रॉबी िडिस हा यां या यकलेतील जीवनपाटाचा आलेख मांडताना सुरवात सर जे.जे. कूल ऑफ आटर्ने करावी लागत.े याकिरता सर जे.जे. कूल ऑफ आटर् या मूळ ककलेची अ यासाची बैठक समजून घेत यांचा प्रवास थेट लंडन या १९५६ला से ट्रल कूल ऑफ आ र्स अॅ ड क्रा स येथील अ यासक्रम आिण युरोपीय ग्रािफक ककला असा जोडत शोधावा लागतो. यामुळे १९४७ या वातं यो र नंतरची भारतीय उपयोिजत यकला कशी उ क्रांत झाली त ेउमज यास सोपे जाईल असे वाटते. इ.स १८५७ थापना झाले या सर जे.जे. कूल ऑफ आटर् म ये राबिव यात आलेले पिहले िस याबस िवषयी...अथर्बोध हो यासाठी मूळ नेटसाईट या आधारे इंग्रजी मािहतीचे “मा या मराठीतील” भाषांतरांचा प्रय न... (रंजन र. इं. जोशी.) “िद साउथ िकंग टन िस टीम” िवषयीची न द ‘सर जे.जे.  कूल ऑफ आटर्चा इितहास’ हे केळकर िलिखत पु तक व ‘अॅनलस ऑफ अॅपलाईड आटर्’ हे अ यंकर िलिखत पु तक यांतून िमळतो. माझे कुतूहल जागतृ होऊन इंटरनेटवर शोध घेताना प्र तुत मािहती िमळाली. हा शोध घे याचे कारण िब्रटीशांनी  या आटर्  कूल या थापनेनंतर सर जमशेटजी व नाना शंकरशेट  यांना अिभपे्रत असलेली कला िशक्षण प धती न तयार करता “िद साउथ िकंग टन िस टीम” िह िशक्षण प्रणाली घाईघाईने आणून मूळ भारतीय पारंपािरक कलाकारां या कलािनिमर्ती प धतीला न या (िनदान यावेळ या) जागितक  यवहारात उपयुक्त प धतीला प्रथम कां िवकिसत 

केली नाही? हा िवचार करताना असे वाटले िक कदािचत सर जमशेटजी व नाना शंकरशेट  यांना अिभपे्रत असलेली कला िशक्षण प धती नंतर कालांतराने िवकिसत करता येईलच असा देिखल  यावेळेस िवचार केलेला असावा.  “भारतीय िचत्रकला ?” प्र निच ह अस याचे कारण सां कृितक या िविवधतनेे आिण जगातील अनेक सां कृितक या देशां या आक्रमणांना पचवून तयार झाले या कोण या “भारतीय िचत्रकला ?” ना  या िस याबस म ये बसवावे हा ग धळ िब्रिटशां या मनात असावा. सर जमशेटजी व नाना शंकरशेट  यांना अिभपे्रत असलेली कला िशक्षण प धती िह  यां या मनातील कोणती “भारतीय िचत्रकला ?” आकृितबंधनातील अिभपे्रत होती? पुढे सवर् पिरिचत “बॉ बे  कूल” ओळख प्रथम कोणी उ चारली?  या अ या अनेक प्र नां या कुतुहलाने हा अ यास सु  झाला. उपयोिजत िचत्रकलेचा समांतर अ यास होणे देखील आव यक आहे. हे सवर् िवचारमंथन िनरपेक्षतनेे  हावे  हणूनच हा मागर् स या िनवडला. युरोपीय िचत्रकला एकरेषीय प धतीने सहज समजू शकत.े परंतु आप याला हा इितहास आजचे वतर्मान समज यासाठी वरीलप्रमाणे प्र नांची साखळी सोडवत जावे लागत ेअसे मला जाणवले.  सोबत या छायािचत्रातील िचत्रकार िरचडर् ब्रूचेट याने प्रथम “िद साउथ िकंग टन िस टीम” िवकिसत कर यात मह वाची भूिमका बजावली अशी इंटरनेट मािहती देत.े खरतर याचा शोध या या प्र यक्ष मूळ देशा या ग्रंथसंग्रहालयातून घेता आला पािहजे.  िख्र तोफर फे्रली ग्स  यांचे “िह टरी ऑफ िद कॉलेज” हे इ.स.१८३७ म ये इंग्लंडम ये  थापन झाले या “िद ग हरमे ट  कूल ऑफ िडझाईन”   

