğretim

üyesi ve öğrenciyi bünyesinde bulundur-

ması daha doğru bir ifade ile bilim yapma

arzusunda ve kabiliyetindeki herkese kapısı-

nı açık tutması gerekir.

Son zamanlarda özel üniversitele-rin bir anda popülerleşmesi, özellikle mimarlık, inşaat mühendisliği, işletme, iktisat gibi açılması diğer branşla-ra göre daha kolay bölümler açarak öğrencileri kendilerine çekmesi, devlet okullarında kontenjan boşluklarındaki sıkıntıyı tetikliyor mu sizce? Özel üni-versitelerin, özellikle vakıf üniversite-lerinin bu kadar yaygınlaşması sizce doğru mudur?Vakıf, özel ya da devlet üniversitesi fark

etmez. Üniversitelerin belirli şartları sağ-

layarak çoğalmasını ben faydalı buluyo-

rum. Ama burada esas konuşmamız gere-

ken konu bu olmamalı. Ülkemizin özel-

likle temel bilimlerdeki (matematik, fizik,

kimya, biyoloji vs.) geleceği 18 yaşındaki

bir lise öğrencisinin tercihine bırakılama-

yacak kadar önemli bir konudur. Ülkemizin

bu konuda bir bilim politikasının olması

gerekir. Türkiye'nin yükseköğretim politikası

yeterince anlaşılmıyor, bunu yürüten bir

mekanizma var mı yok mu ya da ne kadar

sağlıklı işliyor bunları sorgulamak lazım.

Türkiye'nin önümüzdeki on yıllarda ne kadar

mühendise, ne kadar fizik öğretmenine, ne

kadar doktora, sosyoloğa, hukukçuya ihti-

yacı olacak? Buna uygun altyapıya sahip

miyiz? Bununla ilgili plan ve projelerimiz

nedir? Tercih edilmeyen bolümler gerçek-

ten ülkemizin gelecekte ihtiyacı olmayacak

alanlar mıdır? Eğer değilse bu eğilimi değiş-

tirmek için nasıl tedbirler almak gerekir?

Bütün bu ve benzeri soruların cevaplanması

gerekir. Bu konularda bir kafa karışıklığı ya

da koordinasyon problemi var sanki. Yoksa

biz, birtakım insanların -ister ekonomik ister

fedakarlık düşüncesiyle- üniversite açması-

na karşı çıkmamalıyız, çıkmamamız lazım.

Ne kadar çok eğitim merkezimiz olursa

bu memlekete o kadar hizmet edilir. Ama

yeni açılan üniversitelerin üniversite eğitimi

verebilmesi lazım, dershane gibi eğitim

vermemesi lazım. Önemli olan bu kontrolün

yapılması ve sağlanması olmalıdır.

"Nihai sonuca bakarak çözüm ürete-meyiz. Bu sonucu doğuran sebepleri incelemek gerekir"Amerika'da da, Japonya'da da, birçok geliş-

miş Avrupa ülkesinde de teknik eğitimden

bir kaçış var. İnsanların zor mesleklerden

rahat mesleklere geçerek, daha rahat çalı-

şarak hayatlarını idame ettirme düşüncele-

rini anlamak gerekir. Mühendisken kazana-

cağını parayı müzik yaparak da kazanabile-

ceğini düşünüyorsa, müzik okumayı seçe-

bilir insanlar. Ya da arkeoloji ile uğraşarak

hedeflediği ücreti kazanıyorken neden bir

insan makine mühendisliğini tercih etsin?

Bütün dünya yaşıyor bu sıkıntıyı. Mesela,

Amerika’da Başkan Obama’ya sunulan bir

raporda gençlerin STEM Education dedik-

leri Science, Technology, Engineering and

Math yani Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve

Matematik alanlarında eğitim almak iste-

medikleri dolayısıyla bu alanların ilkokuldan

başlayarak çocuklara sevdirilmesi gerektiği,

bunun için de öncelikle ilk K-12 (ilk, orta ve

lise) seviyesinde bu alanlarda eğitim vere-

cek eğiticilerin eğitiminin ve ihtiyaç olan

altyapının oluşturulmasının ya da yenilen-

mesinin gerekli olduğu ifade ediliyor.

Benzer şekilde bizim de bu alanlardan

bir tercih kayması veya uzaklaşma varsa

sebeplerini araştırmak ve gereken önlem-

leri almak zorunluluğumuz vardır. Bizim

de işe ilkokuldan itibaren başlamamız ve

temel bilimleri, mühendisliği ve teknolojiyi

çocuklarımıza sevdirmemiz lazım. Sade-

ce son kullanıcı olarak değil bu alanlarda

üretici olmayı öğretmemiz lazım. Öncelikle

bu dersleri verebilecek donanımlı öğret-

menler yetiştirmekle işe başlamamız lazım.

18 yaşındaki gençler (haklı gerekçelerle

de olsa) fiziki istemedi diye ülkedeki fizik


bölümlerini kapatmanın geçmişte olduğu gibi her üniversitede plansız ve programsız fizik bölümü açmak kadar yanlış olduğunu düşünüyorum. Son yıllarda üniversitelerde su ürünleri bölümleri hiç veya çok az tercih ediliyor mesela. 3 tarafı denizlerle çevrili bir ülkede siz bu eğitimi veremeyecekseniz de nerede vereceksiniz? Kapatmak yerine açık tutmanın yollarını araştırmak gerekiyor. Bu işin temeline ineceksiniz PR'ını yapacaksı-nız, öğrencilerin dikkatini çekeceksiniz. İyi bir planlama yapacaksınız. Tercih edilmi-yor diye kapatmak en kolay çözüm. Ama bunun bedelini bizden sonraki nesil öder diye düşünüyorum. Bir bölümü açmanın da kapamanın da uzun vadeli stratejik planlar çerçevesinde olması gerektiğine inanıyorum. Ülke çapında bir bilim politikası oluşturmamız gerekiyor bunun için.Bizim Milli Eğitim’imizi baştan bir gözden geçirmemiz gerekiyor, bu belki en başından anaokulundan, ilköğretim öğretmenlerimizi yetiştirmekle ilgili bir şey. Sizin ilköğretim-deki hocanız bir mühendisin ne işe yaradı-ğını bilmiyorsa, ülkenin bu noktadaki ihtiya-cının farkında değilse, matematik herkesin öcü olarak gördüğü bir ders haline geliyorsa elbette o öğrenciler ileride bilim insanı veya mühendis olmayı tercih etmeyecektir. Dola-yısıyla nihai sonuca bakarak çözüm üret-meye çalışmak bizi doğru adrese çıkarmaz. Biz buraya nereden ve nasıl geldik diye bakmamız gerekiyor. Bilimi, matematiği, mühendisliği ve teknolojiyi çocuklarımıza sevdirmemiz gerekiyor öncelikle.Eğitim sisteminin içeriği ile alakalı neler düşünüyorsunuz? Amerika'da ya da Avrupa'da test usulü sisteminin kullanıl-madığını biliyoruz. Türkiye'de ise test usülü sınavlar gittikçe yaygınlaştı, artık ilkokullar-da dahi testler yapılıyor derslerde…Paradigma değişimine ihtiyaç var. ankara haritası ile İstanbul’da adres bulamazsınız...Ben Mekatronik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesiyim. Buraya üniversite sına-vında oldukça yüksek puan alan zeki öğren-ciler geliyor. Ancak büyük bir kesimi 5 şık vermeyince doğru cevabı bulamıyor bu öğrencilerin. Bir dilekçe bile yazamayanlar var, üniversiteyi kazanmak için ne yap-ması gerekiyorsa sadece onu yapmışlar. Bu problemin kökü derinlerde… Türkiye'de

Milli Eğitim sisteminde ciddi sıkıntılar var.

Bunu temelden değiştirmemiz gerekiyor.

Bunun için paradigma değişimine ihtiyaç

var. Bakın bunu bir örnekle açıklamaya

çalışayım: Elinizde Ankara haritası varsa

ve siz bu haritayı İstanbul haritası sanıyor-

sanız ve bu harita ile İstanbul’da bir adre-

si bulmaya çalışıyorsanız ne yaparsanız

yapın ne kadar zeki ve iyi niyetli olursanız

olun bu adresi bulamazsınız. Zekanız olsa

olsa elinizdeki haritanın yanlış bir harita

olduğunu daha çabuk anlamanıza yarar.

Bizim eğitimdeki durumumuz bu. Anka-

ra haritası ile İstanbul’da adres arıyoruz.

Bizim paradigma değişimine, o haritanın

değişimine ihtiyacımız var. Tabii önce

elimizdeki haritanın yanlış olduğunu kabul-

lenmemiz gerek. Ülkemizde Milli Eğitim’i

ve bununla birlikte üniversite eğitimini

yeniden kurgulamamız gerekiyor.

Dershanelerin rolü sizce ne olmalı bu paradigma değişiminde peki?Dershanelerimiz Community College'lara

dönüştürülebilir…

Amerika'ya baktığınız zaman liselerle üni-

versiteler arasında bir kurum vardır. Bun-

lara Community College diyorlar. Commu-

nity College’lar iki yıllık, yükseköğretim sis-

teminin bir halkasını oluşturan okullardır.

Amerika'da 10 milyondan fazla öğrenci,

bütün üniversite öğrencilerinin yaklaşık

yüzde 40’ı, Community College'lara devam

etmektedir. "4 yıllık üniversitelere girmede

bir adım” olarak tanımlanan bu okullarda

kaliteli eğitim imkanı sunulur; Commu-

nity College'lardan sonra öğrenciler isterse

dört yıllık okullara geçiş yapabilir. Com-

munity College’lar diğer 4 yıllık üniversi-

telere göre daha ucuzdur. Lise ile üniver-

site arasındaki okullardır. Derslerde zayıf

öğrenciler, dershanelerimizin (belki meslek

yüksekokulları ile birlikte yeniden yapılan-

dırılıp) Community College'lara dönüştü-

rülmesiyle kendilerini oralarda üniversiteye

hazırlayabilirler. Böylelikle hem öğrenciler

zaman kaybetmeyecektir hem üniversi-

teler rahatlayacaktır hem de öğrenciler

üniversiteye geldiklerinde kendilerini hazır

hissedecektir. İsteyen öğrenci bu okullar-

dan sonra iş hayatına da atılabilir.

Son olarak, üniversitelerde bölümden bölüme geçişler hakkında konuşalım. Normalde devlet üniversitelerinde mühendislik bölümlerinde öğrenciler başarılı ortalamalarla bölüm değişti-rebiliyorlar, aynı şekilde sözel ve eşit ağırlık bölümlerinde de hakeza öyle. Sabancı Üniversitesi'nde bir farklılık var. Okulu sayısal bir bölümle kaza-nanlar sözel bölüme de geçebiliyor; aynı şekilde sözel bölümden kazanan-lar mühendislik okuyabiliyor. Siz nasıl bakıyorsunuz?Sabancı'nın yaptığı uluslararası camiadaki

eğitim sitemine biraz daha yaklaşmak, ama

mevcut YÖK Sistemi'nden dolayı komple

uygulayamadıkları bir sistem. Ancak bu

kadarını başarabildiler. Burada biz ne çar-

pışan otomobiller gibi rastgele ve kuralsız

öğrencilerin istediği gibi hareket etmesine

izin vermeliyiz, ne de şu anda devlet üni-

versitelerinde olduğu gibi sımsıkı bir şekilde

tutmalıyız. Bu geçişler önceden belirlenmiş

kurallar çerçevesinde mümkün olmalı.

Söyleşi için çok teşekkür ederiz.

Ben teşekkür ederim.

Son yıllarda üniversitelerde su ürünleri bölümleri hiç veya çok az tercih ediliyor mesela. 3 tarafı denizlerle çevrili bir ülkede siz bu eğitimi veremeyecekseniz de nerede vereceksiniz? Kapatmak yerine açık tutmanın yollarını araştırmak gerekiyor. Bu işin temeline ineceksiniz PR'ını yapa-caksınız, öğrencilerin dikkatini çekeceksiniz. İyi bir planlama yapacaksınız. Tercih edilmiyor diye kapatmak en kolay çözüm. Ama bunun bedelini bizden sonraki nesil öder diye düşünü-yorum.



ÜNİVERSİTEDE MÜHENDİSLİK EĞİTİM NASIL OLMALIDIR?

PROF. DR. ZEKAİ ŞEN

Mühendis kelimesinin kökeninde “geometri” olduğuna göre bir mühendisin matematik-ten ziyade “geometrici” olarak yetiştirilmesi gerektiğine işaret eder; geometri de şekil bilgisi demek olduğuna göre, şekil bilgisi de en iyi sözel olarak açıklanabileceğine göre, mühendislik eğitiminde akılcı sözel bilgilerin ne kadar öne çıkmasının gerektiği anla-şılabilir. Sözel ifadelerden tüm formüller, algoritmalar, ve yazılımlar çıkarılabilir. Tür-kiye Cumhuriyeti üniversitelerinden bolca mühendis çıkmasına karşılık ülkenin değişik sektörlerine hizmet verebilecek yazılımların bile istenilen derecede ortaya çıkamaması-nın en önemli sebepleri arasında eğitimde mantık kurallarından ziyade nakilci, mate-matikçi, mekanikçi ve uygulamasız ezbere meyilli sistemin hocaların bile bir çoğunda olduğu rahatlıkla gözlemlenebilir. Kısacası eğitim evrensel bilim ilkelerine bağlı olmalı ama bu arada kendi dil, kültür ve medeni-yetinde geçmişte yetişmiş dünya çapındaki kişilerin hayat hikayeleri, düşünce sistemleri ve bilime yaptıkları katkılardan da haber edici şekilde olmalıdır. Sadece batı hayranlı-ğı ile eğitim sistemi A’dan Z’ye kadar orada-kilerin nerede ise taklidi olarak tasarlanırsa, aslında bu üretici zekâların başka kültür ve medeniyetlerin etkisi altında aşağılık komp-leksli şekilde eğitim vermeye yarayabilir.

İTÜ’de eğitim anlayışı genel bir mühen-dislik eğitimi şeklinde mi? Belli alanlard uzmanlaşma teşvik edilmeli mi?İTÜ’de eğitim genel mühendislik çerçevesi içinde görülmektedir, ancak içerik olarak öğrencileri meraklandıracak ve zihinleri-ni açarak derslerde katkı sağlayabilecek

şekilde olmayabilmektedir. Bunun en büyük etkenleri arasında mühendisliğin sanat yönüne, akılcı mantık kuralları ile sözel çözümlere önem verilmesine, öğretilen ve öğrenilen yöntemlerin hap yutar gibi eleşti-risizce ve hatta ezbere alınıp-verilmesi gibi hususlar gelmektedir. Mühendisliğin sözel ve sanat yönleri ders müfredatlarında olma-yınca “mühendislikte etik” diye sözel bir ders ile mesleki dürüst davranış ilkelerinin etkin olması nasıl beklenebilir ki? Halbuki, mühen-disliğin sanat yönüne (sözel bilgiler) değer verilirse etik kurallar bunlar arasında otomatik olarak gelebilir. Verilen bilgilerin mekanik olarak algıla-tılması, eleştiri ortamının pek bulunmaması, üretici olabile-cek zekâlara ayrıcalıklı fırsatla-rın verilmemesi, mühendisliğin sanat yönlerinin derslerde değilde sadece yapılan konserlerle giderilme-ye çalışılması hele bunların üniversitelerde yapılması sanki bir özenti gibi geliyor bana. Halbuki, ne batı ne de doğu üniversitelerinde böyle oldukça sık ve bizdekine benzer durum gözlemlemedim.

Mühendislikte disiplinlerarası eğitim nasıl veriliyor veya verilmeli?Mühendislikte disiplinlerarası eğitim çok önemli, çünkü tüm mühendislik konularının kökeninde insanlara hizmet getirmek ve hayatlarını rahatlaştıracak işlerde bulun-mak olduğuna göre mühendislik ihtisas-laşmaları arasındaki sınırın elastik olması için disiplinlerarası eğitim önemlidir. Bu konuda benim bundan yaklaşık olarak 30 sene önce çalıştığım bir yabancı ülke-

de ilk iki sene mühendislik fakültesine giren öğrenciler hep aynı dersleri alırlar ve böylece daha işin başında disiplinle-rarası birlikteliği yaşarlar ve ondan sonra son iki seneye girerken inşaat, makina,

elektrik, maden, vd. mühendislik dal-larından kendilerine uygun olanı

seçerler. Böylece daha işin başında sonradan dallanacak mühendislik sektörlerinde bile hayatta arkadaşları olur ve

mezuniyet sonrası disiplinlera-rası ortak pratik çalışmalar yap-

manın temelleri atılmış olur. Zaten disiplinlerarası eğitim için temel ve sözel bilgiler önem kazanır. Bugün her mühendislik alanında ayrıca-lıklı, güncel, öncelikle ülke kalkınması için önemli konularda uzmanlaşmalar her yönü ile teşvik edilmelidir. Bu tür çalışmalar yapabilecek yetenekteki öğrenciler ilk bir iki yılda tespit edilerek onlara ilave olarak daha da özendirici fırsatlar sunulmalıdır. Bizim toplumumuzdaki kişilerin diğer top-lumlardakilerden bir farkı yoktur ama eği-timde fırsat eşitliği denilir, evet bu sosyal açıdan geçerlidir ancak üniversiteye gir-miş olanlar arasında da fırsat eşitsizliğini getirmek gerekir ki “bilenlerle bilmeyenler “ birbirinden ayrılabilsin, çünkü diploması olanlar değil bilenler daha üstündür.

Mühendislik eğitimi teorik bilgilerden ziyade basit, anlaşılabilir, uygulamaya yönelik, akılcı, eleştirel, formülasyonların matematik simgelerinin öncesinde sözel, felsefik ve mantık kurallarını kapsayacak

biçimde olmalıdır. Her formülün, yöntemin, algoritma ve yazılımın mantık kurallarının “geometrik” akış grafikleri sözel olarak anlatılmalı ve anlaşılmalıdır.


Bugün her mühendislik alanında ayrıcalıklı, güncel, öncelikle ülke kalkınması için önemli konularda uzmanlaşmalar her yönü ile teşvik edilmelidir.




KALKINMANIN LOKOMOTİFİ OLARAK MESLEK LİSELERİ

ürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınma için bireylerin

çağın gereklerine uygun bilgi, beceri ve yetkinliklerle donan-

mış olması günümüzün en temel gerekliliklerindendir. Bu

anlamda meslekî ve teknik eğitim, ülkelerin sosyal ve eko-

nomik gelişmişlik düzeylerini belirleyen faktörlerin başında

gelmektedir. Ayrıca çağımız koşullarında toplumsal yapının

doğru dengeler üzerine oturtulabilmesi açısından meslekî ve

teknik eğitim bugün, geçmişte taşıdığından çok daha büyük

bir önem taşımaktadır. Ülkemizde uzun yıllar boyunca hak

ettiği değeri görmeyen ve ikincil bir eğitim gibi düşünülen

meslekî ve teknik eğitimde son yıllarda okullulaşma oranının

artırılması ve eğitimin niteliğinin yükseltilmesi konularında

önemli adımlar atılmıştır. Yüksek öğretime girişteki katsayı

eşitsizliğinin giderilmesi bu çabaların başında gelmektedir.

Bunlara ek olarak zorunlu eğitimin 12 yıla çıkartılması ve bu

eğitimin toplumsal algısını değiştirmeye dönük kampanya-

ların da etkisi ile meslekî ve teknik eğitimin tüm ortaöğre-

tim içerisinde 2002-2003 yıllarındaki yüzde 35.8 olan payı

(meslekî açık ortaöğretim öğrencileri hariç), 2012-2013

eğitim öğretim yılında yüzde 51’e yükselmiştir. Sadece 2013

yılı içerisinde meslekî ve teknik eğitimden mezun olarak

piyasaya giren öğrencilerimizin sayısı 300 bini aşmış durum-

dadır. Güçlü bir altyapıya sahip olunması ve ülke düzeyinde

yaygınlaşmış teşkilat yapısının da desteği ile son 10 yıl,

meslekî ve teknik eğitimde okullulaşma ve erişim alanlarında

ciddi bir atılım dönemi olmuştur.

Ülkemizde meslekî ve teknik eğitimde okullulaşmada iyi bir

noktaya gelinmiş olmakla birlikte başarının niteliksel bazı

göstergeleri açısından kat edilmesi gereken uzun bir yol

olduğu açıktır. Öğrencileri iyi bir vatandaş olarak yetiştir-

menin yanı sıra, esnek bir yapı içerisinde ilgi ve yetenekleri

doğrultusunda, ortak bir genel kültür verilerek bir üst öğre-

nime ve/veya iş hayatına hazırlamayı amaçlayan meslekî

ve teknik eğitim, bir üst öğrenime geçiş konusunda henüz

arzu edilen noktada değildir. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme

Merkezi verileri incelendiğinde 2003 yılında meslek lise-

lerinin son sınıflarından yükseköğretime giriş sınavlarına

başvuru yapan öğrencilerin sadece yüzde 3’ü dört yıllık lisans

programlarına yerleşirken, 2012 yılında bu oran yüzde 7,06

olarak belirlenmiştir. Aynı oran 2013 yılına gelindiğinde yak-

laşık yüzde 12 olarak tespit edilmiştir. Genel ortaöğretimde

ise başvuranların 4 yıllık bir lisans programına yerleşme

oranı 2012 yılında yüzde 30,24 olarak belirlenmiştir. Oranlar

arasındaki uçurum görmezden gelinemeyecek kadar açıktır

ve başarılı bir meslekî ve teknik eğitime ulaşılabilmesi için

farkın kapanması yönünde özel çabaları zorunlu kılmaktadır.

Doç. Dr. Ömer AÇIKGÖZMEB Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürü

Ekonomiler temel olarak güçlerini sermaye, girişimci, istikrar, hammadde/ara mal ve işgücünden almaktadır. Ancak günümüzde tüm bu kaynaklar çok hareketli ve uluslararası bir yapı kazanmıştır. Diğer

kaynaklara oranla “işgücü” en fazla yerel özellikler taşıyan unsurdur. Bu nedenle de bir ülkenin ekonomik rekabet gücünü oluşturan en temel faktör bu işgücüne sunulan eğitimdir.

S


Ülkemizin meslekî ve teknik eğitimde geldiği noktanın bir diğer önemli göstergesi de hiç kuşkusuz mezunların işgücüne katılımıdır. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2012 yılı itibarıyla meslek lisesi mezunlarının işgücüne katılım oranı yüzde 64.6 iken aynı oran genel lise mezunlarında yüzde 51.9, yüksek öğretim mezunlarında ise yüzde 79.1 olarak belirlenmiştir. Bu rakamlar ortaöğretimde okul türlerine göre istihdam edilebilirlik arasında yüzde 12’ler civa-rında bir farkın olduğunu göstermektedir.

mEsLEKİ EğİTİmdE GELECEK vİzYONuMeslekî ve teknik eğitim sistemi tüm dünyada, küresel yeniliklere ve değişimlere açık, işgücü piyasası analizlerine dayalı, bireyi istih-dama yönlendiren, yeterliliğe dayalı ve hareketliliği esas alan bir yapıya doğru ilerlemektedir. Uluslararası çalışmalar değerlendirildiğinde meslekî ve teknik eğiti-me ilişkin öncelikler arasında meslekî ve teknik eğitimin;

İşgücü piyasalarının ihtiyaç ve taleplerini de kapsayacak şekilde gerçekleştirilmesi, Okul, kurum ve sektör iş birliği içerisinde katılımcı bir anla-

yışla yapılması, Öğrencileri, ulusal ve uluslararası istihdamlarına imkân sağ-

layacak şekilde yetiştirmesi, Arz ve talep dengesi çerçevesinde yapılması ve erişimine

ilişkin tüm engellerin kaldırılması, Programları hazırlanırken ulusal yeterliliklerin yanı sıra ulus-

lararası standartların ve yeterliliklerin de dikkate alınması, Sürekli geliştirilmesi ve kalitesinin yükseltilmesi

konuları yer almaktadır. Çağımızda süreçler değil bireylerin sahip olduğu kazanımlar kabul görmektedir. Bununla bağlantılı olarak katı, statik öğrenme süreç-lerinin, sınırları çok belirli müfredatın dışına çıkarak meseleleri ele alan farklı ve zaman zaman daha düşük maliyetli çözüm yolları

ortaya çıkmaktadır. Yönetim anlayışımızı ve bakış açımızı değiş-tirmeden, sadece mevcut uygulamalarda birtakım teşvikler ve tedbirlerle sonuç alabileceğimizi düşünmek gerçekçilikten uzaktır. Farklı yaklaşımlar eğitim sistemimizde bir paradigma değişikliğine ihtiyaç olduğu gerçeğini gündeme taşımaktadır. Yeni kurulacak meslekî ve teknik eğitim sisteminin başarısı referans noktalarının; esneklik, çeşitlilik, duyarlılık, uyumluluk, hareketlilik, biriktirilebilirlik, yeterlilik ve çıktı kontrollülük, katılımcılık ve çoğulculuk, öğrenen merkezcilik, özdeşlik ve bütünsellik olarak belirlenmesine bağlıdır. Bu noktalardan hareketle Türkiye’de meslekî ve teknik eğitim ala-nında bir dizi reform çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmaların en önemlilerinden birisi de yeterlilikleri tanımlayan bir çerçevenin oluşturulması aşamasıdır. Bir ülkede bulunan yeter-lilik sistemlerini bütünleştirmekte, yeterlilik sistemleri arasında eşgüdümü sağlamak, yeterliliklerin kalite standartları çerçeve-sinde daha şeffaf ve tanımlanabilir olmasını ve öğrenenlerin yeterlilikler arasında yatay ve dikey hareketliliğini kolaylaştırmak amacıyla bir ulusal yeterlilikler çerçevesi geliştirilmesi için çalış-malar sürmektedir. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi; ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim programlarında ve diğer öğren-me ortamlarında kazanılan tüm yeterlilik esaslarını 8 seviyede tanımlayan Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ile uyumlu olacak şekilde tasarlanmaktadır.Bir diğer önemli çalışma alanı öğretim programlarıdır. İş piyasasın-daki arz talep dengesini gözeten ve hayat boyu öğrenmeye fırsat veren bir meslekî ve teknik eğitim sistemi geliştirmek, meslekî ve teknik eğitim sisteminin karar alma, uygulama ve izleme süreçleri-ne ulusal ve yerel düzeylerdeki paydaşların katılımını sağlamak, iş hayatında geçerliliği olan bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve yetkin-likleri kazanmış bireyler yetiştirmek amacıyla meslekî ve teknik eği-timde yeterliliğe dayalı modüler öğretim programları uygulaması 2005-2006 eğitim öğretim yılında başlatılmıştır. Meslekî ve teknik

Ülkemizde uzun yıllar boyunca hak ettiği değeri görmeyen ve ikincil bir eğitim gibi düşünülen meslekî ve teknik eğitimde son yıllarda okullulaşma oranının artırılması ve eğitimin niteliğinin yükseltilmesi konularında önemli adımlar atılmıştır.



