1118

Bn summary of_the_islamic_fiqh_tuwajre_02

Embed Size (px)

Citation preview

  • KvjvA ivbym I bvAizK

    )L qxZw(

    xiRwBvqIzvA gxnvieB beB `vvnyg

    jvje bxzdBvm `vgnvA yevA

    sB 3102 :nw4341:kvKc g_c

    )Zwism KZK ivKM Z^em(

  • `liwc `veybA

    jvje bxydBvm `vgnvA yevA dzdn-ivUm KgwvjmB vmnvA-jvA Mvfew mx`vn :ew :B vbx`g-vmjw

    -

    bvddvA ei iyvA `vnyg `vqiw-ivUm KgwvjmB vixyeivM Mvfew vqIv` :ew :B vbx`g-vmjw

    -

    - nvjyvA Kivd ivgD `vnyg dzdn-ivUm KgwvjmB vmnvA-jvA Mvfew mx`vn :ew :B vbx`g-vmjw

    -

    i~b byvA bBvm jvgRvA `vqiw-ivUm KgwvjmB vqBvbvm bzZb Mvfew vqiwk :ew :B vbx`g-vmjw

    -

    - bvbvg jyvA bvL nvjy`xnk Mjveyg k`vjsve K_ c i`wm Mvfew vqIv` :ew :B vbx`g-vmjw

    -

  • Avgv`i mv_ _vKzb 1- hatha-alislam.com email:[email protected] mobile:966504953332-966508013222 2- alahsaic.com

    phone:966035866672 fax:966035874664 3- www.banglaislamgate.com 4- youtube: alahsaicbengali.com

    5- www.quraneralo.com

    6- email: [email protected]

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text7-

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Text

    ZakariaTypewritten Textwww.islamhouse.com

    ZakariaTypewritten Text

  • Bmjvgx wdKvn A m~Pxc

    m~Pxc

    welq cv 4- RvKvZ Aavq 1 1. RvKvZi weavb 3 2. RvKvZi cKvi: 11 1. mvbv-icvi RvKvZ 11 2. c m`i RvKvZ 15 (1) `y^v, gl I QvMji RvKvZi bmve 18 (2) Mii RvKvZi bmve 18 (3) DUi RvKvZi bmve 19 3. Kwl m` I gvwUi wbPi wRwbmi RvKvZ 22 4. eemv mvgMxi RvKvZ 27 5. RvKvZzj wdZ&i (wdZiv) 30 6. RvKvZ eiKiY 34 7. RvKvZi LvZmg~n 42 8. bdj `vb-LqivZ 49 5- wmqvg-ivRvi Aavq 61 1. wmqvgi weavbi m~ eyS 63 2. wmqvgi AvnKvg 71 3. ivRvi mybZmg~n 88 jvBjvZzj K`ii dwRjZ 90 4. bdj wmqvg 93 5. GZKvd 102

  • Bmjvgx wdKvn B m~Pxc

    welq cv

    6- nR I Dgivi Aavq 107 1. nRi weavbmg~ni wdKvn& 109 2. nRi gxKvZmg~n 121 3. Bnivgi eYbv 127 4. wd`qvi eYbv 140 5. nRi cKvimg~n 148 6. Dgivi A_ I weavb 155 7. Dgiv cvjbi cwZ 158 8. nR cvjbi cwZ 168 bex []-Gi nRi eYbv 182 9. nR I Dgivi AvnKvg 193 10. nv`x I Kzievwbi c 203 11. nR I Dgivi AvKwK weavbmg~n 211 12. wZbwU gmwR`i ewk 226

    PZz_ ce: jb`b 233 1. eemv-evwYR Aavq 235 2. wLqvi (Pzw fi AwaKvi) 269 3. mvjvg-AwMg q-weq 273 4. my` 279 5. FY 291 6. eK 296 7. Rvwgb`vix I `vwqZfvi MnY 299 8. FY cwikvai `vwqZ MnY 303 9. gxgvsmv-mw 306 10. wewawbla AvivcKiY 312 11. IqvKvjwZ 318

  • Bmjvgx wdKvn C m~Pxc

    welq cv 12. Kvvbx 322 13. evMvb I Z cvwb mP Ges eMvq Rwg Pvlvev` 328 14. fvov 332 15. cwZhvwMZvq weRqxK cyiZKiY 341 16. eenvii Rb e `vb 346 17. Rei`Lj 349 18. kwiKvbv Ask wew I mycvwik 356 19. AvgvbZ 359 20. Abvevw` Rwg Pvl 362 21. cyiZ Kiv 367 22. Kzovbv e I wk 369 23. IqvK&d 376 24. nev I `vb-LqivZ 383 25. AwmqZ 394 26. `vm-`vmx gywKiY 404

    cg ce: weevn I Zvi cwiwk 409 1. weevni Aavq 411 1. weevni weavbmg~n 411 2. gynviivgvZ (h mKj bvix`i weevn Kiv nvivg) 427 3. weevni kZvejx 432 4. weevni gvSi `vl-wU 437 5. Kvdi`i mv_ weevn 439 6. weevni gvnivbv 443 7. weevni cPvi 447 8. weevni Awjgv 452 9. ^vgx- xi AwaKvi 458 10. MfaviY I evPv cmei weavb 473

  • Bmjvgx wdKvn D m~Pxc

    welq cv 11. xi AevaZv I Zvi wPwKrmv 480 2. ZvjvKi Aavq 484 1. ZvjvKi weavb 484 2. mybwZ I we`vwZ ZvjvK 491 3. ivRqx I evqb ZvjvK 496 4. ZvjvKcvv xK diZ bqv 503 5. Lvjv ZvjvK 307 6. Cjv 511 7. wRnvi 513 8. wjAvb 516 9. BZ cvjb 520 10. y`a cvb Kivbv 527 11. wk`i cwZcvjb 531 12. fiY-cvlYi `vwqZfvi 535 Lv` I cvbxq e i weavb 543 c-cvLx RevB 558 c-cvLx wkKvi 563

    l ce: divqR 568 1-wgivmi AvnKvg 570 2-wbavwiZ AskcvMY 577 (1) v^gxi wgivm 578 (2) xi wgivm 579 (3) gvqi wgivm 580 (4) wcZvi wgivm 582 (5) `v`vi DivwaKvi 583 (6) `v`x-bvbxii DivwaKvi 584 (7) gq`i DivwaKvi 584

  • Bmjvgx wdKvn E m~Pxc

    welq cv (8) Qji gq`i DivwaKvi 585 (9) Avcb evb`i DivwaKvi 586 (10) egvq evbi DivwaKvi 588 (11) ewc fvB`i DivwaKvi 589 3. Avmvev Z_v AwbavwiZ AskcvMY 592 (1) Abi gvag eZxZ AwbavwiZ Askcv ew- 592 (2) Abi gvag AwbavwiZ Askcv ewMY 593 (3) Abi mv_ AwbavwiZ Askcv ewMY 594 wgivmi wKQy bxwZgvjv 596 4. ewZKiY 599 5. AsKi g~j msLv wbYq 606 6. cwiZ mw eb 608 7. AvIj ev Ask eo hvIqv 611 8. idiZ `Iqv 614 9. AvZxq-^Rb`i wgivm 617 10. cUi evPvi wgivm 619 11. wnRov`ii wgivm 621 12. nvivbv (wb:ik) ewi wgivm 623 13. Wye, wea I Abyic ew`i wgivm 325 14. nZvKvixi wgivm 627 15. Agymwjg`i wgivm 628 16. bvix`i wgivm 630

    mg ce: wKmvm I `wewa 632 1. Kmvm Aavq: 634 1. Acivamg~n 634 (1) cvYbvki Aciva 634

  • Bmjvgx wdKvn F m~Pxc

    welq cv (2) nZvi cKvi: 641 (K) BQvKZ nZv 641 (L) BQvKZ nZvi Abyic 656 (M) fyjekZ: nZv 660 3- w`qvZmg~n (icY): 669 1. w`qv`i weavb 669 2. w`qvZi cKvi: 673 (1) cvYbvki w`qvZ 673 (2) cvYbvki Pq Kgi w`qvZ 677 2- mvRv-`wewai Aavq: 682 1. `wewai AvnKvg 684 2. `-mvRvi cKvi: 698 1. ewfPvii `-mvRv 698 2. Acev`i mvRv 709 3. Pzwi mvRv 714 4. ivnvRvwb, WvKvwZ, wQbZvB BZvw`i mvRv 722 5. we `vnx`i `-mvRv 729 ZvRxi mvaviY kvw c`vb Kiv 736 wiZ-Bmjvg agZvMi kvw 747 kc_ fi Kvd&dviv 753 bRi-gvbZi weavb 762

    Ag ce: wePvi-dqmvjv 764 1. wePvi I wePviK`i weavbmg~n 770 2. wePvi Kivi dwRjZ 776 3. wePvi Kivi fqvenZv 779 4. wePviKi Av`e-AvLjvK 783 5. wePvi-dqmvjvi cwZ 789

  • Bmjvgx wdKvn G m~Pxc

    welq cv 6. `vwe I mv-cgvY 791 7. `vwe cgvY Kivi cwZ 797 (1) x^Kvivw 797 (2) mv c` vb 798 (3) njd-kc_-Kmg 805 beg ce: Avjvni w`K `vIqvZ-Avnvb 809

    2. gvbe mwi inm 811 1. cwic~Y xb Bmjvg 829 3. Bmjvgi evcKZv 840 4. `vIqv I `vqx`i dwRjZ 850 5. `vIqvZi weavb 864 6. bex-im~jMYi `vIqvZi bxwZgvjv 909

    `kg ce: Avjvni ivn wRnv` 972 1- LjvdZ I kvmb: 974 1. Lvwjdvi weavbmg~n 974 2. Lvwjdvi `vwqZ-KZemg~n 988 3. DZ-RvwZi cwZ IqvwRemg~n 997 2- dZbvi mgq wb `kbv I KiYxq 1005 3- Avj vni ivn wRnv`: 1055 1. Avjvni ivn wRnv`i dwRjZ 1055 2. wRnv` I gyRvwn`MYi AvnKvg 1064 4- Agymwjg`i weavbmg~n 1088 (1) whw`i weavb 1088 (2) wbivcvavix`i weavb 1093 (3) mw I Pzwcv`i weavb 1097 Dcmsnvi 1103

  • 1

    Gev`Z 4- RvKvZi Aavq

    GZ iqQ:

    1. RvKvZi weavb 2. RvKvZi cKvi: 1. mvbv-icvi RvKvZ 2. Mevw`ci RvKvZ 3. Kwl m`i RvKvZ 4. eemv mvgMxi RvKvZ 5. RvKvZzj wdZi 3. RvKvZ ei Kivi wbqg 4. RvKvZi LvZmg~n 5. bdj `vb-LqivZ

  • 2

    Avjvni evYx: RvKvZ njv Kej dwKi, wgmwKb, RvKvZ Av`vqi KgPvix I hv`i wPvKlY cqvRb Zv`i nK| Avi `vm gywi Rb, FYM `i Rb, Avjvni c_ wRnv`Kvix`i Rb Ges gymvwdi`i Rb| GB njv Avjvni wbavwiZ weavb| Avjvn mevbx, cvgq| [m~iv ZvIev: 60]

    :

    ) x w v u t s r q ~ } | { z y

    (:

  • RvKvZ Aavq 3 RvKvZi weavb

    4- RvKvZ Aavq

    1- RvKvZi weavb

    RvKvZ: RvKvZ A_ evov I ew cvIqv| Bnv Avjvni Gev`Zi Dk wbw ` m` nZ diR wnme ei Ki, wbw ` mgq Ges wbw ` `ji gvS eb Kivi bvg|

    RvKvZi cKvi: h RvKvZ Avjvn Zvqvjv wewaweavb KiQb Zv wZb cKvi: c_g: m` diR RvKvZ| Bnv PviwU wRwbm diR h_v: 1. mvbv I icv Ges mKj gy` v| 2. evwngvZzj Avbqvg Z_v DU, Mi, y`^v-fov I QvMji

    gai hjv gyfve wePiYKvix| 3. Rwgb _K hv ei nq hgb: km`vbv, djvw` I LwbRc`v_| 4. eemv mvgMx| wZxq: `vwqZ diR RvKvZ| Bnv njv RvKvZzj wdZi hv cwZwU gymwjgi cwZ igRvb gvmi kl diR nq| ZZxq: bdj `vb-LqivZ| Bnv gymwjg ew Avjvni wbKU ewk mIqvei Avkvq Abi cwZ Gnmvb Z_v AbyMni Rb ei Kib| Avi m`Kvn kwU RvKvZi Rb eenvi nq; KviY Bnv RvKvZ c`vbKvixi mZ Cgvbi cgvY Ki| Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ m l k j ih g f e d c b a q p o nZ :

    Zvgiv Avjvn I Zuvi im~ji cwZ wekvm vcb Ki Ges wZwb Zvgv`iK hvi DivwaKvix KiQb, Zv _K eq Ki| AZGe, Zvgv`i ga hviv wekvm vcb Ki I eq Ki, Zv`i Rb iqQ gnvcyivi| [m~iv nv`x`:7]

  • RvKvZ Aavq 4 RvKvZi weavb

    wewfb cKvi Gev`Z wewaweavb Kivi nKgZ: Avjvn ZvAvjv Zuvi ev`v`i Rb wewfb cKvi Gev`Z wewaweavb KiQb| wKQz iqQ hvi mK kixii m hgb: mvjvZ| Avi wKQz iqQ hvi mK bd&mi cQ`bxq m` LiPi m| hgb: RvKvZ I mvaviY `vb-LqivZ| Avevi wKQz iqQ hvi mK kixi I m` LiPi mv_ hgb: nR I wRnv`| Avi wKQz AvQ hvi mK ceK Zvi cQ`bxq I hv m Pvq Zv _K weiZ ivLvi mv_ hgb: ivRv| Avjvn ZvAvjv Gev`ZjvK wewfb cKvi KiQb Zuvi ev`v`iK cixv Kivi Rb; K Zvi iei AvbyMZK AMvwaKvi w`Q Avi K Zvi cewi LvnkK cvavb w`Q| cZK Zvi Rb h Gev`Z mnR I Dchy ZvB m Av`vq Kie|

    h m` Zvi gvwjKi DcKvi Avme Zvi kZ: m`kvjxi m` wZbwU kZ Zvi wbRi DcKvi Avme: 1. m` nvjvj nIqv| 2. m` ARb Avjvn I Zuvi im~ji AvbyMZ _K wegyL bv

    nIqv| 3. m` h Avjvni nK iqQ Zv Av`vq Kiv|

    RvKvZ diR nIqvi mgq: RvKvZ gvq diR nq| wK bmve wbaviY Ges h mKj m` RvKvZ diR I eqi LvZmg~ni eYbv gw`bvq wZxq wnRwiZ nqQ|

    RvKvZ Av`vqi weavb: Bmjvg kvnv`vZvBb I mvjvZi ciB RvKvZi vb| Bnv Bmjvg AbZg ZZxq ivKb| 1. Avjvni evYx:

  • RvKvZ Aavq 5 RvKvZi weavb

    [r q p o n m l k jsw v u t x y | { zZ :

    Zv`i gvjvgvj _K RvKvZ MnY Kib hvZ Zvi gvag Zv`iK cwe I cwiQb KiZ cvib| Avi Zv`i Rb `vqv Kib; wb:m`n Avcbvi `vqv Zv`i Rb mvbv^ic| e Z: Avjvn& mewKQz kvbb, Rvbb| [m~iv ZvIqv: 103]

    : :

    . . 2. Avyjvn Beb Dgvi [] _K ewYZ wZwb ejb, im~jyjvn [] ejQb:Bmjvgi wfw cuvPwU:(1) mv `qv h, Avjvn Qvov mZ Kvb Bjvn bB| (2) mvjvZ Kvqg Kiv| (3) RvKvZ Av`vq Kiv| (4) igRvbi ivRv ivLv| (5) Kvev Nii nR cvjb Kiv|1

    RvKvZK wewaweavb Kivi nKgZ: 1. RvKvZ MnY Kivi Dk m` Rgv Kiv Ges dwKi I AfveM `i Dci LiP KivB ay bq; eis c_g j njv gvbyl hvZ Ki m` _K wbRK Ea ivLZ cvi| m hb m`i gvwjK nq Mvjvg bv nq| Avi G RbB RvKvZ MnxZv `vZvK cwe I cwiQb Ki| 2. RvKvZ hw`I evwnKfve m`i cwigvY Kg Ki `q| wK cKZfve RvKvZi cfve m` evo, eiKZ nvwmj nq I RvKvZ Av`vqKvixi Ai Cgvb ew cvq| Avi Zvi my`i Pwi ew cvq; hvi dj LiP I `vb Ki| bd&mi fvjevmvi wRwbmi

    1. eyLvix nv: bs 8 I gymwjg nv: bs 16 k ZviB

  • RvKvZ Aavq 6 RvKvZi weavb

    PqI Eai Z_v Avjvni fvjevmv nvwmji Rb LiP Ki| Avi Zv njv Avjvni mw ARb I RvbvZ jvf ab| 3. RvKvZ cvcivwRK wgwUq `q Ges Zv RvbvZ cek I Rvnvbvg _K bvRvZi KviYI eU| 4. KcYZv I jvf-jvjmvi bvsivwg _K RvKvZ bd&mK cwe Ki| G Qvov RvKvZ abx I Mwie`i gvSi mZz eb; hvi gvag cwivi nq AvZv Ges cdzwjZ nq Aimg~n I wmbv ck nq| Avi mevB wbivcv jvf Ki Ges Rb bq fvjevmv I vZZeva| 5. RvKvZ Zvi Av`vqKvixi bwK evovq Ges gvjK wec`vc` _K ndvRZ Ki I djcm~ nq I ew Ki| G Qvov dwKi-wgmwKb`i cqvRb wgUvq Ges A_bwZK Aciva e Ki hgb: Pywi, WvKvwZ I wQbZvB BZvw`|

    m`i Avmj gvwjK K: Bmjvg m`i g~jbxwZgvjv njv: G K_v ^xKvi Kiv h, Gi cKZ gvwjK nQb Avjvn ZvAvjv| Avi ZuviB GKgv AwaKvi m`i gvwjKvbv nIqvi wbqg-bxwZ cYqb, ZvZ AwaKvmg~n AvekKxqKiY, mxgvwbaviY I avhKiY, LPii LvZ Ges DcvRb I eqi cvmg~n eYbvKiY|