 “िद साउथ िकंग टन िस टीम” मधील एक वगर् इ.स. १८४५)  िवषयी या इ.स.१८४५ मधील  यावेळचे मुख्याधापक िरचडर् ब्रूचेट यांनी न याने मांडले या कला िशक्षण प धती ब दल या वादािवषयी चचार् केलेली आहे.  कूल  या मुख्य  येया पासून िह कला िशक्षण प धती दरू जात आहे असा वाद होता. वादचा िवषय होता फाईन आटर्, अॅपलाईड आिण कमिशर्यल  आटर् व िडझाईन  यांचा योग्य समतोलपणा  या कला िशक्षण प धतीत साधला जात नाही. (गंमत आहे आजही दीडशे वरील वषार्नंतर देिखल तो सवर्त्रच चालूच आहे.) िद  टॅ् द येिथल सोमसट हाउस म ये ता पुर या जागेत “िद ग हरमे ट  कूल ऑफ िडझाईन” ची सोय इ.स. १८३७ म ये केलेली होती.  याजागेत ज म, लग्न व मृ य नोदणी ऑिफस येणार होत.े इ.स. १८५३ म ये “िद ग हरमे ट कूल ऑफ िडझाईन”चे  थलांतर राजवा यासारखेच “माल ब्रो हाउस” म ये झाले. हे िप्र स अ बटर् मुळे शक्य झाले. आटर् टीचसर् टे्रिनगं िवभाग तथेेच ठेवला. पु हा हे “िद ग हरमे ट कूल ऑफ िडझाईन” बाजू याच ि हक्टोिरया व अ बटर्  युिझयम  या झाले. मुख्याधापक िरचडर् ब्रूचेट यां या इ.स. १८६१ला झाले या मृ यनंतर हे आजचे सुप्रिस ध “िद रॉयल कॉलेज ऑफ आटर्” नावाने सवार्ना पिरिचत झाले. अनेकदा ग हरमे ट आटर्  कूल हणूनिह ओळखले जात असे. पुढे साउथ िकंग टन  कूल अशी अजून एक ओळख होत गेली. िरचडर् ब्रूचेट यां या मुख्याधापक  हणून कारिकदीर्त ि त्रयाकिरता देखील िवभाग िनमार्ण केलेला होता. िवज्ञान व कला शाखा वेग या हो याच. रॉयल अॅकॅडमी 

1  

कूल लंडनम ये प्रिस ध होतचे.  याचे थलांतर इ.स. १८६७ला सोमसट हाउसमधून नॅशनल गॅलरीत झाले.  या सं था ग हरमे ट  कूलपूवीर् हो याच व यांचे अॅकॅडमीक आटर् टे्रिनग उपल ध होतचे. इंग्रजरा यवटी खालील इतर देशांवर देखील त ेअंमलात आणले जाई. इ.स. १८३० पयर्ंत अनेक िचत्रकार यातून तयार झाले. ग हरमे ट कूलना आिथर्क या सक्षम  यापारी उ प नावर केले जात असे. ग हरमे ट कूल अॅकॅडमीक आटर्वर भर न देता बर्याचदा राजकीय याच वापर होत असे. काहीकाळाने िब्रिटशां या लक्षात आले िक औ योिगक (इंड टी्यल) व उपयोिजत िडझाईन युरोपीय देशा या तुलनेत खूपच मागे आहे. रा ट्रीय थरावर  या  टीने प्रिशक्षणाची साखळीच राबून लंडन  कूल म यवतीर् ठेऊन  याकिरता लोका यातुन पैसा उभा केला. िविलयम डायीसी हे पिहले संचालक व  यां या हाताखाली िरचडर् ब्रूचेट तयार झाले. अंतगर्त वादातून इ.स. १८५३ला हेन्री कोल मुख्य झाले. इ.स. १८५२ला झाले या “गे्रट एिक्झिबशन” मधून िमळाले न यातून 