eğitim okul ve kurumlarında uygulanan öğretim programları ulusla-rarası eğitim sınıflamaları ile uyumlu olarak geniş tabanlı ve dalda uzmanlaşmayı sağlayacak şekilde sürekli olarak geliştirilmektedir. Meslekî ve teknik eğitim okul ve kurumlarında öğretimi yapılan alan ve dallara ait öğretim programları ulusal meslek standartları ve ulusal yeterlikler de dikkate alınarak sektör, üniversite ve alan uzmanları tarafından ortaklaşa hazırlanmakta ve güncellenmek-tedir. Bu programlar, ulusal ve uluslararası karşılaştırılabilirliğin sağlanması için ISCED, FOET gibi uluslararası sınıflamalara göre hazırlanmaktadır.Meslekî eğitimi çağın gereklerine uygun hale getirme çalışmaları kapsamında tüm öğrenmelerin tanınırlığını sağlayacak bir sistem çalışması da gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda bireylerin ulusal ve uluslararası hareketliliğini kolaylaştırmak üzere serbest, yaygın veya örgün yoldan kazanılan her türlü öğrenmelerinin değerlendi-rilmesini sağlayacak kıyaslanabilir bir değişim aracı olan “Meslekî Eğitim ve Öğretimde Kredi Transfer Sistemi” çalışmalarına baş-lanmıştır. Ayrıca Meslekî Yeterlilikler Kurumu koordinesinde yapılan çalışmalar ile önceki öğrenmelerin tanınması ve kredilendirilmesi konularında da açılan sınav ve belgelendirme merkezleri ile önemli mesafe alınmıştır.Meslekî eğitim reformunda eğitim yönetiminin aşırı merkeziyetçi-liği meselesi de önemli bir husus olarak ele alınmakta, “İstihdam ve Meslekî Eğitim Kurulları” gibi oluşturulan bazı yeni yapılar ile yetkinin önemli bir bölümü işin doğrudan sahiplerine teslim edil-mektedir. Meslekî eğitimi çağımızdaki sürekli ve hızlı değişimden kaynaklanan baskıdan kurtarabilmenin en etkili yolu, bu eğitimin yönetimden uygulamaya kadar pek çok alanında merkezi otori-teden ziyade işin asıl sahiplerince gerçekleştirilmesidir. Kısacası genel bir çerçeveden bakıldığında içinde bulunduğumuz meslekî eğitimde reform sürecinde her şeyden daha çok “işbirliği” ön plandadır. Eğitim dinamik bir süreçtir. Meslekî ve teknik eğitim doğası gereği tek başına Bakanlığın, ailelerin, özel sektörün ya

da diğer kurum ve kuruluşların meselesi olamaz. Bu tüm taraflar için stratejik değeri olan bir meseledir ve çözümü de ancak ortak çaba ile mümkün olabilir. Üretim yöntemlerinin, teknolojinin ve iş hayatındaki gelişmelerin baş döndürücü ve dinamik yapısı, sadece Bakanlığın daha esnek ve hızlı kararlar almasını değil, belki de hâlihazırda üstlendiği kimi işlevlerin özel sektör tarafından yerine getirilmesini gerektirmektedir. Bu gereklilikler, hem planlama-karar alma süreçlerinde hem de eğitim yönetimi ve finansmanı boyutunda paydaşlar arasında sürekli ve yakın bir iletişimi zorunlu kılmaktadır. Bu doğrultuda istişare ve planlama çalışmalarımız sürmektedir. Yapılan çalışmaların en etkileyici örneklerinden birisi organize sanayi bölgelerinde açılan özel meslek liseleridir. Bizzat sektörün işin içerisine girdiği bu modelde Bakanlık tarafından burada öğrenim gören her bir öğrenci için, o alandaki öğrencinin devlete olan maliyetinin 1,5 katı kadar destek sağlanmaktadır. Her yıl, her bir dala özel olarak belirlenen bu destek miktarı 2013-2014 yılı için örneğin tekstil teknolojisi alanında 4.500 TL, makine teknolojisi alanında ise 5.500 TL olarak belirlenmiştir. Bu yıl için ortalama katkı miktarı 5.000 TL civarındadır. Sanayi ile hem yönetsel açıdan hem de fiziksel olanaklar açısından yakın çalış-manın en güzel örneklerinden birisi olan bu okulların yaygınlaştı-rılması ve bu modelden hareketle farklı sektörlerin ihyiyaçlarına cevap veren yeni modeller oluşturulması, ülkemizde meslekî ve teknik eğitimin çağın gereklerine uygun hale getirilmesi çalışma-larında çok önemli bir adımdır.Ülkemizde sosyo-ekonomik gelişmenin temel gücünün beşeri sermaye olduğu göz önüne alındığında, meslekî ve teknik eğitimin rolü daha açık görülecektir. Sadece lisede değil, hayat boyunca ihtiyaç duyulacak olan bu eğitimin sorumluluğu kişilere ya da bir kaç kuruma bırakılamayacak kadar büyüktür. Ülke olarak ekonomik ve sosyal anlamda topyekün bir başarı ancak eğitim alanında tüm taraflardaki yüksek sorumluluk duygusu ve çok geniş katılımlı bir işbirliği ile mümkün olacaktır.

Meslekî eğitimi çağımızdaki sürekli ve hızlı değişimden kaynaklanan baskıdan kurtarabilmenin en etkili yolu, bu eğitimin yönetimden uygulamaya kadar pek çok alanında merkezi otoriteden ziyade işin asıl sahiplerince gerçekleştirilmesidir.


ANKET • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ

ÖĞRENCİ MEMNUNİYET ARAŞTIRMASI: BEKLENEN SONUÇLAR

orduğumuz ilk soru üniversite giriş sınavının meslek tercihini

ne kadar etkilediği yönündeydi. İstedikleri bölümlerde oku-

yup okumadıklarını sorduğumuz ilk sorumuzda öğrencilerin

genelinden sınavın meslek seçiminde en önemli unsur oldu-

ğunun cevabını aldık. Her ne kadar öğrenciler sınavlarda

aldıkları puanların okudukları bölümleri etkilediğini söylese

de, öğrencilerin çoğunun okuduklarını bölümlerden ya da

üniversitelerden memnun olduklarını söylemek de burada bir

çelişki oluşturmaktadır.

Öğrencilere sorduğumuz ikinci soru, üniversite eğitimlerini

teknik açıdan değerlendirmeleriydi. Burada ön plana çıkan en

önemli ayrım; özel üniversite ve devlet üniversitesi arasındaki

farklardı. Özel üniversitede eğitim alan öğrencilerin hemen

hemen hepsi, özellikle teorik açıdan çok iyi okullarda eğitim

aldıklarının, hocalarının çok kaliteli olduklarının farkındaydı.

Ancak uygulama açısından daha iyi olabilecekleri yönünde

fikir belirtmekten de kaçınmadılar. Devlet üniversitesinde oku-

yan öğrencilerin hemen hemen hepsi de özellikle uygulama

açısından yetersizliklerden bahsediyorlardı.

Öğrencilerden cevaplamalarını istediğimiz diğer bir soru da,

akademisyenlerinizin, size aktarmak üzere, mesleki alanda

saha tecrübelerinin yeterli olduğunu ve eğitmenlik niteliğine

sahip olduklarını düşünüp düşünmedikleri yönündeydi. Bu

sorumuza olumlu cevaplar alsak dahi, özellikle devlet üniver-

sitelerindeki akademisyenlerin yetersizliği göze çarpmaktaydı.

Dikkate alınması gereken bir diğer konuda çoğu öğrencinin

akademisyenlerin teorik bilgilerini yeterli bulsa da uygulama

açısından zayıflıklarından bahsetmeleriydi.

Öğrencilere sorduğumuz dördüncü soru; üniversite yönetimi-

nizin, hem mesleki hem de sosyal anlamda bireysel gelişimi-

nize katkı sağlayacak bir yönetim anlayışına sahip olduğunu

düşünüp düşünmedikleri ile alakalıydı. Öğrencilerin cevap ver-

mekte zorlandıkları bu soruda dikkat çeken nokta en olumsuz

görüşleri bu soruda almamızdı. Sadece bir öğrenci gelişimin

öğrencinin kendisiyle alakalı bir konu olduğunu söylerken,

diğer öğrencilerin hemen hemen hepsi yönetimin dolayısıyla

da imkanların eksikliğinden şikayetçiydi.

Öğrencilere sorduğumuz beşinci ve son soru da; üniversitele-

rinizin, mezun olduktan sonra size katkı sağladığını/sağlaya-

cağını düşünüp düşünmedikleri ile alakalıydı. İş ararken mezun

oldukları üniversitelerin yarar sağlayıp sağlamadıkları ya da

sağlanan yararın ölçüsü ne olabilir gibi sorulara cevap aradık.

Doğal olarak İstanbul’da bir üniversitede veya da özel bir üni-

versitede öğrenim hayatına devam eden öğrenciler, İstanbul

dışındaki ya da yeni açılmış üniversitelerde okuyanlardan

daha olumlu görüşler belirttiler. Çoğu öğrenci ODTÜ, İTÜ,

Boğaziçi gibi Türkiye’nin önde gelen üniversitelerinden mezun

olanların bir adım önde olduklarının farkındaydı.

Mimar ve Mühendis Dergisi olarak kendi formatımızdan biraz uzaklaşıp, dosya konumuzu oluşturan “Yüksek Eğitim Vizyonu” için bir anket çalışması yaptık. Çalışmamızda

özellikle Türkiye’nin dört bir yanında mimarlık veya çeşitli alanlarda mühendislik okuyan 17 öğrenci arkadaşımızla görüşerek kendileriyle bir memnuniyet araştırması yaptık.

S



ENTELEKTÜEL BİLİNÇ DEVRİMİ: “EĞİTİM”

nsanı beraber yaşadıkları içerisinde farklı kılan şey, düşün-

mesidir; düşünerek hareket etmesi; en doğru olana, en hakiki

olana ulaşma gayretidir. Bu gayretler sayesinde insanlık yol

almış, çeşitli virajlar atlatmış, anlamlar keşfedildikçe insanın

düşünme ve hayatı inşa etme çabası şekillenmiştir. Peki,

düşünmenin sınırları var mıdır, varsa nasıldır, nasıl olmalıdır?

“Bir sınır yoksa hiç sınır yoktur” ilkesinden yola çıkarak, düşün-

menin tarih boyunca tartışıldığı kısmı, sınırlarının olup olma-

ması üzerinedir ve bu sınırlar sürekli bir biçimde değiştirilmiş,

değiştirildikçe düşünme melekesinin üzerine gidilmiştir. Belki

de insanı diğer canlılardan ayıran en önemli şey düşünmesi

olduğu kadar düşünme eyleminin sınırlarının sonsuzluğu olma-

lıdır. Schopenhauer, bu noktayı şöyle değerlendiriyor: “Çünkü

bilgi ancak evrensel olana yönelmesi halinde iradesiz kalabilir;

oysa istemenin objeleri her zaman münferit şeylerde buluna-

caktır; bu sebepten ötürü hayvanların bilgisi tam anlamıyla bu

münferit şeylerle sınırlıdır ve dolayısıyla akılları münhasıran

iradelerinin hizmetinde kalır. Diğer yandan aklın evrensel

olana bu eğilimi felsefe, şiir ve genel olarak sanat ve bilim-

lerdeki gerçek ve özgün başarılar için vazgeçilmez koşuldur.”1

Platon akademisinin başına “Geometri bilmeyen buraya gire-

mez!” yazdırmıştı. Şüphesiz Platon “düşünmeyen insana bura-

da yer yok” mantığıyla hareket etmiş, bir nevi düşünen bireyi

öncelemişti. Platon’dan önce de düşünmek şüphesiz önem-

liydi, Platon sonrasında da toplumlar düşünmeyi önemsedi.

Düşünmek kimi zaman suç oldu, kimi zaman özgür bırakıldı,

kimi zaman bir başka amaç uğruna kullanıldı. Günümüzde de

düşünce özgürlüğünden yola çıkılarak bir başka misyona ve

hedeflere dair yapılanlar gibi, düşünmek; tarihin akışını değiş-

tirdi, yön verdi. Biz bu yazımızda, ortaçağdaki eğitim kurumla-

rından bugüne gelerek, eğitim tarihine ve eğitimin gelişimine

genel bir bakış yapacağız. Sanayi devriminden sonra çılgınca

bir üretimin gerçekleştirilmesi ve ardından tüketimle bu

üretimin artırılması, insana “tüketim çılgınlığı”nı dayatmakla

kalmadı, insanın eğitimini, şahsiyetinin oluşumunda süreçleri,

toplumların kalkınmasındaki dinamikleri ve hayata bakışını

da etkiledi. Klasik bir modernizm eleştirisi yolundan ziyade,

kimyası değişen (bozulan mı demeliyiz yoksa) bir çağın insan

prototipinin nasıl olabileceğini, varoluşunun mümkün olup

olmadığını eğitim sistemi açısından inceleyip ortaçağdan bu

yana ele alarak tartışacağız.

ORTaÇağda EğİTİmEğitim, ya da “insanın eğitimi” tarih boyunca iktidarla ortak

hareket etmiş bir eylem olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğu-

da, İslam Medeniyetinin, Batıda ise Kilisenin hâkimiyeti,

Yunus Emre TOZALHarita Mühendisi

Felsefe yapmayı tarih boyunca insanlığın eylemlerine ve düşünme biçimlerine yön veren bir zihin faaliyeti olarak ele alırsak, insanın “mutlak olana ulaşma çabası”nı daha iyi kavrayabiliriz. Mutlak olan nedir,

mutluluk ve huzur nedir, ölüm nedir, hayat nedir gibi sorulara arayacağımız cevaplar, tarih boyunca hem ilahi dinlerin hem beşeri dinlerin cevap verdiği insanlığın ortak sorularıdır.

İ


eğitimin dinî olarak iktidarla ilişkisini biçimlendirmiş, iktidarın

kontrolünde oluşturulagelmiştir. İslam Medeniyeti sınırlarını geniş-

leterek Endülüs’ü fethettiğinde, İslam Medeniyeti için bir geçiş

dönemi yaşanmış, Kurtuba’da zihinsel üretimde ilk defa muhteşem

bir sistem kurularak eğitimde halen günümüzde kullanılan sis-

temlere örnek olabilecek müesseseler inşa edilmiştir. İlk sistemli

okulu Platon’un kurduğu söylense de, Platondan önce de “öğrenme

metodu”na ilişkin örnek bulgulara rastlanılmıştır. Felsefi çalışmalara

bakıldığında Aristoteles’in ve ondan etkilenen filozofların eserlerinde,

hemen her ekolün öğrencilerini kendi yetiştirdiği ortak kabul edilen

bulgulardan… Buna rağmen, yani iktidarın çizdiği sınırlar çerçe-

vesinde kurulan eğitim sistemlerine rağmen, George Makdisi’nin

yorumuna göre bu eğitim kurumları arasında herhangi bir sınır

bulunmamaktaydı.2 Makdisi’ye göre ortaçağda İslam âleminden

mesela Bağdat’tan gelen bir entelektüel, Hıristiyan Batı’daki akade-

mik çevreyi ziyaret ettiğinde hiçbir yabancılık çekmez, yeni ortamda

hayli rahat ederdi. Paris ve Oxford college’ları, scholar, fellow’larıyla,

master ve doctor’larıyla ve bunlara yardımcı olan [assistans] Repe-

titor ve servitor’larıyla ona hayli tanıdık gelirdi.3 Okulda derslere

katıldığında göreceği dersler ve uygulamalar, ona kendisini evinde

hissettirirdi. Çünkü kendi kültür ve birikiminin farkında olarak Batıya

geliyor, Batı’daki eğitim kurumlarında gördüğü ders ve uygulamala-

rın aynısını kendi üniversitelerinde gördüklerini fark ediyor, yaban-

cılık çekmiyordu. Toledo (Tuleytula) ve Salerno’da Arapça kitapların

nasıl bir hızlılıkla Latinceye çevrildiğini görünce de gurur duyuyordu.

Makdisi’ye göre ortaçağda İslam Medeniyetinde X. yüzyıl kadar

erken bir süreçte, Batıda ise XII. yüzyılda ancak sistemli bir eğitime

geçilebilmişti. Hatta Makdisi, hem ortaçağ doğu kaynaklarında hem

de modern doğu ve batı araştırmacılarının kitaplarında yapılan çalış-

malarla dünyanın belki de en iyi eğitim müessesesinin Bağdat’taki

meşhur Nizâmiye Medresesi olduğunu belirtir ve Batı dünyasının

XIII. yüzyıla kadar geliştiremediği eğitim sisteminin daha X. yüzyılda

Bağdat’ta kök saldığını ifade eder.4 Bağdat’taki meşhur Nizâmiye

Medresesi ile Endülüs medreseleri tarih açısından hemen hemen

aynı tarihlerde sistemleşmiş müesseseler olarak karşımıza çıkmak-

tadır. Makdisi, ortaçağda İslam Medeniyetinde X. yüzyıl kadar erken

bir süreçte, Batıda ise XIII. yüzyılın sonuna doğru sistemleşen eğitim

metotlarında iki ana öğretim metodu uygulanma olduğunu belirtir:

Takrir/lecture ve münazara/disputation. Lecture, Arapçada kırâat

kelimesine karşılık gelmektedir ve “okuma”, “yüksek sesle okuma”,

“anlatma” anlamlarına gelmektedir. St. Victorlu Hugh, bu okuma biçi-

mini aktif, pasif ve mutlak okuma olarak 3 başlık altında izah etmiş-

tir. Münazara ise “bilimsel tartışma” anlamına gelir ve sonucunda

tartışılan konular bilimsel açıdan ele alınarak değerlendirilir. Sonuç

olarak ortaçağ, Gülnihal Küken’in de belirttiği üzere ortaçağ, karanlık

bir çağ değildir5 ve eğitim kurumlarının sistemleşmesi açısından

önemli bir zaman dilimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Manastır

Okulları, tıp fakülteleri, hukuk fakülteleri, gök cisimlerinin incelendiği

astroloji merkezleri, matematikle kaydedilen çalışmalar gibi farklı

farklı dallarda okulların sistemli bir şekilde kurulduğu dönemler ola-

rak kayda geçen ortaçağ, eğitimim sistemleşmesi tarihi açısından

önemli bir noktada durmaktadır.

YENİ BİR “aNLama mOdELİ” sÜRECİNE dOğRuOrtaçağdan sanayi devriminin başlandığı yıllara geldiğimizde,

özellikle üretimdeki temel dinamiklerin değişmesi, insanın da

hayat tarzını değiştirmeye başlamış, belirli bir yaşam metodunu

insana zorunlu kılmaya başlamıştır. İnsanın geçimini sağlaya-

cak dinamikler değiştiğinde, hayatın her alanındaki ihtiyaçları

ve yaşam modeli de değişmiş, bu değişiklik tabii olarak eğitim

kurumlarını da etkilemiştir. Ortaçağ’daki sistemleşmiş medrese-

lerin ve okulların yerini almaya başlayan yeni eğitim modelleri,

toplumun ihtiyaçlarını karşılamayı bırakın, eğitime kendisini ada-

mış bireylerin dahi ihtiyacını karşılamaya uzak kalmış, dolayısıyla

donanımlı birey yetiştirmek, okulların görevi ve işlevi olmaktan

aileye geçmiştir. Evet, günümüzde eğitim ailede başlar. Ortaçağ-

da ise eğitim ailede değil, medreselerde başlardı ve muhteşem

bir sistem içerisinde çocuk daha 15 yaşına gelmeden hangi alan-

İlk sistemli okulu Platon’un kurduğu söylense de, Platondan önce de “öğrenme metodu”na ilişkin örnek bulgulara rastlanılmıştır. Felsefi çalışmalara bakıldığında Aristoteles’in ve ondan etkilenen filozofların eserlerinde, hemen her ekolün öğrencilerini kendi yetiştirdiği ortak kabul edilen bulgulardan…



da ilerleyecekse o alanda ilerlemiş bir konumda olur, örneğin astroloji ve matematik alanında ilerlemişse, o alanlarda araştırmalar yapmaya başlamış olurdu. Günümüzde ise durum farklı, dinamikler farklı, zamanın getirdiği şartlar da çok farklı. İnsanın imgelem düzeyindeki artışla birlikte, günümüzde imge devrimi yaşandığını öncelikle belirtmeliyiz. Bu anlamda bakış açımız, ortaçağ-daki sistemli kurumları övmek değil, bu zamana nasıl uyarlanabileceği üzerinde çalışmalar yapa-rak uygulanabilirlik açısından projeler geliştir-mek olmalıdır. Ortaçağdaki eğitim kurumlarının işlevleri ile şu anki üniversitelerin işlevleri elbette bir değil. Bu ilişkinin nasıl olabileceğini temel dinamiklerin zorunlu olarak belirlediği bir sistemde yapılacak ilk şey, yeni bir “anlama modeli” üzerine çalışmaya başlayarak gerçekleşebilir.

ÜNİvERsİTELERdE fELsEfE YaPıLaBİLİR mİ?Ortaçağdan sanayi inkılâbına gelindiği süreçte iktidar eğitim ilişkisinin daha somut bir biçime büründüğünü söyleyebiliriz. Arthur Schopen-hauer 1800'lü yıllarda sivri bir dille, üniversi-telerde işlenen felsefe derslerinin muhtevi-yatı ve üniversitelerde felsefeyi öğretmekten mükellef kimselerin davranış ahlâkı ve eğitim metodu üzerine yazdığı bir eseri “Üniversite-ler ve Felsefe”, üniversiteyi kuran felsefenin bugünün üniversitelerinde “nerede” olduğunu sorgulaması açısından önemli. İlk bölümde dile getirdiğimiz üzere, eğitim dediğimiz kavram, iktidarla birlikte, iktidarın çizdiği sınırlar çerçe-vesinde ele alındığından ötürü, Schopenhauer da üniversitelerde felsefenin yapılamayacağını, böyle bir şeyin ancak izinli bir şekilde ola-bileceğini söylemektedir. Schopenhauer, üni-versitelerde yapılan felsefe tartışmalarını ve üniversitelerin felsefeye katkılarını görmezden gelmese de özgür düşüncenin gelişiminin üni-versitede gerçekleşemeyeceğini belirtir. Felse-fe, Schopenhauer’a göre her türlü otoriteden bağımsız olarak varoluş sorununu çözmeye yönelmelidir. Bu anlamda Schopenhauer birinci olarak bir şey hakkında söylenebilecek her şeyi söyleme cesaretine sahip olmayı, ikinci olarak felsefeyi bir sorun olarak kavramak için ken-diliğinden aşikâr olan her şeyin açık biçimde bilincinde olmayı, son olarak da ruhun ve zihnin hakiki manada serbest olmak zorunda olduğunu belirtir.6 Schopenhauer’un bakış açısı, günümüzdeki eğitim siste-miyle 1800'lü yıllardaki eğitim sistemleri arasında aslında çok da fark olmadığını göstermesi açısından önemli.

TÜRK EğİTİm TaRİHİGünümüzde eğitim ve öğretim sistemi, üzerinde yaşadığımız toprakların tarihi ile yakından ilişkili olup eğitim sisteminin kaderini de tayin eden bir sürece karşılık geliyor. Ortaçağdan sana-yi devrimine, sanayi devriminden Tanzimat’a, Tanzimat’tan günümüze uzanan süreçte eğitim, sanayi devrimini ilk gerçekleştiren ve diğer ülke-leri de kendi kültür hegemonyası altına alan Batı ülkelerinin dinamikleri üzerine kurulu. Felsefeden şiire, mantıktan matematiğe eğitim ve öğretim sisteminin dinamikleri tamamen Batı ülkelerinin modelleri ile birebir uyuşmakta. Batı-Doğu ayrı-mının da artık yapılamayacağı bir zaman dilimin-de yaşıyor oluşumuz, aslında eğitim modellerini konuşurken de bu ayrımı yapmadan konuşmamızı gerektirse de, tarihsel süreçte böyle bir ayrım olmuştur. Tanzimat ile birlikte gelen bir dalganın karşısında üç seçeneğin bulunduğunu belirten Adnan İnanç, ya Batı kültüründen gelecek talep-lere karşı kapıların tamamen kapatılacağını ya tamamen açık olunması gerektiğini ya da üçüncü ve en sağlıklı yol olarak eleştirel bakışla geli-şen yeni taleplerin İslam Medeniyeti’nin dinamik yapısı ile telif edilebileceği durumlarını belirtir.7 Burada unutulmaması gereken husus, bu tespit-lerin yapılabilmesi için çok geç kalındığıdır. Yani sanayi devrimiyle birlikte gittikçe hız kaybeden bir iktidar devleti, güçlü devletlerin gölgesinde yaşa-maya devam ettikçe bu süreç hızlanmış, nihayet Tanzimat ile birlikte teşekkül etmiştir. Tanzimat olmasaydı, muhtemelen başka bir eylemle yine tevarüs edecekti bu durum.Eğitimin iktidarla olan ilişkisi, sanayi devrimiyle birlikte devletlerin eğitim anlayışlarını baştanbaşa değiştirmiş, hatta ülkemizde sonrasında gelecek olan dönem Cumhuriyetle birlikte harf inkılâbına kadar olayı genişletecekti. Arapça ve Farsça kelime ve kavramlardan müteşekkil Osmanlıca Türkçesini bugün kaçımız okuyor ve konuşabili-yor? Arşivlerde binlerce Osmanlıca Türkçesiyle yazılmış sayfalar dolusu kültür mirasımız okun-mayı beklerken, kendi dil ve kültür zenginliğinden uzakta yaşayan bizler ne üzerinde konuşuyoruz? Meselenin ne kadar büyük bir mesele olduğunu bu yazıyı Latin Harfleri ile yazıyor olmamdan da anlayabilirsiniz. Kendi dil ve kültür hazinemizdeki kelime ve kavramlarla değil, 85 sene önce çıka-rılan bir devrimin diliyle yazıyor ve konuşuyoruz

şu an. Bunu da “çağdaşlık” için yapıyoruz elbette, zaten “çağdaşlık” için, “aydınlık” için Latin Harflerine geçilmedi mi?... Bir İngiliz, kaç yüzyıl önceden yazılmış William Shakespeare’in kitaplarını rahatlıkla okuyabiliyorken, bizler çok değil daha 60 yıl


önce yazılmış bir Halit Ziya’nın Aşk-ı Memnu’sunu dahi orijinalinden okuyamıyoruz. Dil değişimi, maalesef aynı zamanda kimlik değişimi-ni de beraberinde getirdi. Nereli olduğumuz konusunda meçhul bir ikilemde kalıyor oluşumuz dahi meselenin ne kadar büyük ve derin olduğunu gösteriyor.Bilim ve Sanat Vakfı’nın Türkiye Araştırmaları Merkezi’nin hazırladığı “Türk Eğitim Tarihi” sayısı, Türk eğitim tarihi literatürünü ele alıyor. Osmanlı Devleti’nden Tanzimat’a, Tanzimat’tan günümüze uzanan süreçte, eğitim tarihi açısından ortaya konmuş, eserler ve müesse-seler, etraflı bir değerlendirme ve analize tabi tutularak incelenmiş. Yukarıda belirttiğimiz meselenin ne kadar büyük olduğunu bu eserle fark edebilirsiniz. Modernleşme ve eğitim süreçlerinin toplumların birbiriyle olan ilişkilerini belirlediğini söylersek yanlış olmaz. Mehmet Ö. Alkan, modernleşme sürecinde Tanzimat Dönemi, II. Abdülhamit Dönemi, II. Meşrutiyet Dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarının eğitim ve modernizm ilişkisi açısından yorumlandığında, karşımıza sade-ce Müslüman/Türk unsurunun değil, İmparatoru oluşturan diğer -gayrimüslim- cemaatler ile yabancıların açtıkları okulların da değerlendirebileceğini belirtir.8 Eğitim sürecini sanayi devrimiyle birlikte modernleşme dönemi açısından incelersek, sürecin çok da ayrı bir biçimde yaşanmadığını, bilakis paralel olarak yaşandığını ve toplumların da eğitim-modernleşme ilişkisinden etkilendiğini görebiliriz. Osmanlıdaki sıbyan mekteplerinden, tasavvuf ekollerine, medreselerden çıkarılan eğitim yasalarındaki analizlere, öğretmen yetiştiren kurumların tarihi sürecinden ulema sınıfına dair ince-lemelere ve daha birçok yorumlara bu eserden ulaşılabilir deyip yazımızın sonuç kısmına gelelim.

sONuÇİnsan, tarihsel sürecin neresinde olursa olsun, içinde yaşadığı top-lumda kültürel ve sosyal hayata ihtiyaçları ve gelişimi için adaptas-yon sağlama sürecinde, fizikî dünyaya müdahil olmaktan birikimsel üretime geçinceye kadar birtakım süreçleri eğitim ve öğretim ile gerçekleştirmiş, eğitimle zihinsel üretime geçerek hayatı inşa etmiş-tir. Sosyalleşme denilen süreci bireyin doğumdan başlayarak toplum üyeliğini kazanmasında geçirdiği aşamaların tümü olarak ele alırsak, bireyin çevresiyle sağlıklı iletişim kurmasından kendisini geliştirmesi-ne kadar kendi hayatını inşa etmede eğitim, çok mühim bir noktada durmaktadır ve hayatın her alanında da bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrenmeyi öğrenmek, eğitim sistemi içerisinde insanın kendi farkındalığını kazanması açısından bir başlangıçtır elbette, ama öğrenmeyi öğrenmekten önce nasıl bir düzende ve sistemde yaşadı-ğını kavramak, insana nasıl bir eğitim sistemiyle karşı karşıya olduğu

hakkında gözlemleme yapma imkânı vermektedir. Tarih boyunca eğitim sistemleri açısından değişen tek şey, iktidarların düzenidir bu yüzden Adnan İnanç’ın da belirttiği üzere, dün için geçerli olan sorun-lar bugün de geçerlidir. Eğitim sistemi her dönem olduğu gibi, bugün de kendi içerisinde yenilenmeye ve geleneksel kodlara bağlı kalarak yeni bir algı, dil ve anlama biçimlerine ihtiyaç duymaktadır. Bugün, kendi medeniyet ve kültür zenginliğinden bîhaber yaşayan toplumlar, eğitim ve öğretim sistemlerini düzenleyememekle kalmayıp, bilinçli bir nesil yetiştirmekten de uzak kalmışlardır.