    RvKvZi cwigvYmg~n: Avjvn ZvAvjv RvKvZi cwigvY m`i DcvRb Ki wnmve wbaviY KiQb hgb: 1. m`-Z_v RvnwjqvZi hyM gvwUi wbP cyuZ ivLv m`

    hv Kvb K QvovB cvIqv hvq ZvZ GK cgvsk=20%| 2. hvZ GK c _K K iqQ hgb: Kvb LiP QvovB RwgZ

    cvwb mPi ee v| GZ GK cgvski AaK=10%| 3. hvZ y`w`K (exR I mP) _K K iqQ hgb: LiP viv

    mP KiZ nq| GZ GK cgvski GKPZy_vsk=5 %|

  • RvKvZ Aavq 7 RvKvZi weavb

    4. hvZ K AwaK I mviv eQi ai AveZb-weeZb NU| hgb: gy `v I eemv mvgvMx| GZ GK cgvski GK Agvsk=2.50%|

    RvKvZ Av`vqi dwRjZ: 1. Avjvni evYx:

    [g f e d c b a j i h t s r q p o n m l kZ :

    wbq hviv Cgvb GbQ, mrKvR KiQ, mvjvZ cwZv KiQ Ges RvKvZ Av`vq KiQ, Zv`i Rb cyivi Zv`i cvjbKZvi KvQ iqQ| Zv`i Kvb Avkv bB Ges Zviv `y:wLZ ne bv| [m~iv evKviv: 277] 2. Avjvni evYx:

    ) ( ] /.[

    hviv ^xq ab-m` eq Ki, iv I w`b Mvcb I cKvk| Zv`i Rb Zv`i mIqve iqQ Zv`i cvjbKZvi KvQ| Zv`i Kvb Avkv bB Ges Zviv wPwZI ne bv| [m~iv evKviv: 274] 3. Avjvni evYx:

    [ W V U T SR Q P O N M L K e d c b a `_ ^ ] \ [ Z YX

    j i h g fZ : Zv`iK mrc_ Avbvi `vq Avcbvi bq| eis Avjvn hvK BQv mrc_ cwiPvwjZ Kib| h gvj Zvgiv eq Ki, Zv wbR DcKviv_B Ki| Avjvni mw Qvov Ab Kvb Dk eq Kiv

  • RvKvZ Aavq 8 RvKvZi weavb

    bv| Zvgiv h A_ eq Kie, Zvi cyivi cyivcywi cq hve Ges Zvgv`i cwZ Abvq Kiv ne bv| [m~iv evKviv:272]

    RvKvZ diR nIqvi kZmg~n: 1. RvKvZ QvU-eo, bvix-cyil Ges wbeva-cvMj mKji m`

    diR, hw` wbgi kZ jv cvIqv hvq: (K) m`i gvwjKK gymwjg I ^vaxb nIqv| (L) m` vqx nIqv| (M) m` bmve cwigvY nIqv| (N) m`i Dci wnRwi mvji c~Y GK eQi AwZevwnZ nIqv| 2. Kvdii cwZ RvKvZ diR bq, Abyic mKj Gev`ZI Zvi

    cwZ diR bv| Ze wKqvgZi w`b Zvi wnmve ne| Avi `ywbqvZ Zvi Dci AvekKxq Kiv ne bv Ges gymwjg bv nIqv ch KijI MnY Kiv ne bv|

    h mKj m` eQi c~Y nIqv kZ bv: Kwl m`, gyfve wePiYKvix ci evPv I eemvi gybvdvi bmve cwigvY nj RvKvZ diR; GZ c~Y GK eQi AwZevwnZ nIqv kZ bq| Avi ab Kg nvK Avi ewk nvK ZvZ RvKvZ diR; GZ bmve I c~Y GK eQi nIqv kZ bq|

    IqvKd&KZ wRwbmi RvKvZ: RbKjvYi Rb IqvKd hgb: gmwR`, gv`ivmv I gymvwdi Lvbv BZvw`i RvKvZ bB| Avi h mg wRwbm PvwiwU Z_v `vZei Rb c Z Kiv nqQ, mjvI IqvK&di gZ ZvZ Kvb RvKvZ bB| wK wbw ` ew`i Dci IqvKd& nj Zvi RvKvZ w`Z ne| hgb: mvb`i Rb IqvKd&|

    FYx ewi cwZ RvKvZ wK diR? meve vq RvKvZ diR hw`I RvKvZ c`vbKvixi bmveK Zvi FY Kg Ki `q| wK hw` FY Av`vq Kiv RvKvZ diR nIqvi

  • RvKvZ Aavq 9 RvKvZi weavb

    AvMB IqvwRe nq, Zvnj c_g FY cwikva Kie Gici evwK m`i RvKvZ w`e| Avi G viv Zvi `vwqZ nZ AenwZ cve|

    hme m`i RvKvZ ei KiZ ne: wbw ` m`i Dci wbw ` wRwbmB RvKvZ diR ne| AZGe, km`vbvi `vbv viv, `y^v-fov I QvMj Zv vivB I gy`v gy `v vivB G fveB RvKvZ ei KiZ ne| Kvb wekl cqvRb I DcKvi eZxZ Ab wKQz viv Av`vq Kiv hve bv|

    hme m` RvKvZ ei Kiv IqvwRe bv: Avq-ivRMvi I eenvwiK wRwbm-ci Dci RvKvZ bB| hgb: evm vb, cvkvK, evwoi Avmeve-c, RxeR I Mvwo BZvw`|

    : . .

    Avey ivBiv [] _K ewYZ, bex [] ejQb:gymwjg ewi Mvjvg I Nvovi Kvb RvKvZ bB|1

    RvKvZi weavbmg~n: hLb Kvb gygwjgi wbKU bmve cwigvY gy `v Rgv ne Ges Zvi Dci GK eQi AwZevwnZ ne ZLb Zvi Dci RvKvZ diR ne| PvB Zv LiPi Rb Rgv Ki _vKzK ev weevn wKsev Ni-evwo q A_ev FY cwikva ev Abvb h Kvb KvRi Rb KiK ZvZ RvKvZ diR ne| RvKvZ Av`vq bv Ki KD gviv Mj Zvi Dimyixiv Zvi iL hvIqv m` _K AwmqZ I fvM-ebi AvM Zv ei Ki w`e| hw` eQii gvS bmve cwigvY gvj _K Kg hvq ev cqvRb wew Ki `q (RvKvZ bv `qvi Dk bq) Zvnj 1.eyLvix nvt bs 1463 gymwjg nvt bs 982 k ZviB

  • RvKvZ Aavq 10 RvKvZi weavb

    eQi f hve Ges ZLb _K bZzbfve eQi wnmve Kie| Avi hw` GKB cKvi wRwbm viv cwieZb Ki Ze eQi wVK _vKe| hw` Kvb gymwjg ew RvKvZ I FY iL gviv hvq Avi Zvi DivwaKvi m cwivgvY bv nq, Ze RvKvZ ei Kie; KviY RvKvZ Avjvni nK hv RvKvZi nK`vi`i Rb Zvi cwZ diR KiQb| Avi Avjvni nK cyiv KivB ewk AwaKvi ivL| Gici FY cwikvai Rb Pv Kie|

  • RvKvZ Aavq 11 mvbv I icvi RvKvZ

    2- RvKvZi cKvi

    1- mvbv-icvi RvKvZ

    mvbv I ici RvKvZi weavb: mvbv I icvZ RvKvZ diR ne hw` bmve cwigvY I P` eQii GK eQi AwZevwnZ nq| PvB Dnv gy`v nvK ev wc nvK wKsev Mnbv nvK A_ev wMwb mvbv-icv nvK| 1. Avjvn Zvqvjvi evYx:

    )R T S W V U [ Z Y X g f e d c b a ` _ ^ ] \

    i hj r q p o n m l k s ( ]/-[.

    Avi hviv ^Y I icv Rgv Ki ivL Ges Zv eq Ki bv Avjvni c_, Zv`i KVvi kvwi mymsev` wbq w`b| m w`b Rvnvbvgi Avb Zv D Kiv ne Ges Zvi viv Zv`i jjvU, cvk I c`kK ` Kiv ne| (mw`b ejv ne), Gjv hv Zvgiv wbR`i Rb Rgv Ki iLwQj, myZivs GY Av^v` MnY Ki Rgv Ki ivLvi| [m~iv ZvIev: 34-35]

    : :

    . . 2. Avey mvC` Ly`ix [] _K ewYZ wZwb ejb, bex [] ejQb:cuvP DwKqv (`ykZ icvi w`invg)-Gi wbP RvKvZ diR nq bv| cuvPwU DUi Kg RvKvZ diR nq bv| cuvP IqvmvK (GK IqvmvK 60 mv Ges GK mv cvq 2 KwR 40 Mvg)-Gi Kg

  • RvKvZ Aavq 12 mvbv I icvi RvKvZ

    RvKvZ diR ne bv| 1

    mvbvi bmve: mvbv wek w`bvi I Gi AwZwi nj kZKiv AvovB fvM (2.50%) RvKvZ diR ne| GKwU w`bvi (^Y gy`v) GK wgQKvj| Avi GK wgQKvj eZgvb hyMi wnmve 4.25 Mvg| wek w`bvi ne 85 Mvg ^Y, 20 4.25=85 Mvg ^Y| Bnv mvbvi mePq Kg bmve|

    icvi bmve: icv y`B kZ I Gi AwaK msLv w`invg nj ev IRb cuvP IqvmvK I Gi ewk nj kZ Kiv AvovB fvM (2.50%) RvKvZ diR ne| IRb wnmve y`B kZ w`invg 595 Mvg nq| bmve c~Y Kivi Rb mvbvK icvi mv_ wgjvbv hve bv| wK eemv cYi g~j mvbv-icvi bmvei mv_ wgjvZ ne|

    mvbv-icvi RvKvZi Ae v: mvbv-icvK wkvqb Kivi wZbwU Ae v: 1. hw` wkvqbi Dk eemv nq, Ze ZvZ eemv mvgMxi

    wnmve 2.50% RvKvZ diR; KviY Zv GLb eemv mvgMx nq MQ| myZivs wbR `ki gy`v viv wnmve Ki RvKvZ Av`vq KiZ ne|

    2. hw` wkvqb viv Dk (wMd&U) Zvndv-Dcnvi evbvbv nq| hgb: nvZi Pzwo I PvgP Ges e`bv BZvw` evmb-cv| Bnv nvivg; wK bmve cwigvY nj GZ 2.50% RvKvZ diR|

    3. Avi hw` wkvqb ea eenvi ev fvov `Iqvi Dk nq Zvnj hLb bmve cwigvY I eQi AwZg Kie ZLb 2.50% RvKvZ diR ne|

    1. eyLvix nv: bs 1405 k ZviB I gymwjg nv: bs 979

  • RvKvZ Aavq 13 mvbv I icvi RvKvZ

    gy `vmg~ni RvKvZ: eZgvb hyMi gy`vmg~n hgb: wiqvj, Wjvi, UvKv BZvw`i weavb mvbv-icvi weavbi gZB| KxgvZ Z_v eZgvb g~ji wfwZ wbaviY KiZ ne| hLb mvbv ev icvi bmve cwigvY cuQe ZLb ZvZ RvKvZ diR ne| Avi Zvi cwigvY nQ 2.50% fvM hLb eQi AwZevwnZ ne|

    gy `vmg~ni RvKvZ ei Kivi wbqg: 1. mvbv ev icv Kvb GKwUi bmve viv wbaviY KiZ ne|

    hgb: mvbvi mePq Kg bmve nQ 85 Mvg| Avi GK Mvg mvbvi g~j eZgvb evRvi wnmve 140 mw` wiqvj Zvnj Y Kij (85140=11900) mw` wiqvj| BnvB njv h Kvb gy` vi mewbg bmve| GZ 2.50% fvM RvKvZ Av`vq KiZ ne|

    2. icvi mePq Kg bmve nQ (595) Mvg icv| eZgvb GK Mvg icvi g~j cvq mw` y`B (2) wiqvj, Zvnj Y Kij (5952=119) mw` wiqvj| Avi BnvB nQ icvi mePq Kg bmve| GZ 2.50% fvM RvKvZ Av`vq KiZ ne|

    gy `vmg~ni RvKvZ ei Kivi cwZ: gy `vi RvKvZ ei Kivi y`wU cwZ:

    1. gy `vi RvKvZ ei Kivi Rb mg m`K 40 viv fvM Kij `k fvMi GK PZz_vsk u`vove| Avi BnvB mvbv-ivcv I Gi Kzg hv Avm Zvi RvKvZ| gb Kib GK Rbi wbKU AvQ wiqvj (80000 40=2000) Bnv nQ Zvi H Avwk nvRvi wiqvji RvKvZ| Avi Bnv `k fvMi GK PZz_vsk|

    2. mg m`K (40) viv fvM Ki `k fvMi GK PZz_vsk ei ne| fvMdj nQ diR RvKvZi cwigvY| AZGe, hw` m` (10000010=10000) Gici fvM Kie

  • RvKvZ Aavq 14 mvbv I icvi RvKvZ

    (100004=2500) Avi BnvB nQ diR RvKvZi cwigvY hv `k fvMi GK PZz_vsk|

    eenvii Ajivw`i RvKvZi weavb: bvix`i mvbv-icvi eenvwiK Ajvi Kvb RvKvZ bB; KviY Gi diRi evci Kvb mnxn `wjj bB| G Qvov RvKvZ diR Kiv nqQ Hme gvj hv ew nq; hvZ Ki mnhvwMZv nvwmj nq Avi Ajvi Zix Kiv nq mqi Rb Ges Bnv ewkxj m` bq| AZGe, GZ RvKvZ bB| Avi RvKvZi g~jbxwZ njv: cwZwU ewkxj m`i ev Zvi ew _K RvKvZ MnY KiZ ne| Avi Ajvi ewkxj bq; ZvB ZvZ RvKvZ bB|1

    nxiK I gyvi RvKvZ: nxiK I gyv Ges g~jevb cv_i BZvw` hw` eenvii Rb nq Ze ZvZ RvKvZ bB| Avi hw` eemvi Rb nq Ze Zvi weq g~j mvbv ev icvi bmvei mv_ wbaviY Ki hw` bmve cwigvY nq Ges Zvi Dci eQi AwZg Ki Ze ZvZ `k fvMi GK PZz_vsk A_vr 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne|

    [ y xw v u t sr q p o n m l k j | { zZ :

    Zv`i gvjvgvj _K RvKvZ MnY Kib hvZ Avcwb Gi gvag Zv`iK cwe Ges cwi KiZ cvib| Avi Avcwb Zv`i Rb `vqv Kib, wb:m`n Avcbvi `vqv Zv`i Rb mvbv^ic| e Z: Avjvn mewKQyB kvbb, Rvbb| [m~iv ZvIev:103]

    1. Ab GKwU kwkvjx gZ njv gwnjv`i eeZ Ajvii RvKvZ Av`vq KiZ ne|

  • RvKvZ Aavq 15 c m`i RvKvZ

    2- c m`i RvKvZ

    evwngvZzj Avbqvg njv: DU, Mi, y`^v-fov I QvMj|

    c m`i RvKvZi weavb: evwngvZzj Avbqvgi RvKvZi y`wU Ae v: 1. DU, Mi, y`^v-fov I QvMji Dci RvKvZ diR ne hLb

    Gjv GKwU c~Y eQi ev AwaKvsk mgq ea gif~wg ev Lvjv gvV wKsev PviYf~wgZ gyfve wePiY Kie| Avi hLb bmve cuQe Ges GK eQi AwZevwnZ ne ZLb ZvZ RvKvZ diR ne| PvB Zv y`ai Rb nvK ev evPv bqvi Rb nvK A_ev gvUv-ZvRv Kivi Rb nvK| cwZwU ci h RvZ iqQ RvKvZ Zvi RvZ vivB ei KiZ ne| RvKvZ bIqvi mgq mevg ev mevwbg cwU bIqv hve bv; eis gag aiYi MnY KiZ ne|

    2. hLb DU ev Mi wKsev `y^v-fov I QvMj A_ev Ab Kvb ci I cvLxi Lv` mieivn KiZ nq| hgb: ci Lv` wbRi evMvb _K ev q Ki wKsev ee v Ki| hw` Gjv eemvi Rb Ki Avi Zvi Dci GK eQi AwZevwnZ nq Ze weq g~j wbaviY Ki 2.50% fvM RvKvZ ei KiZ ne| Avi hw` eemvi Rb bv nq; eis y`a ev evPv `qvi Rb nq Ges Zvi Lv`i ee v gvwjKK KiZ nq Ze GZ Kvb RvKvZ bB|

    c m`i bmve: gl ( y`^v-fov) I QvMji mevwbg bmve nQ Pwjk (40)wU| Mii mevwbg bmve njv wk (30)wU| Avi DUi mevwbg bmve njv cuvP (5)wU|

    :

  • ZvKvR i`m c 61 qvaA ZvKvR

    . .

    bBvinve KvuZ bLh ][ iKe yevA ,ZYwe K_ ][ mvbvA .1 ibwvgni inwvjgwmew |bLjw UwBe G bR ivuZ bLZ biK Yic Rid ZvKvR h Zwc i`gjwmyg][ nvjyj~mi vjn vnB |gxni ciG we h ,eGZA |bQiK bv`c k`bw ivZ seG bQiK |vb e`w KvZ eBvP iwZwA iG h ivA e`w KvZ eBvP ivA |vy` iK UwKG ZUwPvuc Zwc jn UD Uw42 :evmb iUD iiQe KG( hvLvg ew UwKG jn hc Uw53 Zn UD Uw52 ew UwKG jn hc 54 Zn Uw 63 ivA |)vPve Uwe iUD

  • RvKvZ Aavq 17 c m`i RvKvZ

    jve~b (`yeQii DUi ewU evPv)| Avi 46 wU nZ 60 ch nj GKwU wnvn (wZb eQii DUi ewU evPv)| Avi 61 wU DU nZ 75 ch nj GKwU RvhAvn (Pvi eQii DUi ewU evPv)| Avi 76 wU DU nZ 90 wU ch nj `ywU we jve~b (`yeQii `ywU DUi ewU evPv)| Avi 91wU DU nZ 120 ch nj (`ywU wZb eQii DUi ewU evPv)| Avi 120wUi Dci nj cwZ 40wUZ GKwU Ki we jve~b (`yeQii GKwU Ki DUi ewU evPv) Ges cwZ 50wUZ GKwU Ki wnvn (wZb eQi eqmi GKwU DUi ewU evPv| Avi hvi KvQ PviwUi ewk DU bvB Zvi cwZ RvKvZ diR bv; Ze Zvi gvwjK ^Qvq w`j mUv Zvi evcvi| Avi hLb cuvPwU DU ne ZLb GKwU `y^v w`Z ne| Avi `y^v, gl I QvMji RvKvZi bmve njv: gvV Pi Lvq Ggb cwZ 40 _K 120wU ch GKwU `yv^| Avi 120wU Dci ne ZLb 200 ch `ywU `y^v Ges hLb 200wU _K 300wU ch cuQe ZLb wZbwU `yv^| Avi hLb 300wUi Dci ne ZLb cwZ GK kZ GKwU `yv^| Avi hw` Kvb ewi 40wUi GKwUI Kg nq, Ze Zv cwZ RvKvZ diR ne bv| wK Zvi gvwjK PvBj mwU Zvi welq|1 [Abyic QvMji wnmve]

    . .