(गे्रट एिक्झिबशनचे यावेळचे दालन इ.स. १८५१)         मो या जागेवर हेन्री कोलिन साय स व आटर् डीपाटर्मे टसह िवकिसत केले. हेन्री कोल हुशार होत.े  यांनी िरचडर् रेडगे्रव या उ म िचत्रकाराला हाताशी ध न बॉटनी िवभाग इ.स. १८४७म ये सु  केला.  रेडगे्रविन िविलयम डायीसी िचत्र संक पनेची हेन्री कोल या मदतीने “िद साउथ िकंग टन िस टीम” ज माला घातली. अ यंत प्रभावी कलािशक्षण प धती सवर् इंग्रज राजवटी या देशातून इ.स. १९३० पयर्ंत  जवली. (भारतात इ.स.१९२८ पयर्ंत कायम होती. सर जे.जे. कूल ऑफ आटर् म ये कॅ टन सालोमन व मद्रास कूलचे डॉक्टर हंटर यांनी भारतीय वाचा िवचार

जवला यातूनच पुढे “बॉ बे कूल” िवकिसत झाले...रंजन जोशी िनरीक्षण ) िरचडर् ब्रूचेट यांनी प्रथम हा िशक्षण क्रम राबिवला.  यांनी  याखाने  या िस टीमला  जव यास कारणीभूत ठरली.  कोसर्ची रचना २३ तरावर अनेक उपिवभागात मांडली होती. वेगवेग या िम िशक्षण तरांना िनवड याची संधी िव या यार्ंना होती. मािशिन ट, इंिजिनअसर् आिण फोरमन यांनी १ त े५ तरांची िनवड करावी आिण मधील सवर् तर गाळून थेट २३ तरावर जाता येत असे. टेक्नीक स टडीज व ऑरनामे टिल ट चे िव याथीर् सवर् २३ तरांचे िशक्षण घेत. सवर्साधारण िव याथार्ना मोफत िशक्षण व यांना आिथर्क मदत िमळत असे. तो कला िशक्षक होऊन जात असे. रा ट्रीय िश यवृ ी िमळालेले हे इंड टी्यल िडझाईनअसर् होत व यांना फी आकारली जात असे. यातील काही फाईन आटर् कड ेजात. ि त्रयांना अधर्वेळ वेग या वगार्त घेत असत. मुख्यतः ल करातील गणवेशात अगरख्यासह मॉडले मांड यात येई. इ.स. १८६१ पयर्ंत ि त्रयांना रॉयल अॅकॅडमी कूलम ये प्रवेश न हता. थोडक्यात वरील मािहती अ यासताना इंग्लंडम ये ि हक्टोिरयन आटर् आिण आटर् अॅड क्रा स या जडणघडणीचा हा काळ जो भारतात जवळपास यास सुमारास अमंलात आणला यामुळे नक्कल व पात लादला गेला. (लंडन या १९५६ला से ट्रल कूल ऑफ आ र्स अॅ ड क्रा स येथील अ यासक्रम रॉबीिन केला याची पाळमुळे येथे असावीत...रंजन जोशी) िविलयम मॉरीस (१८३४-१८९६)  यांनी इंग्लंड मिधल खेडगेावात पारंपािरक नक्षीकाम करणारे कारागीर  यां या कलेतून पे्ररणा घेऊन अधौिगक क्रांती या (यांित्रकी) लाटेला थोपुवून धर यासाठी “आ र्स एंड क्रा ट” शैली या  वारे  क कला चळवळ उभारली. िनसगार्तील पाने,फुले,फळे यानचे आकार, वेलीची लयदार वाढ इ यादी या नक्षीकामातून  याचे िनरीक्षणाने नवे आकृितबंध संक पून, सजर्नशीलतचेे गुण सांभाळत िवकिसत केले.  या न या मुलभूत  य घटकांनी 

औ योिगक क्रांती या यांित्रकीपणाला िवरोधक अशी भाषा तयार केली. कला कुसरीतील काटेकोर कारागीरी हे मह वाचे गुण  यातून घेतले.       इ.स १८३०  याकाळात सु  झालेले “आ र्स एंड क्रा ट” शैली चे मह व इ.स १९५० पयर्ंत  यापून रािहले. शंभर वष यापासून िन य जीवनातील उपयोिज वा या गरजेतून व त्र,घरातील फिनर्चर इ यादी या िनिमर्तीवर प्रभाव रािहला. पाहा पुढील दोन िचत्र...  सवार्त शेवटचे िचत्र मािसक जािहरात आशयिचत्र इ.स.१९००: या िचत्रातील तपशील हा श दशः “भाषांतर” प्रमाणे िचत्र पातून पाह यास िमळतो. एकाच क्रीमचे सहा उपयोग िचत्रकथन प धतीने मांडले असून िविलयम मोरीर्सकृत “आ र्स आिण क्रा टचा” प्रभाव िचत्ररेखाटनातून जाणवतो. या िचत्रातून  या वेळे या जीवनशैलीचे दशर्न होत.े छायािचत्र कलेचा ज म झालेला हा काळ असूनही हे िचत्र मनास गंुतुवून टाकते. िचत्रकार मात्र कोण आहे ते कळत नही.    