Arthur Schopenhauer 1800'lü yıllarda sivri bir dille, üniversitelerde işlenen felsefe derslerinin muhteviyatı ve üniversitelerde felsefeyi öğretmekten mükellef kimselerin davranış ahlâkı ve eğitim metodu üzerine yazdığı bir eseri “Üniversiteler ve Felsefe”, üniversiteyi kuran felsefenin bugünün üniversitelerinde “nerede” olduğunu sorgulaması açısından önemli.

1 Üniversiteler ve Felsefe, Arthur Schopenhauer, Çeviren: Ahmet Aydoğan, Say Yayınları,

sf. 14, 2008.2 Ortaçağ'da Yüksek Öğretim & İslam Dünyası ve Hıristiyan Batı, George Makdisi, Klasik

Yayınları, Çeviren: Ali Hakan Çavuşoğlu/ Tuncay Başoğlu, sf. 3493 Scholar: Lisans Öğrencisi, Fellow: Daimi statüdeki burslu lisansüstü öğrencisi, Master:

Üstad, öğretim görevlisi, Doctor: Çalışmasını tamamlamış uzman, Repetitor: Öğretim

üyesinin verdiği dersi tekrar eden yardımcı, Servitor: Öğretim üyesinin hizmetini gören

hizmetçi öğrenci.4 İslam'ın Klasik Çağında Din Hukuk Eğitimi, George Makdisi, Klasik Yayınları, Tercüme:

Hasan Tuncay Başoğlu, sf. 204, 2007.

5 Ortaçağda Eğitim Felsefesi, Gülnihal Küken, Alfa Yayınları, 634 sf.

Üniversiteler ve Felsefe, Arthur Schopenhauer, Çeviren: Ahmet Aydoğan, Say Yayınları,

sf. 15, 2008.6 Bilge Adamlar Kültür ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 28, Şubat 2012, Adnan İnanç, sf. 127 Literatür Dergisi, Türk Eğitim Tarihi, Cilt: 6, Sayı: 12, Osmanlı İmparatorluğu’nda

Modernleşme ve Eğitim, Mehmet Ö. Alkan, sf. 838 Bilge Adamlar Kültür ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 28, Şubat 2012, Adnan İnanç, sf. 9

KaYnaKlar

Schopenhauer



"GELECEK NESİLLERİNİ İYİ EĞİTEMEYEN ÜLKELERİN, TÜM KOŞULLAR LEHLERİNE BİLE OLSA, GELİŞMESİ BİR HAYALDEN, BAŞARISIZ

BİR GİRİŞİMDEN ÖTEYE GİDEMEZ."

İTÜ REKTÖR DANIŞMANI DOÇ. DR. SALİM ATAY:

Üniversite okumak mecburi mi? Dip-loma mı? Meslek mi?Bu sorunun cevabının göreceli bir durum

olduğunu düşünüyorum.

Bilgi ekonomisinin hüküm sürdüğü günü-

müzde, nitelikli işgücüne olan ihtiyacın

global ölçekte giderek artması beklenen

bir durum. Bu çerçeveden ele alındığın-

da, diplomanın aslında bir “akreditasyon

aracı” olduğunu unutmamak gerekiyor.

Nitekim bir tarafta bireylerin kendilerini

ve becerilerini nasıl ifade edecekleri;

diğer tarafta işverenlerin ya da seçici

konumdaki kurumların karar verirken ne

tür dayanaklara başvuracağı, teknik bir

sorundur. Burada esas konu üniversite

okumak değil vatandaşları mevcut bilgi

evrenine yönlendirebilmektir. Günümüz-

de ise bunun yeri üniversitedir. Kaldı

ki nüfus böyle yüksek noktalara ulaş-

mış durumda iken, tersi bir uygulamayı

savunmak toplumu geriye götürecek,

rasyonalite dışı bir durum yaratacak-

tır. Bu soruyu şu şekilde algılamıyo-

rum; üniversite eğitimi mi daha etkindir,

yoksa usta çırak ilişkisi mi. Elbette bir

öğrenciye ne kadar fazla zaman ayıra-

biliyorsak eğitimin kalitesinin o kadar

artması beklenir ama böyle bir dünyada

yaşamıyoruz.

Yükseköğretime katılım oranlarında

yaşanan artış da bu durumla ilgili genel

eğilimi tanımlamakta faydalı olacaktır.

Türkiye’de yükseköğretime katılım oranı

2004 yılında yüzde 30 iken, 2010 yılın-

da yüzde 55’e ulaşmıştır.1 Yüksek öğre-

timde okullaşma oranı açısından ele

alındığında ise Türkiye’de yüzde 35,6

olan bu oranın; henüz 1990lar’ın orta-

sında Avrupa ülkelerinde yüzde 50’lere,

Amerika’da ise yüzde75’lere ulaştığı

görülmektedir.2 Söz konusu rakamlar,

üniversite eğitiminin ve sonucunda elde

edilen diplomanın; nitelikli işgücü yetiş-

tirmekteki rolünü açıklamaktadır. Biz

Türkiye olarak bu resmin neresinde

olmayı arzu ediyorsak, ülkedeki üni-

versite eğitimi ve diplomalı sayısını o

şekilde planlamamız gerekecektir.

Eğitim sistemi öğrencileri üniversi-teye doğru hazırlıyor mu? Dershane-ler sizce hangi aşamada yer almalı bu süreçte?Üzülerek belirtmeliyim ki Türkiye’deki

eğitim sisteminin, bireyleri ne hayata ne

de üniversiteye yeterince iyi hazırladı-

BİLGİ EKONOMİSİNİN HÜKÜM SÜRDÜğÜ GÜNÜMÜzDE, NİTELİKLİ İŞGÜCÜNE OLAN İHTİYACıN GLOBAL ÖLÇEKTE GİDEREK ARTMASı BEKLENEN BİR DURUM. BU ÇERÇEVEDEN ELE ALıNDığıNDA,

DİPLOMANıN ASLıNDA BİR “AKREDİTASYON ARACı” OLDUğUNU UNUTMAMAK GEREKİYOR. NİTEKİM BİR TARAFTA BİREYLERİN KENDİLERİNİ VE BECERİLERİNİ NASıL İFADE EDECEKLERİ; DİğER TARAFTA İŞVERENLERİN YA DA SEÇİCİ KONUMDAKİ KURUMLARıN KARAR VERİRKEN NE TÜR DAYANAKLARA

BAŞVURACAğı, TEKNİK BİR SORUNDUR



ğından bahsetmek doğru olmaz. Eğitim öğretimin en önemli dönemlerini oluştu-ran ilk ve orta öğretim, hatta üniversite eğitiminin ne yazık ki bu çağa ait uygu-lamalar olduğunu söylemek mümkün değildir. Günümüzde her ne kadar bu yapının dışına çıkabilen bazı girişimler var ise de yaygın olan eğitimin durumu hiç iç açıcı değil. Çocuklarımızın hayata ya da uzmanlık edinecekleri üniversiteye daha hazır olabilmek için gerekli bilgi ve beceri ihtiyacını eğitim ortamında karşılamamız gerekirken, sistem bunu sağlayamadığı için gençlerimiz güçlük yaşıyor, başarısız ve mutsuz oluyor-lar. Örneğin bizim eğitim sistemimizde herkes yıllarca müzik dersi alır ama hiç kimse ne bir müzik aleti çalabilir ne de müzikle ilgili bir beceriye sahiptir. Ya da yine örgün eğitim programlarında yıllarca yabancı dil eğitimi verdiğimiz gencecik çocuklarımız, hayata atıldık-larında bir yabancı dil becerisine sahip değillerdir. Bu çok vahim bir durumdur. O zaman şu soru aklımıza geliyor, biz yıllarca o çocuklara onca saat derste ne öğrettik? Ya da o sınıflarda çocuklarımı-za yabancı dil öğretmeye çalışan binler-ce öğretmen, bunca zamanın sonunda ne üretmiş oluyorlar? Bu ülke geleceği açısından çok vahim bir durumdur. Dershanelerin durumu da böyle; örgün eğitimin yetersizliği, yanlışları ders-hanelerin doğmasına ve büyümesine

ortam sağlıyor. Yani dershaneler bir sebep değil sonuç. Bu durumda bir yanlışı bir başka yanlışla çözmeye çalı-şıyoruz ve en büyük haksızlık, gelecek nesillere yapılmış oluyor. Öte yandan tüm gelişmiş ekonomilerin ortak bir yönü vardır, hepsi gelecek nesillerini iyi eğitirler. Tersinden okursak, gelecek nesillerini iyi eğitemeyen ülkelerin, tüm koşullar lehlerine bile olsa, gelişmesi bir hayalden, başarısız bir girişimden öteye gidemez. Günümüzde bir lise öğrencisi üniversi-teye girme başarısı gösterememişse, hayat onun için gerçekten çok zor geçe-cek gibi görünmektedir. Oysa yalnız başına lise eğitimini tamamlamak bile gençleri birçok beceri ile donatmalı, onlara kendilerine mutlu olabilecekleri bir hayat kurabilme fırsatı sağlamalıdır. Bunun örneklerini gelişmiş ekonomi-lerde görmekteyiz. Dolayısı ile bizim yeniden muhteşem bir yol keşfetmemiz gerekmiyor. Sadece iyi, başarılı uygula-maları iyi incelememiz, doğru sonuçlar çıkarmamız ve ülkemizin sosyo-kültürel ihtiyaçları ile özdeşleştirerek özgün bir model ortaya koymamız gerekiyor.

1 Dünya Bankası Yüksek Öğretime Katılım Oranları (World Bank School Enrollment, Tertiary Education, 2010), http://

data.worldbank.org/indicator/SE.TER.ENRR

Dünya Bankası Türkiye Yükseköğretim Politikası Raporu (World Bank Turkey-Higher Education Policy Study, Report

No.39674-TU)2 SETA Analiz, Türkiye’de Yükseköğretime Erişim, 2025 yılında Yükseköğretim Talebi Karşılanabilecek mi?

KaYnaKlar

Çocuklarımızın hayata ya da uzmanlık edinecekleri üniversiteye daha hazır olabilmek için gerekli bilgi ve beceri ihtiyacını eğitim ortamında karşılamamız gerekirken, sistem bunu sağlayamadığı için gençlerimiz güçlük yaşıyor, başarısız ve mutsuz oluyorlar. Örneğin bizim eğitim sistemimizde herkes yıllarca müzik dersi alır ama hiç kimse ne bir müzik aleti çalabilir ne de müzikle ilgili bir beceriye sahiptir.

Salim Atay

MAKALE • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ



YÜKSEK ÖĞRENİMDE BÖLÜM VE KONTENJAN PLANLAMASI

NASIL OLMALIDIR?

MMOB çatısı altında temsil edilen mühendisliklerle ilgili oda genel merkezlerine açılması planlanan bölümler ve alınması düşünülen öğrenci sayıları hususunda görüşleri sorulabilir. Özellikle bölümlerin amaç ve vizyonlarının bölümlerin bulunmuş olduğu illere ve bölgelere göre nasıl değişmesi gerektiği konusun-da tavsiyeleri istenebilir. Örnek olarak İstanbul’da bulunan Jeofizik Mühendisliği Bölümlerinden beklenen büyük İstanbul depremi nedeniyle eğitim öncelikleri ve yetişen öğrencinin uzmanlaşma sahasının Deprem Jeofiziği ve Kent-sel Risk Yönetimi olması şeklinde bir yapılanmaya gitmeleri istenebilir. Ankara’da açılmış bir Jeofizik Mühendisliği bölümü-nün TPAO’ya yakın olması nedeniyle Petrol Jeofiziği ağırlıklı

eğitim vermesi şeklinde tavsiye çıkabilir. İzmir veya Çanakkale’de açılmış bir bölümün misyonu maden

ocaklarına ve jeotermal kaynaklara yakınlığı dikkate alınarak Maden Jeofiziği şeklinde olacak şekilde tasarlanması ülkemizde bölgesel ihtiyaçlara göre bölümlerin eğitim müfredatlarındaki ağırlıklarını

değiştirmesi beklenebilir. Kısaca bölüm ve öğrenci planlanmasında meslek örgütlerinin görüşleri alınmalı ve

bölümlerin bulunmuş olduğu bölgenin ihtiyaçlarını gözeterek müfredat yapılandırmalarının değişik olması istenmesi gere-kir. Bu şekilde aynı isim altında açılmış bölümlerin mezunları birbirlerinin rakibi değil ülke ihtiyaçlarına göre birbirlerinin tamamlayıcısı olacaktır.

ürkiye coğrafyasındaki bölgesel ihtiyaç, veri, talepler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu önemli sorudan önce gençlerin ilköğretim ve orta öğretimde ileride ne iş yapacaklarına, ne olacaklarına dair hedefleri, planları oluşturulmalı. Türkiye'de neredeyse lise bitiren tüm gençlik üniversite okumalı. Üniversite okuyanların hayatta mutlu, başarılı, çevresine katkıda bulunabilen, sosyal hayatta etkili oluyorlarmış gibi bir sosyal algı var maalesef.Ayrıca üniversite öncesindeki orta öğretim döneminde ''meslek liseleri'' nin kıymeti hala fark edilmiş değil. Bir ülkenin gelişmesi için kalifiye ve orta ara eleman çok önemlidir. Bakıyoruz ki,

meslek lisesinde daha kaliteli, verimli alacağı eğitimi düz lise bittikten sonra iki yıllık yüksek okullarda alıyorlar.

Daha geç yaşlarda. Bir de aldığı puana göre bölüm seçiyor gençler. Çok şaşırıyorum. Sanki ne olursa okurum gibi. Okunulan bölüm hayatın sonuna kadar yaşamını etkileyecek, bu yanlış bir yaklaşımdır.

Hangi üniversiteyi mi, hangi bölümü mü okumalı gençler? Öncelikle bölüm tercihlerini doğru yapmalılar.

Dolayısıyla okuyacakları bölüm ile geleceğe dönük mesleklerine de yaklaşmış olacaklardır. Osmanlı coğrafyasındaki medrese eğitimi, yerleşkeleri, talep-leri ve ihtiyaçları bilinerek ders çıkarılarak yol alınabilir.

Ali Osman ÖNCEL

Osman ŞAHBAZ

MMG Yönetim Kurulu Üyesi

MMG Genel Başkan Yardımcısı

Özellikle son yıllarda bir hayli değişikliğe uğrayan yüksek öğretim konusunda bölüm ve kontenjan planlamalarının nasıl

yapılması gerektiği ile ilgili MMG’nin dört değerli üyesinden farklı bakış açıları ve örnekler aldık.

T

T


niversite eğitiminde temel yaklaşım evrensel manada düşünen ancak yerel gerçeklere uygun hareket eden sorumlu, vicdan sahibi, entelektüel arayışları olan bireylerin yetiştirilmesidir. Üniversite öncesi yerel ger-çeklere daha yatkın yetiştirilmesi gereken genç insan kendisine ait zihni, bedeni, kalbi ve duygusal mezi-yetlerinin keşfine imkan sağlayacak ve bu fark edilen yeteneklerinin gelişmesine imkan oluşturacak öğrenim araç- gereçleri ile bunu anlayacak ve geliştirecek sosyal ve kültürel eğitim çevresine sahip olunmalıdır. Ülkemizde maalesef gençlerimiz üniversite kapısına dayanana kadar kendi yetenekleri konusunda bir gelişim göstermeden, aldığı puana göre bir okula yerleşmeye çalışıyor. Son yıllarda sınavlarda birinci olan öğrencilerin ağırlıklı olarak belli üniversi-teleri ve özellikle elektrik-elektronik bölümlerini seçiyorlar olması adeta moda gibi bir durum arz ediyor. Bütün birinciler bu bölümü

seçiyor ben de birinci olduğuma göre bunu seçmeliyim gibi bir algı var ve bu bütün öğrenciler için farklı modda

aynı gibi. Ülke ve dünya gerçekleri ile yerel imkan ve fırsatların değerlendirildiği, insan yeteneği ve istem-lerinin düzgün ve ölçülebilir bir şekilde yönlendirildiği bir seçme ve yerleştirme sistemini adil olarak ülkemiz

gerçekleştirmelidir. Yoksa mevcut yapıyla yetenekleri geliştiren değil tüketen, yorgun bir neslin yetişmesine sebep

olabiliriz. Bu da bizim çok övündüğümüz genç nesle sahip olma-mızı değere çevirmeden tüketmemize neden olabilir.Gençlerimize bilgi aktardığımız kadar umut vermeliyiz. Diploma sahibi olduğu kadar meslek sahibi yapmalıyız. Onların kendilerini ve çevrelerini fark ederek sorumlu, bilgili, vicdan sahibi insanlar olarak bilimsel, sanatsal, kültürel ve sportif yeteneklerini keşfede-rek, ellerini, zihinlerini ve gönüllerini kullanarak mutlu ve anlamlı bir yaşam sürerek yetişmesine fırsat oluşturmalıyız.

ncelikle mesele bir medeniyet tasavvuru perspektifin-de ele alınarak mahallî, millî ve beynelmilel ölçekte, tarihî geçmişimizden tevarüs eden mesuliyetleri-miz çerçevesinde ele alınmalıdır.Mesele ülke ve bölge ülkeleri ölçeğinde ele alın-malıdır. Memleketin hakiki ihtiyaçları değişen ve gelişen şartlara mütevazi olarak tespit edilmeli ve buna göre arz oluşturulmalıdır. Üniversiteler kendi aralarında rekabet edecek teknik, idari ve finansal altyapıya kavuşturulmalıdır. Yurtdışında eğitim-öğretimi kolaylaştırarak, bizim üniversitelerin de öğrenci almak zorunda bırakılmaları

ve bu sayede iç-dış rekabetini de oluşturarak kaliteyi yükseltmek gerekir.

Ülkemizin 7 coğrafi bölgesinde nüfusu 100 bini geçmeyecek "yüksek eğitim-öğretim" üniversite ihtisas şehirleri kurularak bölgeler arası beyin ve nüfus göçü durdurulmalıdır. Eğitim-öğretimin ilk 2

yılı geçişli kılınarak, öğrencilerin hakiki kabiliyetlerini tespit etme ve doğru bölümü tamamlama hakkı veril-

melidir. Bu ve bunun gibi tüm önemli hususları işin uzmanla-rından oluşacak ekiplerle, dünya ölçeğindeki faaliyetler tetkik ederek çözüme kavuşturmak esas olmalıdır.

Avni ÇEBİ

Mehmet OSMANLIOĞLU

MMG Etik Kurulu Üyesi

Mimar

Üniversite eğitiminde temel yaklaşım evrensel manada düşünen ancak yerel gerçeklere uygun hareket eden sorumlu,

vicdan sahibi, entelektüel arayışları olan bireylerin

yetiştirilmesidir.

Ü

Ö



ğitimin, özellikle üniversite eğitiminin amacı nedir? Bu sorunun cevabını kendi başımıza araştırmak yerine; Türkiye’nin en köklü üniversitelerinin başında gelen İstanbul Teknik Üniversitesi’nin web sitesinden bakabiliriz.Siteye göre;İstanbul Teknik Üniversitesi'nin eğitim ve öğretimdeki amacı,

Öğrenmeyi öğrenen, Yaratıcı, dinamik, katılımcı, İngilizceyi iyi bilen, Yerel değerleri gözardı etmeden küresel, İleri teknolojilere hakim, Araştırma yetenekleri gelişmiş, Sosyal ilişkileri güçlü, Ülkeye ve insanlığa yararlı,

mesleki etik sahibi mezunlar yetiştirmek.İyi belirlenmiş net, bütün üniversitelerimiz, hatta ülkemizin bütün eğitim kurumları tarafından benimsenecek nitelikte belirlenmiş amaçlar. Şimdi ikinci ve en önemli soruyu sormanın zamanı: Bu amacı, ülke olarak üniversite eğitimi ve ekonomi alanında ne oranda başarmış durumdayız?Konuyu eğitim ve öğretim anlamında araştırmak için deği-şik konular sorgulanabilir; bunlar üniversitelerimizin sayısın-dan, dünya sıralamasındaki yerlerine, bilimsel makale sayısına, patent sayısına, nobelli akademisyen sayısına kadar değişebilir. Neyi sorgularsak sorgulayalım bunların ekonomiye yansıması, üzerinde en kolay mutabakata varılabilecek konudur. Eğer biz dünya ölçeğinde ekonomik olarak sözü geçen, güçlü bir ülke isek, ya da bu yolda önemli adımlar atabiliyorsak eğitimimiz önemli bir amacına ulaşmaktadır diyebiliriz. Üniversite sayısı olarak 1981 yılında 19 devlet üniversitesinde, 237 bin öğrenci

ve 21 bin öğretim elemanı mevcuttu. 2003 yılında üniversite sayısı 70’e ulaşmıştı. Özellikle son 10 yılda büyük bir sıçrama göstererek günümüz itibariyle vakıf üniversiteleriyle birlikte 174 üniversitede, 4,5 milyon öğrenci ( 2 milyonu açık öğretimde) ve 119 bin’e yakın öğretim elemanına ulaşmıştır. Değişik ülkelerdeki üniversite sayıları aşağıdadır. Ancak yakın nüfusa sahip ülkelerle kıyaslandığında, özellikle ekonomik olarak gelişmiş olanlarla karşılaştırıldığında alınacak önemli bir yol olduğu görülmektedir.

Modernizmin dünyada yaygın olarak ülkeleri etkilemiş olması dolayısıyla üniversite eği-timi de bundan nasibini almış durumdadır. Modernizim iktisadi olarak kapitalizim vasıta-

sıyla toplumlardaki aşkın değerleri sıfırlayıp bir buldozer gibi üzerinden geçtiği gibi seküler eği-timde aynı şekilde toplumların değer yargılarını törpüleyerek ilerlemektedir.

PROFESYONEL MESLEK MENSUPLARININ ÜNİVERSİTELERDE KATKISI

Ahmet ERKOÇElektrik Yüksek Mühendisi

E

8.407 1.062

5.758 1.054

2.060 1.108

1.705 343

1.415 322

1.341 209

1.268 174

1.236 173

1.223 158

ÇİN

RUSYA

İRAN

GÜNEY KORE

VİETNAM

TÜRKİYE

MıSıR

TAYLAND

ABD

FİLİPİNLER

ARJANTİN

İSPANYA

MEKSİKA

BANGLADEŞ

ENDONEzYA

JAPONYA

HİNDİSTAN

ÜLKE ÜLKEÜNİV. SAYıSı ÜNİV. SAYıSı

FRANSA


Nobel ödüllü akademisyenimiz yok. Harward Üniversitesinde top-lam Nobel ödüllü akademisyen sayısı 47 Silikon Vadisi’ne kaynaklık yapan Standford Üniversitesinde ise bu sayı 19.Eğitimin önemli bir amacının ekonomiye katma değer oluşturmak olduğunu düşünerek 2012 sonu itibariyle ekonomik göstergelerimi-ze kısaca bakarsak:

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)’da dünyanın 17'nci eko-nomisiyiz. Goldman Sachs’ın öngörüsüne göre 2050 yılında dünyanın 9'uncu büyük ekonomisi olacağız. Dünyanın en büyük 500 şirketi arasında Türk şirketi yok

(140 ABD, 68 Japon, 40 Fransız, 39 Alman, 37 Çin, 26 İngiliz şirketi bu listede). 2012 İhracatı 152,6 milyar dolar, otomotiv, kimya ve tekstil

ilk üç sırada (Toplamı 52,5 milyar dolar). İhracatın Gayri Safi Milli Hâsılaya (GSMH) oranı 2002

yılında yüzde 15,5 iken 2012’de yüzde 19’a çıkmış durumda. Ürettiğimizin ne kadarını ihraç edebiliyoruz, bu kapasiteyi gösteren bir oran olduğu için önemlidir. Bir kilogram ihracatımızın değeri 1,46 dolar; bu değer

Almanya için 4,1 dolar; Kore için 3 dolar. İhracatımız ağırlıklı olarak yüksek katma değer üreten yüksek teknolojili ürünler-den değil. Küresel mal ihracatındaki payımız dünyadaki toplam ihraca-

tın yüzde 0,83’ü; sıralamadaki yerimiz 26.cı. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 64,5.

Bu temel verilerle durumumuzun pek de parlak olmadığı görülüyor.

