Upload
jvmensch
View
132
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Aarde 1 hoofdstuk 5
Citation preview
H5 Opbouw en afbraak van reliëf
1 Oriëntatie
Hoe zijn de continenten, gebergten en
oceanen op aarde ontstaan?
Is er regelmaat in de uitbarsting van vulkanen en het optreden van aardbevingen?
- Uitbarstingen zijn een gevolg van bewegingen in de aardkorst
Welke processen zorgen voor de afbraak van het reliëf op aarde?
-Verwering: invloed van zon, vorst en water
-Transport door
zwaartekracht,
wind en water
2 De Atlantische Oceaan wordt steeds groter
2.1 Het actualiteitsprincipe - Het heden is de sleutel voor het verleden
2.2 De tijdschaal van geologische processen - De tijd moeten we rekenen op een geologische tijdschaal
- De tijdschaal van processen kan enorm verschillen
2.3 Geologische ouderdom
- Geologische tijdvakken: gidsfossielen
- Relatieve ouderdom - Absolute ouderdom
3 Platentektoniek: continenten op de lopende band
3.1 De opbouw van onze aarde
Twee manieren om de opbouw weer te geven:
3.2 Het afkoelsysteem van de aarde
- Natuurlijk systeem: veel warmte opgeslagen- Convectiestromen: heet gesteente stijgt op en koelt af
3.3 Mid-oceanische ruggen en subductiezones
Platentektoniek: lithosfeer is in beweging
Plaatgrenzen: uit elkaar of naar elkaar toe
1.Mid-oceanische rug: divergente plaatgrens
2.Diepzeetrog: convergente plaatgrens met subductie
3.4 De transforme plaatgrens
Transforme breuk: aardkorst beweegt horizontaal tegengesteld
langs elkaar
4 De opbouw van reliëf door vulkanisme
4.1 Explosief en effusief vulkanisme
Twee factoren zijn bepalend:
1. De dikte van het bedekkend gesteente
2. De samenstelling van het magma
4.2 De vulkaanvormen
Vier hoofdtypen, afhankelijk van het eruptietype:
1.Schildvulkaan
2.Spleetvulkaan
3.Stratovulkaan
4.Calderavulkaan
4.3 De spreiding van vulkanen
Vulkanen komen voor op drie plaatsen:
1.Bij mid-oceanische ruggen
2.Bij subductiezones
3.Boven hotspots
5 De opbouw van reliëf door gebergtevorming
5.1 De gemeenschappelijke kenmerken van gebergten
- Gebergtevorming bekijken we in miljoenen jaren- Voorafgaand aan gebergtevorming: dalingsgebied (geosynclinale)- Gebergten bestaan uit harde geplooide gesteentelagen- Verticaal werkende krachten: opheffing, gebergtereliëf- Hoogte is afhankelijk van ouderdom- Gebergten liggen aan de randen van (vroegere) continenten
5.2 Het ontstaan van plooiingsgebergten
Horizontale druk:
1.Bij subductiezones
2.Door botsing van continenten
5.3 Het ontstaan van breukgebergten
Opheffing van een oud gebergte tot middelgebergte:
-Ontstaan van breuken
-Stijgingsgebieden: horsten
-Dalingsgebieden: slenken
6 Aardbevingen
6.1 Aardbevingen bij plaatranden en breuken
-Aardschok vindt plaats in het hypocentrum-Aardbeving wordt het eerst gevoeld in het epicentrum
6.2 De schaal van Richter
- Wordt gemeten met een seismometer- Aan de hand van de omvang van de trillingen van de grond- Magnitude: op logaritmische schaal
6.3 Het ontstaan van een tsunami
- Vloedgolf als gevolg van een aardbeving- Grote verticale waterverplaatsing- Meestal bij >7,0 op de schaal van Richter- Vooral bij subductiezones- Ook als gevolg van aardverschuiving
7 Afbraak van reliëf door verwering en massabewegingen
7.1 Fysische verwering en chemische verwering
Verwering: de processen die zorgen voor de afbraak van gesteente
Erosie: de opname en transport van het afbraakmateriaal
Twee manieren van verwering:
1.Mechanische (fysische) verwering
Gesteente wordt afgebroken zonder dat de samenstelling verandert
-Vorstwerking
-Vergroot het oppervlak van het gesteente
2.Chemische verwering
Verkleining en verandering van de samenstelling van het gesteente door werking van:
-Water
-Zuurstof
-Zuren
7.2 Transport van afbraakmateriaal door zwaartekracht
Massabewegingen: verweringsmateriaal wordt door de zwaartekracht in beweging gezet. Drie manieren:
1.Vallen-Puinhelling-Bergstorting
2.Vloeien-Modderstroom
3.Glijden-Aardverschuiving
8 Erosie en sedimentatie door wind en water
8.1 De opbouw van een rivierstelsel
Erosie als gevolg van de hydrologische kringloop:-Afstromend water vormt eroderende geultjes-Geulerosie zorgt voor ontstaan stroomstelsel-Menselijke activiteit kan zorgen voor versnelde bodemerosie
8.2 Afvoer van water in stroomgebieden
- Grondwater stroomt ook naar rivieren
- Dit is de basisafvoer
- Oppervlaktewater zorgt voor
piekafvoer
- Samen: debiet
- Regiem: de verdeling van de totale afvoer van water over het jaar
8.3 Puinwaaiers aan de voet van een gebergte
Afname in stroomsnelheid van een rivier:-Sedimentatie-Puinwaaier
In woestijngebieden:-Duinvorming
8.4 De opbouw van een delta in zee
Uitbouw van rivierafzettingen in zee:-Delta-Scheve gelaagdheid-Veel erosie -> grote delta
9 De gesteenten op aardeVier hoofdgroepen in de gesteentekringloop:
1.Sediment-Losse deeltjes-Afgezet door water, wind of ijs-Kan ook organisch materiaal zijn (veenlagen, kalk)-Transport door water en wind: selectie in korrelgrootte-Transport door ijs (morene): geen selectie
2. Sedimentgesteente-Verdicht en verhard sediment-Onder grote druk-Bijvoorbeeld zandsteen, kalksteen, schalie-Kan fossielen bevatten
3. Metamorf gesteente-Verharding en vervorming door gebergtevorming-Samendrukking en plooiing-Verhitting omringende gesteentelagen door magma-Bijvoorbeeld leisteen, marmer
4. Stollingsgesteente / dieptegesteente-Gestold vloeibaar magma-Bestaan uit kristallen-Grootte van de kristallen is afhankelijk van de afkoelingssnelheid-Bijvoorbeeld graniet, basalt