 िभ ीिचत्र इसवी सन १९०० िचत्रकार रावबहा दरू धुरंधर. िचत्र िवषय: भारतीय रे वेप्रवास. भारतात िवशेषतः मंुबईत िब्रटीशकालीन (बॉ बे  कूल) भारतीय िचत्रकार रावबहा दरू धुरंधरांनी 

2  

भारतीय रे वे प्रसाराकरीता अनेक िभ ीिचत्र ेवा तववादी िचत्रशैलीतून  केली. िचत्रातून संदेश कथन प धती परंतु मांडणीतून अक्षर रचनेला मात्र 

दु यम थान असे िचत्र व अक्षरे (टेक् ट व ईमेज) एकमेकास िवसंगत असा एकंदरीत प्रकार होता. रंगसंगती मात्र भडक पारंपािरक भारतीय पा तीची नसून युरोिपय पा तीची पे टल अशी िफकट आहे. हा भारतीय उपयोिजत कलेचा प्रारंभ काळ होय. इसवी सन.१९००  या काळातील वेशभूषा व जीवनशैलीचा  या मक अनुभव या िभ ीिचत्रातून आपणास िमळतो. भारतीय ग्रामीण जीवन  यातून    प्रतीत होते. टूलूलॉत्रक  याचे हे िभितिचत्र इसवी सन १९०० चा काळ: भारतात जे हा धुरंधर भारतीय रे वेसाठी िभ ीिचत्र करीत होत े याच काळात फ्रा सम ये टूलूलॉत्रक या िचत्रकारा या िभ ीिचत्रातून तथेील चंगळवादी जीवनशैली प्रितिबिंबत होताना िदसते, परंतु येथे िचत्रास साजेसी सुसंगत अक्षर रचना मांडणी िदसत.े यकले या गुणव े या  टीने मात्र 

या दो ही िचत्रकारां या कलाकृती िन वळ उपयोिजत कला न राहता  या 

अिभजात सजृना मक वाटतात. िचत्रकार रावबहा दरू धुरंधर यां या कलाकृतीतील अक्षररचना जरी िवसंगत वाटली तरी त ेयुरोपीय व भारतीय असे एकित्रत मोहक िम ण जाणवत.े    क बोध िच हाचा (visual signs) जागितक  तरावर योगदान देणार्या मह वा या  यक्तीत रॉबी िडिस वा या भारतीय उपयोिजत िचत्रकाराचा क्रमांक लागतो. आजचे जग चंद्रमोहीम व मंगळमोिहमां या वैज्ञािनक प्रगतीमुळे  यापार, उ योग, दळणवळण व सां कृितक देवाणघेवाण िव तार यामुळे जग खूप जवळ आले आहे. मुळ या वसईकडील रॉबी िडिस वा  या िचत्राकारांने न यानेच आज िवकिसत झालेला Intraculture हा जागितक सं कृतीचा समानपातळीवर नेणारा िवषयाचा पिरचय प नास वषार्पूवीर्च  यां या कभाषा मा यमातून भारतास क न िदला. युरोपची सं कृती सोळा या शतकानंतर रेनेसा स या नव िवचाराने  ढवळून िनघाली. मुद्रणकलेचा उदय तसेच अधौिगक क्रांती  यामुळे तथेे िवज्ञान युग अवतरले  यातील ि थ यंतरातून तंत्र िव यानाने झपा याने वाढ झाली. सतरा या शतकात  बे स सारख्या अिभजात लेिमश िचत्रकाराने कला आिण 