    2. gyqvh [] _K ewYZ, bex [] hLb ZuvK Bqvgb ciY Kib ZLb wb `k Kib h, cwZ 30wU MiZ GKwU Zvex (GK eQii Mii eUv evPv) ev ZvexAvn (GK eQii ii ewU evPv) Ges cwZ 40wU MiZ GKwU gywmbvn (`yeQii Mii ewU evPv|2

    1. eyLvix nv: bs 1454 2. nv`xmwU mnxn, Avey `vE` nv: bs 1576 k ZuviB wZiwghx nv: bs 623

  • RvKvZ Aavq 18 c m`i RvKvZ

    wbgi ZvwjKvjv DU, Mi, y`^v I QvMj c m`i bmve I RvKvZi cwigvY my Ki `e|

    c m`i RvKvZi bmvemg~n

    1- `y^v, gl I QvMji RvKvZi bmve

    msLv _K ch

    RvKvZi cwigvY

    40 120 1wU `y^v ev gl ev QvMj 121 200 2wU `y^v ev gl ev QvMj 201 399 3wU `y^v ev gl ev QvMj

    Gici cwZ kZ GKwU Ki| (399) wUZ wZbwU Ges (400)

    wUZ PviwU| Avi (499) wUZ PviwU Gic PjZ _vKe|

    2-Mii RvKvZi bmve

    msLv _K ch

    RvKvZi cwigvY

    30 39 Zvex (GK eQii eUv evQyi) A_ev ZvexAvn (GK eQii ewU evQyi)

    40 59 gywmbvn (`yeQii ewU evQyi) 60 69 `ywU Zvex ev `ywU ZvexAvn

    Gici cwZ (30) wUZ Zvex ev ZvweAvn Ges cwZ (40) wUZ gywmbvn| Avi cwZ (50)wUZ gywmbvn, (70)wUZ Zvex I gywmbvn Ges (100) wUZ y`wU Zvex I GKwU gywmbvn| Avi (120)wUZ PviwU ZvexAvn A_ev wZbwU gywmbvZ G fveB PjZ _vKe|

  • RvKvZ Aavq 19 c m`i RvKvZ

    3-DUi RvKvZi bmve

    msLv msLv _K ch

    RvKvZ cwigvY _K ch

    RvKvZi cwigvY

    5 9 1wU QvMj 36 45 webZ jve~b (`yeQii Dx)

    10 14 2wU QvMj 46 60 wnvn (wZb eQii Dx)

    15 19 3wU QvMj 61 75 wRh&Av (Pvi eQii Dx) 20 24 4wU QvMj 76 90 2wU webZ jve~b

    25 35 webZ gvLvR (GK eQii

    Dx) 91 120 2wU wnvn

    hw` (120)-Gi AwaK nq Ze cwZ (40)wUZ GKwU we jve~b Ges cwZ (50) wUZ GKwU wnvn| Avi (121) wUZ wZbwU we jve~b Ges (130) wUZ GKwU wnvn I y`wU we jve~b| Avi (150) wUZ wZbwU wnvn Ges (160)wUZ PviwU we jve~b I (180)wUZ y`wU wnvn I y`wU we jve~b| Avi (200) wUZ 5wU we jve~b A_ev 4wU wnvn|

    Avi hvi cwZ we jve~b IqvwRe ne wK Zvi wbKU _vKe bv m we gvLvR ei Kie Ges c~iY Kie| c~iY nQ (`ywU QvMj ev 20 w`invg) A_ev GKwU wnvn w`e Ges ewkUv wZc~iY MnY Kie| Avi wZ c~iY ev AwZwi MnY aygv DUi m wbw `|

    c m`i hv viv mePq Kg RvKvZ MnY Kiv ne: 1. `y^v-fov Qq gvmi hb Z_v y`^v viv I GK eQii QvMj

    Qvwbqvn viv RvKvZ MnY Kiv ne|

  • RvKvZ Aavq 20 c m`i RvKvZ

    2. Mii RvKvZ Zvex GK eQi eUv evQyi) ev ZvexAvn (GK eQii ewU evQyi) viv MnY KiZ ne|

    3. DUi RvKvZ we gvLvh Z_v GK eQii Dx viv MnY KiZ ne| RvKvZ Av`vqKvix mevg gvj MnY Kie bv| AZGe, Mvwfb, luvo, y`a w`Q I fYi Rb gvUvZvRv Kiv nQ Ggb MnY Kiv hve bv| eis cwZwU cKvi gag aiYi c MnY Kie| RvKvZ gv`x viv MnY KiZ ne Ges gv`v viv Mi Qvov Avi wKQzZ h_ ne bv| Avi DU Beb jve~b A_ev wnv wKsev RvhvK we gvLvhi j Pje| A_ev hw` bmve meB gv`v nq ZLb Pje|

    RvKvZ diR nIqvi fq wewQb I GKwKiYi weavb: ci RvKvZ Av`vq bv Kivi Dk wewQbK GKwKiY I GKwK wewQbKiY Pje bv| AZGe, RvKvZ Av`vqKvix bmve bv cvIqvi Rb hvi wbKU 40wU QvMj AvQ Zv `ywU vb Kiv RvqR bq| A_ev GK Rbi 40wU QvMj AvQ wZxq Rbi wbKU AvQ 40wU I ZZxq Rbi wbKU AvQ 40wU| Gevi mejv GK Kij RvKvZ Avme gv GKwU QvMj| Avi wZbwU vb Kij Avme wZbwU QvMj| G aibi Uvjevnbv Kiv kwiqZ bvRvqR| Avi KcYZv _K Avjvn wbla KiQb|

    [

    Z :

    Avjvn Zv`iK wbRi AbyMn hv `vb KiQb ZvZ hviv KcYZv Ki, GB KvcY Zv`i Rb gjKi ne ej Zviv hb aviYv Ki| eis GUv Zv`i c GKvB wZ cwZcb ne| hvZ Zviv KvcY Ki m mg ab-m`K wKqvgZi w`b Zv`i Mjvq eox evwbq civbv ne| Avi Avjvn nQb Avmgvb

  • RvKvZ Aavq 21 c m`i RvKvZ

    I Rwgbi cig mvwaKvix| Avi hv wKQy Zvgiv Ki; Avjvn m mK Rvbb| [m~iv Avj-Bgivb:180]

  • RvKvZ Aavq 22 K wl m`i RvKvZ

    3- Kwl m` I gvwUi wbPi wRwbmi RvKvZ

    Kwl m`i cKvi: Rwgb nZ hv cvIqv hvq Zv y`B cKvi: c_g: km`vbv I djvw`| wZxq: cUj, LwbR c`v_, Mvm, ab I cv_i BZvw`|

    [ Z :

    wZwbB m mv whwb mw KiQb Zvgv`i Rb hv wKQy Rwgb iqQ m mg | Zvici wZwb gbvhvM KiQb AvKvki cwZ| e Z: wZwb Zix KiQb mvZ Avmgvb| Avi Avjvn mewelq AewnZ| [m~iv evKviv:29]

    km`vbv I djvw`i RvKvZ: mecKvi km`vbv I h mKj djvw` gvc-IRb I mq hvM hgb: LRyi I wKkwgk Zvi RvKvZ diR| 1. Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ n m l k j i h g f e d c } |{ z y x w v u t s r q po

    ~ Z :

    n Cgvb`viMY! Zvgiv ^xq DcRb _K Ges hv Avwg Zvgv`i Rb f~wg _K Drcb KiwQ, Zv _K DrK e eq Ki Ges Zv _K wbK wRwbm eq KiZ gb Kiv bv| Kbbv, Zv Zvgiv KLbI MnY Kie bv; Ze hw` Zvgiv PvL e Ki wbq bvI! Rb iLv Avjvn Afvegy, ckswmZ| [m~iv evKviv:267]

  • RvKvZ Aavq 23 K wl m`i RvKvZ

    2. Avjvn Zvqvjv ejb: [ w v u t s r q p o n

    ~} | { z y x

    Z :

    wZwbB D`vbmg~n mw KiQbZvI, hv gvPvi Dci Zzj `qv nq Ges hv gvPvi Dci Zvjv nq bv Ges LRyi e I km hmei ^v`wewk Ges RqZzb (RjcvB) I Avbvi mw KiQbGK Abi mv `kkxj Ges mv `knxb| Gjvi dj LvI, hLb dj nq Ges nK `vb Ki KZbi mgq Ges Aceq Kiv bv| wbq wZwb AceqKvix`iK cQ` Kib bv| [m~iv AvbAvg:141]

    . .

    3. Avey mvC` Ly`ix [] _K ewYZ, wZwb ejb, bex [] ejQb:cuvP DwKqv (`ykZ icvi w`invg)-Gi Kg RvKvZ diR ne bv| Avi cuvPwU DUi Kg RvKvZ diR ne bv| Avi cuvP IqvmvK (GK IqvmvK 60 mv Ges mv cvq 2 KwR 40 Mvg)-Gi Kg RvKvZ diR ne bv|

    km`vbv I djvw`i RvKvZ diRi kZmg~n: RvKvZ diR nIqvi mgq gvwjKvbvfy nZ ne| Abyic bmve cwigvY nZ ne| bmve nQ 5 IqvmvK GK IqvmvK mgvb 60 mv hv (560=300) mv|

  • RvKvZ Aavq 24 K wl m`i RvKvZ

    Avi bex []-Gi GK mv Pvi gy` (gag aibi nvZi G jvc GK gy`)| Avi GK mv Dg Mgi gvc cvq 2.40 KwR, hv (3002.40=612) KwR bmve| 3. km`vbv I djvw`i RvKvZ diR: 1. Dki-GK`kgvsk: (10 %) Bnv webv LiP Drcvw`Z nj

    hgb: ewi cvwb ev Sbv BZvw`i cvwb viv| 2. AaK Dki-GKwekgvsk: (5 %) Bnv mP viv Drcvw`Z

    nj| hgb: Kci ev Mwfi bjKc wKsev cyKzi ev b`xi cvwb gwkb BZvw` viv mP w`q Drcvw`Z dmj ev dj|

    : . .

    Beb Dgvi [] _K ewYZ, wZwb bex [] _K eYbv Kib| wZwb [] ejQb: hv ew I Sbvi cvwb viv mP nq ev ewi cvwbZ wm klZ Zvi RvKvZ GK`kgvsk| Avi hv mP viv cvwb `Iqv nq Zvi RvKvZ GKwekgvsk|1 3. wZb`kgvsk:(7.5 %) Bnv mP I ew Dfq cvwb viv nj| A_vr-GKevi mPi cvwb viv Ges Abevi ew cvwb viv| GKB cKvii dj I km hgb: LRyi, Mg I avb BZvw` nj GK eQii mg dj I km bmve c~iYi Rb GK KiZ ne|

    RvKvZ diRi mgq: km`vbv I djvw`i `vbv hLb k ne I dj cK hve ZLb RvKvZ diR ne| dj cvKv A_ hLb jvj ev njy` nq hvq| myZivs weZv hw` Gici wew Ki Zvnj RvKvZ weZvi Dci Zvi Dci bB|

    1.eyLvix nvt bs 1483 k ZviB gymwjg nvt bs 981

  • RvKvZ Aavq 25 K wl m`i RvKvZ

    hw` gvwjKi c _K Kvb Aenjv I msiYi wU QvovB km I dj b nq hvq, Ze Zvi diR RvKvZ ev` nq hve| mKj cKvi mewR I h mKj djvw` `vgRvZ Kiv hvq bv Zvi Dci Kvb RvKvZ bq| wK hw` Dnv eemv mvgMx nq Ze Zvi wew g~j eQi AwZg I bmve cwigvY nj kZKiv AvovB fvM RvKvZ diR ne|

    gayi RvKvZ: hLb wbRi gvwjKvbvfy ev Abyei MvQcvjv I ceZgvjv nZ gay msMn Kie ZLb ZvZ GK`kgvsk RvKvZ Av`vq KiZ ne| Avi gayi bmve nQ (160) BivwK ivZj hv KwRi gvc (62) KwR| Avi hw` gayi eemv Ki, Ze eemv mvgMx wnmve 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne|

    fvovi evMvbi RvKvZ: f~wg ev evMvb fvov wbj Zv _K h mKj km`vbv I djvdj gvc Ges `vgRvZ hvM Zvi GK`kgvsk ev GKwekgvsk RvKvZ fvovwUqvi Dci diR| Avi gvwjKi Dci fvovi UvKvq RvKvZ hw` bmve cwigvY I BRviv `Iqvi ZvwiL nZ GK eQi AwZevwnZ nq|

    mgy` _K hv ei Kiv nq Zvi RvKvZ: mgy` _K h mKj wRwbm ie Kiv nq| hgb: gvwZ, cevj I gvQ BZvw`Z RvKvZ bB| wK hw` eemvi Rb nq Ze Zvi weq g~j eQi AwZg I bmve cwivgvY nj kZ Kiv 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne| Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ y xw v u t sr q p o n m l k j | { zZ :

  • RvKvZ Aavq 26 K wl m`i RvKvZ

    Zv`i gvjvgvj _K RvKvZ MnY Kib hvZ Avcwb Gi gvag Zv`iK cwe Ges we KiZ cvib | Avi Avcwb Zv`i Rb `vqv Kib, wb:m`n Avcbvi `vqv Zv`i Rb mvbv^ic| e Z: Avjvn mewKQyB kvbb, Rvbb| [m~iv ZvIev:103] cUj I LwbR c`v_i RvKvZ: Rwgb nZ Dw` Qvov hv wKQy ei nq hgb: LwbR c`v_ cUj I Mvm BZvw` hw` mvbv-icvi Kvb GKwUi bmve cwigvY nq, Zvnj Zvi we g~ji 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne| A_ev g~j e i 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne hw` g~jevb wRwbm nq hgb: mvbv-icv| Avi LwbR c`v_, cUj I Mvm BZvw`i 2.50% fvM RvKvZ ei Kiv diR cvIqvi mv_ mv_ hw` bmve cwigvY nq| Gi Rb eQi c~Y nIqv kZ bq; KviY Bnv DcKvix gvj hvi eQi c~Y MY bq| Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ y xw v u t sr q p o n m l k j | { zZ :

    Zv`i gvjvgvj _K RvKvZ MnY Kib hvZ Avcwb Gi gvag Zv`iK cwe Ges cwi KiZ cvib| Avi Avcwb Zv`i Rb `vqv Kib, wb:m`n Avcbvi `vqv Zv`i Rb mvbv^ic| e Z: Avjvn mewKQyB kvbb, Rvbb| [m~iv ZvIev:103]

    abi RvKvZ: RvnwjqvZi Rgvbvi abK wiKvR ejv nq| GZ RvKvZ IqvwRe njv GKcgvsk| PvB cwigvY Kg nvK ev ewk nvK| Gi Rb Kvb bmve ev eQi c~Y nIqv kZ bq hgb c~e ewYZ nqQ| Avi Gi eqi LvZ ne Kvb hy Qvov j m`i LvZ Ges evwK PvifvM mvbcv ewi Rb|

  • RvKvZ Aavq 27 eemv mvgMxi RvKvZ

    4- eemv mvgMxi RvKvZ

    eemv mvgMx: KbvePvi Rb c ZKZ mvgMxK DihywRvivn& ejv nq| hgb: vei mw, c, Lv`, cvbxq I gwkbc BZvw`|

    eemv mvgMxi RvKvZi weavb: eemv mvgMx hLb bmve cuQe I Zvi cwZ GK eQi AwZg ne ZLb Zvi Dci RvKvZ diR ne| eQi cyiv nj mvbv ev icvi h bmve RvKvZi nK`vi`i Rb ewk DcKvix m wnmve mg weq g~j A_ev eemv mvgMx _K 2.50% fvM RvKvZ wbaviY KiZ ne|

    vei m`i Ae vmg~n: 1. Ni-evwo, vei mw, Mvwo, gwkbc BZvw` hLb emevm ev

    eenvii Rb cZ Kiv ne, eemvi Rb bq ZLb ZvZ Kvb RvKvZ bB|

    2. Avi hw` fvov `Iqvi Rb nq Ze fvov `qvi ZvwiL nZ wnmve Ki h w`b bmve cuQe Ges LiP Kivi AvMB GK eQi c~Y ne m w`b fvovi UvKvi Dci RvKvZ diR ne|

    3. Avi hw` eemvi Rb c Z Kiv nq Ze Zvi weq g~j 2.50% fvM RvKvZ diR ne hw` bmve cwigvY I eQi AwZevwnZ nq|

    4. Z, wgj-dix I eemvK ` BZvw`i gwkbci g~ji Dci Kvb RvKvZ bB| KviY Gjv eemvi Rb c Z bq eis eenvii Rb c ZKZ|

    Kvbxi kqvi (Share )-Gi RvKvZ eiKiY: 1. KwlRvZ Kvwb: hw` wewbqvM km I djvw` Ges Gi gZ

    wRwbm nq hv gvc-IRb I `vgRvZhvM Zvnj kZ gvZveK Kwl m`i RvKvZ w`Z ne| Avi hw` c m` nq Zvnj ci kZ mvc c m`i RvKvZ w`Z ne|