Ekonomi ile eğitimin etkileşimi ve zaman içinde küresel ölçekte bir oyuncu olabilmek için üniversite eğitiminde önemli ilerleme-ler sağlamak zorundayız. Günümüzde rekabet küresel ölçekte gerçekleşmektedir. Üniversitelerimizin ne kadar sanayiye dönük olduğu çok tartışmalıdır. Ülkemizdeki akademisyenlerin genel profili önemli bir sanayi deneyimi olmadan akademik çalışmaları sürdürmek şeklinde oluşmaktadır. Tersine olarak sanayide uzun süre çalıştıktan sonra üniversiteye dönerek akademik çalışmalarını sürdüren kişi sayısı da azdır. Değişen, gelişen dünyamızda özellikle teknoloji değişimi çok hızlı olmaktadır. Bugün hiçbir mühendis, mimar üniversiteyi bitirdim, öğreneceğimi öğrendim diyemez, dememelidir. Gelişen teknolojiyle çok kısa sürelerde yeni ürünler, süreçler, uygulamalar gerçekleştiril-mektedir. Bir evvelki, iki evvelki teknolojik cihazlar nasıl ki pazarda yer bulamıyorsa aynı durum mühendis ve mimarlar için de mesleki anlamda söz konusudur.

mevlana Celaleddin-i Rumi ‘nin dediği gibi‘’Dünle beraber gitti cancağızım, Ne kadar söz varsa düne ait, Şimdi yeni bir şeyler söylemek lazım’’Her gün bir yerden göçmek ne iyi,

Bilimsel makale sayısı olarak dünya sıralamasındaki yerimiz son yıllarda 17 - 18’inci sıralarda. 1 milyon kişi başına düşen makale sayı-sında ise 45’inci sıradayız. Üniversitelerimizin dünya sıralamasındaki

yeri incelendiğinde 2012 yılında ilk 500 üniversitede yalnızca 5 Türk üniversitesi yer almayı başarmış. ODTÜ, BİLKENT, KOÇ, BOĞAZİÇİ ve İTÜ. Listedeki yerleri 200 - 300 bandında. Patent sayısında ise son yıllarda artış görülmesine rağmen, Türk Patent Enstitüsünün tescilin-den 2011 yılında geçen toplam 6539 patentin sadece yüzde13’ü yerli patentlerden oluşuyor. Eğitimdeki durumumuz, bu kriterlere göre belirli bir ilerleme göstermekle birlikte dünya ölçeğiyle karşılaştırıldığında başarmamız gereken çok fazla şey olduğu görülüyor.

Bilimsel makale sayısı olarak dünya sıralamasın-daki yerimiz son yıllarda 17 - 18’inci sıralarda. Bir milyon kişi başına düşen makale sayısında ise 45’inci sıradayız.

Ekonomi ile eğitimin etkileşimi ve zaman içinde küresel ölçekte bir oyuncu olabilmek için üniversite eğitiminde önemli ilerlemeler sağlamak zorundayız.

7000

YERLİ YABANCı TOPLAM

2002 2005 20092003 2006 20102004 20082007 2011

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0

TPE TARAFıNDAN VERİLEN PATENT TESCİLLERİNİN YıLLARA GÖRE DAğıLıMı

17841180

1936

3172

43054790 4869

5610 5510

6539

5692

847

73

KAYNAK: TPE15.01.2012 RAPORLAMA TARİHİ İTİBARİ İLE

YIL

Pat

ent

Say

ısı



Her gün bir yere konmak ne güzelBulanmadan, donmadan akmak ne hoş,Dünle beraber gitti cancağızım;Ne kadar söz varsa düne ait,Şimdi yeni şeyler söylemek lazım.Mevlâna Celaleddin-i Rumi

Yurtdışındaki birçok uygulamada üniversite lisans mezuniyeti sonrası yıllar süren sanayi deneyimi ve daha sonra yüksek lisans, doktora çalış-malarını yapan kişilerin olduğu bilinmektedir. Sanayi deneyiminin üzerine yapılan çalışmaların uygulamaya, gelişmeye ve ekonomiye katkısı daha belirgin olacaktır. ABD’nin en güçlü üniversitelerinde profesyonel meslek mensuplarının öğretim ve araştırmaya önemli katkıları vardır. Ülkemizle karşılaştırıldığında çok yüksek oranda yarı zamanlı ders veren mesleğinde deneyime sahip, aynı zamanda aka-demik kariyeri de olan kişi çalışmaktadır. Akademik kariyer yalnızca doktora ve üstü çalışma olarak algılanmamalıdır. Ön lisans için lisans mezunu ve deneyimli bir profesyonel; lisans için yüksek lisans mezunu bir profesyonel yeterlidir. Yüksek Öğretim Kurulunun bu konuda uyguladığı katı kurallar, ALES sınavı puanı, yabancı dil sınavı puanı vs. deneyimli profesyonellerin üniversitelerde ders vermesine engel koymaktan öte bir işe yarama-maktadır. Deneyime değer veren veya ölçen bir mekanizma maalesef mevcut değildir. YÖK’ün belirlediği ders kapsamları çoğu zaman gerçek hayatta (sanayide) işe yarayacak veya gerçekleştirilebilecek bir düzeyi yansıtmamaktadır. Somut bir örnekle söylemek gerekirse meslek yük-sekokullarında ön lisans seviyesinde; endüstri meslek lisesinden mezun olarak gelmiş bir gence güç elektroniği konusunda verilmesi planlanan ders yüksek seviyede matematik bilgisi içermektedir. Mevcut altyapı ile öğrencinin başarılı olarak konuyu anlayabilmesi mümkün değildir.Yine aynı şekilde güç elektroniğinin temel konularından biri olan anahtarlamalı güç dönüştürücüleri konusunda gerçek uygulama ile hiçbir ilgisi olmayan, 30 yıl önceki entegrelerle yapılmış uygulamalar anlatılabilmektedir. Sanayi; ihtiyacını karşılamakta zorlanan üniversite eğitimini kendi bünyelerinde telafi etmeye çalışmaktadır. Bazı büyük kurumsal şirketler kendi bünyelerinde oluşturduğu eğitim uygulama-ları ile yıla varan tam zamanlı eğitimlerle seçtikleri elemanlarını kendi ihtiyaçları doğrultusunda hazırlamaktadır. THY Akademisi ve Turkcell Akademi en bilinene örneklerdir. Mesleki ve işbaşı eğitimi elbette gereklidir. Ancak üniversite eğitiminde sanayinin ihtiyaçları karşılaya-cak düzeye yakın bir eğitimin sağlanması zaman ve kaynak israfını en aza indirecektir. Sanayinin ihtiyacını karşılayacak olan eğitim Bedri Rahmi’nin aşağıdaki şiirinde veciz bir şekilde anlattığı gibi güzelliği aynı zamanda faydaya çevirecektir.

GÜzEL İLE faYdaLıBen arıya arı dememArının balı olmalıBen güzele güzel dememGüzel faydalı olmalıGüzel dediğin işe yaramalıKadın mı? Hamur yoğurmalıÇocuk doğurmalı

Ağaç mı? Meyve vermeliÇiçek mi? KokmalıBayramdan bayrama neyleyim güzeliGüzel dediğin her Allahın günüYanıbaşımızda olmalıYağmur misali hem gözümüze hem gönlümüzeHem toprağımıza yağmalı.Güzel dediğin yağmur misali hepimizin olmalı.Bedri Rahmi Eyüboğlu

sONuÇ:Deneyimli, hem teorik hem de uygulamalı olarak kendini geliştirmiş, güncel olarak ne yapıldığını, nasıl yapıldığını, nerede ne zaman kul-lanıldığını bilen, bunları bizzat yapmış ve yönetmiş profesyonellerin üniversitelerde ders vermesi, araştırmalara katılımı eğitim sistemimi-ze önemli bir katkı sağlayacaktır. Teknolojiyi yalnızca kullanan değil aynı zamanda üreten bir toplum olmak stratejik önem taşımaktadır. Eğitimde yapılacak bir atılım ülkemizin ekonomik, sosyal ve toplumsal hayatına önemli katkılar sağlayacaktır.

http://www.timeshighereducation.co.uk/ Times Higher Education Magazin, erişim tarihi

24.09.2013

http://www.wipo.int/portal/index.html.en World Intellectual Property Organisation,

erişim tarihi 24.09.2013

http://www.harvard.edu/ Harward University Home page, erişim tarihi 24.09.2013

Tubitak patent istatistikleri,2012

İşkur İstatistikleri http://www.iskur.us/, erişim tarihi 24.09.2013

Ekonomi Bakanlığı, 2013 Eylül Ekonomik Görünüm Raporu, erişim tarihi 24.09.2013

Http://news.stanford.edu/nobel/, Standford Üniversitesi web sitesi, erişim tarihi

24.09.2013

KaYnaKlar

Yurtdışındaki birçok uygulamada üniversite lisans mezuniyeti sonrası yıllar süren sanayi deneyimi ve daha sonra yüksek lisans, doktora çalışmalarını yapan kişilerin olduğu bilinmektedir.


Üniversitelerin amacı, çevreye, olaylara, haber-lere, en önemlisi insanlığa karşı duyarlı, yaşam boyu öğrenmeye açık ve her zaman öğrenmenin yollarını arayan, ülkesini muassır medeniyetler

seviyesinin üstüne çıkarma gayesi ile çalışan, tarihi ve değerleriyle birlikte modern ve teknolo-jik çağa ışık tutan örnek ve önder bir nesil yetiş-tirmek olmalıdır.

niversiteler ilim, irfan eğitiminin alındığı son düzlüktür. Söz

konusu bilim yuvalarından azami ölçüde her vatandaş yararlan-

malıdır. Bu durum devletin öncelikli görevinin olmasının yanı sıra,

vatandaşlarına verebileceği en güzel hediyedir. Ayrıca öğrenmek

herkes için ideal olandır. Üniversitelerimizde maalesef fikri hür

vicdani hür nesiller yetişememektedir. Bunun asıl sebebi, aka-

demisyenlerin düşüncelerinin hür olmaması ve dolayısıyla farklı

bakış açılarına, fikirlere hatta yeniliklere karşı kapalı olmalarıdır.

Temel misyonu öğrencilerin ufkunu açmak olan bilim insan-

larının, öğrencileri kendi bakış açılarıyla sınırlaması ve bunu

mutlak doğru olarak dayatması öğrencilerin zihinlerini, bilim

havuzlarında çırpınmaya mahkum etmekte, uçsuz bucaksız ilim

denizlerinde yol almalarına fırsat vermemektedir.

Üniversitelerimizin en iyi üniversitelerle yarışabilmesi, hatta

onlara üstünlük sağlayabilmesi, çağın koşullarına uygun ve çok

yönlü öğretimle, esnek, saydam, hızlı ve hesap verebilir yöne-

timle, etkili kişisel-mesleki gelişim ve kariyer planlaması biri-

miyle, yurtdışı bağlantılarının güçlü oluşuyla beraber yaşama ve

anlaşma kavramlarını benimsemiş öğrenci ve akademisyenlerle,

sosyal gelişime, yenilikçiliğe, araştırmaya ve geliştirmeye verdiği

önemle doğru orantılıdır. İlim, irfan yuvaları olan üniversiteler içe

dönük birer kapalı kutu olmamalıdır. Üniversitelerin kendilerine

belirleyecekleri doğru hedef, kolektif kalkınmaya en büyük katkı-

yı sağlayacaktır. Üniversitelerin amacı sadece kendi öğrencile-

rine öğretim hizmeti vermek olmamalıdır. Onların küçük ölçekte

bulundukları çevreye, büyük ölçekte ise tüm topluma ışık tutma

hedefleri olmalarıdır. Yani bu gibi kurumlar sadece öğrencilerini değil toplumu, insanlığı aydınlatmalıdır. Bir diğer esaslı mesele ise en açık ifadeyle, üniversiteler ne bir şahsın, ne bir grubun ne de herhangi bir siyasi partinin elinde, kontrolünde ve yönetimin-de olmamalıdır. Üniversiteler, başta insan olmanın önemini ve değerini kavramış öğrencilere ve bununla birlikte elbette kılavu-zu olduğu topluma, vatandaşlara ait olmalıdır.Üniversitelerin asli öğesi olan öğrencilerin, üniversitede söz sahibi olabilmeleri için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Yapılabi-leceklerin en önemlisi, şu sıralar hazırlanmakta olan yeni Yük-seköğretim Kurulu Yasası’nın ruhuna ve her maddesine öğrenci odaklı yaklaşmakla mümkündür. Geleceğimizin güvencesi olan gençlerin oylarıyla göreve gelen öğrenci konseyi başkanlarına başta rektör seçimlerinde olmak üzere üniversite senatosunda, fakülte yönetim kurullarında, komisyonlarda kısacası öğrenciyi ilgilendiren her konuda söz ve oy hakkı verilmelidir. Temsilcilik görevi ancak bu şekilde hakkıyla ifa edilebilir. Gençlere güven-mek sorumluluk yüklemek gerekir. İsteğimiz tüm bu gibi düzen-lemelerin öğrenci merkezli yapılmasıdır.Üniversitelerimizin, dolayısıyla ülkemizin küreselleşen dünyada en üst sıralardaki yerleri alması ümidiyle…

İLİM YUVALARI

Adem YAŞARYeditepe Üniversitesi Öğrenci Konseyi Başkanı

Türkiye Öğrenci Konseyi Hukuk Müşaviri

Ü İlim, irfan yuvaları olan üniversiteler içe dönük birer kapalı kutu olmamalıdır. Üniversitelerin kendilerine belirleyecekleri doğru hedef, kolektif kalkınmaya en büyük katkıyı sağlayacaktır.



HABER • SÖYLEŞİ • GÖRÜŞ

İTaLYa ÜNİvERsİTE sİsTEmİ İtalya üniversite sistemi üç döngüden oluşmaktadır.Birinci döngü 13 yıl süren eğitim süresi sonunda lise diploması veya dengi yabancı diploma ile girilebilen lisans programlarından oluşmaktadır. Lisans programları 3 yıl süreli olup 180 kredi alımını öngörmektedir.

İkinci döngü eğitim ise Uzmanlık Lisans (Laurea Magist-rale), tek döngü Uzmanlık Lisans (Laurea Magistrale a ciclo unico) ve 1'inci düzey Master programlarından oluşmaktadır. 2 yıl süreli Uzmanlık Lisans programına lisans veya dengi yabancı diploma ile giriş mümkün olmakta ve 120 kredi öngörülmektedir. Tek döngü Uzmanlık Lisans program-larından, arada yani 3 yıl sonu itibari ile lisans diploması vermeyen programlar (tıp ve cerrahi, veteriner, diş hekimliği, eczacılık, mimarlık ve hukuk) kastedilmektedir. Lise eğitimi sonrası giribilen bu programlar 5 veya 6 yıl sürelidir.Belirli sayıda öğrenci kabul eden programlara giriş, Üniversi-te Eğitim ve Araştırma Bakanlığı’nın (MIUR) genellikle nisan ayında duyurulan kararnameleri ile sınavın şekil ve içeriğini, sınav tarihi ve saatini ve sınav değerlendirme kriterlerini belirlediği genel kültür sınavlarının kazanılması ile mümkün-dür. Sınav soruları ise söz konusu Bakanlığın bildirimleri doğ-rultusunda her bir üniversitenin kendisi tarafından hazırlanır. 1'inci düzey master programları ise lisans veya dengi yabancı diploma ile giriş yapılabilen teknik-bilimsel uzmanlık prog-ramlarıdır. En az 1 yıl sürelidirler ve üçüncü döngü program-

lara giriş için yeterli değillerdir.

Üçüncü döngü eğitim Doktora, Uzmanlık Diploması (Lau-rea Specialistica) ve 2'nci düzey Master programlarından oluşmaktadır. Üç veya dört yıl süreli doktora programlarına “Uzmanlık Lisans” diploması veya yurt dışından alınan dengi diploma ile kabul gerçekleşmektedir. Gelişmiş araş-tırmalar için doğru yöntem kazandırma amacını taşımakta olan doktora programlarına başvuru koşulları duyuru ile yayınlanmaktadır. Üçüncü döngü eğitime Uzmanlık Dip-loması (Laurea Specialistica) programları eklenebilir. Bu programlara Uzmanlık Lisans veya yurtdışı dengi diploma ile kabuller gerçekleşmekte olup mezuniyet için 2 yıldan 6 yıla kadar 120 krediden 360 krediye kadar değişkenlik gösteren krediyi tamamlamak gerekmektedir. İkinci düzey Master programlarına Uzmanlık Lisans (Laurea Magistrale) veya yurtdışından alınan dengi diploma ile giriş mümkün olmakta-dır.En az bir yıl süreli program için en az 60 kredinin alınması öngörülmektedir. Farklı programlara doğrudan geçiş imkanı vermemektedir.

Bazı PROGRamLaRdaN öRNEKLERmimarlık İtalya’da mimarlık yapabilmek için gerekli şartlar aşağıda belirtilmiştir.Mimarlık veya inşaat mühendisliği lisans diplomasına sahip olmak,

Yüksek öğrenim konusunu son derece detaylı bir şekilde incelemeye çalıştığımız dergimizin 73'üncü sayısı için iki ülkenin yüksek öğrenim sistemleri ile ilgili bilgilere yer vermek istedik. Hindistan’ı seçmemi-

zin nedeni son yıllarda yüksek öğrenimde gerçekleştirmiş oldukları başarılı atılımlar olurken İtalya’yı seçmemizin nedenini şu an için Avrupa’da kullanılan eğiitim sisteminin kurucusu olmalarıdır.

YÜKSEK ÖĞRENİMDE İTALYA VE HİNDİSTAN ÖRNEKLERİ


Sözlü ve yazılı sınavdan oluşan iki aşamalı devlet sınavını geçerek mesleki yetkiyi kazanmak Devlet sınavına kazandıktan sonra Mimarlar Odası’na kayıt olmakMimarlıkta farklı katagorileri mevcuttur: İnşaat mimarı, iç mimar, bio-mimar, peyjaz mimarı, proje mimarı, koruma mimarı. Tüm bu katagoriler için iyi bir eğitim şarttır.

HİNdİsTaN öRNEğİHindistan’daki yüksek öğretim sektörü bağımsızlık kazanıldıktan sonra özellikle enstitü kapasitesi bakımından çok büyük bir yükseli-şe sahne oldu. Üniversiteler ve üniversite denkliğinde eğitim veren kurumlar 1950 yılında 27 iken 2009 yılında 504 sayısını yakaladı ki bu 18 defa daha fazla büyümek anlamına gelmektedir. Ayrıca 1950 yılında 578 olan kolej sayısı 2011 yılına kadar büyük bir artış göstererek 30 bin sayısını aştı.Eğitim sektöründeki bu hızlı büyümede öğrenimin lokomotifi olan üniversitelerin payı büyüktür. Üniversitesi kelimesi Latincesi “Uni-versitas” olan, öğrenci ve öğretmen arasındaki özel birlik anlamına gelen bir kelimedir. Bu Latin kelime öğrenim enstitülerinde eğitim görüp derecelendirilen öğrencilerle alakalıdır. Günümüzde üni-versiteler, hem öğretilen konu hem de öğrenci sayısı bakımından saymazsak, daha eskilere dayanan öğrenim kurullarından pek farklı değillerdir. Hindistan’da üniversite “Merkezi Hareket” denilen ve “Üniversiteler Birliği”nin güvencesi altından olan yasa ile kurulmuş

ve korunmaktadır. Bu hareket ile birlikte oluşturulan bir portalda da hem yurtiçinden hem de yurtdışından öğrenciler giriş yaparak her türlü öğrenim hakkında bilgiler alabilirler.Yüksek öğrenimde sorumluluk hem merkezi yönetimler hem de devlet yönetimi arasında paylaşılmıştır. Koordinasyonlar ve ens-titülerdeki kurumsal oluşumların standartları merkezi yönetimler tarafından karar verilir. Merkezi yönetimler hem merkezi üniver-sitelerin kurulmasına yardımcı olur hem de üniversitelere kaynak, öğrencilere de burs sağlar. Merkezi yönetimler aynı zamanda enstitülerin üniversite olup olamayacakları hakkındaki etkenler-den de sorumludur. Şu an için Hindistan’da yüksek öğrenim kurumları şu şekildedir:üniversite-üniversite seviyesindeki enstitüler- Merkezi üniversi-teler, devlet üniversiteleri, üniversiteye olmaya aday enstitüler bulunmaktadır.

Hindistan konsolosu Sekreteri

Master II livelloSpecializing Master

2nd (1 yaer after MS)

Master II livelloSpecializing Master

1st level (1 yaer after BS)

Dottorato - PnD(3 years After MS)

Laurea Specialistica/Laurea Magistrale -Master of Science (MS)(2 years after BS)

Laurea - Bachelor of Science (BS)(3 years)

Preuniversity education(13 years)

mühendislik Mühendis olabilmek için mühendisler odasına kayıtlı olmak üzere dev-let sınavını kazanmak zorunludur.Birçok lisans mezunu iş hayatına atılmalarına rağmen sektörde daha eğitimli olabilmek, bilgilerini artırmak ve yenilikleri takip etmek adına çalışırken mastera devam etmektedir.Aşağıdaki tablodan üniversite sisteminin daha net anlaşılacağını umuyoruz.

İtalyan Konsolosluğu Sekreterliği

maKaLE


Nişantaşı, 5 mayıs 1995 Turgut Bey’in Türkiye için öngördüğü konut ve şehir tasavvuru ‘yeniden inşa’ anlayışına dayanı-yor. Konut ve şehirleşmeyi yeni esaslar ve standartlar, yeni politikalar ve stratejiler takip edilerek ve çok ciddi tasarruf tedbirleri uygulanarak gerçekleştirilebileceğine olan inancı insanda saygı uyandırıyor. Bu anla-yışla mı, bu idari düzenle mi, diye, sorduğum soruya cevabı ise kısa: Yeni bir idarî yapı ve yönetim yapısıyla. Önerdiği kuruma gelince: Konut ve Şehir Müsteşarlığı.

Nişantaşı, 16 mayıs 1995 Dünya, Habitat II İstanbul Konferansı’na hazırlanı-yor. Konferansın amacı şöyle belirlenmiş: Toplumsal ilerleme ve ekonomik büyümenin önemli girdisini oluşturan insan yerleşim-lerinin taşıdığı potansiyel ve karşılaştığı sorunlar konusunda dünyada bilinç düzeyini yükseltmek ve dünya liderlerinin köylerimi-zi, kasabalarımızı ve kentlerimizi sağlıklı, güvenli, adil ve sürdürülebilir kılma, amacını benimsemelerini sağlamak. Habitat II’nin temel iki hedefi ise dünyada sürdürülebilir bir yerleşim sistemi oluşturmak ve herkese yeterli konut sağlayacak süreci başlatmak.

1976’da Kanada’nın Vancouver şehrinde dü-zenlenen konferansta konut, insan yerleşim-leri ve kentleşme konularında gözlemlenen olumsuzluklara, hükümetlerin izleyecekleri politika ve programlarla çözüm getirilebile-ceği görüşü egemendi. Habitat II’de devletin yerini sivil toplumun alması ise Turgut Cansever’i ziyadesiyle heyecanlandırmıştır. İdris Küçükömer’i de anmalıyım: Türkiye’de sivil var mı? Şu sivil toplum meselesini yeniden konuşmalıyız.Habitat II Konferansı 31 Mayıs-14 Haziran 1996 tarihinde İstanbul’da gerçekleşecek. Bilge Mimar Turgut Cansever’in Başkan-lığında Habitat II Türkiye Gönüllü Çalışma Grubu’nun koordinatörlüğü mimar Salih Pulcu’ya, bendenize de sözcülük görevi ve-rildi. Turgut Bey, yaklaşık bir yıldır Habitat II İstanbul Konferansı’na odaklandı. Aramadığı gün, bir araya gelmediğimiz hafta yok. Ha-bitat II’ye yüklediği anlam ve konferanstan beklentisi de çok yüksek. Habitat II İstanbul Konferansı’nı 21'inci asırda meydana gele-cek büyük şehirleşme olayının insanlık için bir felakete dönüşmesini önlemeye yönelik bir girişim, ülkeler arası bir diyalog imkânı olarak görüyor. Şehirleşme trajedisini dev-

letin nasıl aşabileceğini ve bu yeni rolünün nasıl ifade edileceğinin tanımlanması için de devleti yönetenlerin ikna edilmesinde ısrar ediyor. Bugünlerde, Isaac Asimov’un, şu sözünü hatırlamayan yok gibi: “Uygarlığın kaynağı olan kentler, uygarlığı yok edecek duruma gelmiş." Turgut Bey’in başkanlığında rapor hazırlıklarımızı sürdürüyoruz. 19 sivil toplum kuruluşuyla işbirliği içindeyiz.Habitat II İstanbul Konferansı’nda müzake-re edilecek konular 1976 tarihinde Habitat I Vancouver Konferansı’nda mutabakata varılan şu dört başlık altında toplanabilir: 1. İnsanların, çevrelerinin oluşması ve yönetimi için alınacak kararlara katılımı, 2. Meydana getirilecek çözümlerin ve bunların uygulama-larının sürdürülebilir bir niteliğe sahip olması, 3. Çevre ve konut şartlarındaki imkanlardan insanların adil ve ahlâki bir düzen içinde yararlanması, 4. Toplumda insanların ve ilgili kuruluşların önlerindeki engellerin kaldırılarak, yapabilir kılınmalarının sağlanması. Bu amaç-lar insanların ve toplumun önündeki engellerin kaldırılarak yapabilir duruma gelmesiyle gerçekleşebileceği hususu ise Turgut Bey’i ziyadesiyle heyecanlandırıyor. Hazırladığı ra-porun Süreç-Katılımcılar bölümünde şehirlinin

Çocuklara Karşı Asli GörevimizDünyayı GüzelleştirmektirÇocuklara Karşı Asli GörevimizDünyayı GüzelleştirmektirDünya Habitat Günü Münasebetiyle Bilge Mimar Turgut Cansever'i Rahmetle Anıyoruz..."Habitat ıı İstanbul İnsan Yerleşimleri Konferansı" Çalışmaları Günlük Notları...

Bilge Mimar Turgut Cansever’e…

Turgut Cansever Bey, bir tek günün bile kaybedilmeden 30 yılda meydana gelecek şehircilik politikasını ortaya koyacak stratejinin hazırlanmasını öneriyor. Kısaca tezi şöyle: 30-40 yılda dünyada, şehirlerde yaşayacak nüfusun 3-4 kat artacak olması karşısında köklü tedbirlerin alınması gerekir. Bu tehlike Türkiye için de geçerlidir. Önümüzdeki 30-40 yıl içinde şehirlerimizde 55 milyon, köylerimizde ise 15 milyon kişiye ev inşa etmek zorunda kalacağız. 70 yılda sürdürülen şehirleşme politikaları sonunda, bugün şehirlerimizde yaşayan 35 milyon kişinin takriben yarısı sefalet mahallelerinde, gecekondularında yaşıyor…

musTafa RuHİ ŞİRİN

katılımı, sürdürülebilirlik, evrensel çözümle-me ve adalet üzere olmak başlıkları altında medeniyet ölçekli paradigmamızı manifesto niteliğinde ortaya koymuştur.

Nişantaşı, 17 mayıs 1995 Bilge Mimar Turgut Cansever ile şu paragraf üzerinde gün boyunca çalıştık:Habitat II gibi uluslararası bir toplantıda hükümetimizin, halkının istediğini önleyen, halkının istediğinin tam aksini yapmaya kararlı, halkın ve insanları en yakından ilgilen-diren evler ve mimarî çevrelerinin şekillenme-sine ve oluşumuna katılma hakkı tanımayan, insanların yapabilme imkânı ve geliştirmeyi gündemine almayan bir tavır ile dünyanın karşısına çıkması, demokratikleşme süreci içindeki ülkemize affedilmez bir haksızlık olur.