अथर्कारण एकत्र आणले.(आप याकड ेिदडशेवाषार्पूवीर् राजा रवी वमार्ची िचत्र सवर् घरात मुद्रण म यमातून पोहोचली.) चारशे वषार्त युरोपातील  यापाराचा िवकास झाला. आज या कोप रेट जगाची सु वात झाली व  यामुळे िवचार प्रसारण व मा यम मह वाचे ठरले. हे सां कृितक अिभसरण भारतास १९४७  या  वातं यानंतर पिरिचत झाले.१९४५ नंतर दसुर्या महायु धा या समा ती नंतर आज अनुभवीत असले या जागितकीकरणाची सुरवात झाली. १९५६ त े१९६७ या कालखंडात रॉबी िडिस वाना  

(रॉबी िडिस वांचे िव याथीर् दशेतील िह काही काम यां या वरील मॉ दे्रयुइयन, अ बटर् युरार इ यादी युरोिपयन प्रभाव

दाखवते.)

3  

(पुढील िचहे सर जेम ये िव“कमिशर्य(कॅग) यवातं योथापन झप्रोफेशनलपािरतोिषकिवभागाचेयातून िआटर् क्रािदसनू येत

िचत्र हे रॉबी िडजे.जे. कूल ऑिव याथीर् असतानयल आिटर् ट िगया भारतातील ो र काळात (१झाले या या ल सं थेचे १९५िषक प्रा त िव यचे पो टर िडझाि हक्टोिरयन आट शैलीचा प्रभ

येतो.)

िडिस हा ऑफ आटर् ाना िग ड” ल १९४८) ५३ मधील याथीर्

झाईन. आटर् व भाव

        युरोपातीलअनुभव घेतप नास या अडिे तती कयावसाियकप तीने म(पुढील दोनवा तवादातूपांतरीत कगुणव ा अध

रॉबी िडिससमजावून घइटािलयन यलागतो. याबाजारपेठेतूनयु. के. मधीप्रितिबबं ज

4 

ल वा त यात  याचता आला.  या काा वरील कोप रेट उकेली व जािहरातकक  तरावर गुणवमांड या. न येशूची िचत्र रॉबतून ग्रािफक्स शलैीकर याची कसंकअधोरेिखत करत.े)

  वा या कामाचे वैघेताना आटर् नो हया शैलीचा िवचारा शैलीचा िवकास ून झाला. रॉबीचे धील काम अ यासजाणवत.े आटर् नो ह

चा प्र यक्ष ाळात  यांनी उ योगांची कला ापूणर् 

ॉबीन या लीतील क पन

 विैश ठय हा  र करावा लंडन या लंडन व  सताना  याचे हा  

(गौतम बुजयंतीिनअिखल भरॉबीची पकल कृा तीजीवनच खालील दअक्षरे यजगप्रिसकिरता क

 इटािलयनचिडिस वाचे अ यासता    

बु धा या २५०िनिम टयमपभारतीय थरापािरतोिषक प्राती यामळेु रीिब बदले.) देवनागरीत केयाचें लडंन मध

िस ध लेटरा सेटकेलेली आहेत.

चा नमुना व खाली काम तुलना मक येत.          

 

   ००वी मपचे रावरील ा त िबचें केलेली िह धील ट िनमार् यां  

  

लील रॉबी क प धतीने               

      

 

(पुढील स१९६७ यआहेत.)

लेड पतो

िव तीला क्

मॅक्स ि पन

चेन सायको

कॉिटश हॉ

इंिग्लश इले

सवर् िच हे १९५या काळात केल

मौनटन क टर: इ

         क्लोथ फॉर ग सर्

       न वाटरप्रुफ से स:

  कोथेरपी: यु.के.

  हॉटे स: यु.के.

लेिक्ट्रक कंपनी: यु

५९ ते लेली

 इटाली  

    सर्: इटाली  

      स: इटाली 

        

    

यु.के.

यू कॅसल

यूमरी ज

पॅकेिजंग स

आयसीआय यां या काघेताना आटर्शैलीचा िवचशैलीचा िवकझाला. रॉबी

(कलर पॅलरॉबीन यव प द

कू्रिझगं: यु,के. 

  ओईल इंड ट्रीज:

5 

सटर: यु.के.

य लाि टक िडिवज

ामाचे वैिश ठय सटर् नो हा इटािलयनचार करावा लागतकास लंडन या बाी सरांचे लंडन व 

पॅलेटचा वरील नया कामा या पदाखवत.े)

   : यु.के.   

 िवजन: यु.के.  

समजावून न या तो. या ाजारपेठेतयु. के. 