  • RvKvZ Aavq 28 eemv mvgMxi RvKvZ

    Avi hw` Zij c`v_ nq Ze ZvZ kZvbyhvqx mvbv-icvi 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne|

    2. wk-KviLvbv Kvvwb: hgb Jla Kvvwb, we`yr Kvvwb, wmgU I jvnv BZvw` Kvvwb| Gjvi aygv gybvdvq 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne hw` bmve cuQ I eQi AwZevwnZ nq|

    [ y xw v u t sr q p o n m l k j | { zZ :

    Zv`i gvjvgvj _K RvKvZ MnY Kib hvZ Avcwb Gi gvag Zv`iK cwe Ges cwi KiZ cvib| Avi Avcwb Zv`i Rb `vqv Kib, wb:m`n Avcbvi `vqv Zv`i Rb mvbv^ic| e Z: Avjvn mewKQyB kvbb, Rvbb| [m~iv ZvIev:103] 3. eemvqx Kvvwb: hgb Avg`vwb-ivwb I ePvKbv Ges

    gy`vivev eemv (jvf-wZi Askx`vwiZwfwK h_ eemv) I Wvd&U BZvw` viv A_ ciY (Remiance) I Gi h mKj jb`b kwiqZ mZ| Gjv eemv mvgMx wnmve g~j m` I gybvdv DfqUvZ 2.50% fvM RvKvZ w`Z ne hw` bmve wcigvY I eQi AwZevwnZ nq|

    kqvii RvKvZi y`wU Ae v: 1. hw` kqvii gvwjKi Dk gvwjKvbv envj ivLv Ges Zvi

    evrmwiK gybvdv MnY Kiv nq Ze ZvZ RvKvZ iqQ hgb c~e ewYZ nqQ|

    2. Avi hw` Dk KbvePv eemv Kiv nq| hgb: GUv q Ki IUv wew Ki hvi BQv jvf nvwmj Kiv, Zvnj Zvi gvwjKvbvfy mg kqvii Dci RvKvZ diR| Avi Gi RvKvZ eemv mvgMxi RvKvZ 2.50% fvM| RvKvZ diR

  • RvKvZ Aavq 29 eemv mvgMxi RvKvZ

    nIqvi mgq Zvi wew g~j weewPZ ne hgb: e (Bond) Z_v FYc|1

    nvivg m`i RvKvZ: nvivg m` y`cKvi: 1. hw` m`i Avmj-g~jB nvivg nq hgb: g` I k~Ki Ges GigZ wRwbm Zvnj Zvi gvwjK nIqv RvqR bq| Avi Bnv RvKvZ Av`vq KiZ ne Ggb m`I bq| IqvwRe njv Zv b Kiv Ges Zv _K wbRK gy Kiv| 2. Avi hw` m` Avmj nvivg bq eis Zvi YMZ nvivg| AbvwaKvi Ges Kvb AvK&` eZxZ MnY Kiv hgb: Rei`Lj-jywZ I Pzwii gvj| A_ev evwZj AvK&` viv KvKZ m` hgb: my`, Ryqv BZvw`|

    G cKvii y`B Ae v: (K) hw` Gi Avmj gvwjK Rvbv hvq Ze Zvi wbKU dir w`Z ne| Avi Avmj gvwjK Kv Kivi ci gv GK eQii RvKvZ Av`vq Kie| (L) hw` Avmj gvwjK Rvbv bv hvq Zvnj Zv`i c _K `vb Ki w`e| hw` ci Rvbv hvq Ges Zviv AbygwZ `q Ze fvj, bBj Zv`i dir w`Z ne| Avi hw` wbRi nvZB iL `q Ze m cvwc ne Ges ZvK RvKvZI Av`vq KiZ ne|

    1.e nQ: miKvi ev Kvb eemv cwZvb KZ K c` FY^xKvi c| Bnv wbw` mgq DxY nj my` ev jvfmn FYK Z UvKv wdwiq `Iqvi cwZkwZc|

  • RvKvZ Aavq 30 RvKvZzj wdZi

    5- RvKvZzj wdZi

    wdZiv njv: igRvbi ivRvi kl cwZwU gymwjgi cwZ h RvKvZ diR nq ZvK wdZiv ej|

    RvKvZi cKvi: kwiqZ diR RvKvZ wZb cKvi:

    c_g cKvi: bd&mi RvKvZ Z_v cweKiY: gvbyl Zvi bd&mK bK Avgj viv we Kie Ges ZIev viv bvsiv Avgj nZ cwe Kie|

    [ I H G F E D C B A @Z : -

    h wbRK we Ki, mB mdjKvg nq| Avi h wbRK KjywlZ Ki, m e_ gbvi_ nq| [m~iv kvgm:9-10] wZxq cKvi: kixii RvKvZ: Bnv nQ igRvbi RvKvZzj wdZi hv ivRv`vii wbi_K K_v I Akxj AvPiY _K cwe Kiv I wgmwKb`i Lv`i Rb| Bnv Lv` `e nZ GK mv hv GLvb Dk| ZZxq cKvi: m`i RvKvZ: Bnv bmve cwigvYi gvji gvwjKi cwZ diR| Bnv Bmjvgi ZZxq ivKb hv c~e DjL nqQ|

    dZiv wewaweavb Kivi nKgZ: Avjvn ZvAvjv RvKvZzj wdZi Z_v wdZiv wewaweavb KiQb ivRv`viK wbi_K K_v I Akxj AvPiY _K cwe Kiv I wgmwKb`i Lv`i Rb| hvZ Ki Zviv C`i w`b wfv Kiv _K euvPZ cvi Ges abx`i m C`i LywkZ Ask MnY KiZ cvi|

  • RvKvZ Aavq 31 RvKvZzj wdZi

    . .

    Beb Avevm [] _K ewYZ, wZwb ejb: im~jyjvn [] RvKvZzj wdZi Z_v wdZiv diR KiQb ivRv`viK wbi_K K_v I Akxj AvPiY _K cwe Kivi I wgmwKb`i Lv`i Rb| h ew wdZiv C`i mvjvZi c~e Av`vq Kie Zvi wdZiv MnYhvM RvKvZ ne| Avi h mvjvZi ci Av`vq Kie Zvi wdZiv mvaviY GKwU `vb wnmve weewPZ ne|1

    wdZivi weavb: wdZiv Av`vq Kiv cwZwU gymwjg bvix-cyil, ^vaxb-civaxb I QvU-eoi cwZ diR| C`i w`b I ivwi wbRi Ges cwievii hv`i cwZ LiP Kiv IqvwRe Zv`i LvivK Qvov GK mv AwZwi Lv`i h gvwjK ne Zvi Dci wdZiv Av`vq Kiv diR| Avi cUi evPv`i c _K wdZiv ei Kiv gyvnve (Dg)|

    : .

    . Avey mvC` Ly`ix [] _K ewYZ, wZwb ejb, Avgiv Lv``e nZ GK mv A_ev he nZ GK mv wKsev LRyi nZ GK mv ev cwbi nZ GK mv ev wKkwgk nZ GK mv cwigvY wdZiv ei KiZvg|2

    wdZiv diR nIqvi mgq: igRvbi kl w`bi m~h Wyevi mv_ mv_ cwZwU ewi wbRi Dci wdZiv diR nq| Avi hw` evev cwievi ev Abvb`i

    1. nv`xmwU nvmvb, Avey `vE` nvt bs 1609 k ZviB, Beb gvRvn nvt bs 1827 2. eyLvix nv: bs 1506 k ZuviB gymwjg nv: bs 985

  • RvKvZ Aavq 32 RvKvZzj wdZi

    AbygwZ I mwmn Zv`i c _K Av`vq Ki `b Ze RvqR I wZwb mIqve cveb|

    wdZiv Av`vqi mgq: C`yj wdZii Puv` DVv nZ Avi Ki C`i mvjvZ Av`vqi c~e ch wdZiv Av`vqi mgq| C`i GK y`B w`b AvMI Av`vq Kiv RvqR AvQ| (eZgvb hyM BnvB Dg) Avi h ew C`i mvjvZi ci Av`vq Kie, Zvi wdZiv mvaviY `vb cwiYZ ne Ges m bvnMvi ne| wK hw` Kviv IRi _vK Zvi evcviwU wfb| Avi hw` Kvb IRi Qvov C`i w`bi ci Av`vq Ki Ze m cvwc ne wK hw` IRi _vK Ze ci Av`vq Ki w`e ZvZ Kvb cvc ne bv|

    RvKvZzj wdZii cwigvY: cwZwU `ki cavb Lv` viv wdZiv Av`vq KiZ ne| hgb: Mg, he, LRyi, wKkwgk, cwbi, Pvj I fyUv BZvw`| Gi ga mevg nQ hv dwKi-wgmwKb`i Rb ewk DcKvix| Gi cwigvY njv cwZwU ewi c _K cvq (2.40) KwR1| h kni ev `k ivRv`vi ivRv iLQ mLvbKvi dwKi-wgmwKb`i w`Z ne| Avi mLvb nZ Ab Kvb vb wekl Kvb cqvRb Qvov vbvi Kiv Pje bv Ges Lv`i cwieZ g~jI ei Kiv hve bv| Gi nK`vi agv dwKi-wgmwKbiv Ab KD bq|

    1. KD AvovB KwR Avevi KD cb wZb KwR cwigvY ejQb; KviY KvVvi gvcK IRbi gvc wbaviY KivUv KwVb KvR; wbaviY KiZ wMq Kg ewk nIqvUvB ^vfvweK| Abyev`K

  • RvKvZ Aavq 33 RvKvZzj wdZi

    . .

    Beb Dgvi [] _K ewYZ, wZwb ejb: im~jyjvn [] gymjgvb`i ^vaxb-civaxb, bvix-cyil I QvU-eo mKji Dci LRyi nZ GK mv A_ev he nZ GK mv RvKvZzj wdZi diR Ki w`qQb| Avi Zv gvbyli C`i mvjvZ Av`vqi c~e ei Kivi Rb wb `k KiQb|1

    1.eyLvix nvt bs 1503 k ZviB gymwjg nvt bs 986

  • RvKvZ Aavq 34 RvKvZ eiKiY

    7- RvKvZ eiKiY

    RvKvZi m`i cKvi: h mg m` RvKvZ diR mjv y`B cKvi: c_g cKvi: hv wbR wbR ew nq hgb: mk I djvw` A_ev hv ewkxj bq hgb: LwbR c`v_| Gjvi bmve cwigvY nIqvi mv_ mv_B RvKvZ ei Kiv diR, eQi AwZevwnZ nIqv kZ bq| wZxq cKvi: hv ew I eemvi Rb K Kiv nq hgb: ^Y I icv, gy`vmg~n, c I eemv mvgMx BZvw`| Gjvi RvKvZ diR nIqvi Rb bmve cwigvY I P` eQii GK eQi AwZevwnZ nIqv kZ|

    RvKvZ ei Kivi wKQy Av`e: RvKvZ diR nIqvi mgq ^Zz: ~Z I Lywk gb Zv ei Kiv| mevg I DrK Ges mePq cQ`bxq I nvjvj m` viv `vb Kiv| `vb MnxZvK mw Kiv Ges wbRi RvKvZ c`vb KivK QvU gb Kiv hvZ Ki Anvi nZ euvPZ cvi| Avi Mvcb `vb Kiv hvZ Ki gvbyl `Lvbv _K wbivc` _vK| Avevi gvS ga G diRwUK cybRxweZ I abx`i Drmvn `vbi Rb cKvk Kiv| Avi Kvb Gnmvb-LvUv I K viv RvKvZK web bv Kiv|

    [ . - , + * ) ( ' & % $ # " ! 3 2 1 0 /Z :

    Avi hviv hv `vb Kivi, Zv fxZ, KwZ `q G KviY `vb Ki h, Zviv Zv`i cvjbKZvi KvQ cZveZb Kie, ZvivB KjvY `Z ARb Ki Ges Zviv ZvZ AMMvgx| [m~iv gywgb~b:60-61]

  • RvKvZ Aavq 35 RvKvZ eiKiY

    RvKvZ MnYi mevg ew: mevg njv RvKvZ`vZv Zvi RvKvZ mePq gyvwK, wbKUvZxq I mePq ewk AfvexK `vb Kie| RvKvZ `Iqvi Rb wbRi wbKUvZxq, gyvwK, kwiqZi vb wccvmy Qv, dwKi-wgmwKb, mshgx (Afvex wK Kviv wbKU cKvk Ki bv) Afvex eo cwievi BZvw`K Zvjvk Kiv| Avi wbRi wbKU RvKvZ ev mvaviY m`Kvi BZvw` hv AvQ Zv Kvb cwZeKZv Avmvi c~eB ei Kiv| G Qvov h ewi gvS nK`vii hZ ewk Yvewj cvIqv hve m ZZv RvKvZi ewk nK`vi Ges mIqveI ewk ne| hgb: wbKU AvZxq, dwKi Ges vbvRbKvix Mwie Qv---- Gfve| Avjvni evYx:

    [ t s r q p o n m l k } | { z y x w v u

    ~Z :

    `vb-m`Kv H mKj Mwie jvKi Rb, hviv Avjvni c_ Ave nq MQRxweKvi mvb Ab Nvivdiv KiZ mg bq| A jvKiv hvv bv Kivi KviY Zv`iK Afvegy gb Ki| Zvgiv Zv`iK Zv`i jY viv wPbe| Zviv gvbyli KvQ KvKzwZ-wgbwZ Ki wfv Pvq bv| Zvgiv h A_ eq Kie, Zv Avjvn AekB cwivZ| [m~iv evKviv:273]

    RvKvZ ei Kivi mgq: 1. RvKvZ diR nIqvi mv_ mv_B ei Kiv diR wK hw` Kvb

    mgmv _vK Zvnj `ix Kiv RvqR AvQ| 2. RvKvZ diR nIqvi KviY cvIqvi ci mgqi c~eB ei Kiv

    RvqR| wekl Ki cqvRbi mgq GZ AwaK mIqve

  • RvKvZ Aavq 36 RvKvZ eiKiY

    AvQ| c, mvbv-icv I eemv mvgMxi bmve cwigvY gvwjK nj diR nIqvi AvMB ei Kiv RvqR AvQ|

    3. cqvRb RvKvZ diR nIqvi GK ev y`eQi c~eB ei Kiv I dwKi`i gvwmK eZb wnmve LiP Kiv RvqR|

    4. wewfb mgqi AwRZ m` hgb: eZb, Ni-evwo, `vKvb-cvU, wgivQ (DivaxKvi m~ cv gvj) Gjvi eQi c~Y nj GK m RvKvZ ei Kie| Avi hw` ^vQ` dwKi I Abvb`i evcviUv AMvwaKvi w`q eQii Kvb GKwU gvmK wbw ` Ki bq hgb: igRvb gvm Zvnj Bnv mIqvei w`K w`q mevrK|

    [ ~ } | { z y x w

    Z :

    AZGe, Zvgiv h_vmv_ AvjvnK fq Ki, b, AvbyMZ Ki Ges eq Ki| GUv Zvgv`i Rb KjvYKi| hviv gbi KvcY _K gy, ZvivB mdjKvg| hw` Zvgiv AvjvnK Dg FY `vb Ki, wZwb Zvgv`i Rb Zv wY Ki `eb Ges Zvgv`iK gv Kieb| Avjvn YvMvnx, mnbkxj! wZwb `k I A `ki vbx, civv, cvgq| [m~iv ZvMveyb:16-18]

    RvKvZ wefKiYi weavb: GK Rbi mg RvKvZ Kvb GK cKviK `Iqv RvqR| Abyic GK Rbi RvKvZ GKvwaK cKvi eb Kiv RvqR| Avi mevg njv Mvcb I cKvk cqvRb wnmve wewfb RbK RvKvZ c`vb Kiv| wK Kvb cqvRb Qvov Mvcb `IqvUvB mevg| Avjvn Zvqvjv ejb:

  • RvKvZ Aavq 37 RvKvZ eiKiY

    [ ?> = < ; : 9 8 76 5 4 3 2 I H G F E DC B A @Z :

    hw` Zvgiv cKvk `vb-LqivZ Ki, Ze Zv KZB bv Dg| Avi hw` LqivZ Mvcb Ki Ges AfveM `i w`q `vI, Ze Zv Zvgv`i Rb AviI Dg| Avjvn Zvgv`i wKQy Mvbvn gvd Ki w`eb| Avjvn Zvgv`i KvR-Kgi Lye Lie ivLb| [m~iv evKviv:271]

    ivcwZi wbKU RvKvZ Rgv Kivi weavb: 1. hw` `ki ivcwZ bvqcivqY I AvgvbZ`vix Ges gymjgvb`i KjvYKvgx nb Zvnj Zuvi Rb abx`i _K RvKvZ MnY Ki kwiqZi LvZmg~n LiP Kiv RvqR| Avi Zuvi cwZ IqvwRe nQ cKvk m`i RvKvZ Av`vq Kivi Rb Av`vqKvix`iK ciY Kiv| hgb: gyfve wePiYKvix (c~e DjL) cy, Z I djvw` BZvw`; KviY wKQz abx gvbyl AvQ hviv RvKvZ diRi weavb Rvb bv| Avevi KD AvQ h AjmZv c`kb Ki ev fyj hvq|

    [ y xw v u t sr q p o n m l k j | { zZ :

    Zv`i gvjvgvj _K RvKvZ MnY Kib hvZ Avcwb Gi gvag Zv`iK cwe Ges cwi KiZ cvib| Avi Avcwb Zv`i Rb `vqv Kib, wb:m`n Avcbvi `vqv Zv`i Rb mvbv^ic| e Z: Avjvn mewKQyB kvbb, Rvbb| [m~iv ZvIev:103] 2. hw` ivcwZ abx`i _K RvKvZ Pvb Ze Zuvi wbKU `Iqv IqvwRe| Gi viv wRv`vix nZ gy nq hve Ges Zv`i mIqve Zviv cve| Avi h cwieZb Kie cvc Zvi cwZ eZve|