Turgut Bey, Habitat II İstanbul Konferansı Türkiye Sekreteryası yöneticilerini yakın-dan tanıdığı halde, TOKİ Başkanı Yiğit Gülöksüz Habitat II Türkiye Direktörü Gürel Tüzün (Topkapı Sarayı Darphane binasının 16 Şubat 1995 tarihinde tahsis edildiği Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Başkanı), İlhan Tekeli ve Mübeccel Kıray’ın başdanışmanlığında yürütülen çalışmalara mesafeli yaklaşıyor. Bu süreçte henüz davet de edilmiş değil. Halkın katılımı yönünde de henüz bir işaret yok. Bilge Mimarın, insanın katılımına yüklediği anlam çok yalın: Katılı-mın en önemli ve doğrudan oluştuğu alan, insanın, mimarî çevrenin oluşumu sırasında çevrenin şekillenme koşullarına katılımıdır.Habitat II İstanbul Konferansı Sekreteryası’nın oluşturduğu Ulusal Komite,

hükümet kuruluşları, yüksek öğrenim kurumları, yerel yönetimler, konut ve inşaat sektörleri ve STK’lardan oluşan 122 temsil-ciden oluşuyor. Komiteye Ankara Büyükşehir Belediyesi’ni çağırmışlar, Türkiye’nin en büyük şehri İstanbul’u sehven (!) unutmuşlar. Anlaşılan, “daha beyaz insanlarla”, Ev Sahibi Komite’yi oluşturmuşlar. Ülke raporunu da bu ‘dar’ çevre hazırlayacak. Dünya İnsan Yerleşimleri Konferansı’na katılımı bile engelleyen bu yapı, vesayet sisteminin bu alana yansımış tipik örneğidir. Turgut Bey’le bu konuyu birkaç televizyon programında ifade ettik diye rahatsız olanlar olmuş. Daha da ilginci ise, 5-16 Şubat 1996’da New York’ta yapılan son hazırlık toplantısında Türkiye adına Bahailer’in katılmış olması. Buna karşılık, Ulusal Komite’ye Türkiye’nin hiçbir dinî grubu çağrılmamış. ‘Çocuk kozası’ kurdurmuşlar fakat henüz akıllarına çocuk görüşü alınması bile gelmemiş.Turgut Bey’e gelince: Turgut Bey’i dinleyen var. Anlayan var mı? Yorum yok…

ataköy, 25 mayıs 1995 Habitat II İstanbul Konferansı için çocuklar, engelliler ve yaşlılarla ilgili başlıkların içeriği üzerin-de çalıştıkça Turgut Bey’in yaklaşımının somutlaştığını fark ediyorum. Turgut Bey, soru sormamı istedikçe de parça-bütün ilişkisini kurmam kolaylaşıyor: Bugün itiba-riyle sonuçlandırdığımız dört kısa paragraf, medeniyet ve çocuk bağlamındaki çözümle-meyi içeriyor:

Her insanın bu dünyada yaşamak, bilinçlen-mek, sorumluluk yüklenmek ve gelecek nesil-lere daha güzel bir dünya inşa ederek yücelme imkânı ve hakkının tekrar tesisi, adil olan her çağın aslî vazifeleridir.Evvelce oluşmuş şartların sorumlusu olmayan ve güzel bir dünyada yaşama aslî hakkına sahip olarak dünyaya gelen nesillerin haklarını, ancak önceki nesiller koruyabilir.Her çocuk güzel bir dünyada yaşamak, dün-yanın güzelliğini tanıyarak büyümek hakkına sahip olduğu gibi, her insanın bu görevini ifa edebilmesi için hayatının ilk gününden itibaren güzel bir çevrede yaşaması da zaruridir.İster fakir olsun, ister zengin, her çocuğun içine doğduğu dünyanın güzel olmasını sağlamak, yani çocuklara karşı adil olmanın ilk şartını yerine getirmek yetişkinlerin üzerine düşen vecibedir.Turgut Bey’i dinledikçe insanlığın çocuk ve dünya ile yeni bir sözleşme imzalayacağına dair umudum tazeleniyor. Umudum, evet,


Bilge Mimarın, insanın katılımına yüklediği anlam çok yalın: Katılımın en önemli ve doğrudan oluştuğu alan, insanın, mimarî çevrenin oluşumu sırasında çevrenin şekillenme koşullarına katılımıdır.

maKaLE


umudum gül tomurcuğunun bir sabah vakti ilk açılışındaki başlangıç gibi tazeleniyor. Tıpkı bu bahar havasının toprağa yeniden dirilişini hatırlattığı gibi.

Nişantaşı, 9 Haziran 1995 Turgut Cansever Bey’in el yazısını okumak hiç de kolay olmuyor. Yazarken, eli düşünce hızına yetişemiyor olmalı ki harfler biçim değiştiriyor ve sanki bazı kelimeler cümle içinden uçup gitmiş. Habitat II İstanbul Konferansı için grubumuzun hazırlayacağı raporun çocuk, engelli ve yaşlılar bölümü için hazırlamamı istediği ana sorular ve ara soruları not aldım. Merkezî kavramları aile, ev, mahalle, sosyal ve kültürel çevre başlıkları altında önerdim. Bilge Mimar, ‘büyük aile ortamı’ kavramlaştırmasını tercih etmemiz gerektiğini şöyle açıkladı: Büyük aile ortamı, çok daha fazla sayıda yaşlı ve engelliler için en uygun korunma, ihtimam ve saadet imkânını sağlayabilir. Evde üretim de ayrıca engelliler için önemli bir saadet ve bir meşgaledir. Böylece engelli, üretime de yönlendirilmiş olur.Turgut Bey’e, çocukluk ve yaşlılığa niçin benzer önemde atıfta bulunduğunu da sordum. Cevabı hem makul hem de ideal bir insanlık durumunu hissettirecek kadar da derin: Çocukluk ve yaşlılık, hayatın güzel ve yaşanması zarurî aşamalarıdır. Tabiatın var-lığını sürdürmesini engellemeden yapıların

güzelliğini sağlayacak kültürün oluşması ve dolayısıyla mimarlık, sanat, sosyal düzen ve ekonominin en üst düzeyde evrensel temel-lere dayalı ve mahallî oluşuma açık yapısını gerçekleştirmek bir erdemdir. Bu erdemin, güzel çevreyi oluşturacak bir düzenin kurul-masında etkili olması esastır… Bu metni de rapora dahil edeceğiz.Bu akşamdan itibaren Turgut Bey’in şu uzun cümlesi üzerinde yeniden düşünmem gerekecek: Varlığın maddî-biososyal, psişik-fikrî, manevî tabakalarının dinamik yapısı-nın, ferdin yüceliğinin, bilginin evrensel ve mahallî düzeylerinin bütünlüğünü gözeten bir yaklaşımın evrensel çözümlemelere temel teşkil etmesi zarurîdir.Aşk olsun Turgut Bey, gündüz uyandırır, gece de uyutmazsınız!..

Nişantaşı, 17 Haziran 1995 Mimarî ve insan bağlamında Turgut Bey’den en çok dinlediğim konu nedir, hiç şüphesiz ev konusunu. Yazı ve yayımlanmış konuşmala-rındaki ev vurgusuna rağmen her ev bahsi açıldığında yeni bir evin temelini atıyor ve kiremitlerini kendi elleriyle örtüyor. Ben de kendimi tıpkı bugünkü gibi, yeni inşa ettiği evin sahibi hissederek eve dönüyorum.

ataköy, 22 Haziran 1995 Turgut Bey’le aile ve ebeveynin sorumluluğu üzerine

konuştuk. Konuştuk, dediğime bakmayın, bendenizin ‘küçük’ bir soru sorması yeterli oldu: Anne-baba olanlara yüklediğiniz so-rumluluğun yerine gelmesi mümkün müdür? Turgut Bey, hiç tereddüt etmeden ve biraz da sesini yükselterek önce temel bir ilkeyi hatırlattı: Çocukları dünyaya getirenler, onların güzel bir dünyayı, güzel ve asûde bir çevreyi, ahengi ve emniyet içinde korunmuş olmanın huzurunu yaşamalarını, böylece hayatları boyunca aynı amaçları gerçekleşti-recek kişiliğe sahip olmaları halinde yeryüzü sınavını kazanabilirler.Turgut Bey’e bugün sormak istediğim ikinci soru şuydu: Türkiye’de sizi anlayan ve düşüncelerinizi hayata geçirmek için kaç kişiyle yolculuğa çıkabileceğinizi düşünü-yorsunuz? Tabi, bu sorumu sormaya hem cesaret edemedim hem de nezaketsizlik olur diye düşündüm. İkinci sorum ise ‘büyük aile ortamı’ ile ilgiliydi: Çocuk ve yaşlılar için ‘büyük aile ortamı’nın anlamı nedir? Büyük aile konutları, çocuklara aile ötesi dünyayı ve aynı zamanda hayat sürecinin bir merhalesi olan yaşlılığı tanıma imkânı verir. Böylece yaşlılar hem annelere yardım edecek hem de çocukların varlığı ile oluşan saadetlerine zemin hazırlayacaklardır. Öte yandan konut yatırım ve işletmesinde ekonomi ve esneklik sağlaması bakımından büyük aile konutları-nın yaygınlaştırılması teşvik edilmeli, bu ko-nuda gerekli eğitim tedbirleri de alınmalıdır.Turgut Bey’in, ev ve güvenlik alanı olarak mahalle tasavvurundan çıkardığım özet de kısaca şöyle: Evde üretim, çocukların oyunu aşıp hayatı tanımalarının en önemli yoludur. Özellikle erkek çocukların, evin uzantısı ve evlerin ortak kontrol alanı olan yaya yolunda ve mahalle meydanında, büyüklerin dün-yasına katılacak şekilde, yaşama alanlarını genişletmesini sağlamak, yani mahallenin, çocukların çevrelerini sakin bir şekilde tanıyacakları bir yaşama bölgesi durumuna getirilmesi gerekecek.Bu açıklamanın anlamı açık: Türkiye’nin şehirlerini yıkarak yeniden inşa etmekten başka çare var mı!..

Nişantaşı, 27 Haziran 1995 Turgut Bey, küçük ailenin çocuk, yaşlı ve engellilere ayı-racak zamanı azalttığı noktasından hareket ediyor ve büyük aile ortamı parantezini biraz daha açıyor: Engellinin, mahallenin veya komşu ailelerden birinin bir mensubu olarak, mahallelinin de ihtimamına mazhar olması ve mahallenin sosyal, kültürel faaliyetlerine katılması, hattâ evde veya mahallede bir

İster fakir olsun, ister zengin, her çocuğun içine doğduğu dünyanın güzel olmasını sağlamak, yani çocuklara karşı adil olmanın ilk şartını yerine getirmek yetişkinlerin üzerine düşen vecibedir.


kısım işleri yüklenmesi ve yapması da müm-kün olabilir… Ev ve mahalle ölçeğinde ilgi ve sevgi ile çevrili bir ortamda yaşayan, evin bahçesinde veya mahalle meydanında, kah-vede, okuma salonunda vaktini geçirebilen bir engellinin şehir parkında veya sokaklarda da gerekli ihtimama sahip olması, kısaca, ailelerinden kopmadan, kendileri için sağla-nabilecek en iyi, en güzel yaşama biçimidir.Bilge Mimar, sorunları kadın ve erkek sorunu olarak görmek yerine, aile için özellikle ‘büyük aile ortamı’nı merkez kavram olarak ikame ediyor: Çocukların, ihtiyarların, engelli-lerin, kadınların ve erkeklerin sorunlarını, ailenin ve toplumun aslî ilk birimi içinde ele almak gerekir. Sorunu bu yolla çözümle-menin daha kolay ve daha güzel sonuçlar vereceği kesindir.

ataköy, 22 Temmuz 1995 Bilge Mimar Turgut Cansever’in konut ve şehirleşme düşüncesinde merkezî kavramları belirle-meye çalıştım: Kaynakların tüketilmemesi, teferruatçı planlama, vergi ve arazi kullanı-mı, gecekondulaşmada israf, konutta israf, şehirleşmede israf, kontrolsüz büyüme, yık yoğunlaştır yap yanılgısı, plansız büyüme, tüketim çılgınlığı, altyapı sistemi ve ilişki trafiği, ülke yerleşme sistemi, bölge metro-poller, üretim sistematiği, spekülatif kazanç, mimarî ve kültürel kalite, plan hiyerarşisi, tezadların çözümlenmesi, dünyayı kirleten gelişme, mimarî kültürel kirlenme, evrensel nitelikli çözüm. Turgut Bey, dünyayı güzelleştirme görevi için toplumsal örgütlenmeyi öneriyor. Örgütlen-meyi, katılımı ve yapabilirliği, demek daha açıklayıcı olur. Standartlar düzenine dayalı, sürdürülebilir yeniden inşa sürecini temin etmeyi ise şu amaca dayandırıyor: Bireylerin karar yetkisinin kötüye kullanılmasını önle-mek, gelecek nesillerin haklarını korumak, mimarinin (insan çevresinin) yüksek kültür düzeyinde oluşmasını sağlamak... Bütün bu süreçlerde insan, toplum ve Devlet için hayati değerdeki kavram ise tek: Adalet üzere olmak.Adalet üzere olmak, ne kadar soyut olsa da insanlık bu kavrama, şu yaz mevsiminin temmuz güneşine ihtiyaç duyduğundan daha fazla ihtiyaç duyuyor.

ataköy, 11 Ekim 1995 Turgut Cansever’in Başkanlığı’nda hazırladığımız Habitat II Konferansı İçin Şehir ve Konut Üzerine Düşünceler taslağını sonuçlan-dırmak amacıyla ilgili uzmanlardan görüş

talep etmiştik. Çok az sayıda görüş bildiren oldu. İdare Hukukçusu Dr. Aydın Gülan Hoca, mesken, şehir ve çevre açısından ‘olması gereken hukuk’un temel ilkelerinin belirlen-mesini öneriyor: Habitat II için öngörülen katılım, sürdürülebilirlik ve adalet üzere olma kavramları sosyal bilim dallarının ilgi alanına girmekle birlikte, meselenin etkili ve kalıcı çözümü için, hukukî boyutlarının mutlaka belirlenmesi, tüm yönleri ele alınarak gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra hayata geçirilmesini gerekir. Aksi takdirde, içinde yaşanılan en somut ve zararlı sonuçlarından doğrudan etkilendiğimiz bir meselenin çö-zümü için; soyut, belirsiz ve hayata geçme-yecek, sun’i kavramlarla boğuşmak tehlikesi söz konusudur… Bu yüzden, öncelikle hukuk planında konuyu doğru bir teorik eksene oturtmak, sonra da bu teorik çerçeve içinde pozitif düzenlemelere gitmek gerekir…

Nişantaşı, 29 Kasım 1995 Bilge Mi-marın başkanlığında hazırladığımız Habitat II Konferansı İçin Şehir ve Konut Üzerine Düşünceler Raporu basıldı. Rapor, 1976 Vancouver Konferansı’ndan bu yana insan yerleşimleri, şehirleşme ve konut sorununun çözümü için Bilge Mimar Turgut Cansever Bey’in değerlendirmelerine dayanıyor. Rapora rengini veren anahtar kavramlar şöyle sıralanabilir: Katılım, nitelikli sür-dürülebilirlik, insanların adil ve ahlâki bir düzen içinde imkânlardan yararlanması; insanların ve ilgili kuruluşların önlerindeki engellerin kaldırılarak yapabilir kılınmaları-nın sağlanması. Bilge Mimarı anlayanlar çok uzağında durmayı tercih ediyor; yakında bulunmayı tercih edenler ise dinlemeyi…

Nişantaşı, 17 Ocak 1996 İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Habitat II Türkiye Ulusal Raporu ve Eylem Planı Taslağı üze-rine hazırladığı raporu açıklamış. TOKİ’nin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ni Ulusal Rapor’un hazırlanması süreçlerine dahil etmemiş olmasını anlamak mümkün değil. Turgut Bey’in görüşüne göre, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin raporu, Ulusal Rapor Taslağı’nın eleştirisine odaklanmış; buna karşılık Türkiye tasavvuru olmayan, eklektik bir rapor. Turgut Bey’e, bu konuda görüşünüze başvuran oldu mu, diye sordum bugün. Şu cevabı vermekle yetindi: İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde Türkiye’nin insan yerleşmeleri konusunu müzakere edece-ğimiz muhatap yok. Konferans günlerin-

de Taksim Meydanı’nda mehter konseri verirlerse şaşmam!.. Bu cümleleri duyunca üzüldüm. İstanbul’u yönetenler bir gün Türkiye’yi yönetirse ne olur? diye düşün-mekten de geri duramadım.

Nişantaşı, 23 Ocak 1996 Habitat II Konferansı İçin Çocuk Kozası duyurusu gönderilmiş. TOKİ, Habitat II Sekreteryası, eğilimi ve yönü birbirine benzeyen 30 STK üzerinden ‘çocuk kozası’nı kurdurmuş. Çocuk kozası’nın amacı, STK temsilcilerini çocuk ve mekân ilişkisi konusunda bilgilendirmek; konferansın STK forumunda çocuk kuruluş-larının katılımını sağlamak. Çocuk kozası’nın işlevleri arasında, çocuk haklarının hayata geçirilmesi için ‘güç birliği yapmak’ var fakat, çocukların nasıl bir dünyada yaşamak istediklerine yönelik görüşlerini almaya ve Habitat II İstanbul Konferansı’na katılma-larına ilişkin bir not bile yok. Çocuk Vakfı’na niçin çağrı yapılmadığının nedenlerini sormaya gerek var mı?

Nişantaşı, 5 mart 1996 Turgut Bey, öğle üzeri aradı ve Habitat II İçin Ülke Raporu ve Eylem Planı’nın yeniden dü-zenlenmesi için yazdığı kamuoyuna açık mektubu heyecanla okudu; dinledim. Açık mektup şu cümleyle bitiyor: Bu yapılmadığı takdirde, 30 sene sonra ülkemiz vahşet ve adaletsizliğin kargaşasını yaşayacaktır… Turgut Bey, lütfedip görüşümü sorunca, mahcubiyet hissettim. Açık mektubu Türkiye’ye duyurmak için şu andan itibaren ne gerekiyorsa yapalım, demekle yetindim. Yarından itibaren açık mektubu açıklamaya karar vermiş olduk.

Nişantaşı, 6 mart 1996 Turgut Bey, Türkiye Ulusal Raporu ve Eylem Planı’nın bu haliyle sonuçlandırılacak olmasından çok rahatsız. Öğle üzeri iki saatlik tele-fon konuşmasından sonra gönderdiği üç sayfalık özet notta Ülke Raporu ve Eylem Planı’nın şu noktalar esas alınarak yeniden

Bireylerin karar yetkisinin kötüye kullanılmasını önlemek, gelecek nesillerin haklarını korumak, mimarinin (insan çevresinin) yüksek kültür düzeyinde oluşmasını sağlamak... Bütün bu süreçlerde insan, toplum ve Devlet için hayati değerdeki kavram ise tek: Adalet üzere olmak.

maKaLE


düzenlenmesini öneriyor: Devletin, insan hayatını kolaylaştıracak ve insan tabiatı-na uygun bir iki katlı evlerden oluşacağı; ev ve iş arasındaki mesafelerin insan hayatını zenginleştirecek ölçülerde olduğu yeni şehirlerin kurulmasının planlaması. Yeni şehirlerin imar planları ile mimarî uygulama planlarının hazırlatılması. Yeni mimarî standardların oluşturulması için gerekli teknik ve bürokratik düzenlemelerin yapılmasının sağlanması… Evet, Turgut Bey, Türkiye Ulusal Raporu ve Eylem Planı’nın bu alanlarda çözümler içerecek şekilde yeniden yazılmasında ısrar ediyor...

Nişantaşı, 21 mart 1996 TOKİ Başkanı Yiğit Gülöksüz’e bugün gönderdiğim yazı-da, Ev Sahibi Komite’nin tarafsızlık ilkesine sadık kalınmadığı yönündeki görüşümüzü tekrar ifade ettim. Bugüne kadar yapılan çalışmaların hiçbirine ne Çocuk Vakfı ne de Turgut Cansever’in Başkanlığı’nda çalışmalarını sürdüren Türkiye Gönüllü Çalışma Grubu çağrılmadı. Mektupta, Habitat II Türkiye Ulusal Komitesi’nin 30 Mart’ta yapılacak 6’ıncı toplantısına Çocuk Vakfı adına Turgut Cansever’in katılacağını bildirdik.Mektupta ayrıca, grubumuzun şu temel

görüşüne de yer verdim: Habitat II Tür-kiye Ulusal Raporu ve Eylem Planı İkinci Taslağı’na şu nedenlerle itirazımızı sürdü-rüyoruz: Habitat II Türkiye Ulusal Rapor Taslağı, teorik çözümlemelerin alterna-tiflerini ortaya koymayan ve 7 forumun temsilcilerinin görüşleri alınmadan, ihtisası olmayan STK’lardan talep edilen ‘rapor-larla’ düzenlediği için Türkiye gerçeğini yansıtmadığı gibi, Türkiye’yi temsil etme hakkına sahip değildir.

Nişantaşı, 24 mart 1996 Çocuk Vakfı, TOKİ Başkanı Yiğit Gülöksüz’den gelen 20 Mart tarihli yazı ile Ulusal Komite’nin 6’ıncı toplantısına davet edildi. Turgut Bey’i ara-dım; 30 Mart’taki toplantıya Türkiye Gönüllü Çalışma Grubu Üyeleri ile birlikte gideceğiz.

ataköy, 25 mart 1996 Turgut Bey ikindi saatlerinde aradı, ev planlarının evde cereyan edecek faaliyetlerin mahiyetine göre şekillenmesi gerektiğini çocuk örneği üzerinden anlattı. Turgut Bey’in bugünkü ko-nuşmaya şu nedenle gerek duyduğunu bili-yorum: Hazırladığı rapor, sözde ‘çağdaş’ dar bir kesim tarafından ‘kadını eve mahkûm ettiği’ iddiasıyla ‘çağdışı’ ilan edilmiş. Raporumuzu ‘kadını eve mahkûm ediyor; kadının çalışmasına karşı’ şeklinde eleştiren bu yaklaşım, lafı tersinden anlamanın tipik örneği sayılabilir. Turgut Bey eleştirilerin medya üzerinden yapılmış olmasını kasıtlı bulduğu halde, bu meseleyi izah etmeyi ter-cih etti. Hem de çıtayı çok yüksek tutarak. Uzun konuşmasından aldığım kısa notları günlüğüme kaydediyorum:İskandinav ülkelerinde çocuk oyunları ve ev planlaması için 1938-1960 yılları arasında yü-rütülmüş çalışmalar önemli sonuçlar vermiştir. Asrın önemli bir insanı Mimar Alvar Aalto ev gruplarını 1937-38 yıllarında çocukların ortak alanlarının evde annelerinin oturma odasından ve mutfaktan çocukları görmelerini sağlamayı amaçlayarak planlanmıştı. Mimar Eliel Rosmussen, 18-19 yıl süren çocuk oyunları ve İskandinav ülkelerinde ev planla-ması gelişmesine yön veren bir araştırmayı yönetmiştir. Rosmussen, Alvar Aalto’nun projelerinde olduğu gibi, belirli bir yaşa kadar çocukların ailelerinin nezareti altında oynaya-cakları uygun bir mekân düzenlemesinin gerekli olduğunu ortaya koymuştu. Rosmussen, Os-manlı Şehir Yapısı’nı tanıdıktan sonra sonunda, Bursa’da Muradiye Mahallesi’nden öğrencileri ile yaptığı çalışma ile Çocukların Toplum ve Şehir ile tanışmalarını düzenleyen yerleşim

İskandinav ülkelerinde çocuk oyunları ve ev planlaması için 1938-1960 yılları arasında yürütülmüş çalışmalar önemli sonuçlar vermiştir. Asrın önemli bir insanı Mimar Alvar Aalto ev gruplarını 1937-38 yıllarında çocukların ortak alanlarının evde annelerinin oturma odasından ve mutfaktan çocukları görmelerini sağlamayı amaçlayarak planlanmıştı.


biçimleri hakkında bir rapor hazırlamıştı. 16-17 yaşından büyük çocukların, Amerikan şehirlerindeki hayatını araştıran Kevin Lynch de çocuk, oyun ve ev planlamasını etraflıca incelemiş ve benzer sonuçlara ulaşmıştır.Turgut Bey’in çocuk, ev ve oyun ortamı hakkında ulaştığı sonuç şu olmuştur: Çocuk oyunlarının 6 yaşına kadar ev ortamında, 6 yaşından 10-11 yaşına kadar ev civarında ebeveynin kontrolü altında ve 11-17 yaş arasında mahalle çevresinde ve mahallenin yaşama ortamında cereyan etmesi adeta zaruridir. Çocuğun ev ortamında yaşadığı 6-7 yaşına kadarki dönemde çocuğun annesinden ayrılmasının ruh sağlığı açısından mahsurlu olduğu bilinmektedir. Bu dönemde annenin evde çalışmasına imkân verecek şekilde

olduğu kadar evlerin planlanması zaruridir. Evin erkeğinin de evde çalışmasına, meslekî faaliyetlerini evde yürütmesine imkan verecek şekilde planlanması da zaruridir. Bu modelle-me- İskandinav Konut Planlaması tarihçesi ile de- ortaya çıkmış bulunmaktadır. Bugün hâlâ köylerimizde, kasabalarda, şehirlerde, gece-kondularda bu üretim ve çalışma örneklerinin sayısız örneği vardır.

