Onderwijstoepassingen

van BasiLex en BasiScript

Nelleke Oostdijk

BasiLex en BasiScript

• Nederlandstalige tekstcorpora

• Teksten voor en door basisschoolleerlingen (regulier, cluster 2)

- voor: teksten uit diverse schoolmethoden (taal, rekenen en zaakvakken) en

toetsen, leesboeken en stripboeken, ondertitels en RSS feeds van het

Jeugdjournaal (resp. 42, 38 en 20%)

- door: o.a. antwoorden op open vragen, stelopdrachten, dictees

• Verrijkt met diverse linguïstische annotaties, o.a.

- (BasiScript) genormaliseerde spelling

- POS tagging en lemmatisering

- Semantische labelling (DutchSemCor)

• Metadata; o.a. niveau, type onderwijs, groep, leeftijd, jongen/meisje, thuistaal,

bijzonderheden (bv +/- dyslectisch)

• Ontwikkeld voor o.a. onderzoek naar ontwikkeling van de lees- en

taalvaardigheid

Het belang van de woordenschat

“Een grote woordenschat vormt een belangrijke voorwaarde voor een goede

lees- en taalvaardigheid.”

“Kinderen met een beperkte woordenschat zullen ernstige problemen hebben

met het begrijpen van een tekst.”

Het leren van de Nederlandse taal vs het leren in de Nederlandse taal

Woordenschatvaardigheid:

- De betekenis van een woord kunnen afleiden uit de context;

- De betekenis van een woord kunnen afleiden uit de woordvorm;

- Gebruik weten te maken van een woordenboek.

Woordenschat: Het kennen van een woord (vgl. Kuiken & Droge 2010)

VormGesproken receptief Hoe klinkt het woord?

productief Hoe wordt een woord uitgesproken?

Geschreven receptief Hoe ziet een woord eruit?

productief Hoe wordt een woord geschreven en gespeld?

PositieGrammaticale receptief In welk patroon treedt het woord op?

patronen productief In welk patroon moeten we het woord gebruiken?

Collocaties receptief Welke woorden of welk type woorden kunnen we verwachten voor of

achter het woord?

productief Welke woorden of welk type woorden moeten we gebruiken bij dit

woord?

Functie

Frequentie receptief Hoe gangbaar is het woord?

productief Hoe vaak moet het woord gebruikt worden?

Toepasbaarheid receptief Waar verwachten we dit woord tegen te komen?

productief Waar kan dit woord gebruikt worden?

Betekenis

Concept receptief Wat betekent dit woord?

productief welk woord moet gebruikt worden om deze betekenis te uiten?

Associaties receptief Aan welke andere woorden denken we bij dit woord?

productief Welke andere woorden kunnen we gebruiken in plaats van dit woord?

Woordenschat: verwerving en verwerking

• Woorden worden niet in willekeurige volgorde geleerd:

concreet < abstract

morfologisch simpel < morf. complex

letterlijk < figuurlijk

family size: groot < klein

orthographic neighbourhood size: klein < groot

NB Ook de relatieve frequentie van woorden in de input gegeven door ouders

sluit aan bij verwervingsvolgorde.

• Hoogfrequente woorden worden beter gekend dan laagfrequente woorden

• Hoogfrequente woorden worden beter/sneller herkend dan laagfrequente

woorden

Mogelijkheden voor het toepassen van taaltechnologie

• Aanreiken van instrumenten die de ontwikkeling van educatieve materialen

kunnen ondersteunen:

- Streeflijsten v.w.b. de woordenschat

- Concordanties

- Meetinstrument voor het vaststellen van moeilijkheidsgraad/leesbaarheid

van een tekst

- Maten die kunnen helpen bij het toekennen van een tekstniveau naast het

oordeel van experts

• Ontwikkeling van apps om lees- en taalvaardigheid te oefenen

- Interactief

- Afgestemd op niveau van de leerling

- Voorzien van de mogelijkheid ‘intelligente’ feedback te geven

• Ontwikkeling van instrumenten om lees- en taalvaardigheid te toetsen

bv Woord voor Woord, een digitale toets voor meting van de leeswoordenschat

van leerlingen in het cluster 2 basisonderwijs (groep 4 t/m 8)

BasiLex en BasiScript

BasiLex

• Bron voor het afleiden van frequenties en distributies van woorden, collocaties

en andere n-grammen in verschillende typen materiaal (schoolmethoden en

toetsen, maar ook kinderliteratuur, ondertitels en RSS feeds), teksten

aangeboden aan verschillende leerjaren, etc.

• Rijke bron voor het leveren van basismateriaal voor oefeningen die middels

apps aangeboden worden.

BasiScript

• Geeft inzicht in geschreven taalgebruik door kinderen:

het gebruik van woorden (hoeveel woorden, hoeveel verschillende woorden,

welke woorden, hoe vaak, in welke betekenis, in welke contexten, welke

domeinen), de spelling van woorden, het gebruik van grammaticale

constructies, etc.

• Biedt de mogelijkheid na te gaan wat het mogelijke effect is van de

aangeboden teksten, het herhaald voorkomen van items, etc.

use – overuse – underuse woorden uit de beleveniswereld van het kind (nu)