  • RvKvZ Aavq 38 RvKvZ eiKiY

    RvKvZi RvgvbZi weavb: RvKvZ diR nIqvi ci Zv RvKvZ`vZvi nvZ AvgbZ ^ic| hw` Zvi mxgvjN ev Aenjvi `ib b nq Zvnj m Zvi Rvwgb ne| Avi hw` Kvb cKvi mxgvjNb ev hZnxb bv Ki Ze Rvwgb ne bv|

    RvKvZ Kv_vq weZiY Kie: gvji RvKvZ gvji mv_ mK iqQ| ZvB h `ki gvj m `k ei Kie| Avi RvKvZzj wdZi kixii mv_ mK| ZvB gymwjg ewi hLvb diRi mgq ne mLvbB ei Kie| mevg njv mg m`i RvKvZ wbRi `k ev kni weZiY Kiv| Ze cqvRb ev AvZxq wKsev ewk Afvei KviY Ab kni ev `k vbvi Kiv RvqR AvQ| Avi Dg njv wbRi nvZ ei Kiv| Ze Zvi c _K ei Kvivi Rb KvDK DwKj evbvbv RvqR iqQ|

    FYi RvKvZ eiKiYi cwZ: 1. mgkvjx ewi wbKU FY `Iqv _vKj hLb Kv Kie

    ZLb RvKvZ ei Kie| wK Dg njv Kv Kivi c~eB cwZ eQi Av`vq Kiv| Avi hw` FY Mwie ew A_ev UvjevnbvKvix eo jvKK `q Zvnj Kv Kivi ci GK eQii RvKvZ ei Kie|

    2. Kvb Mwie ewK FY `Iqvi ci hw` m FY cwikva KiZ Ag nq, Zvnj m cwigvY A_ wbRi RvKvZ nZ ev` `Iqv RvqR bB|

    wbRi gZvi evBi Ggb m`i RvKvZi weavb: h m`i Dci wbRi kw bB ZvZ Kv bv Kiv ch Kvb RvKvZ bB| myZivs, hvi gvj AvQ wK Kvb KviY Kv KiZ cviQ bv hgb: Kvb evwoi Ask ev wgivQ GZ Kv bv Kiv ch Kvb RvKvZ bB|

  • RvKvZ Aavq 39 RvKvZ eiKiY

    RvKvZ Abv`vqKvixi kvw : 1. h ew bmve cwigvY gvji gvwjK Zvi cwZ Zvi RvKvZ ei Kiv Ges Zvi nK`vi`i wbKU cuQvbv diR| 2. weavb Rvbvi ciI diRK A^xKvi Ki hw` KD RvKvZ Av`vq bv Ki Ze m Kvdi| ejc~eK Zvi _K RvKvZ wbZ ne| Avi ZIev bv Kij ZvK nZv KiZ ne; KviY m gyiZv`| Avi hw` KcYZvi Rb eviY Ki Ze Kvdi ne bv, Ze Zvi _K Rvic~eK MnY KiZ ne Ges Zvi AaK m` wbq kvw c`vb KiZ ne| Avjvn ZvAvjv cZK RvKvZ eviYKvixK KwVb kvw i fq c`kb KiQb| KviY Gi gva iqQ Ryjyg, KvcYZv, AfveM `i AwaKvi fY I dwKi`i nK _K ewZKiY| 1. Avjvni evYx:

    [ [ Z Y X W V U T S R g f e d c b a ` _ ^ ] \

    i hj s r q p o n m l k Z : -

    Avi hviv ^Y I icv Rgv Ki ivL Ges Zv eq Ki bv Avjvni c_, Zv`i KVvi AvRvei mymsev` wbq w`b| m w`b Rvnvbvgi Avb Zv D Kiv ne Ges Zvi viv Zv`i jjvU, cvk I c`kK ` Kiv ne (mw`b ejv ne), Gjv hv Zvgiv wbR`i Rb Rgv iLwQj, myZivs, GY Av^v` MnY Ki Rgv Ki ivLvi| [m~iv ZvIev: 34-35]

  • RvKvZ Aavq 40 RvKvZ eiKiY

    2. Avjvni evYx:

    [

    Z :

    Avjvn Zv`iK wbRi AbyMn hv `vb KiQb ZvZ hviv KcYZv Ki, GB KvcY Zv`i Rb gjKi ne ej Zviv hb aviYv Ki| eis GUv Zv`i c GKvB wZ cwZcb ne| hvZ Zviv KvcY Ki m mg ab-m`K wKqvgZi w`b Zv`i Mjvq eox evwbq civbv ne| Avi Avjvn nQb Avmgvb I Rwgbi cig mvwaKvix| Avi hv wKQy Zvgiv Ki; Avjvn m mK Rvbb| [m~iv Avj-Bgivb:180]

    : :

    . .

    3. Avey hvi [] _K ewYZ, wZwb ejb: bex [] ejQb: huvi nvZ Avgvi Rxeb Zuvi kc_! h ew DU ev Mi wKsev gl A_ev QvMji gvwjK nIqvi ci Zvi nK (RvKvZ) Av`vq Kie bv wKqvgZi w`b ZvK hgb wQj Zvi PqI enr I gvUv Ki Avbv ne| Avi m ZvK Zvi Lyi viv c``wjZ Kie I wks viv Zv gvie| hLbB Zv`i kliwU AwZg Kie ZLbB c_gwUK wZxqevi cvVvbv ne| Avi Gfve AvRve gvbyli gvS Avjvni dqmvjv bv nIhv ch PjZB _vKe|1

    1. eyLvix nvt bs 1460 k ZviB gymwjg nvt bs 987

  • RvKvZ Aavq 41 RvKvZ eiKiY

    : :

    .

    4. Avey ivBiv [] nZ ewYZ, im~jyjvn [] ejQb:h ewK Avjvn Zvqvjv gvj-m` `vb Kib wK m Dnvi RvKvZ Av`vq Ki bv, wKqvgZi w`b Zvi H gvj Kcvj wPZv wewk UvK gv_vi AwZ welai mc cwiYZ Ki eox evwbq Zvi Mjvq civbv ne| AZ:ci mvcwU ZvK `skb Ki Pvqvj wbq eje: Avwg Zvgvi m`, Avwg Zvgvi mwZ ab| Gici wZwb [] ZjvIqvZ Kijb Avjvni evYx Avjvn Zv`iK wbR AbyMn hv `vb KiQb ZvZ hviv KcYZv Ki---|1

    : :

    . .

    5. Avey ivBiv [] _K ewYZ wZwb ejb: im~jyjvn [] ejQb:RvKvZ Abv`vqKvix cZK m` mvqKvixK wKqvgZi w`b Rvnvbvgi Avb Mig jvnv viv `vM `Iqv ne| jvnvi vZ Mig Ki Zv viv Zvi y`B cvk I jjvU ` Kiv ne| Bnv Avjvn Zuvi ev`v`i gvS dqmvjv bv Kiv ch PjZ _vKe| Avi m w`b ne cvk nvRvi eQii mgvb w`b|2

    1. eyLvix nvt bs 1403 2. gymwjg nvt bs 987

  • RvKvZ Aavq 42 RvKvZi LvZmg~n

    8- RvKvZi LvZmg~n

    RvKvZi nK`vi: RvKvZi nK`vi ZvivB hv`i Rb RvKvZ _K LiP Kiv hve| Avi Zviv njv Avjvni KziAvb ewYZ AvU kYxi gvbyl| Avjvni evYx:

    [ z y x w v u t s r q ~ } | {

    Z :

    RvKvZ njv Kej dwKi, wgmwKb, RvKvZ Av`vqi KgPvix I hv`i wPvKlY cqvRb Zv`i nK| Avi `vm gywi Rb, FYM `i Rb, Avjvni c_ wRnv`Kvix`i Rb Ges gymvwdi`i Rb| GB njv Avjvni wbavwiZ weavb| Avjvn mevbx, cvgq| [m~iv ZvIev: 60]

    RvKvZi ebi LvZmg~n: Avjvn ZvAvjv Zuvi wnKgvZ viv nK`vi I Zvi nKi cwigvYK wbw ` Kib| hgb: DivwaKvi I Zvi nK`viK wbaviY KiQb| Avevi KLbv nK`viK wbaviY bv Ki wK nK iqQ Zv wbaviY KiQb| hgb: wRnv` Kivi, kc_ f BZvw`i Kvddviv| Avi KLbv nKi cwigvY wbaviY bv Ki nK`vi`i wbw ` KiQb| hgb: RvKvZi nK`vi Zviv njv AvU kYx|

    RvKvZi nK`vi`i cKvi: hv`i cwZ RvKvZ eb Kiv diR Zviv njv AvU cKvi h_v:

    1. dwKi: dwKi nQ hv`i wbKU wKQzB bB A_ev hv cqvRb Zvi AaKi Kg iqQ|

    2. wgmwKb: wgmwKb nQ hv`i wbKU cqvRbi AaK ev GiPq wKQy ewk iqQ|

  • RvKvZ Aavq 43 RvKvZi LvZmg~n

    3. RvKvZ Av`vqKvix: hv`iK miKvii c _K RvKvZ DVvbv, msiY I nK`vi`i gvS ebi `vwqZ Acb Kiv nqQ|

    4. hv`i wPvKlY cqvRb: PvB gymjgvb nvK ev Kvdi nvK| h Kvdii Bmjvg MnYi Avkv Kiv hvq A_ev gymjgvb`iK Zvi Awb _K euvPvbvi Avkv Kiv nq| A_ev RvKvZi viv hvi Cgvb wKsev Bmjvg ev Zvi Abyic ewi Bmjvg gReyZ nIqvi Avkv Kiv hvq| Dk ev evqbi Rb hZUzKz cqvRb ZZUzKz RvKvZ nZ Zv`iK c`vb KiZ ne|

    5. `vm gywi Rb: Giv nQ civaxb `vm-`vmx I gvwjKi m wewbgqi gvag AvRv` nIqvi Rb PzwAve Mvjvg| G`iK Zv`i gvwjK _K RvKvZi A_ viv q Ki AvRv` I mvnvh Kiv| Avi Kvb gymwjg hye`xK gy KivI G LvZi Afy|

    6. FYM eweM: Giv y`cKvi: (K) hviv gvbyli gvS mgSZv I gxgvsmv Kivi Rb FYM nqQ| G`iK FY cwigvY RvKvZ _K w`Z ne| (L) hviv wbR`i ewMZ cqvRb FYM Ges cwikva KivigZ mvg_ bB|

    7. Avjvni iv vq: Giv njv Avjvni iv vq wRnv`Kvix gyRvwn`MY| hviv Avjvni Kvwjgv Z_v ZvInx`K Dxb Kivi Rb Avjvni iv vq wRnv` Kib| Avi hviv Zv`i gZ ZviI Gi Afy hgb: Avjvni w`K `vIqvZKvixMY|

    8. gymvwdi: Giv nQ H gymvwdi hvi mdii cv_q kl nq MQ Ges evwo ch cuQvi mvg_ nvwiq djQ| ZvK Zvi cqvRb wgUvbv I evwo ch cuQvi Rb RvKvZ _K w`Z ne hw`I m abx nvK bv Kb|

  • RvKvZ Aavq 44 RvKvZi LvZmg~n

    Dci 8 kYxi DjwLZ ew Qvov Avi Ab KvDK RvKvZ `Iqv RvqR bB| Avi hvi cqvRb mePq ewk ZvK w`q Avi KiZ ne|

    RvKvZ ei Kivi wKQy weavb: RvKvZi nK`vi`i Kvb GK kYxK RvKvZ `qv RvqR iqQ| Avi RvKvZi nK`vii Kvb GK ewK Zvi cqvRb gvwdK mg RvKvZ `Iqv RvqR AvQ| wK hw` RvKvZi cwigvY AwaK nq Ze Dg njv mKj kYxi gvS weZiY Kiv| hvi gvwmK eZb (2000.00) wiqvj wK Zvi cwievii gvwmK cqvRb (3000.00) wiqvji| GgZve vq ZvK Zvi cqvRb gvwdK RvKvZ _K w`Z ne| hw` hvPvB-evQvB Ki RvKvZi nK`vi gb Ki KvDK RvKvZ `Iqv nq Avi cgvwYZ nq h, m RvKvZi nK`vi bq Zvnj Zvi RvKvZ Av`vq nq hve|

    RvKvZi m`i ewKiYi weavb: RvKvZ diR njB Zv ZvovZvwo Zvi nK`vi`i gvS weZiY KiZ ne| Avi Zv Kvb ew ev msMVb BZvw`i DcKviv_ ew I eemv Kiv RvqR bB| wK hw` m` RvKvZ bv nq, Ze Zv eemvq LvwUq ewKiY I RbKjvY g~jK KvR LiP Kiv RvqR iqQ|

    hv`iK RvKvZi gvj `Iqv RvqR: 1. Amvg_ evb ew nR KiZ PvBj ZvK RvKvZ _K `Iqv

    RvqR AvQ| Avi Kvb gymwjg hye`xK gywi Rb RvKvZ _K eq KivI RvqR| Abyic Kvb dwKi ew wbRK cwe ivLvi Rb weevn KiZ PvBj ZvK RvKvZ _K mvnvh Kiv RvqR| Gfve RvKvZ viv Kvb gZ ewi FY cwikva Kiv RvqR AvQ|

  • RvKvZ Aavq 45 RvKvZi LvZmg~n

    2. Kvb dwKi ewi Dci Kviv FY _vKj ZvK Zvi RvKvZ _K `Iqv RvqR| Ze `yRbi gvS Ggb kZ hb bv nq h, RvKvZ MnY Ki Zvi FY cwikva Kie| Avi Kvb ewi Dci wbRi FY gvd Ki Zv RvKvZ gb Kiv RvqR bB|

    3. hw` DcvRb gZvevb ew vbvRb wbqvwRZ nq Ze ZvK RvKvZ _K w`Z ne| KviY vbvRb GK cKvi Avjvni iv vq wRnv` Ges Zvi DcKvi wRnv`i DcKiY|

    4. Kvb wgmwKbK `vb-LqivZ Kij ay `vbi bwK ne| Avi Kvb AvZxqK `vb-LqivZ Kij `vb I AvZxqZv eb AUzU ivLvi Dfq bwK wgje|

    5. hv`i Dci LiP Kiv Riwi Ggb Mwie AvZxq-^RbK RvKvZ `qv mybZ| hgb: fvB-evb, PvPv-dzdy, gvgv-Lvjv BZvw`|

    evev-gv, mvb-mwZ I ^vgxK RvKvZ `Iqvi weavb: 1. Mwie wcZv-gvZv Zviv hZB Dcii nvK I Mwie mvb-mwZ

    hZB wbPi nvK bv Kb| hw` Zviv LiPvw` enb AcviM nq Zvnj Zv`iK Zvi Dci IqvwRe fiY-cvlYi AwZwi RvKvZ _K `Iqv RvqR| Abyic hw` Zviv FYM ev w`qZ w`Z nq Ze Zv RvKvZ viv Zv`i c _K Av`vq Kiv RvqR| Avi ZvivB mePq ewk nK`vi|

    2. ^vgxi Rb FYM xK ev Zvi Kvddviv Av`vqi Rb RvKvZ _K `Iqv RvqR AvQ| Avi xi Rb RvKvZi nK`vi Ggb ^vgxK RvKvZ `Iqv RvqR|

  • RvKvZ Aavq 46 RvKvZi LvZmg~n

    . .

    Avey mvC` Ly`ix [] _K ewYZ, Beb gvmD`i x RvBbve ej, n Avjvni bex! AvR Avcwb `vb Kivi Rb wb`k KiQb| Avgvi wbKU wKQy Ajvi iqQ G _K Avwg `vb KiZ PvB| Beb gvmD` ejQ m Ges Zvi mvbiv Avwg hv`i Dci `vb KiZ PvB Zv`i ga ewk nK`vi| bex []ejb:Beb gvmD` mZB ejQ| Zvgvi ^vgx Ges mvbivB Zvgvi `vbi Rb ewk nK`vi|1

    hv`iK RvKvZ `Iqv RvqR bB: 1. ewb nvkg (im~jyjvn -Gi cwievi) I Zuv`i AvRv`KZ `vm-

    `vmx`i mvbv_ Zv`iK RvKvZ `Iqv RvqR bv| KviY RvKvZ gvbyli gqjv ^ic|

    : .

    . Avyj gyvje Beb ivexqv I Avevm Beb Avyj gyvje [] _K ewYZ, im~jyjvn [] ejb:wbq m`Kv gynv`i cwievii Rb bqv DwPZ bq; KviY Bnv gvbyli gqjv|2 2. Kvb KvdiK RvKvZ _K c`vb Kiv hve bv| wK hw` wP

    AvKlYi Rb nq Ze RvqR| Abyicfve wbRi `vm-`vmxK RvKvZ _K `Iqv RvqR bB| wK hw` AvRv` nIqvi Rb Pzw Ki _vK Ze RvqR|

    1. eyLvix nv: bs 1462 k ZuviB gymwjg nv: bs 80 2. gymwig nv: bs 1072

  • RvKvZ Aavq 47 RvKvZi LvZmg~n

    3. RvKvZ Av`vqKvix Av_ev wP AvKlY wKsev Avjvni ivni gyRvwn` ev cv_q wb:kl gymvwdi eZxZ Kvb abxjvKK RvKvZ nZ c`vb Kiv RvqR bq|

    abx: hvi wbKU wbRi I hv`i fiY-cvlY Zvi cwZ IqvwRe Zv`i mevi mg eQii h_ RxweKv AvQ wZwb abxjvK| Avi RxweKvi gvj PvB gRy` _vK ev eemv-evwYR nvK wKsev wk-KviLvbv BZvw` nvK|

    RvKvZMnxZv wK eje: mybZ njv RvKvZMnxZv RvKvZ c` vbKvixi Rb wbgi `vqvwU ejv:

    . .

    Avjvvv ^wj AvjvBwng [ n Avjvn! Zzwg Zv`i cwZ `qv elY Kib|] 1 A_ev eje:

    . .

    Avjvvv w^j Avjvv Avvwj dzjvvb [ n Avjvn! AgyK cwievii cwZ ingZ elY Kib ]2 A_ev eje:

    . .