Nişantaşı, 30 mart 1996 Habitat II Konferansı Türkiye Ulusal Raporu ve Eylem Planı’nın Harbiye Kültür Merkezi’nde STK’larla yapılan 6’ncı müzakere toplantısı sakin başladı ve gergin bitti. Türkiye Gönüllü Çalışma Grubu’nun hiçbir önerisi dikkate alınmadığı gibi, raporu hazırlayanların dışla-

yıcı tutumunda da herhangi bir değişiklik de ortaya çıkmamıştır. Raporun tanıtımını TOKİ Başkanı Yiğit Gülöksüz ve Gürol Tüzün yaptı. Turgut Bey’in ricası üzerine Türkiye Gönüllü Çalışma Grubu Sözcüsü olarak söz aldım. Amfi salonda grubumuzun temsilcileri de hazır bulundu. Türkiye raporuna yön veren Mübeccel Kıray ve İlhan Tekeli yanında Ulusal Rapor Hazırlama Grubu’nun tama-mına yakını salonda. Turgut Bey’e, rapora ilişkin bütün itirazlarını yaptığı halde, niçin konuşmak istemediğini sordum: Bu ekibi iyi tanıyorum, konuşmaya başlarsam bu top-lantı kısa sürebilir, dedi. Mecbur kaldım ve dün hazırladığım notlar üzerinden grubumu-zun rapora ilişkin görüşlerini şöyle açıkladım:Habitat II Türkiye Ulusal Raporu ve Eylem Planı’nın hazırlanması süreçlerinde toplumun bütün kesimlerinin görüşlerine başvurmayı gerekli görmeyen ve bildirilen görüşleri yan-sıtmadığı için bu rapor merkeziyetçi, yerel yönetimleri dışlayıcı, resmi kuruluşlara ihale edilmiş Ankara boyasına boyanmış bir rapor özelliğindedir. Bu yönü ile bu rapor ülke ra-poru değil, hükümetin yaklaşımı ile sınırlıdır. Temel düşüncesi olmadığı gibi yöntemi de bulunmayan bir rapordur. Toplumsal aklın değil, birbirine yakın düşüncelerin soyut bir

Çocuğun ev ortamında yaşadığı 6-7 yaşına kadarki dönemde çocuğun annesinden ayrılmasının ruh sağlığı açısından mahsurlu olduğu bilinmektedir. Bu dönemde annenin evde çalışmasına imkân verecek şekilde olduğu kadar evlerin planlanması zaruridir. Evin erkeğinin de evde çalışmasına, meslekî faaliyetlerini evde yürütmesine imkan verecek şekilde planlanması da zaruridir. Bu modelleme- İskandinav Konut Planlaması tarihçesi ile de- ortaya çıkmış bulunmaktadır. Bugün hâlâ köylerimizde, kasabalarda, şehirlerde, gecekondularda bu üretim ve çalışma örneklerinin sayısız örneği vardır.

maKaLE


mutabakatıdır. Bu rapor, Türkiye’nin göstergelerine göre hazırlanmadığı için konut ve şehirleşmenin hiçbir kök sorununu çözme iddiası da taşı-mamaktadır. Türkiye için ne yapılması gere-kir, sorusuna değinmediği ve sadece 30-40 yılın uygulamalarını analiz etmekle yetindiği için geleceğe yönelik hiçbir tasavvuru ve hedefi de yoktur. Kaynak kıtlığını dikkate almayan ve kaynağın nasıl kullanılacağına değinmeyen bir rapordur. Sosyal boyuttan yoksun olduğu gibi ekonomik ve kültürel boyuttan da yoksundur. İnsan yerleşimleri ile ilgili hukukî boyuttan da yoksundur. Global değerlere ve yenidünya düzenine dayalı bir rapordur ve Türkiye’nin tavrını ortaya koymaktan çok uzaktır. Türkiye’de yaşanan değişim süreci göstergelerinden de yoksundur. BM şemsiyesi altında dünya sisteminin konut ve şehirleşme alanında empoze etmek istediği dayatma, yönlendir-me paradigmasına karşı dikkat fikri olma-yan bu rapor Türkiye’nin tarihi birikiminden de yoksundur.Habitat II Türkiye Ulusal Raporu ve Eylem Planı Taslağı’nın en büyük zaafı, toplumun yapabilirliği ve katılımının nasıl gerçek-leşeceği yaklaşımını ortaya koyamamış olmasıdır. Taslakta aileye yaklaşımın çıkış noktası belirsizdir. Aile, ev, çocuk, engelliler, yaşlı algısı soyut bir rapordur. Bu rapor, bugünün çocuklarının hayallerini yansıtmadığı gibi, geleceğin çocuklarına nasıl bir dünya bırakacağımız idealinden de yoksundur. Bu rapor, bu haliyle sonuç-landırılırsa, Türkiye konut ve şehirleşmede dünya sisteminin açık pazarına dönüşme-sine hizmet edecektir. Biz istiyoruz ki, Turgut Cansever’in ifadesiy-le, şehirlerimizi yeniden ihanet vurmasın. Biz istiyoruz ki, evin ve konutun anlamı ve temel özelliklerine göre yeni inşa süreci başlasın. Biz istiyoruz ki çarpık konut ve şehirleşme oluşumları engellensin. Biz istiyoruz ki yüksek kültüre dayalı mimarî ve çevre için standartlar düzeyi geliştirilsin. Biz istiyoruz ki insanın, toplumların, ülkelerin aslî görevle-rinin dünyayı güzelleştirmek olduğunu hayal edelim ve gerçekleştirelim. Ne yazık ki, ha-zırlanan bu ülke raporu taslağı bu hayalden de yoksundur…

Nişantaşı, 13 Nisan 1996 Habitat II STK Forumu ‘nu Türkiye Gönüllü Çalışma Grubu adına Turgut Cansever, Numan Kurtulmuş, Edibe Sözen, Mustafa Armağan, Yakup Gü-ler, Gül Zülfikar, Ertürk Işıkpınar, Salih Pulcu,

Mustafa Özel, Nurdoğan Rigel, Ahmet Şirin, Ahmet Emre Bilgili izleyebilecek. Genel Kurul çalışmalarını ise Turgut Bey’le birlikte izleyeceğiz.

Nişantaşı, 30 mayıs 1996 Bilge Mimar Turgut Cansever haklı çıktı. İstanbul Bü-yükşehir Belediyesi’nin Habitat II Etkinlik Programı bu gece 21.15’te Taksim Meydanı Gezi Parkı’nda Mehter Konseri ile başlamış. Etkinlik kitapçığı, ne arasan bulunur cinsten. Habitat II İstanbul Konferansı nedeniyle, İstanbul, ‘renkli ve zengin’ etkinliklerle mi anılmalıydı; yoksa medeniyetimizin insan yerleşimleri konusunda hangi çözümlemeye yönelik önerilerimizle mi?

Nişantaşı, 3 Haziran 1996 Habitat II İstanbul Konferansı nedeniyle Taksim, Maçka Parkı, Osmanbey üçgeni beş kıtadan İstanbul’a gelen insanlarla renklendi. Hava oldukça sıcak. Habitat II Vadisi çok hareketli. Taşkışla Binası, Sivil Toplum Kuruluşları Forumu’na evsahipliği yapacak. Habitat II Vadisi’nden insanlık için yeni bir umut doğacak mı? 1976’da Kanada’nın Vancouver şehrinde düzenlenen konferansta alınan kararlardan bu yana aradan yirmi yıl geçmiş. 12 gün boyunca sürecek bu kon-feransın Türkiye’de düzenleniyor olmasının ‘tanıtım’dan öte anlamları olmalıydı. Ne yazık ki Türkiye, tarihî tecrübesine daya-narak ve çevre, konut ve şehir bağlamında sarmalın nasıl kalkması gerektiğini ortaya koyamamış bir ülke görüntüsü içinde. Türkiye’nin ülke raporu da tam bir umutsuz vak’a…Bilge Mimar Turgut Cansever, 5-16 Şubat 1996 tarihinde New York’ta gerçekleşen son hazırlık toplantısını Çocuk Vakfı’nın akredite-

si ile izlemişti. New York’taki son toplan-tının ‘Kapalı Oturumlarında’ kabul edilen 90 maddelik Küresel Eylem Planı Taslağı, Habitat II İstanbul Konferansı’nın son üç gününde sözde ‘müzakere’ edilerek Ülkeler Forumu’nda kabul edilecek. İstanbul’a gelen temsilciler çok heyecanlı; konuştuğumuz delegeler bu konferansın sonunda önemli kararlar alınacağı umudunu taşısa da benim umudum yok.

Nişantaşı, 14 Haziran 1996 Habitat II İstanbul Konferansı bugün sona erdi. Genel Kurul çalışmaları sırasında ülke temsilcilerini dinlerken en sık tekrarlanan kelimeleri üç gün boyunca not aldım: Doğal çevre, kirlilik, gecekondu, mimarî çevre, yoksulluk, göç, deprem, temiz su, toprağı kirlettik, standart hukukî ilkeler, katılım, sürdürülebilirlik, adil ve ahlâki düzen. Arada ise çocuklarımızın yaşayacağı dünya, çocuklarımıza bıraka-cağımız miras, çocuklarımıza borçlu kaldık sözcüklerini de sık sık tekrarlandı.Konferansın sonunda 15 maddelik İnsan Yerleşimleri İstanbul Deklarasyonu’nun 7. maddesinde kadın, çocuk ve genç vurgusu yapan tek cümle şöyle: Toplum içinde kadın, çocuk ve genç kesimin güvenli ve sağlıklı hayat koşullarına erişebilmesi için gereken temel ihtiyaçları kabul ediyoruz. Habitat II İstanbul Konferansı’nın iki ana teması olan herkese yeterli konut ve kentleşen dünyada sürdürülebilir insan yerleşimleri üzerine yapılan müzakerelerden sonuç alınabilecek mi? Şirket Devletleri’nin kuşatması altında bu vizyonun gerçekleşme ihtimali çok zayıf. Deklarasyonda ‘küresel ortaklık ruhu ile or-taklık geliştirilebilir’ gibi ifadeler ile Habitat II Konferansı’na ‘yeni bir işbirliği ve dayanış-ma çağını ortaya çıkarmaktadır’ anlamları yüklemek bana hiç heyecan vermiyor.1994’ten bugüne kadar geçen sürede Bilge Mimar Turgut Cansever’e sorma cesareti gösterdiğim soruların sayısını hatırlamam imkânsız. Turgut Bey’den dinlediklerimi kaydetmemiş olmayı, ilk mesleği radyo prodüktörlüğü olan biri olarak, bugün aklım almıyor. Ses kaydı yapabilmiş olsaydım, dinlediklerimi radyo programına dönüştüre-rek şu adla yayınlamak isterdim: Öküz ve At Kültürlerinden Mimariye.

açıklama:Günlüklerin bazı bölümleriTürk Edebiyatı Dergisi’ninŞubat 2013 tarihli 472’incisayısında yayımlanmıştır.

Biz istiyoruz ki, Turgut Cansever’in ifadesiyle, şehirlerimizi yeniden ihanet vurmasın. Biz istiyoruz ki, evin ve konutun anlamı ve temel özelliklerine göre yeni inşa süreci başlasın. Biz istiyoruz ki çarpık konut ve şehirleşme oluşumları engellensin. Biz istiyoruz ki yüksek kültüre dayalı mimarî ve çevre için standartlar düzeyi geliştirilsin. Biz istiyoruz ki insanın, toplumların, ülkelerin aslî görevlerinin dünyayı güzelleştirmek olduğunu hayal edelim ve gerçekleştirelim.


maKaLE


İster Doğu’lu isterse Batı’lı anlamıyla olsun, bize göre tanımsal bütünlük ve anlam açısından etkin olması gereken bakış açısı, şehir, kent ya da metropol’ün

tarif edilme biçimlerini kendilerinin oluştur-ması ve dolayısıyla tariflerin kent, şehir ya da metropolü anlamlandırmasından ziyâde ken-tin, şehrin ya da metropolün tariflere anlam kazandırmasıdır. Yani söz konusu kavramlar kendilerini ortaya çıkaran insan topluluklarının kendilerine kazandırdığı toplumsal bütünlüğü kendi tariflerine yükleyebilme hakkına sahip ol-malıdır. Oysa modern yapılanmanın yerleşim ve anlayış hızının sürekli olma, anlam kazanma ve değiştirme-değişme hakkını elinden aldığı şehir olgusu ilkin beton yığınları halinde kentleşirken şimdilerde metal ve cam yığınları halinde metropollere dönüş(türül)müş, bu da şehre ya da kente özgü olmadığı halde şehirli ya da kentli bir rahatsızlık duygusunun ortaya çıkmasına neden olmuştur.Alman kültür sosyologu H. J. Helle; bu rahat-sızlığı kentli insanlar arasında çok yaygın olan bir kent krizi bilinci olarak nitelendirmektedir. Öyle ki, kentli insan karşılıklı ilişkiler yumağı içerisinde kendini kentle özdeşleştirmekte ve giderek kent tarafından yeniden değiştirilmek-tedir. Genel bir bakışla sürekli, yeni ve toptancı sorunlar üreten kent yaşamının en önemli ve en derin sorunları bireyde tezahür etmekte ve bireyin etkin sosyal dayanaklar, geçmişten devralınan değerler, dışsal kültür öğeleri ve yaşam tekniği karşısında varoluş özerkliğini ve bireyselliğini muhafaza edememesinden kaynaklanmaktadır. Çünkü kendisi için var

olması ve kendisi için anlam taşıması gereken kent, bireyi kendisinden olmayan zorlama bir anlamla kuşatmakta sonuç olarak bütün de-ğerleriyle bireyin kendisi olarak kentli olabilme yollarını kapatmaktadır.Tarihsel dizgede ilk site dönemlerinden 1800’lerin sonlarına kadar bireyler tarafından kurulup anlam kazanan şehirlerde esas olan şehrin birey ya da bireylere göre yapılandırıl-ması ölçüsüdür. Böylece bireysel, toplumsal ve genel yenilenme arayışları ile değişim ve dönüşüm ihtiyaçları da toplum tarafından gerektiği gibi hissedilerek ve gerektiği gibi gerçekleştirilerek olageldiği için şehir olarak yaşanan mekânlar mensupları için birer ‘mem-leket şehir’ hüviyeti kazanabilmiştir. Erken modern zamanlarla birlikte memleket şehirler de her gün kendinden ya da kendine benzeyen diğerlerinden bir şeyler bulabilen şehirli insan, modern zamanlarla birlikte neye uğradığını anlamadan, içine düştüğü metropol/kentlerde bunun tam tersini yaşamakta, her gün kendi-sinden olmayan sayısız şeyle karşılaşmakta, sonuç olarak da hiçbir şeye anlam veremeden, hiçbir şeyi kontrol edemeden, gündelik hayatın tahakkümüne kapılmakta ve önce yaşadığı mekân üzerinde ilkin kente/metropole sonrada kendisine yabancılaşmaktadır.Metropol gurbetlerinde kendine ve kentine yabancılaşmış haldeki bu insan bir de her gün değiştiği kadar değiştiren bir teknolojik bas-kının altında kalınca ortaya teknoloji yorgunu bir birey ve bu bireylerden teşekkül etmiş bir kentli topluluk çıkmıştır. Şehir, kent ya da met-ropol hakkında buraya kadar ortaya koymak istediğimiz ve bir anlamda herkes tarafından

bilinmesi mümkün olan bu gerçekliğe rağmen, söz konusu kavramların içinde yaşadığı-mız kültüre özgü kesin gerçekliğinin nasıl olması gerektiği hususu ise sürekli bir plan ve program dahilinde sürdürüldüğü iddia edilen çalışmalara konu edilmekte ise de maalesef anlamlı çıkarımlara ulaşılamamış olması ise hayli manidardır. Kabul edilmelidir ki daha çok genel ve Batı’lı bir düşüncenin verileri olarak karşımızda duran bu tablo maalesef bizde de egemen bir paradigma olarak kabul edilmiş ve bu paradigmal bakış açısının şehir, kent ya da metropole yüklediği anlam fazlaca sorgulanmadan, bilimsel ve evrensel olmak adına birer hazır tanım olarak tüketilmiş, so-nuç olarak kolaycı bir metodla bilimin sınırları içerisinde kalındığı savunulurken ne kültür ve medeniyetimize özgü bir şehir ne de metropol tanımı yapılmıştır.

sORuNuN KaYNağı vE ÇözÜm öNERİsİBugün taşradan merkeze hemen her yerle-şim birimimizdeki düzensizliğin, karmaşanın, yaşadığımız coğrafyaların her gün yeni ve içinden çıkılamaz problemler ortaya çıkar-masının en önemli sebebini işte bu özgün tanım yoksunluğunda aramak gerekmek-tedir. Sadece şehir, kent ya da metropol tanımlaması ile de kalmayan ve daha derindeki bir sosyal bakış açısı yoksunluğunu da ele veren bu durumun anlaşılabilir olması ise öncelikle bilimsellik adına devşirdiğimiz bilinci yığınının yeniden yorumlanmasıyla, bu yorumlanmış bilginin açacağı zemin

Doğu'dan Batı'ya Şehir ve İnsanBütün toplumsal olgular gibi, şehir olgusunun da tarih boyunca birçok tarifi yapılagelmiştir. Tarifler mi şehir anlayışına endekslidir ya da şehir anlayışımı tariflere endeksli ve dolayısıyla etki içerisindedir orası pek bilinmez fakat hangi algılama ya da değerlendirme biçimiyle olursa olsun sosyoloji biliminin bakış açısıyla şehir; nüfusunun çoğu ticaret, sanayi ve yönetimle ilgili işlerle uğraşan, tarımsal etkinliklerin olmadığı yerleşim alanları olarak tarif edilmektedir. Bir farkla, büyüklük ve önem açısından şehir ya da kentten ayrılan metropol de son tahlilde genel tanım içerisinde kalmakta ve şehir ya da kente metazori bir modern anlam kazandırma çabasını ortaya koymaktadır.

ŞaHİN TORuN Yazar

maKaLE


üzerinde kendi toplumsal dinamiklerimizi açığa çıkarmakla mümkün olacaktır. Bu da öncelikle insandan mekâna, mekândan coğ-rafyaya, coğrafyadan da evrensele ulaşacak bir bakış açısıyla, öncelikle insan, toplum, coğrafya ve evren hakkındaki bize özgü geli-şim çizgisinin görünür olmasına dayalıdır.Her şeyden önce bilinmesi gereken bir gerçek, bugün kabul edegeldiğimiz ve reddedilemeye-cek ölçüde benimsediğimiz kent ya da met-ropol tanımı, genel bir ifadeyle Batıya özgü bir gözlemin sonucu olup özellikle 18. yüzyıl sonu itibariyle Batıda başlayan sanayileşme ve endüstri toplumu olma çabasının ortaya çıkardığı mekânsal ve toplumsal değişimin bir ürünüdür. Bu meyanda Doğan Kuban’dan Tur-gut Cansever’e uzanan bir okuma ve anlama çabasıyla bakıldığında ise Batı’da ortaya çıkan kent ya da metropol olgusunun bütünüyle Batılı toplumlara özgü biçimde şekillenen bir tarihsel süreç içerisinde anlam kazanarak tarif edildiğini, bundan da öte sanayi ve endüstri merkezi olarak öngörülen yerleşim ve yaşam alanlarının köylere sığmayan teknolojik bir zorunlulukla ortaya çıktığı görülecektir.Aynı şekilde aynı yüzyılı biraz gecikmeyle de olsa takip eden Doğu toplumlarında da aynı süreç şu ya da bu biçimde gerçekleşmişse de gerek endüstri ve sanayileşmeye ve gerekse insan ve coğrafyaya bakış açısındaki tarihsel, sosyal, kültürel ve ekonomik farklar nedeniyle Doğu toplumlarında Batılı kentleşmeye bir yönüyle benzeyen fakat temelde farklı bir kentleşme olgusu göze çarpar. Bu da köyüne sığmayan teknolojiyle, büyüyen ve gelişen bir coğrafyayı olduğu yerde, ani bir değişimle kent haline getiren ve buna uyum sağlayan Batılı insanın yaptığından farklı olarak; teknolojik

zorlamaya hemen hemen hiç maruz kalma-dan kentleşen, böyle bir zorlamaya maruz kaldığı sınırlı yerlerde de olagelen teknolojik dayatmaya teslim olmak ve bu dayatmanın öngördüğü bireysel ve toplumsal kalıpları oldu-ğu gibi kabul etmek yerine, salt bir içgüdüyle de olsa karşı durarak, bir değişim ve dönüşüm sürecine girmekten çok, bir değiştirme ve dönüştürme inadıyla hareket ederek, kent ya da metropol yerine onları da ifade eden ama ifade ettiği kadar, eski yaşam biçiminden pek çok izler taşıyan ve bu yönüyle kentten ve metropolden farklılaşarak adeta yeni bir coğ-rafya ve yaşam biçimini içeren ve adı ‘şehir’ olan başka bir olguyu ortaya çıkarmıştır. Sonuç olarak Batılı kent insanı yabancılaşarak ayrışıp bencilleşirken Doğulu şehir insanı memleket haline dönüştürdüğü yerlerde hemşehri ruhuy-la bu Batılı sıkıntıyı kolayca aşabilmiştir.Bir başka açıdan, kentleşme öncesi durumun bir sevki tabiiyle yeniden ele alınışı ya da içgüdüsel bir yorumlamaya tabi tutularak parçalanmamış bir biçimde yeniden üretilmesi anlamına da gelen Doğulu insanın bu çabası kendiliğinden olduğu kadar kamusal alanın da tamamen dışındadır. Yaklaşık bir buçuk asırdır tartışılan kent, şehir ve metropol konulu çalış-malarda unutulmuş görünen anlama ve de-ğerlendirme farklılaşmasının temelinde de bu unutulan şehir olgusu yatmaktadır. Günümüz-de bilimsel olma ve bilgili görünme marjinal tavrının modernist ve gelenekçi olarak ayırdığı aydın guruplaşması da hattı hareketini bu minval üzere kurmuş bulunduğundan, birileri kentli savunmaların tepkisiyle beton ya da metal yığınlarına yönelirken modern olmakta, birileri de geleneğin manipüle edilmesi sonucu köye sığınmakta ve böylece gelenekçi kal-

maktadır. Oysa ortaya çıkış şekliyle bizde ne köy ne de şehir anlayışı, Batılı anlayış tarzında karşılığını bulamamaktadır. Bugün modern kentin kaçınılmaz ve aşılmaz gibi görünen yapısal rahatsızlıklarını şehri inkâr ederek kentli güdülerle kabul etmek zaman/mekân bağlamında bireysel bir unutuşun ürünüdür.Doğulu toplumun bir bakıma kenti şehir haline getirerek şerh edişi diye de yorumlayabileceği-miz bu insiyaki çabasını çok iyi değerlendirmek gerekiyor. Zira siyasal, sosyal, toplumsal ve bireysel bazda pek çok avantaj sağlayacak bu özgün çaba eğer doğru değerlendirilebilirse, pek çok sosyal sıkıntının da daha kolay tespit edileceği görülecektir. Değil midir ki, başlı başına alternatif olabilecek kadar önemli bir olgudur şehir... Öyle ki; Devlet ebed müd-det anlayışı çerçevesinde kendi özgüvenini devletine yansıtan böylesi bir tarihsel gerçeğin hilafına, Batı’nın kentlerine karşı kendi şehrini kurabilmeye dönük bu çaba bir buçuk asırdır göz ardı edildiği için şehri ve şehirli olmayı bilmeyen kuşaklar yetişmiş ve bu kuşakların yaşadıkları yerlerle o yerlerin hemşerisi olma iddialarının da fazlaca bir anlamı kalmamıştır. Özetle bugünkü halimiz ne kentli, ne şehirli ne de köylü olmaktan uzak bir hâldir. Ve ne kadar süreceği bilinemeyen bu hâlden kuru-tulabilmek içinde evvela kendimizi sonra da kentimizi özüne döndürmek gerekmektedir. Bu gereklilik artık bir ödevdir. Zira yaşanılan yerin bilincinde olunması, orada duruşun, orada varoluşun ve ora ile pek çok anlamda bir bağ kuruluşunun da bilincinde olunması demektir. İşte şehirli olabilmeyi öğrenmiş böyle bir bilinç hem kentin ötesine geçmiş hem de şehri tarif edebilmiş bir bilinç olacaktır…

Tarihsel dizgede ilk site dönemlerinden 1800’lerin sonlarına kadar bireyler tarafından kurulup anlam kazanan şehirlerde esas olan şehrin birey ya da bireylere göre yapılandırılması ölçüsüdür.

maKaLE


İnsanın ruhuna nurefşan hülyalar süren bu sözler, Sezai Karakoç’a ait. Üstad, “Çıkış Yolu” adını verdiği bir dizi konfe-rans ile Diriliş Partisi mitinglerini içeren

konuşmalarını topladığı, üç kitaptan oluşan eserinde, köklerimize inmeyi davet eder. Ve bu daveti ilk olarak Osmanlı’nın dibacesinden ulaştırır. Karakoç, medeniyet, tarih şuuru ve gelecek idealini anlatmaya çalışır bu arşiv niteliğindeki metinlerde. Diriliş düşüncesini siyasî boyuta da taşıyan Karakoç, “güller açan gül ağacı” amblemli partisinin (ki söz konusu siyasî teşekkül, ideolojik olmaktan çok fikirciliğin işlendiği ve el üstünde tutulduğu bir yaklaşım olarak Türk siyaset tarihinde nevi şahsına münhasır bir yer edinmiştir) ilk mitingini de Bursa’da yapar. 1990 yılında ku-rulan ve iki kez üst üste seçimlere girmediği için 1997’de kapatılan Diriliş Partisi tabir-i

diğerle DİRİ-P, Genel Başkan Sezai Karakoç önderliğinde ‘Kutlu Millet Gerçeği’ adlı ilk meydan konuşmasını Fomara’da gerçekleşti-rir (Kısa bir not daha: Parti yeniden kurularak Yüce Diriliş Partisi ismiyle 17 Nisan 2007’de tekrar siyaset hayatına üst perdeden dâhil olmuştur. Amblem ise oldukça manidar. Gül yine var, fonda dolunay ve önünde ise bir yol). Üstad’a göre işe bu aziz şehirden başlamak tesadüf değil, bilinçli bir tercihtir. Dilerseniz o bereketli günlere dönelim: Takvim yaprakları 13 Temmuz 1991’i işaret etmektedir. Uzun bir alıntı olacak ama halin hülasası da başka türlü açıklanamayacak gibi. Bakalım Karakoç, nasıl selamlıyor Bursalıları, maziyi ve devrimi:“… Ve Bursa’yı selamlıyorum. Bursa, herhangi bir şehir değildir. Öyle bir şehirdir ki şehirler şehri dense yanlış olmaz. Bu sebeple, Bursa’yı selamlayarak söze başlamak, bütün işleri-

mizde olduğu gibi, konuşmamızın da uğuru olacaktır. Bursa manevi başkentimizdir. Ata-larımızın bize bıraktığı en kıymetli mirasın bir minyatürü, bir özü ve bir demetidir. Uludağ’ın eteklerinde gözünüzün iliştiği her noktada dedelerimizin adeta kıyamete kadar gidecek mirasının parlayan anıtları vardır. Bursa, şar-kın garba İpek Yolu boyunca gelerek, birike birike gelerek, bir ipek koza gibi ördüğü bir şehirdir. İpek Han’ında örülen ipekler gibi bu şehir de dedelerimiz tarafından, babalarımız tarafından, şehir olmak, kanlarını dökmek suretiyle, alın teriyle, dehasıyla işlenmiş manevi başkenttir.Evet, biliyorsunuz Bursa, Osmanlı Devleti’nin ilk büyük başkentidir. 40 yıl başkentlik yap-mıştır. Ondan sonra, içinde barındırdığı büyük, mütevazi dervişler misali, bu derviş şehir de kendi hakkını resmi planda önce Edirne’ye,

Çıkış Yolu'nda Bursa ya da Bursa'dan Çıkış Yolu Var Mı?“Bursa, benim gözümde manevi başkentimizdir. Bunu, geçenlerde, yazın seçimden önce, Bursa Fomara Meydanı’nda yaptığım konuşmada da belirtmiştim. Bu, inanınız, söz olsun diye söylenmiş değildir. Yani, sadece nezaket cümlesi değil. Gerçekten, Bursa, Osmanlı Devleti’nin tüm anlamını yapısında bulunduran ve bunu her türlü tahribe rağmen hâlâ taşıyan ve ruhunu da mümkün olduğu ölçüde muhafaza eden bir yöremiz, memleketimiz ve şehrimizdir. Bu bakımdan, Bursa’yı manevi başşehir olarak selamlıyorum, ve burada yatan dedelerimizi de rahmetle anıyorum. Onların sayesinde, onların bize bıraktıkları ruh sayesinde, şimdi düşman istilasından azade, hür yaşıyoruz. Yine hürriyetimize arız olan her türlü tehlikeyi, onlardan aldığımız ruhla, Allah’ın izniyle, tümüyle def edeceğiz. Bu bakımdan, Bursa’da yatan manevi büyüklerimizi, toplum büyüklerini de rahmetle anıyorum. Onları da selamlıyorum.” 2

samET aLTıNTaŞ Yazar

“Bir başkent daima başkenttir. Ne kadar susturulursa susturulsun yine konuşur” Ahmet Hamdi Tanpınar 1

maKaLE


sonra İstanbul’a vermiştir. Ama manevi baş-kentliği hiçbir zaman elinden bırakmamıştır. Bu manevi çerçeve, siret ve suret içindeki Bursa’yı selamlıyorum.”3