ून 

 नमनुा प धतीचे

मधील कामप्रितिबबं जअगोदर यािच हांिकत होत असे. िलबटीर्”  हिवकासात तसहभाग देखऑ ट्रीया ययेत.े िवएव प्रितकातसेच ग्याियोगदान हाकर यात आनो हासेएनिगवोनानी कलाकारांनीवेधकपणे अकेला. रॉबी अ यासतानप धतीचा लागतो. िनीतीपासून िनमार्ण करठरला. िभआटर्डेको िकेला. इितहया  हणफ्रा स या शैलीतून जसमजेल अवैिश ठय. constructशैली चा वप्रथम िनवडपांतर हेतुिवचारानुसाप दत. अवप दतीनुसाखोली अ यसंक पन अTypograpकाटेकोरपणेसा सेरीफ लक्ष हा शैलकुणी एक घेता येत नितचा वापररॉबी सरांनीमला जाणव

म अ यासताना जाणवत.े राफेल िचा काळात प्रितमा  प्रतीके याचाच वयास इटलीत “

हणतात. या शैलीतथेील भौगोिलक खील लक्षात घ्यावया देशातून याचे ना येथील िचत्रकलमक आकृतीबंधाचिब्रय टी एनोझीओहा आकृितबंध िवकआहे. िह शैली पढेुनटो  हणून पिरिचव मािसर्लो डूडोवी

नी या शैलीचा उपयअनेक यश वी जाी िडिस वाचे कामना आटर्डेको ि वसदेिखल िवचार कर

ि व झरलंड हा देशन अिल त! जािहरार यात जगास माीिचत्र मा यमाला

ि वस ग्रीड प धतीहास संशोधक अलँयानुसार िह शैलीदोन देशां या िम

ज मली. अ यंत सअसे िचत्रकथन हे यांनी 

tivism(कन टकटीवापर करताना एखवडून घ्यावयाचे व तुनुसार अथवा ारसार िनमार्ण करवकाशाची िवभागणार लांबी/ ं दी/उंची या परीमाणातून कअक्षररचना(Concephy) व िनयमाचाणे करावयाचा. वअक्षरे व सजावटीलीचा आ मा.  यशोधक  हणून कुनाही. आंतररा ट्रीयर आज भरपूर होतनी  या प धतीने वत.े(संदभर्: Grap

याचे िचत्रकारा या व वापर जा त टाली या  कारणाचा वा लागतो. मूळ शोधता 

कलेचा प्रभाव चा वापर ओ िचत्रकाराचे किसत ढ िचत झाली. ीच या योग 

जािहरातीतून म स ग्रीड करावा श यु ध ातीचे नवयुग मागर्दशर्क ा मह व देत तीचा िवकास लन िवली ी जमर्न व 

म  िचत्र सोपे सहज याचे 

टीईझम) खादे िचत्र 

याचे 

रावयाचे िह णी गिणतीय आिण 

करीत eptual ा वापर मात्र तूचे िचत्र, 

टी कड ेकमी या शैलीचा कणाचे नाव य  तरावर त आहे. काम केलेले phic Style- 

 

PublicatioHudson bSeymour 

(आज भाअसलेली लंडनम यया जािहसंक पन असताना

on 1988-Thameby Steven HellChwast)      

भारतात लोकिप्रयी िह उ पादने रये जे.वा टर थिहरात सं थेत न कला िदग्दशर्का येथे जवली.

es and er and      

िप्रय रॉबी थो सन मखु्य शर्क ी.) 

 

     

 

  

हा संपूणर्भारतातीलप धत अ

सी.नटराजन

 

 

णर् सेट रोिब ं याील क सकं पअधोरेिखत करत

न डा ससर्: इंिडया

6 

        

या पनेची रतो.     