    Avjvvv evvwiK dxwn Iqv dx Bewjn&| [ n Avjvn! Zvi I Zvi DU eiKZ `vb Kib ] 3

    RvKvZMnxZvK RvKvZi Lei `Iqvi weavb: Kvb ew RvKvZi nK`vi I m RvKvZ MnY Ki G K_v RvKvZ`vZv Rvbj ZvK AewnZ QvovB RvKvZ w`e| Avi hw` 1.eyLvix nvt bs 4166 gymwjg nvt bs 1078 2. eyLvix nvt bs 1497 gymwjg nvt bs 1078 3. nv`xmwU mnxn, bvmvC nvt bs 2458

  • RvKvZ Aavq 48 RvKvZi LvZmg~n

    Zvi mK bv Rvb A_ev m RvKvZ MnY Ki bv Ggb nq Ze ZvK Bnv RvKvZi m` Rvwbq c`vb KiZ ne| Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ ?> = < ; : 9 8 76 5 4 3 2 I H G F E DC B A @Z :

    hw` Zvgiv cKvk `vb-LqivZ Ki, Ze Zv KZB bv Dg| Avi hw` LqivZ Mvcb Ki Ges AfveM `i w`q `vI, Ze Zv Zvgv`i Rb AviI Dg| Avjvn Zvgv`i wKQy Mvbvn gvd Ki w`eb| Avjvn Zvgv`i KvR-Kgi Lye Lie ivLb| [m~iv evKviv:271]

  • RvKvZ Aavq 49 bdj `vb-LqivZ

    9- bdj `vbLqivZ

    bdj `vb-LqivZ njv: Avjvni mw ARbi Rb Abi cwZ Gnmvb Kiv| `vbi wewfb cKvi iqQ| wKQy njv Dg K_v viv `vb Avi wKQy njv m` viv `vb Kiv| Avi BnvB njv GLvb Dk|

    `vb-LqivZ wewaweavb Kivi nKgZ: Bmjvg LiP I eq Kivi cwZ Avnvb RvwbqQ Ges y`ej`i Dci `qv I Mwie`i m mge`bv cKvki Rb Drmvn c`vb KiQ| Gi cvkvcvwk iqQ mIqve ARb I Zvi AvwaKZv| Avi Gi viv bex-imyjMYi PvwiwK Y Yvw^Z nIqv I iqQ `vb I AbyMn|

    [ a `_ ^ ] \ [ Z YX W V U T f e d c b j i h g Z :

    h gvj Zvgiv eq Ki, Zv wbR DcKviv_B Ki| Avjvni mw Qvov Ab Kvb Dk eq Ki bv| Zvgiv h A_ eq Kie, Zvi cyivi cyivcywi cq hve Ges Zvgv`i cwZ Abvq Kiv ne bv| [m~iv evKviv:272]

    `vb-LqivZi weavb: wbRi Ges hv`i fiY-cvlY Ki Zv`i cqvRb AwZwi hv Zv bdj `vb Kiv mybZ| cwZwU mgq `vb-LqivZ Kiv gyvnve (Dg)| Avi wekl mgq I Ae vq mybZ gyqvv`v| mgq hgb: igRvb I whjnR gvmi c_g `k w`b| Ae vmg~n: cqvRb I vqx mgmvi mgq mevg hgb: kxZKvj A_ev Riwi wfwZ hgb: `ywf wKsev Abvew BZvw`i mgq|

  • RvKvZ Aavq 50 bdj `vb-LqivZ

    Amy Ae vi PvBZ my Aevi `vb Dg Ges KwVb Ae vi `vb myL _vKv Ae vq `vb Kiv PvBZ Dg hw` Zv viv Avjvni mw ARb Kiv Dk nq| Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 C B AZ :

    Zviv Avjvni fvjevmvq AfveM , GwZg I e`xK Avnvh `vb Ki| Zviv ej: Kej Avjvni mwi Rb Avgiv Zvgv`iK Avnvh `vb Kwi Ges Zvgv`i KvQ Kvb cwZ`vb I KZZv Kvgbv Kwi bv| [m~iv `vnvi:8-9] Avi meDrK `vb nQ Mvcb kZv cvlYKvix AvZxqK `vb Kiv|

    `vb-LqivZi dwRjZ: 1. Avjvni evYx:

    [ Z :

    hviv ^xq ab-m` eq Ki, iv I w`b Mvcb I cKvk| Zv`i Rb mIqve iqQ Zv`i cvjbKZvi KvQ| Zv`i Kvb Avkv bB Ges Zviv wPwZI ne bv| [m~iv evKviv: 274]

    . .

    2. Avey ivBiv [] _K ewYZ, wZwb ejb: im~jyjvn [] ejQb:h ew cwe-nvjvj DcvRbi GKwU LRyi cwigvY `vb

  • RvKvZ Aavq 51 bdj `vb-LqivZ

    Kie| Avi Avjvn ZvAvjv cwe Qvov Keyj Kib bv| wbq Avjvn m `vbK Zuvi Wvb nvZ viv Keyj Kib Ges Zvi gvwjKi Rb cwZcvjb Kib| hgb: Zvgv`i KD Zvi DUi evPv cwZcvjb Ki| kl ch Bnv ceZ eivei nq hve|1

    `vb-LqivZi mePq ewk nK`vi gvbyl: bdj `vbi mePq ewk nK`vi `vbKvixi mvb-mwZiv, Zvi cwievi, AvZxq-^Rb I cwZekxiv| mevg m`Kv nQ wbRi I cwievi Dci LiP| hw` `vb-LqivZi nK`vi bv Ggb gvbyli nvZ `vb co ZeyI `vbKvix mIqve cveb|

    . .

    Rvei [] _K ewYZ, wZwb ejb. ewb Dhiv Mvi GKRb gvbyli GKwU Mvjvg wQj, hv Zvi gZzi ci AvRv` ej NvlYv Ki| G K_v im~jyjvn []- Gi wbKU cuQj wZwb ZvK ejb:G Qvov Avi Kvb gvj Zvgvi AvQ? jvKwU ejj: bv, bex [] ejjb: K AvQ Bnv Avgvi KvQ _K q Kie? ZLb byAvBg Beb Avyjvn Av`vex GKk w`invg w`q q Ki bq| im~jyjvn [] G A_ wbq H jvKwUK w`q ejb:mec_g Zvgvi wbRi cwZ `vb Ki| Gici hw` AwZwi wKQy _vK, Ze Zv Zvgvi cwievii Rb| AZ:ci Zvgvi cwievii cqvRb AwZwi wKQy _vK, Ze Zv Zvgvi AvZxq-^Rbi Rb| Avi hw` 1. eyLvix nvt bs 1410 k ZviB gymwjg nvt bs 1014

  • RvKvZ Aavq 52 bdj `vb-LqivZ

    Zvgvi AvZxqK `qvi ci AwZwi wKQy _vK, Ze Gfve Gfve A_vr Zvgvi mvgb, Wvb I evg hviv AvQ Zv`i Rb|1

    mevg `vb-LqivZ:

    : . .

    1. Avey ivBiv [] _K ewYZ, bex [] ejb: mevg `vb-LqivZ njv:Afvegy Avevq `vb Ges Zvgvi cwievi _K `vb Kiv Avi Ki|2

    : . .

    2. Avey ivBiv [] _K ewYZ, wZwb ejb, n Avjvni im~j mevg `vb KvbwU? wZwb [] ejb:AfveMi K AwRZ _K `vb Ges Zvgvi cwievi _K `vb Kiv Avi Ki|3

    ^vgxi m` _K `vb-LqivZ Kivi weavb: ^vgxi mw AvQ Rvbj xi Rb ^vgxi m` _K `vb-LqivZ Kiv RvqR| Avi GZ xi Rb iqQ AaK mIqve| wK hw` GZ ^vgx m bv Ggb nq, Ze webv AbygwZZ `vb-LqivZ Kiv xi Rb nvivg| Ze ci AbygwZ w`q w`j x ^vgxi cwigvY mIqve cve|

    bex []-Gi cwievii cwZ m`Kvi weavb: bex []-Gi Rb RvKvZ I `vb-LqivZ wKQzB MnY Kiv nvjvj bq| Abyic ewb nvkg I Zv`i AvRv`KZ `vm-`vmxi Rb 1. gymwjg nv: bs 997 2. eyLvix nv: bs 1426 3. nv`xmwU mnxn, Avngv` nv: bs 8702 Avey `vE` nv: bs 1677

  • RvKvZ Aavq 53 bdj `vb-LqivZ

    RvKvZ nvjvj bq| wK Zv`i ga hviv AfveM Zv`i Rb bdj `vb-LqivZ nvjvj|

    ZIevi mgq `vb-LqivZ Kivi weavb: ZIevi mgq m eci gvj `vb Kiv gyvnve (Dg)

    -- :

    . .

    Kve Beb gvjK [] _K ewYZ, Zuvi ZIev Keyji NUbvq iqQ| wZwb ejb, Avwg ejjvg, n Avjvni im~j! Avgvi ZIev Keyji Rb Avwg Avgvi mg gvj Avjvn I Zuvi im~ji Rb `vb KiZ PvB? im~jyjvn [] ejjb:wKQy gvj Zvgvi wbKU iL `vI hv Zvgvi Rb KjvYKi ne| Avwg ejjvg, Zvnj Avgvi Lqevii Ask iL w`jvg|1

    Kvdi`iK `vb Kivi weavb: Kvdii wP AvKlY I cqvRb c~iYi Rb ZvK `vb-LqivZ Kiv RvqR| Gi dj `vbKvix mIqve cve| Avi cwZwU Rxei Rb LiP iqQ cwZ`vb|

    mIqvjKvixK `Iqvi weavb: mybZ njv AfvexK GZUzKz `qv hvZ Ki m Abi KvQ PvIqv _K weiZ _vK| Aviv mybZ njv mIqvjKvixK `Iqv hw`I `vb QvU nvK bv Kb|

    : :

    1. eyLvix nv: bs 2757 k ZuviB gymwjg nv: bs 2769

  • RvKvZ Aavq 54 bdj `vb-LqivZ

    . .

    D eyRvB` (iv:) ejb: n Avjvni im~j [] wgmwKb Avgvi `yqvi Gm u`vwoq _vK Avi Avwg ZvK `Iqvi gZ wKQzB cvB bv| im~jyjvn [] ZvK ejjb:hw` ZvK QvMji Avb viv cyovbv Lyi Qvov `Iqvi gZ Avi wKQzB bv cvI Znj ZvK ZvB `vI|1

    AcqvRb mIqvj Kivi fqvbK kvw :

    : : .

    . 1. Beb Dgvi [] _K ewYZ, wZwb ejb: im~jyjvn []

    ejQb:h ew (cqvRb Qvov) meve vq gvbyli KvQ mIqvj KiZ _vK, m wKqvgZi w`b Ggb Aevq nvwRi ne h, Zvi Pnvivq Kvb MvkZ _vKe bv|2

    : : . .

    2. Avey ivBiv [] _K ewYZ wZwb ejb: im~jyjvn [] ejQb: h ew wbRi m` evovbvi Rb gvbyli wbKU mIqvj Ki m hb Avbi Avsiv mIqvj Kij| ZvB m Zvi m` Kgvj ev evovj ZvZ Kvb hvq-Avm bv|3

    1. nvw`mwU mnxn Avey `vD` nvt bs 1667 k ZviB, wZiwghx nvt bs 665 2. eyLvix nvt bs 1474 gymwjg nvt bs 1040 k ZviB 3. gymwjg nvt bs 1041

  • RvKvZ Aavq 55 bdj `vb-LqivZ

    hvi Rb mIqvj Kiv nvjvj: ev`kvni wbKU ev AvekKxq wRwbm Qvov mIqvj Kiv nvivg| hgb: Kvb evSv DVvbvi Rb mvnvh PvIqv ev asmvZK wec`M nj wKsev Afve-AbUb hv c~iYi gZ Zvi wbKU h_ wKQz bB| G Qvov meB nvivg|

    : :

    . .

    mvgyiv Beb Ry`e [] _K ewYZ, wZwb bex [] nZ eYbv Kib h, wZwb [] ejQb: mIqvj Kiv gvb Pnvivq AvuPo `Iqv| wKqvgZi w`b gvbyl Gi Rb Zvi Pnvivq AvuPo w`e| AZGe, h PvBe Zvi Pnvivq AvuPove Avi h PvBe AvuPove bv| wK hw` ev`kvni wbKU ev Ggb wRwbm hv Qvov Kvb Dcvq bvB Zvnj mIqvj Kiv nvjvj|1

    ewk ewk `vbLqivZ Kivi dwRjZ: RbKjvY g~jK KvR ewk ewk LiP Kiv mybZ| Avi Bnv m` ndvRZ I ewi KviY| G Qvov Afvex dwKi I wgmwKb`i cqvRb Ges mIqve I cwZ`vb evovbv Ges bex-im~jMYi Pwi Pwievb nIqv| 1. Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ Z Y X W V U T S R Q P O N M g f e d cb a ` _ ^ ] \ [Z :

    1. nvw`mwU mnxn, Avngv` nvt bs 20529 Avey `vE` nvt bs 1639 k ZviB

  • RvKvZ Aavq 56 bdj `vb-LqivZ

    hviv Avjvni iv vq ^xq ab-m` eq Ki, Zv`i D`vniY GKwU exRi gZ, hvi _K mvZwU kxl Rbvq| cZKwU kxl GKk Ki `vbv _vK| Avjvn AwZ `vbkxj, me| [evKviv:261]

    :

    . .

    2. Avey ivBiv [] _K ewYZ, bex [] ejQb: cwZwU ev`vi cfvZKvj y`Rb dikZv AeZiY Kib| GKRb ejb: n Avjvn! LiPKvixK Dg cwZ`vb `vI| Avi wZxqRb ejb: n Avjvn! AvUKKvixK wejyw `vb Kib|1

    gykwiK ewi Bmjvgc~e `vbi cwZ`vb: hLb Kvb gykwiK Bmjvg MnY Ki ZLb Zvi Bmjvgc~e `vb-LqivZi mIqve cve|

    : !

    : . .

    nvKxg Beb nRvg [] _K ewYZ wZwb ejb: Avwg ejjvg, n Avjvni im~j [] ! AvQv Avwg h mKj Gev`Z RvnwjqvZi hyM KiZvg| hgb: `vb-LqivZ ev Mvjvg AvRv` wKsev AvZxqZv mK GjvZ wK Kvb mIqve AvQ? bex [] ejjb:c~ei mKj KjvYi DciB Bmjvg MnY KiQ|2

    1.eyLvix nvt bs 1442 gymwjg nvt bs 1010 2.eyLvix nvt bs 1436 k ZviB gymwjg nvt bs 123

  • RvKvZ Aavq 57 bdj `vb-LqivZ

    `vb-LqivZi Av`e: `vb-LqivZ GKwU Gev`Z| Gi wKQz iZc~Y Av`e I kZ iqQ hgb: 1. `vb-LqivZ hb GKgv Avjvni mw ARbi Rb nq| ZvZ

    Kvb cKvi gvbyl `Lvbv ev bvbv Dk bv nq|

    : : . .

    Dgvi dviK Beb Lvve [] _K ewYZ, wZwb ejb: Avwg im~jyjvn []K ejZ bwQ: wbq cwZwU Avgj wbqZi Dci wbfikxj| Avi gvbyl hv wbqZ Kie ZvB m cve|1 2. `vb-LqivZ nvjvj-cwe DcvRb _K nIqv; KviY Avjvn

    cwe, wZwb cwe Qvov Keyj Kib bv| Avjvni evYx:

    [ n m l k j i h g f e d c op{ z y x w v u t s r q | }

    ~Z :

    n Cgvb`viMY! Zvgiv ^xq DcvRb _K Ges hv Avwg Zvgv`i Rb f~wg _K Drcb KiwQ, Zv _K DrK e eq Ki Ges Zv _K wbK wRwbm eq KiZ gb Kiv bv| Kbbv, Zv Zvgviv KLbI MnY Kie bv; Ze hw` Zvgiv PvL e Ki wbq bvI| Rb iLv Avjvn Afvegy, ckswmZ| [m~iv evKviv: 267] 3. `vb-LqivZ mevg I mePq wcq m` viv Kiv|

    1.eyLvix nvt bs 1 k ZviB gymwjg nvt bs 1907

  • RvKvZ Aavq 58 bdj `vb-LqivZ

    Avjvni evYx:

    [' & % $ # " !( 1 0 / . - , + * ) Z :

    KwbKvjI KjvY jvf KiZ cvie bv, hw` Zvgv`i wcq e _K Zvgiv eq bv Ki| Avi Zvgiv hv wKQz eq Kie Avjvn Zv Rvbb| [m~iv Avj-Bgivb: 92] 4. AwaK cwZ`vbi Avkvq `vb bv Kiv Ges AvZZzw I eovB Kiv

    _K euP _vKv| Avjvni evYx:

    [ Z :

    AwaK cwZ`vbi Avkvq AbK wKQz w`eb bv| [m~iv gyvmwmi: 6] 5. hvi viv `vb-LqivZ evwZj nq hvq Zv _K fq Kiv hgb:

    LuvUv I K `Iqv| Avjvni evYx:

    [

    Z :

    n Cgvb`vbMY! Zvgiv AbyMni K_v cKvk Ki Ges K w`q wbR`i `vb-LqivZ eiev` Kiv bv, m ewi gZ h wbRi ab-m` jvK `Lvbvi Dk eq Ki Ges Avjvn I ciKvji cwZ wekvm ivL bv| AZGe, G ewi `v GKwU gmY cv_ii gZ hvi Dci wKQy gvwU cowQj| AZ:ci Gi Dci cej ew ewlZ njv, Abi ZvK m~Y cwivi Ki w`j| Zvi H e i Kvb

  • RvKvZ Aavq 59 bdj `vb-LqivZ

    mIqve cvq bv, hv Zviv DcvRb KiQ| Avjvn Kvdi mc`vqK c_ c`kb Kib bv| [m~iv evKviv: 264] 6. Kvb cqvRb Qvov `vb-LqivZK cKvk bv Ki Mvcb ivLv| Avjvni evYx:

