Upload
radek-oryszczyszyn
View
892
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Czym jest teoria naukowa? Materiały z zajęć z metodologii nauk społecznych, Instytut Socjologii UwB
Citation preview
Czym jest teoria naukowa?
Metodologia nauk społecznych
„Teoria a praktyka”
Teoria
Praktyka?
Czym jest teoria?
W potocznym rozumieniu, teoria oznacza przypuszczenie, opinię, spekulację. Nie musi ona w tym przypadku mieć oparcia w faktach
„Pomysł lub zespół pomysłów, który ma na celu wyjaśnienie czegoś na temat życia lub świata, zwłaszcza taki, którego prawdziwości dotąd nie udowodnono” Longman Dictionary of Contemporary English, Essex 2000
W nauce, teoria jest zaproponowanym opisem, wyjaśnieniem lub modelem odnoszącym się do zbioru zjawisk naturalnych, zdolnym do przewidywania przyszłych zjawisk i możliwym do sprawdzenia poprzez eksperyment lub obserwację
Teoria jako system dedukcyjny
• Teorią T nazywa się domknięty dedukcyjnie zbiór zdań•Domknięty dedukcyjnie zbiór zdań T to taki zbiór, którego każda konsekwencja logiczna należy do T• Twierdzenia teorii są konsekwencjami logicznymi aksjomatów• Każde zdanie teorii jest aksjomatem lub twierdzeniem
Teoria aksjomatyczna
Aksjomaty – nietestowalne twierdzenia o których zakładamy, że są prawdziwe
Aksjomaty Euklidesa:
1. Dowolne dwa punkty można połączyć odcinkiem. 2. Dowolny odcinek można przedłużyć nieograniczenie. 3. Dla danego odcinka można zaznaczyć okrąg o środku w dowolnym punkcie i promieniu
równym odcinkowi. 4. Wszystkie kąty proste są równe. 5. Dwie proste, które przecinają trzecią w taki sposób, że suma kątów wewnętrznych po
jednej stronie jest mniejsza od dwu kątów prostych, przetną się z tej właśnie strony, jeśli się je odpowiednio przedłuży.
Teorie naukowe
Zakres
Makroteorie Mikroteorie
Funkcje
Teorie dotyczące zjawisk statycznych
Teorie dotyczące zjawisk
dynamicznych
Struktura Poziom
Poziomy teorii w naukach społecznych według Parsonsa i Shilsa
Systemy klasyfikacyjne ad hoc
Taksonomie
Struktury pojęciowe
Systemy teoretyczn
e
Systemy klasyfikacyjne ad hoc
Arbitralne kategorie skonstruowane po to, aby
uporządkować i zebrać obserwacje empiryczne.
nie są wyprowadzane z ogólniejszej teorii
porządku społecznego
„WSZYSCY KŁAMIĄ”
Systemy klasyfikacyjne ad hoc
Ogólnie rzecz biorąc, ludziom należy ufaćZdecydowanie się zgadzamRaczej się zgadzamRaczej się nie zgadzamZdecydowanie się nie zgadzam
Taksonomie• Systemy kategorii skonstruowanych odpowiednio do obserwacji
empirycznych.
• Opisują związki pomiędzy kategoriami.
• Dostarczają badaczowi jednostki rzeczywistości empirycznej i inspirują badania deskryptywne
Taksonomie
Działanie społeczne wg Talcotta Parsonsa
Orientacja na cel Sytuacja grupowa
Normatywnie regulowane
Wydatkuje energię
Struktury pojęciowe
• Kategorie deskryptywne są wbudowane w szeroką strukturę budowanych explicite twierdzeń.• Pozwalają nie tylko opisywać, ale również
przewidywać.• Twierdzenia odnoszące się do struktur pojęciowych
są uzależnione od obserwacji
Koncepcja systemu politycznego wg. Eastona
Systemy teoretyczne
• Twierdzenia powiązane ze sobą w sposób, który umożliwia wyprowadzenie jednych twierdzeń z innych.• System teoretyczny składa się z pojęć, zmiennych oraz twierdzeń tworzących system dedukcyjny
Teoria samobójstw Durkheima
1. W każdej grupie społecznej odsetek samobójstw zależy wprost od stopnia indywidualizmu
2. Stopień indywidualizmu zależy od zasięgu wpływu protestantyzmu
3. Odsetek samobójstw zależy od wpływu protestantyzmu
4. Zasięg wpływu protestantyzmu z Polsce jest mały
5. Odsetek samobójstw w Polsce jest niski
Miniaturowe odzwierciedlenie rzeczywistości, uwzględniające elementy istotne, pomijające niekonstytutywne elementy zjawiska
Modele służą do zrozumienia zjawisk, które nie zawsze da
się całościowo obserwować
Model
Model procesu wdrażania polityki Thomasa Smitha
Teorie jako modele
Ludzie tworzą teorie w celu wyjaśniania, przewidywania i panowania nad zjawiskami. W wielu przypadkach oznacza to tworzenie modeli rzeczywistości.
teoria jest dobrą teorią, jeśli celnie opisuje szeroką klasę obserwacji na bazie modelu złożonego z niewielu elementów S. Hawking
Jaka powinna być teoria naukowa?
• spójna z bardziej ogólnymi teoriami naukowymi• opierająca się na wielu różnorodnych dowodach• podatna na sprawdzanie, dyskusję• dynamiczna, podatna na zmianę• możliwie prosta
Meto
da
dedukc
yjn
aM
etoda
indukcyjn
a
Teoria naukowa wg Karla Poppera• Umożliwia potwierdzenie bądź
weryfikację obserwacji• Najlepsze są weryfikacje będące
rezultatem ryzykownych przypuszczeń• Dobra teoria wskazuje raczej na to, co
się nie może stać z wyjaśnianymi zjawiskami, niż na to, co się może stać• Teoria, której nie da się zaprzeczyć nie
jest teorią naukową• Każdy uczciwy test danej teorii jest
próbą obalenia jej• Potwierdzenie teorii jest mniej
pożądane niż jej negatywna weryfikacja
Teoria przed badaniami(Popper)
1. Skonstruuj explicite teorię
2. Wybierz twierdzenie, które poddasz obserwacji
3. Zweryfikuj empirycznie twierdzenie
4. Jeżeli twierdzenie zostanie odrzucone, wprowadź zmiany do teorii i powróć do etapu 2
5. Jeśli twierdzenie nie zostaje odrzucone, wróć do 2
Badania przed teorią(Robert K. Merton)
1. Analiza zjawiska i określenie jego podstawowych cech
2. Zmierzenie tych cech w różnych sytuacjach
3. Analiza otrzymanych danych w celu stwierdzenia prawidłowości
4. W przypadku stwierdzenia prawidłowości – budowa teorii
Pytania W jaki sposób
można stosować modele w naukach społecznych? Czy znasz przykłady z innych dziedzin?
Badania przed teorią, czy teoria przed badaniami - Która ze strategii lepiej odtwarza proces badań naukowych?
Do zobaczenia w czwartek!