या  

 

 

              

 

         

खालील सयुरोिपययक्त ी आग्रािफक्सदीप तभंरॉबी िडिसभारतीय यक्ती १९५६ ते आप या सजृनशीलहणून वदेखील भआ यावरबहुतेक सरािहले. दु

वसईतील

               

सवर् इंिग्लश वस आज जगातीलस िडझाईन क्षेत्रभाप्रमाणे मानलिस हा िह एकय उपयोिजत िच

यानंा या सते १९६७ या का बरोबरीने उ कृील कलाि ग्दद शर्वागवले. यांभारतात १९६७लवर अगदी १९९०सवार्ंशी सौहादर्पददुवाने १९८५म

ल रॉबी िडिस

     

व

ल त्रातील ले जातात. कमेव िचत्रकार सवार्ंनी काळात कृ ठ शर्क या पुढे ला ० पयर्ंत दर्पूणर् संबंध म ये

हा आटर्

 

कूल व रॉबी या मनातीलशांतीिनकेतन या धतीर्वरील संकि पत सं थेस याचा लाभघेता आला नाही. लरी बेकरया सपु्रिस ध गांधीजीं या िवचार या प्रभावतील िब्रटीशआकीर्तेक्त सकंि पत “लो कॉ ट व एको फ्रडली” थाप यया आटर् कूलसाठी कर याचरॉिबचें व नं होते. यानुसार आराखडा देखील आखलाहोता. आज वसईतील हे प्रिस ध जागितक कला िव यापीठ झाले असते. खालसरुवाती या तीन यक्तींनीरॉबीन या कामा प्रभाव

न

ॅ

े

गेला

ील

वरटाकणार्या आहेत.  

र् ल

ग ज!

े

िह

े न या वळणावर िव तारतेय.

ि वस ग्रीड :      

 हा फोटो कोलाज द तावेज आहे. 

यां या प्र येका े थोडक्यात मािहती

अॅलेन लेचर :  

यांन तिेसको ड : प्रथम सुरवात क या वरील िचत्रातीलयांन तिेसको ड या यक्ती पासून यानुसार क्रमाने िबयाट्रीस वडर्, जॉसेफ मु लर ब्रुकामान, जॉन कमांडर, डिेनसबेली, डरेेक बडर्स सेल, जॉजर् डॉ बी, अॅलेन लेचर, कॉलीन फो सर्, जॉजमे यू, पीटर िव बगर्, इटलीतीसुप्रिस ध यूडीओ बोिजरीचे अॅि तिनओ बोिजरी आिण एफ.एच.के.हेन्रीयान हे सगळे दीवातं योतर भारतातील यांचे समकालीन िमत्र यशवंत चौधरी िह दसुरी यक्ती यां या नंतर येत ेभाईप की हे रॉबीन पेक्षा ये ठ होते. तअमेिरकेतून जगप्रिस ध ग्रािफक िडझाईनर सॉल बॉस यां या कडून प्रिशक्षण घेऊन आले होत.े यांनी

भारतीय जािहरात कलेला नवी िदशा िदली. आज या सवार्ं या पठडीतीलसुदशर्न धीर काम करीत असूनपरंपरा िडिजटल क्रांतीन

 

िबयाट्रीस वडर् :

जॉसेफ मु लर ब्रुकामान :

जॉन कमांडर :           

खूप मह वाचायानुसार िवषयी येथ

रॉबी िडिस

दे याचा प्रय न...

डिेनस बेली :

डरेेक बडर्स स

डिेनस बेली :

ेल :

हा :

7  

कॉलीन फो

जॉजर् मे यू

पीटर िव ब

इटलीतील सुबोिजरीचे अ

एफ.एच.के.ह

ो सर् :

यू : 

बगर् : 

सुप्रिस ध यूडीओअिॅ तिनओ बोिजरी

हेन्रीयान : 

ीओ री :

 

यशवंत च

भाई प की

8 

चौधरी :

 

की :

सदुशर्न धरॉबी िडिससु झालप्रवास “ििस टीमआ र्स अिडझाईन आिण पुभारतीय शांतीिनकेहोत पंधरमखु्य प्रवगेला. आयां या ऑफ आगेला आहअॅरीझोनागे या पाकमाब दिदली आ    

        

     

धीर : िस हानचा १९लेला यकलेतीिद साउथ िकंगम”ची ि हक्टोिरयअॅड क्रा स, बन कूल, ि वसप हा १९६७पासूय कभाषे या शकेतन क भाषाधरा वषार्पूवीर् (इप्रवाहातून वेगळआज वया या ८ आवडीचे “िद आयडनेटीटी” मआहे. अमेिरके यना िव यापी ा

९५६ला तील हा ग टन िरयन आटर्, बाहाऊस स िडझाईन सून शोधात

षा असा इ.स.२०००) ळा होत ८५ म ये माकर् म ये रम

ठ नेपाचंदशकातील दल स मानीय आहे.    

नू या ने यां या याचं य डॉक्टरेट