    [6 5 4 3 27 = < ; : 9 8 >?C B A @ D I H G F E Z

    :

    hw` Zvgviv cKvk `vb-LqivZ Ki, Ze Zv KZB bv Dg| Avi hw` LqivZ Mvcb Ki Ges AfveM`i w`q `vI, Ze Zv Zvgv`i Rb AviI Dg| Avjvn ZvAvjv Zvgv`i wKQz Mvbvn `~i Ki w`eb| Avjvn Zvgv`i KvR-Kgi Lye Lei ivLb| [m~iv evKviv: 271] 7. gyPwK nvwm, Dj gyL I my`i gb Ges KZe cvjb KiZ:

    `vb Kiv| : :

    . . Rvixi Beb Avyjvn [] _K ewYZ wZwb ejb, im~jyjvn [] ejQb:hLb Zvgv`i wbKU RvKvZ Av`vqKvix Avme m hb Zvgv`i wbKU nZ mwP wdi Avm|1 8. wbRi Rxekvq Rjw` `vb-LqivZ Kiv| mePq AfveMK

    `vb Kiv| Avi wbKUvZxq Abi Pq ewk nK`vi| Gi viv `vb I AvZxqZv eb iv Kiv ne|

    1. Avjvni evYx:

    [ Z :

    1. gymwjg nv: bs 989

  • RvKvZ Aavq 60 bdj `vb-LqivZ

    Avwg Zvgv`iK hv w`qwQ, Zv _K gZz Avmvi AvMB eq Ki| Ab_vq m eje: n Avgvi cwZcvjK, AvgvK AviI wKQzKvj AeKvk w`j bv Kb? Zvnj Avwg m`Kv KiZvg Ges mrKgx`i Afy nZvg| [m~iv gybvwdKb: 10] 2. Aviv Avjvni evYx:

    [ Z :

    e Z: hviv AvZxq, Avjvni weavb gZ Zviv cii ewk nK`vi| wbqB Avjvn hveZxq welq AeMZ| [m~iv Avbdvj:75]

  • 61

    Gev`Z 5- wmqvg (ivRv) Aavq

    GZ iqQ: 1. wmqvgi weavbi m~ eyS 2. wmqvgi weavbmg~n 3. wmqvgi mybZmg~n 4. bdj wmqvg 5. GZKvd

  • 62

    Avjvni evYx: n Cgvb`viMY, Zvgv`i Dci ivRv diR Kiv nqQ, hic diR Kiv nqwQj Zvgv`i c~eeZx jvK`i Dci, hb Zvgiv ZvKIqv ARb KiZ cvi-MYbvi KqKwU w`bi Rb| AZ:ci Zvgv`i ga h Amy _vKe A_ev mdi _vKe, Zvi c Ab mgq m ivRv c~iY Ki wbZ ne| Avi GwU hv`i Rb AZ K`vqK nq, Zviv Gi cwieZ GKRb wgmwKbK Lv``vb Kie| h ew Lykxi mv_ mrKg Ki, Zv Zvi Rb KjvYKi nq| Avi hw` ivRv ivL, Ze Zv Zvgv`i Rb wekl KjvYKi, hw` Zvgiv Zv eySZ cvi| [m~iv evKviv:183-184]

    :

    ) = < ; : 9 8 7 6 5 4 3A @ ? > F E D C B H G

    U T S R Q P O N M L K J I e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V

    g f (]: -[

  • wmqvg Aavq 63 wmqvgi weavbi m~ eyS

    5- wmqvg Aavq

    1- wmqvgi weavbi m~ eyS

    wmqvg njv: Avjvni mwi Dk wmqvgi wbqZ mye&n mvw`K _K m~hv ch mecKvi cvbvnvi, x mnevm I mKj cKvi wmqvg fi wRwbm _K weiZ _vKv|

    wewfb cKvi Gev`Z wewaweavb Kivi nKgZ: Avjvn ZvAvjv Zuvi ev`vK cixv Kivi Rb wewfb cKvi Gev`Z wewaweavb KiQb| ev`v wK cewi e`wM Ki bv Zvi cwZcvjKi wb `k cvjb Ki| ZvB Avjvn xbi gvS Ggb wKQz wcq wRwbm wbaviY KiQb hv _K weiZ _vKv Riwi| hgb: wmqvg (ivRv); KviY Gi viv cvbvnvii gZ wcq wRwbm _K weiZ _vKv nq| Avi xbi gvS wKQz AvQ hv wcq wRwbm eq Kiv| hgb: RvKvZ I `vb-LqivZ| Gi viv wcq m`K Avjvni mw ARbi Rb LiP Kiv nq| `Lv hvq GKRb gvbyli Rb GK nvRvi UvKv LiP Kiv mnR evcvi wK gv GKwU w`b wmqvg (ivRv) cvjb Kiv eo KwVb| Avevi Gi wecixZI nq _vK| ZvB Avjvn ZvAvjv Zuvi ev`vK cixv Kivi Rb wewfb cKvi Gev`Z wewaweavb KiQb| G Qvov Zuvi ch cuQvi Rb ck iv v Lyj w`qQb Ges mIqve I cwZ`vb ARbi iv vjv mnR Ki w`qQb| Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ W VU T S R Q P O N M L K c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y XZ :

    AvR Avwg Zvgv`i Rb Zvgv`i xbK c~Yv Ki w`jvg Ges BmjvgK Zvgv`i Rb xb wnme cQ` Kijvg| AZGe, h

  • wmqvg Aavq 64 wmqvgi weavbi m~ eyS

    ew Zxe zavq KvZi nq co; wK Kvb Mvbvni cwZ ceYZv bv _vK, Ze wbqB Avjvn gvkxj| [m~iv gvq`v:3]

    Aii weZv: Aii mwVKZv I mZZv Ges `pZv Zvi cvjbKZvi cwZ m~Yfve gbvhvM I AvZwbqvM Ges NwbZv viv nq _vK| Avi hLb AwZwi cvbvnvi, K_v-evZv, Nyg, gvbyli m AcqvRbxq gjvgkv ev`vK Zvi ie _K wewQb Ki `q, wekNjv evwoq `q I wewfb DcZKvq wewfve wePiY Kivq| ZvB Avjvn Zuvi `qvq ev`vi Rb wewaweavb Kijb wmqvg, hvi gvag ~`i ne AwZwi cvbvnvi| Avi Ai _K ei nq hve cewi c~Rv hv ZvK Zvi iei c_ PjZ evav mw Ki| Avi ev`vi Rb wewaweavb Kijb GZKvd, hvi Dk nQ AiK Avjvni cwZ wbew`Z Kiv Ges Zvi DciB Rgemv| Gi viv Avjvni mv_ GKvMMZv I Abvb`i _K wewQb nZ cvi| Avjvn ZvAvjv DZi Rb AvLivZ AbycKvix mg wRwbm _K RevbK wbqY Kivi weavb Ki w`qQb| Avi Zv`i Rb Avjvn ivwi wKqvgK wewa KiQb hv Ai I kixii DcKvix| AZGe, mg cksmv I KZZv GKgv Avjvni Rb|

    wmqvg wewaweavb Kivi nKgZ: 1. wmqvg `q ZvKIqvi exR ecb Ges nvivg _K A-

    cZK ivi DcKiY| 2. wmqvg gvbylK Zvi bd&mi wbqY I AevaZvK jvMvg

    civbvi Afvm Mo Zzj| Avi cwkY `q `vwqZfvi enY I KwVb gyn~Z ah-mn I mwnzZvi|

    3. wmqvg GKRb gymwjg ewK Zvi fvB`i e_v Abyfe Kiv myhvM Ki `q| ZvB wmqvg ZvK dwKi-wgmwKb`i cwZ Gnmvb I Zv`i Rb eq KiZ Dy Ki| Avi Gi viv mw nq gneZ I vZZ|

  • wmqvg Aavq 65 wmqvgi weavbi m~ eyS

    4. wmqvgi viv gvbyl wbR cewK Avq ivLZ cvi| Abvb mgq mvaviYZ bd&m ev cew cfve we vi Ges nvivg KvRi w`K wbZ mg nq _vK| wK wmqvg Kzcewi jvMvg ai _vK Ges ZvK fvj KvRi w`K cwiPvjbv Ki _vK|

    5. wmqvg ivRv`vii Rb Avjvni AvbyMZ mnR Ki `q| GUv ev eI cwijwZ nq; Kbbv Avgiv ivRv`vi`iK igRvb gvm wewfb bK KvR cwZhvwMZv KiZ `L _vwK, hv KiZ Ab mgq AjmZv Ki _vK Ges Zv`i Rb Zv KivUv RwUj evcvi nq _vK|

    6. wmqvg ivRv`vii gbK big Ki, Avjvni wRwKii Rb ZvK c Z Ki Ges Abvb KvRi e Zv ~`i Ki|

    7. wmqvg ev`vi `q AvbyMZi gneZ Ges cvci NYv mw Ki| hvi KviY gvbyl mwVK eyS cvq Ges Rxeb Pjvi c_ LuyR cvq|

    8. wmqvg gvbylK `ywbqv I y`wbqvi Kvgbv-evmbv _K wegyL Ki AvLivZi AwfgyLx evbvq|

    9. wmqvg gvbylK fvjg` evQvB Ki PjZ wkLvq hv mKj Jlai g~j|

    10. wmqvg AweevwnZ ewi Pz mseiY Ges jv vb msiYi AbZg DcKiY|

    wmqvgi m~ eyS: wmqvg y`B cKvi:

    c_g cKvi: QvU wmqvg: Avi Bnv nQ kixii ivRv, hv w`bi ejv m~hv ch Lvbvwcbv _K weiZ _vKvi bvg| hgb igRvb I bdj ivRv| wZxq cKvi: eo wmqvg: Bnv nQ Ai I A-cZi ivRv, hv Avjvni nvivgKZ mg e _K weiZ ivLv| Avi Zv wbqZ, KvR, K_vq Ges Pwi, ivZ I w`b eis mviv Rxeb nZ ne| G ivRv mvevjK nIq _K i Ki gZz ch PjZ _vKe Ges

  • wmqvg Aavq 66 wmqvgi weavbi m~ eyS

    Gi BdZvwi ne gZyi ci nvIR KvImvii cvwb I gvQi KwjRv viv| Gici RvbvZzb bvqxg wPi vqx emevm, hv bv `LQ Kvb Pz Avi bv bQ Kvb KY Avi bv Kvb gvbyli Ai Gi Kbv RMQ| Avi Avjvn Zvqvjv Zuvi `qvq QvU wmqvgK eo wmqvgi Rb gvag I mvcvb evwbq w`qQb| Avi Zv njv Avjvni cwZwU Av`k cvjb Ges cwZwU wbla ZvM Kivi bvg| hgb Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 A @ ?Z :

    n Cgvb`viMY! Zvgv`i Dci wmqvg diR Kiv nqQ hfve Zvgv`i c~eeZx jvK`i Dci diR Kiv nqwQj, hb Zvgiv ZvKIqv ARb KiZ cvi| [m~iv evKviv: 183] Avi hviv Kvdi Zv`i Rb QvU I eo wmqvg Kvb Ask bB Ges Zvi mIqvI bB; KviY Zviv Zv njv RxeRi bvq eis Gi PvBZI AwaK c_ hvi Kvb wKQy _KB weiZ _vK bv| Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ / . - , + * ) (' & % $ # " !? >= < ; : 9 87 6 5 4 3 2 1 0 @

    B AZ : Avi Avwg mw KiwQ Rvnvbvgi Rb e wRb I gvbyl| Zv`i Ai iqQ, Zvi viv weePbv Ki bv, Zv`i PvL iqQ, Zvi viv `L bv, Avi Zv`i Kvb iqQ, Zvi viv kvb bv| Zviv PZz` Ri gZ; eis Zv`i PqI wbKZi| ZvivB nj Mvdj, kw_jcivqY| [m~iv Avivd:179]

  • wmqvg Aavq 67 wmqvgi weavbi m~ eyS

    wmqvgi ghv`v: igRvbi ivRv Bmjvgi ivKbmg~ni PZz_ ivKb| ivRvK Avjvn Zvqvjv wbRi w`K mshy KiQb Zvi ghv`v I mvb evovbvi Dk| Avjvn ZvAvjv wnRwi wZxq mvj Bnv diR KiQb| Gi ghv`v AwaK nIqvi Rb Avjvn G DZ I c~ei mKj DZi Dci Bnv diR KiQb| Avi bex [] Zuvi Rxeb igRvbi bqevi ivRv iLQb|

    igRvb gvmi wmqvgi Kzg: igRvbi ivRv bvix-cyil cZK gymwjg, mvevjK, weeKevb, wmqvg cvjb KiZ mg, evwoZ Ae vbKvix, wbwlZv _K gy (hgb: gvwmK FZz ev cm~wZi i hv gwnjv`i Rb wbw `) ewi Dci diR| Avjvn ZvAvjv wmqvg cvjb G DZi Dci diR Ki w`qQb hgbwU diR KiwQjb AvMi DZi Dci| 1. Avjvni evYx:

    [ > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 A @ ?Z :

    n Cgvb`viMY! Zvgv`i Dci wmqvg diR Kiv nqQ hfve Zvgv`i c~eeZx jvK`i Dci diR Kiv nqwQj, hb Zvgiv ZvKIqv ARb KiZ cvi| [m~iv evKviv: 183]

    . .

    2. Avyjvn Beb Dgvi [] _K ewYZ, wZwb ejb, im~jyjvn [] ejQb:Bmjvgi eywbqv` njv cuvPwU h_v: mv c`vb Kiv h, Avjn eZxZ Avi Kvb mZ Bjvn bB Ges gynv` Avjvni im~j|

  • wmqvg Aavq 68 wmqvgi weavbi m~ eyS

    mvjvZ Kvqg Kiv, RvKvZ c`vb Kiv, igRvbi ivRv ivLv Ges Avjvni Nii nR Kiv|1

    igRvb gvmi dwRjZ: 1. Avjvn Zvqvjv ejb:

    [ r q p o n m l k j i h ~ } | { zy x w v u ts

    Z :

    igRvb gvmB njv mB gvm, hvZ bvwRj Kiv nqQ KziAvb, hv gvbyli Rb n`vqZ Ges mZc_hvx`i Rb my c_wb `k Avi bvq I Abvqi gvS cv_KKvix| KvRB Zvgv`i ga h jvK G gvmwU cve, m G gvmi ivRv ivLe| Avi h jvK Amy wKsev gymvwdi Ae vq _vKe, m Ab w`b MYbv c~iY Kie| Avjvn Zvgv`i Rb mnR KiZ Pvb; Zvgv`i Rb RwUjZv Kvgbv Kib bvhvZ Zvgiv MYbv c~iY Ki Ges Zvgv`i n`vqZ `vb Kivi `ib Avjvni gn eYbv Ki, hvZ Zvgiv KZZv ^xKvi Ki| [m~iv evKviv:185]

    : .

    . 2. Avey ivBiv [] _K ewYZ, wZwb ejb: im~jyjvn [] ejQb:hLb igRvb gvm Avm ZLb RvbvZi `iRvmg~n Lvj `Iqv nq Ges Rvnvbvgi `iRvmg~n e Ki `Iqv nq| Avi kqZvb`iK kLj civbv nq|2 1. eyLvix nv: bs 8 gymwjg nv: bs 16 k ZuviB 2.eyLvix nvt bs 3277 gymwjg nvt bs 1079 k ZviB

  • wmqvg Aavq 69 wmqvgi weavbi m~ eyS

    wmqvgi dwRjZ:

    : :

    . .

    1. Avey ivBiv [] _K ewYZ wZwb ejb: im~jyjvn [] ejQb:ewb Av`gi cZKwU Avgj ew Kiv nq| Avi cwZwU bwK `k _K mvZ kZY ch evovbv ne| Avjvn ZvAvjv ejb: wmqvg eZxZ; Kbbv wmqvg GKgv Avgvi RbB Ges AvwgB Zvi cwZ`vb w`e| ev`v Avgvi RbB Zvi Kvgbv-evmbv I cvbvnvi ZvM Ki| ivRv`vii y`wU Avb`| GKwU BdZvwii mgq Avi AciwU wKqvgZ Avjvni mv_ mvvZi mgq| huvi nvZ gynv` []-Gi Rxeb Zuvi Kmg! ivRv`vii gyLi M wKqvgZi w`b Avjvni wbKU gi PqI ewk Lvkey`vi|1

    : : . .

    2. Avey ivBiv [] _K ewYZ wZwb ejb: im~jyjvn [] ejQb:h ew Cgvbi mv_ Ges mIqvei wbqZ igRvb gvmi ivRv ivLe Zvi c~ei bvnmg~n gv Ki `qv ne|2

    1. eyLvix nvt bs 1894 gymwjg nvt bs 1151 k ZviB 2. eyLvix nvt bs 1901 gymwjg nvt bs 760

  • wmqvg Aavq 70 wmqvgi weavbi m~ eyS

    : . .

    3. mvnj Beb mv` [] _K ewYZ, wZwb bex [] nZ eYbv Kib h, wZwb [] ejQb:RvbvZ ivBqvb bvgi GKwU `iRv AvQ, hv w`q wKqvgZi w`b aygv ivRv`viMYB cek Kie| Ab Avi KD cek Kie bv|1

    1. eyLvix nvt bs 3257 k ZviB gymwjg nvt bs 1152

  • wmqvg Aavq 71 wmqvgi AvnKvg

    2-wmqvgi AvnKvg

    igRvb gvm i nqQ wKfve Rvbv hve: `ywU wRwbmi h Kvb GKwU viv igRvb i nqQ mve ne:

    1. GKRb bvqcivqY, gymwjg, `wkw gReyZ Ggb bvix ev cyil igRvbi Puv` `Lj| Avi hviv G Lei be ZvivI Gi Afy ne|

    2. igRvbi Puv` `Lv bv Mj kvevb gvmK 30w`b c~Y Kiv|

    igRvbi Puv` `Lvi wKQz AvnKvg: P igRvb gvmi cek mve nj ivRv i Kiv diR nq

    hve| P hw` kvevb gvmi 30ZvwiLi iv AvKvk cwivi _vKvi

    ciI Puv` `Lv bv hvq Ze ivRv bv iLB cfvZ Kie| P Abyic hw` AvKvk gNjv _vK ev a~jvq AvQb _vK| P hw` ivRv 28wU nq Ges kvIqvji Puv` `Lv hvq Ze ivRv

    f w`q C` Kie Ges ci GKwU ivRv KvRv Kiv IqvwRe ne|

    P hw` GKRbi mvx viv ivRv ivLv i Ki Avi 30wU ivRv ivLvi ciI Puv` `Lv bv hvq, Ze Puv` bv `Lv ch ivRv ivLe|

    : : . .