“Eğer diriliş vaki olursa ki vaki olacaktır, bu milletin manevi başkenti olan Bursa da buna şahit olacak ve buna öncülük yapacaktır. Nasıl geçmişte öncülük yaptıysa, aynı şekil-de. Geçmişte Osmanlı Devleti kurulduğunda kırk yıl başkentlik yaptı ve ondan sonra eşsiz tevazuu ile bu başkentlik hakkını Edirne’ye daha sonra da İstanbul’a verdi. Çünkü: Batı’ya karşı daha büyük bir görünüm içinde olmalıydık. Buna da uygun olan İstanbul’du. Ama manevi başkent, yine Bursa kaldı. Şimdi partimizin kuruluşunda öncü görevini üstlenen Bursa, aynı manevi heyecanla, aynı ruh ve şuurla, aynı feragat ve fedakârlıkla bütün Türkiye çapında dirilişin öncüsü olacak ve inşallah ilerde yine bu manevi başkentli-ğinin mükâfatını görecektir. Bursa’yı ben her zaman bu gözle görmüşümdür ve bu maddi yeşilinin gerisinde manevi ruhunun huzur ve sükûnunu görmüşümdür. Bursa, bu bakımdan İstanbul’a da, daha başka şehirlerimize de yol gösterecek bir manevi olgunluğun şehridir. Bu yüzden, burada, ilk konuşmamı da Bursa’da yapmamın manevi sebebi budur.”4

Osmanlı Devleti’ne beşiklik ederek bir medeniyetin kozasının örülmeye başlandığı Bursa’da yeniden doğuşun izleri aranmış, nitekim hâlâ da aranıyor. Şehrin katmanları arasından sızıp günümüze ulaşan geleneğimiz bize mayamızın telmihi bir bakıma. “Diriliş, bir hatırlatışla başlayacaktır” diyen Karakoç, işte bu esbaptan ötürü yola Osmanlı’nın dünyaya yerini gösterdiği bu coğrafyadan koyulur. Üstad, bu konferans ve mitinglerinde salt mazi özlemine takılıp kalma ve nutuk atma peşinde değildir kuşkusuz. Biz her ne kadar terk etsek de medeniyetimizin bizi bırakma-dığını belirten Karakoç, onun şuuraltımızda yaşadığına dikkat çekiyor. Bizi anlatan, tarihsel süreç içerisinde bir dönem unutulan ve şu an, şimdi yeniden giyilmeyi bekleyen libaslarımızı sırtımıza geçirmemiz gerektiğini kaydediyor. Üstad, ‘Kaybolan Hakikat’ adını verdiği konuşmasında “Sadece bir kişi görmez Allah’ı, bir millet de görür. Süleymaniye’yi yapan millet, Allah’ı görmüş bir millettir.”5 sözüyle avuçlarımıza harikulade bir hazine bırakır ve, “Medeniyetimizin Dirilişi’ni” ise şu sözlerle açıklar: “… O halde bir tek alternatif var: o alternatif, senin, kendi kendine dönmen, kendi medeniyetine yeni baştan sarılman ve onu diriltmendir. O şehirler, kalan o son miras senden bunu istiyor. Yıkılan evler, kuruyan

nehirler ve ölen şehirler, senden, benden ve hepimizden bunu istiyor.”6

dİRİLİŞ dE BİR dEvRİmdİR Üstad’ın konuşmalarında sıklıkla yer alan “medeniyet-diriliş” kelimeleri, bir maymuncuk hüviyetinde. Açtığı kapıdan girdiğimizde bu iki kavramın diğer hallerine vukufiyetimiz artıyor adeta. Geçmişte içinde yaşadığımız ‘cennet imajlı’ şehirlere dokunabiliyoruz bu cümleler sayesinde. Geleneğimizin şifrelerini önümüze koyan Karakoç, ruhumuzun hiye-rogliflerinin tozunu alıyor. Medeniyet fikrinin dar anlamlara sıkışıp kaldığını dile getiren Üstad’a kulak verdiğimizde, milletin haritalar-daki sınırlarla çizili yerlerdeki halktan ibaret olmadığını söylüyor. Millet fikrinin ırk esasına dayanmadığının altını çizen Karakoç, bir ırkın değil, bir medeniyetin halkına 'millet' dendiğini vurguluyor. Devamında ise şunları kaydediyor: “Bu medeniyet nerelerdeyse, orda bir tek millet vardır. İslam medeniyeti mensuplarının hepsi bir halktır ve bir millettir. Biz buna İslam Milleti diyoruz. İslam Medeniyeti’nin toplu-muna İslam Milleti diyoruz. Aynı şekilde, onun ülkesi vardır, o da onun oturduğu yerlerdir.”7 Hep tarihi boyut açısından bakmak demek olan yüce kavram Diriliş’i ise şöyle not ediyor milletin hafızasına, “Yani, diriliş, geçmişte ne idik, bugün neyiz, gelecekte ne olacağız sorusunun muhakemesi sonucunda, çok çetin kararla, kendi medeniyetimizi diriltip yeniden o medeniyetin toplumunu, neticede

de süper devletini Ortadoğu’da kurmak diye de özetlenebilir.”8

Sezai Karakoç’un başta Bursa olmak üzere Ankara, İstanbul, Adapazarı ve Eskişehir’deki konuşmalarında ısrarla ifade ettiği hakikatler, bugün halkımızın kurtuluş reçetesi olarak belleğimizin kıvrımlarında dolaşmaya devam ediyor aslında. Ahir zamanda, dünyanın sona yaklaştığı demlerde Üstad, ufkumuzu açan bir misal, bir de müjde veriyor. Kader denk noktasında yaşanan kırılmayı ve bugün içinde bulunduğumuz anı, tarihten gelen ve hiç bozulmayan muvazeneyi zarifçe anlatıyor:“Bugün, geçmişin ürünüdür. Bugün, yarının te-mellerini şimdiden atmazsak, geçmişteki bü-tün kayıplarımız gibi geleceğimizi de yitirmiş oluruz. Bu sebeple, geleceğimiz üzerine ne kadar düşünsek azdır. Geçmişte birtakım ha-talar yapılmasa, insanlığın trajedileri oluşmaz. Bir misal vereyim: eğer, Timur, kendi büyük devletini kurarken, Osmanlı Devleti’yle barış içinde olsaydı, yani İslam’ın demin belirttiği-miz selam ruhunun içinde gizli olan noktadan hareket etseydi yahut da o ortam olsaydı ya da kaderimiz öyle olsaydı, -çünkü tek taraflı düşünmemek lazımdır Timur’u da bağlayan şartlar vardır. Tarih demek, birçok cepheden bakılan bir olgu demektir. Tek açıdan bakış, peşin hüküm doğru değildir.- sonuç olarak, Timur-Beyazıt savaşı olmasaydı, Osman-lılar, Endülüs’ü kurtarmak için gecikmemiş olurlardı.” 9

“Şehrimizin kucağında manevi bir huzurla

Osmanlı Devleti’ne beşiklik ederek bir medeniyetin kozasının örülmeye başlandığı Bursa’da yeniden doğuşun izleri aranmış, nitekim hâlâ da aranıyor. Şehrin katmanları arasından sızıp günümüze ulaşan geleneğimiz bize mayamızın telmihi bir bakıma.

maKaLE


yatan, Bursalı diye meşhur, aslen Bursalı değil ama Bursa’da irşatta bulunduğu, Bursa’da vefat ettiği ve Bursa’da defnedildiği için ki türbesini her zaman ziyaret ediyorsunuz, Bur-salı diye anılan İsmail Hakkı Bursevi Hazret-leri, bir eserinde, Ruhu’l Beyan adlı eserinde diyor ki: “Ahir tasarruf Türk’ündür.” İşte sizin mütefekkiriniz, sizin büyüğünüz ve bizim büyü-ğümüz, bizim manevi büyüğümüz, mutasavvıf büyüğümüz, âlimimiz böyle söylüyor. Bunun manası nedir? Ahir tasarruf Türk’ündür diyor. Yani son sözü Türkler söyleyecektir. Fakat siz burada Türk’ü ırk manasında anlamayın. Bunu Türk diye söylemesinin sebebi, bizim milletimizi meydana getiren büyük kitleye Türklerin öncülük etmesidir. Onu o maksatla söylüyor. Yoksa ne İsmail Hakkı Bursevi, ne de geçmişteki atalarımız, ne de biz ırkçıyız. Irkçılık yok. Hangi ırktan olursa olsun, bizimle aynı medeniyet, aynı inancı paylaşan kardeş-lerimiz, hangi ırktan olursa olsun hangi dili konuşursa konuşsun bizim millet kardeşimiz-dir. Milletimizin bir parçasıdır.” 10

BuRsa’NıN davETİNE

İCaBET ETmEK GEREKİYOREvet, yazılanları çok uzaklardan gelen eski bir dostun mektubu gibi iştahla ve öperek okuyo-

ruz adeta. Bir senfoni dinler gibi ‘göğe bakma durağı’nda umutla bekliyoruz. Asırlık çınarların gölgesinde ya da uzağında hiç fark etmez, yeter ki ümit diri kalsın ve bir dua gibi sürelim yüzümüze onu, Bursa’nın davetine icabet etmek gerekiyor. Çünkü bu ilk payitaht bizi, kıtalara insanlık götüren bir ruhu tekrar nasıl yakalamamız gerektiğini söyleyecek lisan-ı haliyle. Şehrin görkemi, bağrında sakladığı enerjisini ve heyecanını ihtiyaç sahiplerine billur kâseler içinde uzatacak, gümüş yüzlü feneri ile yolumuzu aydınlatacaktır. Bize bu-gün ne yapabiliriz’in cevabını, mazinin diriltici saflığını duymamız için elinden geleni yapa-caktır. Çünkü Bursa, 10 bin 891 km 2’lik bir toprak parçasından fazlasını ihtiva ediyor. Biz de aynalardan damıtılan bir rüya serinliğinde tabirini arıyoruz yine bu şehirde, kendimizin… Sahi, Süheyl Ünver’e: “İdealist bir meclubu olduğum Bursamıza her gidişimde kaybolur ve kendimi oralarda ararım” kelamını ettiren hangi duygudur? Perçemli ışıltılar altında ses veren dokunaklı şarkılar, çıkarılmayı bekli-yor pas tutmuş zincirlerle sarılı sandıkların içinden. İşte tam da bu sırada, modernizmin şımarık şemsiyesi altında uyuklayan (uyuma eyleminin sonunda uyanma vardır; lakin uyuk-layan insanı kaldırmak epey güçtür). bireylere

‘Çıkış Yolu’ gösteriliyor. Ekonomik dürtülerin insan ideasını sıkı sıkı sardığı bu çağda, belki de Üftade Hazretleri’nin manevi huzurunda ‘buradayız’ demek, adımlarımızı daha güçlü atmamızı sağlayacaktır. Bugünkü Bursa, eskisi gibi cennetten inmiş bir şehir görüntüsü arz etmese de sarkıtılan iplerin varlığı, hayata tutunmamızı sağlıyor. Çünkü bir Yeşil Cami veyahut Hüdavendigar Külliyesi, melekelerimize bir kıymık batırıyor. Nasıl mı? Cevabını Üstad Karakoç veriyor, “Yani bir toplum, bir medeniyet meydana getirebilmişse, artık o, kendisini bir nevi ebedileştirmiş demektir. Tarih boyunca zaten ne kazanıyorsa bir toplum, eğer onu bir medeniyet eseri olarak ortaya koymamışsa, medeniyet açısından zikre değer bir eser ortaya koyamazsa tarihe giremez. Tarih, onu görmez, unutulur gider.”11

Ulu Cami, bugün şantiyelerin hoyrat bakışları içinde varlığını hâlâ, her şeye rağmen devam ettiriyorsa, bu bile tarihte unutulmayacağı-mızın katmerli delilidir. Yeni bir başlangıç için, Bursa ruhunun iyi incelenmesi gerekir. Sultan Abdülaziz (1830-1876) döneminden itibaren bu öze dönüşün tekrarı için Bursa’nın kapısı çalınmıştır çünkü. Yine Genç Osman (1604-1622), başkenti İstanbul’dan dedelerinin toprağına taşıyarak devleti yeniden kurmanın

Sezai Karakoç’un başta Bursa olmak üzere Ankara, İstanbul, Adapazarı ve Eskişehir’deki konuşmalarında ısrarla ifade ettiği hakikatler, bugün halkımızın kurtuluş reçetesi olarak belleğimizin kıvrımlarında dolaşmaya devam ediyor aslında.

maKaLE


gaye-i hayali peşindeydi. Kültürel kodlarımızı himaye eden bu aziz şehir, bize medeniyeti-mizin yeniden ihyası için ipuçlarını gösteriyor. Bu topraklar, gâh Muradiye Türbeleri’ndeki derviş-meşrep mimari ve sonrasında Sinan’la zirveye çıkan özde erimiş üslupla, gâh insan-larla münasebetlerde hoşgörünün nasıl tesis edildiğine dair yürütümlerin yurdu olagelmiştir. Ekrem Reşit Rey’den ödünç aldığımız tespitle söylemek istersek, Türk tarihinde Bursa, mer-haledir, İstanbul gibi netice değildir.12 II. Dünya Savaşı sonrası Bursa’ya gelip Yeşil Cami’yi gören Fransız Yazar Andre Gide (1869-1951), “Zekânın kemal halinde sıhhati” değerlendirmesinde bulunur. Ve buranın çağrısının arınma için olduğunu kaydeder. Katiyetle doğrudur. ‘İmkânlar diyarı’ bu sesin devamlılığını her dönem dinletegelmiştir neslin çocuklarına. Çünkü Bursa, medeniyet repertuarımıza ilham kaynağı olmuştur. Süheyl Ünver’i yazımıza tekrar büyük şerefle misafir edelim. Hislerimizin kara kutusunu açan bu adam, bakın hangi ruhnüvaz esintili cümleleri üflüyor dağarcığımıza:“Her vechile kusursuz Bursa! İmparatorluk eserimizin takrizi Bursa! Öyle bir şehir ki tarihinin senesi, ayı ve günü yok. Sanki onun kuruluş yılındayım. Geçmiş zamanı ben Bursa’da hayal etmem. Zira onun içindeyim. Bursa’da tarih bilinmez, yaşanır. Türk, Bursa’da her eyi şekle bürünmüştür. Burası Osmanlı İmparatorluğu’nun terzihanesidir. Her kılığa burada girmişiz. Öyle bir kibar kılık ki modası geçmemiş. Ya içinde yaşayanlar, sonradan gelen yabancılar müstesna, en büyük, sağlam ve devamlı istifayı burada geçirmiş. Hikâyeleri, efsaneleri bile bu ruhu aşılar durur. O kadar ki taşa, toprağa bile tesir etmiş. Bursa’yı ve Bur-

salıları önce manen yapmışlar, ondan sonra burayı. Rumeli’yi ve İstanbul’u Türkiye ile bina etmişler.” 13 Ve göstermeye devam ruhi kal-kınmamızda Bursa’nın o öncü yerini: “Bundan asırlar önce Bursa’nın her semt ve köşesinde zamanlarının hal ehli, kâmil insanları yaşadık-ları müddetçe muhitlerinde birer ahlak polisi gibi vazife gördükleri kadar ölümlerinden sonra namlarına tesis olunan makamlarında ziyaret edenlere manevi birer destek gibi tesirlerinde devam etmişlerdir.Asırlar boyunca bu tesir devam etmiştir, hâlâ da bunun izleri canlı misaller ve yorumlarıyla devam etmektedir. Onun için bu terbiye ile büyümüş hakiki Bursalılarda uygunsuz ve cemiyetin nizamını bozabilecek hareketlere o kadar rast gelemezsiniz. Zira bu makamlara bağlılık ve inançları vardır. Hemen tevbih (azarlama) olunacaklarına inanırlar. Orada adeta çok kimselerde iyilik yapma ve cemi-yette bulunanlara kolaylık sağlama misal-lerinin asla azalmadığını görürsünüz. İfrata varılmazsa bu bizce fanatizmden uzak ne hoş manevi bir kalkınmadır.”14

Bütün bu afili anlatımlar bir Bursa güzelle-mesinden çok, avuçlarımızdan kayan (bize sırtını dönen) yitik medeniyetimizi bulmaya yönelik lejantlar mahiyetinde. Yine bütün bu hisler, bulunduğu yeri belli etmeye çalışan ve zihinlerimize atılan işaret fişekleri gibi. Bursa izini takip ettiğimizde karşımıza çıkacak olan medeniyet silsilesi semiyotik bir pencere açacaktır şüphesiz. Nitekim İlber Ortaylı, “Bu şehir, şu an icra ettiğimiz kültürün yaşatılma-sıyla gelecekte hak ettiği yeri alacaktır. Bursa olmazsa imparatorluk olmazdı, imparatorluk olmasa Bursa olmazdı.” diyor ve ekliyor şehrin alnacından, “Bursa çarşıları ve Bursa’nın

iktisadi düzeni olmasaydı, diğer pek çok kent ve ülkede çarşı kavramı olmazdı. Bursa, İstanbul’un yapılaşması tamamlanıncaya kadar imparatorluğa başkent olmuştur. Diğer yandan Bursa, sadece Osmanlı tüccarlarının yeri de değildi. Rusya’dan Ortadoğu’ya kadar pek çok ülkeden gelen tüccarların da kentidir.” Bütün bu fikir yürütmeler bizi, düşüncelerin pelteleşmeye başladığı günümüzde, teneffüs etmeye çağırıyor. ‘Bursa’ya bigâne kalmak bize ne kaybettirir?’ sorusunu sorduktan sonra, geleceğin Süleymaniye’sinde bir taş olma davetine icabet etmek gerekir kanaat-i acizanemce. Ruhumuza kıyamet aşısı vuran ve umutlarımızı göğerten bu cümlelerin huzurunda önümüzü ilikliyor ve bir kez daha Sezai Karakoç’un gönlümüze serdiği o efsunlu atlasa bakıyoruz:“Bursa’da, bildiğimiz gibi, Somuncu Baba isminde bir veli yaşamıştı. O fırıncıydı, ekmek yapardı, birbirinden güzel. Ekmekleri fırınından çıkardıkça, halk gelir o ekmekleri kapışırdı ve alırlarken hepsine: “Somunlar, müminler! Somunlar, müminler!” derdi. Yani bu somun ekmekleri ne kadar hepsi birbirine benziyorsa, ne kadar yararlıysa, ne kadar hilesizse, ne kadar katışıksa, müminler de öyledir, demek isterdi. İşte bizler de öyle olmalıyız. İnsanız, günahımız da olabilir. Fakat eğer pişman olur ve daha büyük sevaplı iş yaparsak, o kötülü-ğümüz de iyiliğe çevrilir. Gelecek bizimdir, yol açıktır, hep birlikte yürüyelim arkadaşlar!” 15

1 Ahmet Hamdi Tanpınar, Beş Şehir, Dergâh

Yayınları, sf. 772 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu I - Ülkemizin Geleceği- Diriliş

Yayınları, sf. 163 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu III - Kutlu Millet Gerçeği, Diriliş

Yayınları, sf. 11/124 Sezai Karakoç, a.g.e., Diriliş Yayınları, sf. 38/395 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu II - Medeniyetimizin Dirilişi,

Diriliş Yayınları, sf. 1796 Sezai Karakoç, a.g.e., Diriliş Yayınları, sf.1447 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu I, a.g.e., Diriliş Yayınları, sf. 588 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu II, a.g.e, Diriliş Yayınları, sf. 919 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu I, a.g.e., Diriliş Yayınları, sf. 6410 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu III, a.g.e., Diriliş

Yayınları, sf. 3911 Sezai Karakoç, Çıkış Yolu I, a.g.e., Diriliş Yayınları, sf. 3412 Ekrem Reşit Rey, Tarih Boyunca Bursa, sf. 2313 Süheyl Ünver, Bursa Defterleri- Kubbealtı

Neşriyat, sf. 11614 Süheyl Ünver, a.g.e., Kubbealtı Neşriyat, sf. 28715 Sezai Karakoç Çıkış Yolu III, a.g.e., sf. 134

KaYnaKlar

maKaLE


Diploma hayatın ilk merdiven-lerini hızlı çıkmanıza yardımcı olacak bir araç, bazı kapıları size açabilecek anahtar olabilir

ancak kariyerinizde yükselmek bazı özellik-lerinizin geliştirilmesi ile mümkün olabilir.Hızlı düşünmek: Yeni dünya düzeninde

üretim, ürün geliştirme, karar alma süreçlerin-

de yönetici olarak hızlı düşünme ve rakiplerden önce pozisyon alabilme büyük karlar elde etmenize veya büyük zararlardan kaçınmanıza

yardımcı olacaktır.

Kararlı, sürekli ve Tutarlı Olmak: Karar alırken analiz yeteneğinizi kullanmak, hedef-leri beklerken tedbirli olmak ve gücünüzü işin

tamamında efektif kullanmak süreci hedefe

ulaştırmanızda büyük kolaylık sağlayacaktır. Sürekli farklı hedeflere koşmak ilk günkü ener-jinizin ve heyecanınızın azalmasına ve hedefe

varamamanıza neden olacaktır.

Bilgi ve deneyim: Sahip olduğunuz bilgiyi okuyarak, gözlem yaparak araştırıp dinleyen bir çalışan olarak artırmanız gücünüzü art-

tırmanıza yardımcı olacaktır. Her geçen gün

artan tecrübe sesinizin daha yüksek çıkmasına yardımcı olacaktır.

Hırslı ve fırsatçı Olmak: Bilgi ve yetenekle

harmanlanmış hırs aklın devreye girmesini

sağlar. Fırsat trenine sadece hazır olanlar

biner. Ancak sahip olduğunuz özellikleri tahlil

etmeden aşırı hırsla hedefe koşmak sizi komik

durumlara düşürebilir. Dikkatli olmak ve sabırlı

olmak gerekmektedir.

farklı ve özgün Olmak: Olayları değer-

lendirirken herkesin göremediği bir noktadan

bakabilmek rekabette sizi bir adım öne çıkara-

cak ve vazgeçilmez olmanızı sağlayacaktır. Hiç

ummadığınız anda sonuca yönelik bir çözüm

önerisi sizi yıldız yapabilir.

sadık ve Profesyonel Olmak: Sorum-

lulukların farkında olmak, disiplinli çalışma,

hedefe ulaşma arzusuna sahip olmak işinize

motive olmanız için yeterlidir. İşine sadık kala-

rak hedeften bir an gözünü sakınmayan her

zaman geçde olsa hedefe ulaşır. Bazen 3-2

mağlubiyetler yaşamak uzun soluklu maçın

kazanılmasında büyük faydalar sağlayacaktır.

sezgi: Sadece anlık düşünce olarak ortaya

çıkan fikirler yerine bilgi, harmanlanmış tec-

rübe ile saflaştırılmış olduğunda anlamlı olur.

Gözünüz her zaman bir sonra görev almayı

düşündüğünüz noktada olmalı.

Olumlu düşünme ve Cesur Olmak: Hede-

fe giderken yolda ortaya çıkan iş kazaların-

dan tecrübe edinmek gerekmektedir. Akılla

harmanlanmayan cesaret sizi komik duruma

düşürebilir ve uzun sürede edindiğiniz kaza-

nımları yok edebilir. Sıkıntılardan ders almak

ve olumlu düşünebilmek mücadele azminizin

artmasına ve hedefe güçlü bir şekilde ulaşma-

sını sağlayacaktır.

Sosyal Hayat: Sahip olduğunuz sosyal çev-

reyi ve burada her geçen gün oluşturduğu-

nuz yeni ilişkilerinizi sürekli tutabilmek, bunları

geliştirebilmek size kariyerinizin her anında

yardımcı olabilecek bir dost kazandıracaktır.

Başlıklar halinde ele almaya çalıştığımız bu

özelliklerin sayısını daha da arttırabiliriz. Bu

özelliklerin bir kısmı doğuştan sahip olduğumuz

melekelerdir. Gelişime, eğitime açık olmak ve

süreklilik meslek hayatının değişilmez unsurla-

rıdır. Geliştirilebilen olanlarını zaman içerisinde

alınabilecek şirket içi eğitimlerle geliştirmek

uzun soluklu meslek hayatınızda daha büyük

hizmet noktalarında bulunmanıza yardımcı

olacaktır.

Eyvah Mezun OldumUzun süren eğitim hayatından sonra iş arama süreci başladığında kişi kendisiyle yüzleşme fırsatı bulur. Hayatın neresindeyim fazlalık ve eksikliklerim nelerdir? Her iş görüşmesi derin bir tecrübe edinmek için bir fırsattır. Bu görüşmelere vesile olacak ilanlarda mezun olunan okul, yabancı dil seviyesi ve mesleki deneyim benzeri özellikler bulunur. Ancak başarı işe girdikten sonra sahip olduğunuz kişilik özellikleriniz ile kazanılır. Bu özelliklerinizin mezun olduğunuz fakültede ortaya çıkarılması mümkün görünmemekte-dir. Kişi bu özelliklerini bilmeli ve bunları geliştirmelidir.

maHmuT ÇELİK Makina Yüksek Mühendisi / MMG Genel Başkan Yardımcısı

maKaLE


MEScİd-İ ÇuBİ (AHŞAp MEScİd) NİŞABuR / İRAN fOTOğRafOBJEKTİfİN GözÜNdEN mÜHENdİsİN GöRdÜğÜ

OSMAN ARIfOTOğRaf:

GEZİ İRAN’IN ÇATISI: DEMAVEND


Üç yıl önce Ağrı Dağı’nın zirvesine bitkin bir şekilde vardığımda, zirveye ulaşmanın çoşku ve heyecanıyla bütün yorgunluğumun geride kaldığını fark etmiştim. Bununla da kalmamış kısa zirve molasından sonra inişe başladığımda Ağrı’dan sonraki hedefimi de düşünmeye baş-lamıştım. Kısa bir süre içersinde de Ağrı’dan sonraki hedefim belli olmuştu: Demavend…

Geçen yıl İran’da çalışmaya başla-yınca Demavend’e çıkmanın yollarını da

araştırmaya başlamıştım. Niyetim, öncelikle çalıştığım yerdeki dağcılık kulübüyle gitmekti. Ancak birlikte karar almanın zorluğu ve ekibin Demavend tırmanışına hazırlıksız olması, beni kendi başıma karar almak zorunda bıraktı. Mayıs ayının sonunda Tahran’ın sırtını yasla-dığı Elborz dağlarına grup olarak çıkarken tanıştığımız rehberimiz Ali Kazımzade Temmuz ayının başlarında bir grupla Demavend’e çıkacaklarını benim bu programa katılıp katılamayacağımı sorduğun-da teklifi hiç düşünmeden kabul ettim. Üç yıldır hayalini kurduğum Demavend tırmanışını artık ger-çekleştirebilecektim.Kazımzade Demavend’e daha önce 4-5 kez çıkmış deneyimli bir dağcı. NPC (National Petrol Company)’de mühendis olarak çalışıyor. Tırmanış için 2 günlük bir programın yeterli olacağını söylüyor. 4-5 Temmuz

(Perşembe, Cuma) günleri tırman-maya karar veriyoruz. Çarşamba akşamı Tahran’a gidiyorum. Gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra Perşembe sabahı saat 07.30’da Demavend’e gitmek üzere bulu-şuyoruz. Grubumuz toplam 4 kişi, Kazımzade’den başka Ali ve Mesut beyler de NPC’de mühendis olarak çalışıyorlar. Demavend Tahran’ın kuzey-do-ğusunda, yaklaşık 80 km me-safede. 5671 m. yüksekliğiyle Orta Doğu’nun en yüksek dağı. İki saatlik bir yolculuktan sonra Demavend’e en yakın yerleşim yeri olan Polour kasabasına geliyo-ruz. Demavend bütün haşmetiyle karşımızda görünüyor. Bir dağın haşmetini, görkemini ve güzel-liğini fark edebilmek için (dağın yüksekliğine ve büyüklüğüne bağlı olarak) belli bir mesafeden bakma-nız gerekir. Burası da Demaved’in haşmetini fark etmek için uygun bir yer. Demavend karlı zirvesiyle Ağrı Dağı’na çok benziyor. Ancak daha dik bir eğime sahip. Dağın

İRAN’IN ÇATISI:

YAZı ve FOTOĞRAF: OSMAN ARı/MAkİNE MÜHENDİSİ>

DEMAVEND...