    Avey ivBiv [] _K ewYZ, wZwb ejb: im~jyjvn [] ejQb: Zvgiv (igRvbi) Puv` `L ivRv ivL Ges (kvIqvji) Puv`

  • wmqvg Aavq 72 wmqvgi AvnKvg

    `LB ivRv Qvo| Avi hw` Zvgv`i Dci Puv`i evcviUv ARvbv nq co Ze kvevb gvm 30w`b c~Y Ki|1

    Puv` `Lv Mj Kvi cwZ wmqvg Riwi: 1. Kvb `k Puv` `Lv Mj m `ki mKj gvbyli Rb ivRv ivLv Riwi| cwZwU `k Zv`i Puv` `Lv Abyhvqx wmqvg cvjb Kiv RvqR| wK hw` Kvb GK `ki Puv` `Lvi Lei mg cw_ex GKB m wmqvg cvjb Ki Ze mevg; KviY Bnv HK, vZZ I GKwf~Z nIqvi wb`kb| mg DZ HKgZ cuQvi AvM ch cZK gymwjg Zvi `ki m ivRv ivLe| GKB `k wbRiv GKvwaK `j wef ne bv; KviY Gi dj wKQz jvK wbR `ki m Avi wKQz gvbyl Ab `ki m ivRv ivLj `jv`wj mw ne hv kwiqZ KwVbfve wbwl| 2. hw` Kvb ew igRvb ev kvIqvji Puv` `L Avi Zvi `Lv MnY Kiv bv nq, Ze Zvi Rb Riwi njv gvbyli mv_B ivRv ivLv A_ev bv ivLv| hw` w`bi ejv Puv` `Lv hvq, Ze Zv cii ivwi Puv` aiv ne| wK hw` Puv` m~hv i c~eB Wye hvq, Ze cii ivwi Puv` wnmve Kiv ne|

    igRvbi ceki NvlYv `qvi weavb: gymjgvb`i ivcwZi Dci IqvwRe njv: kwiqZ gvwdK Puv` `Lv mymve nj igRvb Avi I kl nIqvi Lei ea cPvi gvag viv cPvi Kiv| Avi eZgvb Avjvni AbyMn Bnv eoB mnR nq MQ|

    mgq mK A ewi ivRvi weavb: h ew ivRvi mgq mK A hgb A ev Kq`x Zvi wZb Ae v:

    1.eyLvix nvt bs 1909 k ZviB gymwjg nvt bs 1081

  • wmqvg Aavq 73 wmqvgi AvnKvg

    c_g: hw` Zvi ivRv gvmi gvS nq ev Zvi ci Zvnj Zvi ivRv mwVK ne| wK h mg w`b ivRv ivLv wbla Zvnj ne bv| wZxq: Avi hw` gvmi c~e ivL Zvnj mwVK ne bv; KviY m mgqi c~e Gev`Z KiQ| ZZxq: Avi hw` Zvi ivRv w`b bv nq ivwZ nq _vK Zvnj mwVK ne bv; KviY ivZ ivRvi Rb mgq bq|

    [

    Z :

    Avjvn KvDK Zvi mvavZxZ Kvb KvRi fvi `b bv, m ZvB cvq hv m DcvRb Ki Ges ZvB Zvi Dci eZvq hv m Ki| n Avgv`i cvjbKZv, hw` Avgiv fyj hvB wKsev fyj Kwi, Ze Avgv`iK Acivax Ki bv| n Avgv`i cvjbKZv! Avi Avgv`i Dci Ggb `vwqZ AcY Ki bv, hgb Avgv`i c~eeZx Dci AcY KiQ, n Avgv`i cf~! Avi Avgv`i viv H evSv enb Kivqv bv, hv enb Kivi kw Avgv`i bB| Avgv`i cvc gvPb Ki| Avgv`iK gv Ki Ges Avgv`i cwZ `qv Ki| ZzwgB Avgv`i cf~| myZivs Kvdi mc` vqi wei Avgv`iK mvnvh Ki| [m~iv evKviv:286]

    wbRi `k ivRv ivLvi ci mdi Kij Zvi weavb: hw` Kvb gymwjg GK `k ivRv ivLvi ci Ab Kvb `k mdi Ki Ze Zvi ivRv ivLv I Qvovi weavb m h `k mdi KiQ m `k gvZveK ne| m `ki jvK hLb ivRv kl Kie ZLb mI Zv`i m kl Kie| wK hw` ivRv 29 w`bi

  • wmqvg Aavq 74 wmqvgi AvnKvg

    Kg nq Ze ci GKwU C`i ci KvRv Ki wbe| Avi hw` Zvi ivRv 30wUi ewk nq ZeyI Zv`i mB ivRv fvse|

    wmqvgi wbqZi weavb: 1. gymwjgi cwZ IqvwRe njv mIqve nvwmji Rb Cgvb I

    mIqvei Dk ivRv ivLv| KvDK bvbv ev `Lvbv wKsev Kviv A AbyKiY A_ev Zvi `ki gvbyli AbymiYi Rb ivRv cvjb Ki bv| eis ivRv ivL Avjvni wb `k cvjb I mIqvei Dk| Avi Bnv cwZwU Gev`Zi evcvi chvR|

    2. igRvbi diR wmqvgi Rb dRii c~eB ivB wbqZ wbw ` Kiv IqvwRe| Avi bdj ivRvi Rb dRii ci nZ ivRv fi Kvb KviY bv Ki _vKj w`bi h Kvb mgq wbqZ Kij Pje|

    3. hw` iv bv Rvbvi KviY w`bi ejv diR ivRvi wbqZ Ki Ze wmqvg mnxn nq hve| hgb: hw` w`bi ejv Puv` `Lv cgvY nq hvq Ze evwK w`b ivRv _vKe Ges wKQz Lq _vKjI KvRv Kiv Riwi ne bv|

    4. hvi cwZ w`bi ejv ivRv diR nq hgb: cvMj hw` weeK wdi cvq Ges QvU evPv mvevjK nq I Kvdi gymwjg nq, Ze Zv`i wbqZ w`bi IqvwRe nIqvi mgq KijB Pje, hw`I Zviv cvbvnvi Ki| Avi Zv`i KvRv Kiv jvMe bv|

    5. h ew ivRvi wbqZ mnwi Lq Nywgq coj Avi m~h Wyevi ci RvMj Zvi ivRv mwVK ne ZvK KvRv KiZ ne bv|

    6. h ivRv f `Iqvi wbqZ Kie Zvi ivRv f hve; KviY ivRvi y`wU ivKb mZ Gev`Z: GKwU: wbqZ Avi AciwU: mg ivRvfi wRwbm _K weiZ _vKv| myZivs hLb ivRv fvvi wbqZ KiQ ZLb m c_g ivKbwU wejy Ki w`qQ hv Avgji wfw I Gev`Zi mePq eo kweaK|

  • wmqvg Aavq 75 wmqvgi AvnKvg

    7. h ew kvevb gvmi 30 ZvwiL: hw` AvMvwgKvj igRvb nq Zv nj Avwg ivRv ivLe ej Nywgq hvq Avi cgvwYZ nq h igRvb, Zvnj Zvi ivRv mwVK ne|

    eq jvK I ivMxi wmqvg: 1. h ew evaK KviY ev Ggb ivMi Rb hv fvj nIqv Avkv bB ivRv f Ki| PvB m evwoZ nvK ev mdi nvK, cwZ w`bi Rb GKRb Ki wgmwKbK Lvbv LvIqvj Zvi ivRvi e`j h_ ne| hZ w`b ivRv ivLwb ZZw`bi Lv` cvK Ki wgmwKb`iK LvIqve| PvBj cwZ w`b GKRb Ki wgmwKbK Lvbv LvIqve A_ev mekl w`b ch `ix Ki GK m LvIqve| Avi PvBj cwZ w`bi Rb Aa mv (cvq 1.20 Mvg) Lv` ei Ki wgmwKbK w`e| 2. evaKRwbZ wZg I wbeva nq coj Ggb ewi Dci ivRv ev Kvb Kvddviv bB| KviY Zvi Kjg DwVq bIqv nqQ|

    [ ? > = < ; : 9 8 76 5 4 3 PO N M L K J I H G F E DC B A @ a ` _ ^] \ [ Z Y X WV U T S R Q

    f e d cb g Z : -

    n Cgvb`viMY! Zvgv`i Dci wmqvg diR Kiv nqQ hfve Zvgv`i c~eeZx jvK`i Dci diR Kiv nqwQj, hb Zvgiv ZvKIqv ARb KiZ cvi| MYbvi KqKwU w`bi Rb| AZ:ci Zvgv`i ga h Amy _vKe A_ev mdi _vKe, Zvi c Ab mgq m ivRv c~iY Ki wbZ ne| Avi GwU hv`i Rb AZ K`vqK nq, Zviv Gi cwieZ GKRb wgmwKbK Lv``vb Kie| h ew Lykxi mv_ mrKg Ki, Zv Zvi Rb KjvYKi nq| Avi

  • wmqvg Aavq 76 wmqvgi AvnKvg

    hw` ivRv ivL, Ze Zv Zvgv`i Rb wekl KjvYKi, hw` Zvgiv Zv eySZ cvi| [m~iv evKviv: 183-184]

    FZzeZx I cm~wZ bvixi ivRvi weavb: FZzeZx I cm~wZ bvixi cwZ ivRv ivLv nvivg| Zviv ivRv fvse Ges ci KvRv Ki wbe| Avi hw` FZzeZx I cm~wZ w`bi gvS cwe nq hvq A_ev gymvwdi w`bi ejv evwoZ cuQ Ze evwK w`b bv Lq _vKv Riwi bv| wK ci KvRv Kiv AekB Riwi| hw` bvixiv wmqvg ev nRi Rb Awf Wvvi`i wmv wZ bv Ggb nq, Ze gvwmK FZz ei ewo ev wcj eenvi Kiv Rvqh iqQ| wK Kvb ee v bv wbq weiZ _vKvB Zv`i Rb Dg|

    MfeZx I b`vbKvwibxi wmqvgi weavb: MfeZx I b`vbKvwibx bvix hw` ivRv ivLv kw ivL Ze ivR ivLe| Avi hw` wbR`i Dci ev wbRi I evPvi Dci fq Ki A_ev ay evPvi Dci fq Ki, Zvnj igRvbi ivRv Qo w`e I ci KvRv Ki wbe| Zv`i Dci Kvb Kvddviv `qv jvMe bv|

    mdi Ae vq wmqvgi weavb: 1. cwZwU gymwjgi Rb m hLvb _vKe mLvbB Zvi mvjvZ I

    ivRvi Kzg eZve| ZvB ivRv`vi hLvb _vKe m vbB ivRv ivLe ev Qvoe| PvB m Rwgbi Dci _vK ev wegvb _vK wKsev Rjc_ bhvb BZvw`Z _vK|

    2. mvaviYfve gymvwdii Rb mdi Ae vq ivRv bv ivLvB Dg| Avi igRvbi gymvwdii ivRv ivLv I bv ivLv hw` eivei nq Ze ivLvB Dg| Avi hw` ivRv ivLv KKi nq Ze bv ivLvB Dg| wK hw` KwVb K nq Ze ivRv bv ivLvB IqvwRe Ges ci KvRv Ki wbe|

  • wmqvg Aavq 77 wmqvgi AvnKvg

    : . .

    Avbvm Beb gvjK [] _K ewYZ, wZwb ejb: Avgiv im~jyjvn []-Gi m mdi wQjvg| ivRv`vi eivRv`iK Ges eivRv`i ivRv`viK Kvb cKvi `vlvivc Kib bvB|1

    ek ewi ivRvi weavb: 1. Kvb ew ivRvi wbqZ Kivi ci hw` mg w`b ev wKQz Ask ek nq _vK Zvnj Zvi ivRv mnxn-mwVK ne| 2. h igRvb ev Ab Kvb mgq w`bi ejv ek nq ev ivMi KviY wKsev cvMj nq Abyf~wZ nvwiq dj| AZ:ci msv wdi cj Zvi cwZ ivRv I bvgvR KvRv Kiv Riwi bv; KviY Zvi Dci _K kwiqZi wewa-wbla DV wMqwQj| Avi hvi Abyf~wZ wbRi Kgi dj ev ^Qvq nq ZvK msv wdivi ci KvRv Kiv Riwi ne|

    ivRv`vi`i wKQy weavb: hw` Kvb gymwjg ew fyj Ki igRvb gvmi w`b cvbvnvi

    Ki dj ev x mnevm Ki em Zvnj Zvi ivRv mnxn-mwVK ne|

    Kviv ivRv Ae vq ^c`vl nj Zvi ivRv b ne bv| Ze Mvmj KiZ ne Ges Zvi Kvb bvn ne bv|

    h ivMxi ivRv ivLj K nq I wZi Avkv _vK Zvi cwZ ivRv ivLv nvivg Ges BdZvwi Kiv IqvwRe| Ze ci KvRv Ki wbe|

    GKRb gymwjgi meve vq cwe _vKv Dg| RvbveZ (exhjb RwbZ Acwe Ae v), gvwmK FZz I cm~wZi ci dRi ch Mvmj bv Ki mnwi Lq ivRv ivLj Amyweav

    1.eyLvix nvt bs 1947 gymwjg nvt bs 1118

  • wmqvg Aavq 78 wmqvgi AvnKvg

    bB| Ze Mvmj Ki dRii mvjvZ mgqgZ Av`vq Kiv Riwi ne|

    h ew mdi KiZ Pvq m wbRi kni ev Mvgi Ni-evwo Qo ei nIqvi ci m mdii myweav MnY Kie|

    mybZ njv h igRvb gvm w`bi ejv mdi KiZ Pvq m wbRi kni ev Mvgi Ni-evwo Qo ei nIqvi ci ivRv QvoZ PvBj Qvoe|

    hw` m~hv i c~e wegvb Do Ges Ea AvKvk DV hvq Ze m~h Wyevi AvM BdZvwi Kiv ea bv|

    Avi h Abi DcKvii Rb BdZvwi Ki| hgb: Kvb Wye gvbylK DVvbv A_ev Avb wbfvbv BZvw`i Rb ZvK aygv KvRv Kiv jvMe|

    hme `k m~hv nq bv mLvb ivRv ivLvi cwZ: h ew Ggb `k emevm Ki hLvb MxKvjxb m~hv I kxZKvjxb m~h Dw`Z nq bv| A_ev Ggb `k hLvb 6 gvm w`b I 6 gvm ivZ wKsev Gi Pq Kg ewk| GgZve vq Zv`i mvjvZ I ivRvi mgq cvkeZx `k hLvb ivZ-w`bi cv_K Kiv hvq Zvi mgq AbymiY Kie| hvi mg mgq ne 24 NUv| ivRvi gvmi c_g I kl Ges mnwii kl I BdZvwii i H cvki `ki mgq Abyhvqx wbaviY Kie|

    [ ~ } | { z y x w Z :

    AZGe, Zvgiv h_vmv_ AvjvnK fq Ki, b, AvbyMZ Ki Ges eq Ki| GUv Zvgv`i Rb KjvYKi| hviv gbi KvcY _K gy, ZvivB mdjKvg| [m~iv ZvMveyb:16]

  • wmqvg Aavq 79 wmqvgi AvnKvg

    igRvbi ivRv ZvMKvixi weavb: h ew igRvbi ivRvK A^xKvi Ki ZvM Kie m Kvdi| Avi h AjmZv I Aenjv Ki ZvM Ki ZvK Kvdi dZvqv `Iqv hve bv Ges Zvi mvjvZ mnxn ne| wK m eo bvnMvi ne|

    [ K J I H G F E D C B A @ ? > R Q PO N M L S Z :

    h KD im~ji weivPiY Ki, Zvi KvQ mij c_ cKvwkZ nIqvi ci Ges me gywgb`i AbymZ c_i wei Pj, Avwg ZvK H w`KB wdivB h w`K m Aej^b KiQ Ges ZvK Rvnvbvg wbc Kie| Avi Zv wbKZi Mevb| [wbmv:115]

    h mg wRwbm ivRvK web Ki `q Zv wbgic: 1. igRvb gvmi w`bi ejvq ^Qvq Lvbvwcbv Kiv| 2. igRvbi w`b x mnevm Kiv| 3. igRvbi w`bi ejvq RvMZ Ae vq xi kixii mv_ NlY

    Ki ev Pzgv wKsev n g_yb BZvw` viv exhcvZ nj| 4. igRvbi w`bi ejvq wfUvwgb hy BKkb wbj| Gjv ZLb ivRv fKvix ej weewPZ ne hLb ^Qvq, Rvbv I ivRvi K_v iY _vKv Ae vq ne| 5. bvix`i nvqq (gvwmK FZz) I wbdvm (cm~wZi) i ei nj| 6. gyi`vZ Z_v Bmjvg ag ZvM Kij| 7. wKWbx avZ Kij; kixi _K i ei Ki cwivii ci

    wKQy c`v_ wgwkq Avevi kixi wdwiq `qv ivRv fKvix KviY|

    ivRv`vi I Ab`i Rb bvKi gqjv I Kd wMj djv nvivg; KviY Bnv bvsiv I wZKi wRwbm, Ze ivRv f Kie bv| Avi hw` wRf ev u`vZ _K i ei nq ev Kvb

  • wmqvg Aavq 80 wmqvgi AvnKvg

    Lv`i ^v` PvL Ges wfZi wMj bv dj, Ze ivRv f ne bv| wK wMj djj ivRv f nq hve|

    ivRv fKvix wRwbmjvi cKvi: ivRv fKvix wRwbmjv y`B cKvi 1. kixii DcKvi, Lv` I kw mvi Ki Ggb| hgb:

    Lvbvwcbv I Gi A_ hv Avm| A_ev kixii wZ mvab Ki hgb: i I gv`K BZvw` wRwbm cvb Kiv|

    2. h mKj wRwbm kixiK y`ej Ki `q hgb: mnevmi BQv cvlY Kiv ev exhcvZ NUvbv Ges bvix`i gvwmK FZz I