GEZİ İRAN’IN ÇATISI: DEMAVEND


zirvesinden yükselen beyaz duman dikkatimi çekiyor. Bunun sülfür gazı olduğunu söylüyor Kazımzade. Böylece Demavend’in canlı bir volkanik dağ olduğunu öğreniyorum. Kısa bir çay molasından sonra eşyalarımızı arazi aracına taşıyoruz. Aracımız burada kalacak. Tırmanışa başlayacağımız noktaya kadar arazi aracıyla gitmek zorundayız. Dağ yolunun bozuk olduğunu söylüyorlar. Bu kısa moladan sonra bütün heybetiyle bizi adeta kendine çağıran Demavend’e doğru tekrar yola çıkıyoruz. Yerleşim yerlerini geçtikten sonra bir hayli bozuk yoldan Demavend’in

eteklerine doğru ilerlemeye başladık. Bir saatlik bir yolculuktan sonra Gosfend Sera olarak adlandırılan yere geldik. Burası Demavend’e çıkan dağcıların son hazırlık-larını yaparak tırmanmaya başladıkları yer. Küçük bir lokanta ve mescit mevcut. Çadır kurmak için de uygun yerler var. Rakım yaklaşık 3.000 m. Diğer eşyalarımızı sırt çantalarımıza koyarak saat 11.30 civarında yürümeye başlıyoruz.Hava pırıl pırıl açık, güneşli ve sıcak. Yüksek rakımda çok daha etkili olan güneş yanığın-dan korunmak için ellerimize ve yüzümüze güneş yağı sürüyoruz. Parkur rahat görü-nüyor. Etraf (İranlıların şakayık dedikleri gelinciklerin büyüğü) kıpkırmızı çiçeklerle kaplı… Önümüzde Demavend’in karlı ve beyaz dumanlı zirvesi; ağır ağır tırmanıyo-ruz. Yaklaşık 4 saatlik bir tırmanıştan sonra kamp kuracağımız 4100 m. rakımlı alana varmayı hedefliyoruz. Bir müddet sonra dinlenme molası veriyoruz. Bu arada öğle yemeğimizi de yiyoruz. Saat 16 civarında dağcıların konaklama ve temel ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri donanıma sahip Penah-gah olarak isimlendirilen büyük bir binanın bulunduğu kamp alanına ulaştık. İran’da dağcılık çok yaygın ve İranlılar dağcılığa çok önem verdikleri için, tırmanış yapılan her dağa bu tür, ihtiyaçların (yeme-içme, barınma, su ve tuvalet) karşılandığı bargah-ı

sevvom (3. barınak) adı verilen ve dağcı-lara büyük kolaylıklar sağlayan barınaklar mevcut. Bundan bir ay kadar önce Elborz dağlarına çıkarken de böyle bir konaklama yeri dikkatimi çekmişti. Demavend’in 4 ayrı tırmanma rotasında bu şekilde 4 tane barı-nak mevcutmuş. Maalesef bizim tırmanış yapılan dağlarımızda bu tür barınaklar mevcut değil. Umarım Türkiye Dağcılık Federasyonu İran’daki bu güzel uygulama-yı dikkate alır. Bu tür konaklama yerleri amatör dağcılara büyük kolaylık sağlarken, çevre temizliği konusunda da büyük fayda-lar sağlamaktadır.Kamp yeri çok kalabalık. Çadır için dü-zenlenmiş alan rengarenk çadırlarla dolu. Her yaştan kadın erkek 200’ü aşkın dağcı ülkenin bu en yüksek dağına tırmanmak için gelmişler. 5671 m. yüksekliğinde, yüksek irtifa özelliklerine sahip ve özel gayret gerektiren bir dağ için hayli fazla bir sayı. Bu yoğun ilgi ertesi günün ‘Demavend Milli Günü’ olmasından kaynaklanıyormuş biraz da. Bu arada Türkiye’den gelen bir grup da vardı dağcıların arasında.Etrafta kar var. Çadırlarımızı kurmak için uygun bir yer buluyoruz. Hava rüzgarlı ve güneşin batmasıyla birlikte iyice soğu-yor. Bu gece iyice dinlenmemiz gerekiyor. Sabah 4’de zirve tırmanışı yapacağız. Zorlu bir tırmanış bizi bekliyor. Akşam yemeğini


yiyip erkenden yatmak istiyorum. Bu arada bargaha gidip sıcak su alıyorum. Pet şişeyle birlikte uyku tulumunun içine koyduğumda gece hem sıcak tutuyor hem de sabaha ılık da olsa abdest suyum hazır oluyor. Bunu Ağrı’da denemiştim.Gece rüzgar şiddetini artırdı. Bununla bir-likte hava da çok soğudu. Rüzgarın çadırda çıkardığı sesten rahatsız olmadan uyumak kolay değildi, hele benim gibi uyurken sese karşı hassas olan birisi için. Sabah 03.30’da kalktım. Hava gerçekten çok soğuk. Uyku tu-lumunu ve eşyaları topladıktan sonra kahvaltı niyetine hurma, badem, biraz peynir ve ekmek yiyorum (Bu kahvaltının yeterli olmadığını bir müddet sonra bitkin düşünce anlıyorum). Hem üşümemek ve hem de zorlu yürüyüş için enerjiye ihtiyacım olacak. Sırt çantalarımıza yiyecek, su ve yedek kıyafetlerimizi koyduktan sonra saat 04.30’da yürüyüşe başlıyoruz. Rota çok kalabalık, adeta tek sıra halinde yürüyoruz. Kafamıza taktığımız aydınlatmalar uzaktan sanki ateşböceklerini andırıyor.Hafif fakat çok soğuk bir rüzgar esiyor. Zorlu, çetin bir parkurun bizi beklediğinin farkında-yım. Eğim Ağrı’ya göre daha dik ve irtifada 600 m. kadar daha yüksek. Bir günde deniz seviyesinden 5000 metrelere çıkmak aklimi-tizasyon açısından problem olabilir endişesi var. Kazımzade’ye sorduğumda problem olursa ilaç alabileceğimi söylüyor. Her

ihtimale karşı ilaç alıyorum. Bir müddet yürü-dükten sonra vücudum ısınıyor, ancak irtifa arttıkça rüzgarın şiddeti de artıyor. Ellerimde eldiven ve başımda başlık olmasına rağmen ellerim ve başım üşüyor. Kafamı kefiye ile sarıyorum ancak o da yetmiyor.Hava aydınlanmaya başladı ancak güneş ışığı henüz Demavend’in tırmandığımız ta-rafına ulaşmadı. Gruplar halinde tırmanırken genç bir hanım dağcının çığlık atarak ağla-dığını görüyoruz. Kızın el ve ayak parmakları donmaya başlamış. Yani soğuğun şakası yok! Rehberimize yedek şapka soruyorum. Neyse ki varmış, iki şapkayı üst üste takınca sert ve soğuk rüzgarın etkisini daha az hissedi-yorum ancak ellerim ve yüzüm hala üşüyor. Bu arada parkurun eğimi gittikçe artıyor ve bu da kaya ve taş yuvarlanma riskini artırıyor. Sık sık uyarılar yapılıyor. ‘’Dikkat taş’’ uyarıları arasında yanımızdan büyük bir taş hızla aşağıya doğru arkamızdaki grubun üzerine doğru yuvarlandı. Gruptakiler ani bir

refleksle sağa sola eğilerek olası bir facianın önüne geçtiler.İrtifa ile beraber rüzgarın da şiddeti artmış ve benim de enerjim bitme noktasına gel-mişti. Tırmanmaya başlayalı yaklaşık 4 saat olmuştu. Dik tırmanış beni çok zorlamıştı. Ye-tersiz kahvaltının da bunda etkisi vardı. Artık gücüm tükenmeye başlamış ve adım atacak halim kalmamıştı. Dağda inadın yerinin olmadığını ve dağla inatlaşmamanın dağcılık kurallarından olduğunun da biliyorum. Bir yandan soğuk diğer yandan kahvaltı yapma-mam bende ciddi bir bitkinlik oluşturmuştu. Çok arzu etmeme rağmen artık kendimde tırmanacak güç bulamıyordum. Takatim tükenmişti. Demavend’in (her dağcının başını döndüren) dumanlı zirvesine tırmanma hayali gören benim için Demavend tırmanışı buraya kadarmış. Artık ayaklarımda bundan sonra devam edecek mecal kalmamıştı. Buradan Demavend’in dumanlı zirvesiyle vedalaşıp geri dönecektim…(Devam edecek)

Hafif fakat çok soğuk bir rüzgar esiyor. zorlu, çetin bir par-kurun bizi beklediğinin farkındayım. Eğim Ağrı’ya göre daha dik ve irtifada 600 m. kadar daha yüksek. Bir günde deniz seviyesinden 5000 metrelere çıkmak aklimitizasyon açısın-dan problem olabilir endişesi var. Kazımzade’ye sorduğumda problem olursa ilaç alabileceğimi söylüyor.


sİNEma RaNG-E KHOda

ParmaK uÇlarıYla Gören ÇoCuK:

YUNUS EMRE TOZAL>

The Color of Paradise adı ile de anılan, film müziklerini çeşitli kuş-ların oluşturduğu, sabır ve şükür kavramlarına müthiş anlamlar

yüklenen filmin adını “Hüda’nın Rengi, Allah’ın Boyası, Cennetin Rengi, Sıbğatullah” isimleriyle de çevirenler olmuş. Farz edin ki, gözleriniz görmüyor ve her dokunduğunuz nesne O’ndan bir iz… Size gelen her ses, dokunduğunuz her çiçek, elinize aldığınız her toprak sizi Hüda’ya götürecek şifreler… Kalp gözüyle gören bir çocuğun arayarak kendini keşfetme Rabbini bilme yolunda hakikate yaklaşma arzusu…Görmeyen gözleriyle kâinatın dilini çözmeye çalışan, tefekkür eden, okuyan, anlayan, hisse-den bir çocuğun iç dünyasından dış dünyayla alakalı kurduğu ilişkiler ve bu ilişkiler boyunca insan fıtratına dair analizler… Terk etmenin unutmak olduğunu bilen bir ninenin şefkati ve merhameti, ninenin oğlu olan baba ve babanın gözleri görmeyen oğlu arasında olan bir hikâyeden insan-ı kâmil fotoğrafı. Mecidi, fotoğrafı işlerken hakikati arayan çocuğu kendi kendisiyle konuşturuyor. “Kendi kendisiyle konuşmak” Dücane Cündioğlu’nun deyimiyle beraberlik bildirir, vuslat halini anlatır. Kişinin kendi kendisiyle konuşması, kendi kendisiy-le beraber olduğu anlamına geleceğinden, beraberliğin iki yakasında da bir “ben” vardır. Muhammed rolündeki Mohsen Ramezani’nin parmak uçlarıyla dokunup hissederek ve işi-terek nasıl bir dünyaya gelmiş olduğunu anla-yabilme çabası, kâinatın sırlarını görebilecek kapıyı aralamasına vesile oluyor.

Filmin hemen başında Muhammed, okul bah-çesinde babasının kendisini alıp köye götür-mesi için beklerken yuvasından düşmüş yavru bir kuşun çığlıklarını duyar ve onu aramaya başlar. Kuş yavrusunu ararken diğer yandan da kedi sesini duyup kediyi korkutarak yavrudan uzaklaştırmaya çalışmaktadır. Nihayet kediden önce yavruyu bulur ve ağaca çıkarak elleriyle yoklayarak bulduğu yuvasına bırakır. Otobüste giderken ellerini dışarı çıkarıp rüzgârı yakala-maya çalışan bir çocuktur Muhammed. Ellerini dereye sokarak üzerinden su geçtiği taşlara dokunarak onları okumaya çalışan, kâinatın sırlarını keşfetmeye çalışan bir çocuktur. Par-mak uçlarıyla hakikati araması, modern insanı aynanın karşısına çıkararak müthiş dersler vermektedir. Kuşların konuştuğunu söyleyen, yer yer sesiyle kuşlara katılan, buğday tanele-rine dokunarak buğday tanelerindeki kâinatın şifrelerini çözmeye çabalayan bir çocuğun dün-yasından kendi dünyamıza, hakikat yolculuğuna çıkarır bizleri Muhammed. Dalga seslerinin ne anlama geldiğini anlayabilen bir çocuk, gittikçe kendisinden uzaklaşan modern insana can-canan ilişkisinde kafesini arayan kuş misali ten kafesinde tutuklu yaşamaktansa kanatlarını çırpa çırpa göklere yükselebilmeyi, kâinatın şif-relerini bir bütünün parçaları gibi görerek insanı kendisini keşfetmeye başlamasına çağırıyor. Muhammed bu kutlu yola, öğretmeninin şu sözüyle çıkıyor: “O’nu parmağının uçlarını kulla-narak görebilirsin…”Filmin kısaca konusuna gelecek olursak, Muhammed, ailesinden uzakta görme özürlüler

okulunda yatılı olarak okumaktadır. Okul tatile girer ve herkes çocuğunu almaya gelir. Ancak Muhammed’in babası geç gelir ve onu eve götürmek istemez. Baba, yeni kurmak istediği hayatında gözleri görmeyen çocuğuna yer olmadığını düşündüğünden oğlunu okuldan almak istemezse de mecburen alıp köyüne getirir. Muhammed’in annesi ölmüştür ve Muhammed’in varlığını bir engel olarak gören babası yeniden evlenmenin hesabını yapmak-tadır. Sonrasındaysa annesi ve oğlu ile kendisi için kurguladığı yeni yaşamın arasında kalır. İç dünyasında sürekli kendisiyle cebelleşen baba, şükretmenin ne olduğunu bilmemekte, kendin-den ve vicdanından sürekli kaçarak hayatına isyan etmektedir: “Niye O’na minnet duymalı-yım? Vermediği şeyler için mi?”Annesini üzen baba, gözleri görmeyen oğlu Muhammed’i yine gözleri görmeyen bir marangozun yanına vererek, yük olarak ondan

ranG-e KHodaHüda’yı parmağının uçlarıyla arayan, gözleri görmeyen ama kal-biyle kâinatın sırlarını fark edebilen bir çocuğun hakikati arama çabası: “Rang-e Khoda”. İnsanın eşref-i mahlûkat oluşunu fıtrat di-liyle beyaz perdeye anlatan 1999 yapımı bir Mecid Mecidi filmi.


kurtulmayı düşünür. Annesi çok üzülmüş ve hastalanmıştır. Vefat etmeden önce sanki vefat edeceğini bilen Nine, oğluna varını yoğu-nu vererek, dünyaya tebessüm ederek Hakk’a kavuşur. Hakk’a kavuşurken yüzü nurani bir renge bürünmüştür. Muhammed, aralarındaki tüm uzaklığa rağmen kâinatın dilinden o an ninesinin vefat ettiğini anlamıştır. Tıpkı Sezai Karakoç’un “Masal” adlı şiirinde doğudaki bir babanın batıda oğullarını kaybedişini, sihirli tabiat diliyle anlaması gibi… İstediği kızı kendisine vermeyen aileye de isyanlar etmek-te olan baba, annesini kaybedince oğlunu marangozun yanından alıp eve getirmek ister. Eve getirirken derenin üstünde köprü çöker ve oğlunu da kaybeder. Bir tarafta nefsine uyup hırsa kapılan, körleşmiş gözleriyle sabır ve şükür kavramlarını unutan ve yalnız kal-maktan korkan bir baba, diğer tarafta Allah’ı arayan bir kalp… Oğlunu bir yük olarak gören baba en sonunda pişman olmuştur fakat son pişmanlık fayda etmemiştir. Final sahnesin-de Muhammed ’i yitiren babanın kucağında Muhammed’in parmakları nurani bir ışıkla

canlanır, Muhammed’in Rabbe kavuştuğunu göstererek bitirir filmi Mecidi. Muhammed'in eli ninesinin Rabbe kavuşurken yüzünün aldığı aynı rengi almıştır.Ninenin Hakk’a kavuşurkenki yüzünün aldığı ve Muhammed’in filmin sonunda ellerinin aldığı Nurani renk ile filmin ismine gönderme yapan Mecidi, Tarkovsky'de görülen güçlü simge-sel anlatımıyla, başrolde gözleri görmeyen Muhammed’in muhteşem oyunculuğuyla bol ödül kazanmış. Muhammed rolündeki Mohsen Ramezani gerçek hayatta da kör bir çocuk olduğu için bu duyguyu harikulade oynayarak hissettiriyor. Muhammed’in babasını canlandı-ran Mohsen Ramezani ile ninesini canlandıran Salameh Feyzi de oyunculuklarıyla dikkat çeki-yor. Doğanın müthiş manzaralarında çekilen, fon müziğinin kuşların sesiyle ilerleyen film, Mecidi’nin duygu yüklü hikâyesini şairane bir

üslupla anlatmasına katkı sağlamış.Filmin en dokunaklı yerlerinden birinde, Muhammed'in marangoza öğretmeninin söylediklerini iktibas ettiği sahnedir. O sahne ile bitirelim yazıyı: Muhammed: “Beni kimse sevmiyor. Ninem bile. Herkes benden kaçı-yor çünkü ben körüm. Görebilseydim… Diğer çocuklar gibi köy okuluna giderdim. Ama ben dünyanın öbür tarafında, körler okuluna git-mek zorundayım. Öğretmenim Allah körleri daha çok seviyor dedi, çünkü onlar göremi-yormuş. Bende eğer öyle olsaydı bizi kör yap-mazdı dedim. Çünkü böyleyken onu göremeyiz dedim. O da bana Allah görünmezdir dedi. O her yerdedir onu hissedebilirsin dedi. Par-maklarınla onu görebilirsin dedi. Ben de her gün parmaklarımın dokunduğu her şeyde, her yerde Allah’ı aradım. Ve ona her şeyi anlattım kalbimdeki sırları bile.”

“Allah’ı bulana kadar ellerimle her yere dokunacağım ve bulduğumda da, kalbimin bütün sırları dâhil, her şeyi anlatacağım.”Rang-e Khoda


ORTAÇAĞ'DA YÜKSEK ÖĞRETİM

George MakdisiKlasik Yayınları

Elinizdeki eser, bugün yük-seköğretim denilen eğitim safhasının, modern dönem öncesi İslâm dünyasında ve Batı'da gelişimi üzerine yapılmış başlıca araştırma-lardan biridir. İslâm eğitim düşüncesi ve tarihi alanın-daki çalışmalarıyla haklı bir şöhret kazanan George Makdisi'nin bu eseri, klasik dönemin yükseköğretim anlayışı ve kurumları hak-kında önemli tartışmaları gündeme getirmiş ve birçok yeni çalışmayı tetiklemiştir. Medresenin ortaya çıkışını, bu kurumun medrese öncesi ve medrese dışı eğitim ku-rumlarıyla ilişkisini, farklılık ve benzerliklerini canlı bir tasvirle ortaya koyan eser, medreseyi bir yandan dü-şünce tarihi ve hareketleriyle ilişkilendirirken bir yandan da onun vakıf kurumuyla ilişkisini ele almaktadır. Fıkıh mezheplerinin oluşum sürecinde fıkıh eğitiminin rolüne dikkat çeken eser, eğitim kurumları tarihi çer-çevesinde konuyu ele alma-sına rağmen genelde İslâm hukuk tarihinin, özelde mezhepler arası ilişkilerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.

YÜKSEK ÖĞRETİM VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRMEDE KARAKTER EĞİTİMİ

Ayşen Bakioğlu / Nur SılayNobel Yayınevi

Eğitim kurumlarında gerçekleşen ders dışındaki tüm faaliyetler de karakteri eğitme yöntemlerinden biri olarak kullanılabilir. Karak-ter eğitimi bireylerin iyi ile kötüyü ayırt etmelerinde, iyi olanı takdir etmelerinde ve iyi davranışlar sergilemele-rinde yardımcı olma rolünü üstlenmiştir. Kaybolmakta olan değerler üzerine endişe-ye kapılan toplumlar, eğitim kurumlarının da üzerlerine düşeni yapmalarını bekle-mektedir. Yükseköğretimde topluma hizmet etmeyi öğrenme etkinlikleri karakter eğitiminde kullanılan yön-temlerden biridir. Vatandaş-lık eğitimi çerçevesinde sık olarak yer alan bu etkinlikler, karakter ve ahlak gelişimi için bir araçtır. Üniversite-lerin topluma karşı bazı gö-revleri olduğu bilinmektedir ve bunlar arasında öğrenci-lerinin ahlakî sorumluluğu da yer almaktadır. Karakter büyük oranda erken toplum-sallaşma ile oluşturulsa da, yükseköğretim deneyiminin öğrencinin kim ve ne olması konusuna etkisi devam et-mektedir.

SORGULANAN YÜKSEK ÖĞRETİM

Hüseyin KorkutNobel Yayın Dağıtım

İnsanoğlunun yaşam savaşı-nı öyle hızlı sürer ki çok defa geriye bakmaya bile fırsatı olmaz. Bir de görürsünüz ki kaçınılmaz son durağa gelmiş olursunuz. Oysa ki bu yaşam savaşının içinde dü-şünsel, fikirsel düzeyde nice birikimler ortaya çıkmakta-dır. Bunlar, insanın kendisi toplumun kültür hazinesine aktarmak ve maletmek ko-nusunda çaba göstermezse, üstelik başkaları da izlemez ve fark etmezse her şeyin yok olup gitmesi kaçınılmaz olur. Yaşam amaçlar zinciri içinde sürer. İnsanoğlu toplum içinde kültürün ya-ratıcısı ve yaratığı olarak bir kültürlenme süreci içinde hem yaratır hem de emeğin ürünlerini gelecek kuşak-lara aktarır. Bu konuda bazen duyarlı oluruz, bazen gelecek kuşaklara karşı görev ve sorumluluklarımızı savsaklarız.

HER İL’E BİR ÜNİVERSİTE: TÜRKİYE’DE YÜKSEK ÖĞRETİM SİSTEMİNİN ÇÖKÜŞÜ

İsmet PARLAK / M.K.KAYNARParagraf Yayınevi

Son aylarda kamuoyunun ve TBMM’nin gündeminde-ki konulardan birisi de 15 yeni üniversitenin açılması. Amaç her ile bir üniversite-nin kurulması. Ancak, nedir halihazırda varolan üniversi-telerin durumu? Bu çalışma, esas itibariyle, Türkiye’de üniversiteler işlevlerini ne kadar yerine getirebiliyor? ” sorusu ile ilgilenmektedir. Kamu hizmeti kavramı ve bu kamu hizmetinin üniversi-teler tarafından ne kadar etkin ve verimli bir şekilde yerine getirilip getirilmediği ise bu soruya cevap verebil-mek için kullanılan analitik bir çevre olarak düşünül-müştür. Bir başka değişle bu çalışmada, kamusal bir hizmet üreten kurumlar ola-rak üniversitelerin, kendile-rinden beklenen hizmetleri etkili ve verimli bir biçimde yerine getirip getirmedikleri araştırılmaya çalışılmaktadır.

KİTaPLıK


YADEX 201310. Yapı, Dekorasyon, Tadilat ve Ekipman FuarıSektör: Yapı İnşaatŞehir: MarmarisFuar Tarihleri: 06.11.2013 – 09.11.2013Web: www.marmarisfuarcilik.com

CONTEMPORARYİstanbul Çağdaş Sanat FuarıSektör: Hediyelik EşyaŞehir: İstanbul-Lütfi KırdarFuar Tarihleri: 07.11.2013 – 10.11.2013Web: www.contemporaryistanbul.com

ORTADOĞU GIDA 20135. Gıda FuarıSektör: GıdaŞehir: DiyarbakırFuar Tarihleri: 14.11.2013 – 17.11.2013Web: www.tuyap.com.tr

RAILWAY İSTANBUL 2013Demiryolu Teknolojileri ve Hafif Raylı Sis-temler FuarıSektör: Makine-TeknikŞehir: İstanbul-İFMFuar Tarihleri: 14.11.2013 – 17.11.2013Web: www.cnrrailwaysistanbul.com

YENİLENEBİLİR ENERJİ 2013Yenilenebilir Enerji FuarıSektör: Enerji-Isı-HavalandırmaŞehir: İstanbul-İFMFuar Tarihleri: 05.12.2013 – 08.12.2013Web: www.yenilenebilirenerjifuari.com


ÇİzGİ YORum YaKuP GÜLER

Nalçacı Halil Dergahı: Restorasyon uygulamasıÜsküdar

Yerebatan Sarnıcı:Rölöve, restitüsyon ve

restorasyon projeleriFatih

Şeriyye Sicilleri ve Meşihat Arşivi Binaları:Rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleriFatih

Tercumanı Yunus Sıbyan Mektebi:

Rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri,

Fatih

Emirgan At Ahırları: Rölöve, restitüsyon,

restorasyon projeleri Sarıyer

Evliya Çelebi Mah. Kıblelizade Sok. Tepe Han. No:1/12 Beyoğlu / İSTANBULT: 0212 251 43 01 F: 0212 292 15 82 M: [email protected]

Tescilli Sivil Mimari Örneği: Ahşap yapı rölöve, restitüsyon,

restorasyon projeleri Arnavutköy

Nalçacı Halil Dergahı: Restorasyon uygulamasıÜsküdar

Yerebatan Sarnıcı:Rölöve, restitüsyon ve

restorasyon projeleriFatih

Şeriyye Sicilleri ve Meşihat Arşivi Binaları:Rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleriFatih

Tercumanı Yunus Sıbyan Mektebi:

Rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri,

Fatih

Emirgan At Ahırları: Rölöve, restitüsyon,

restorasyon projeleri Sarıyer

Evliya Çelebi Mah. Kıblelizade Sok. Tepe Han. No:1/12 Beyoğlu / İSTANBULT: 0212 251 43 01 F: 0212 292 15 82 M: [email protected]

Tescilli Sivil Mimari Örneği: Ahşap yapı rölöve, restitüsyon,

restorasyon projeleri Arnavutköy