Fátima Ordóñez Muñiz 1ºBach A

Do esplendor medieval á decadencia dos séculos

escurosA situación do galego en Rianxo durante a Idade Media

Introdución

Rianxo

Caracterísitcas do galego medieval

Causas da decadencia

A literatura medieval e pegadas históricas nas edificacións

A sociedade medieval e persoeiro de relevancia

Séculos Escuros

A situación da lingua durante o período de esplendor

Conclusión

Fontes

GUIÓN

A situación da lingua durante os Séculos Escuros

Introdución

A IDADE MEDIA700 anos de normalización lingüística da nosa lingua

Comeza no s.V tras a caída do Imperio romano de Occidente

Remata no s.XV co descubrimento de América

Alta Idade Media

Baixa Idade Media

CAÍDA DO IMPERIO ROMÁNICONacemento das linguas románicas a partir da lingua nai: o latín

Dende o s.v até o s.XII

Dende o s.XII até o s.XVNacemento das literaturas románicas. Xa que logo, xorde a literatura medieval galega

O esplendor medieval en Rianxo

A SOCIEDADE DA ÉPOCA

Estructura social desigualitaria Situación marxinal da mullerSociedade feudal, isto é, dividida en estamentos

Gran importancia da Igrexa

Católica na sociedade

Empregan como lingua oral o galego-portugués

División social da vila de Rianxo

Zona pobre de mariñeiros en torno á praciña

Zona de nobres en torno á praza da Igrexa

Pobo fidalgo-mariñeiro

A vila rianxeiraCabeza de xurisdicción eclesiástica. O seu contorno estaba composto por 11 freguesías e metade doutras dúas, cunha extensión de aproximadamente 125 km².

Xurisdicción de Rianxo na Idade Media

O tamaño da vila era reducido

Tivo hospital de peregriños pobres

Xa hai constancia del no século XV. Estaba en moi mal estado como revela a seguinte cita:

“hospital questa derribado lo mas del, no tiene renta, solo en la una parte questa texada bibe una pobre mujer”

Esta frase resume o que será o hospital durante os posteriores séculos: unha total ruína

A dediación dos veciños da vila

A finais do século XV, estaba composta por 375 veciños aproximadamente

Unha minoría eran fidalgos e señores

A mayoría eran sobre todo mariñeiros, tratantes e labradores

Nos seguintes cadros obsérvase esta división social

Podemos observar como unha maioría de fidalgos e nobres dominan sobre os mariñeiros, trantantes e labregos

Os habitantes da vila rianxeira A pobreza dos vilegos é ben patente na documentación da

época

Arredor do 60% da veciñanza

Vive do mar

“Son pobres mariñeiros e pescadores que non teñen terras nin comercio algún, pois únicamente se valen de pescar sardiñas e os terrestres válense para o seu alimento de comprar aquela sardiña e pasar á vila de Padrón e outras partes a beneficiala e faltando a pesca sen dúbida todos eles perecerían… “Apuntamento do crego local Posse de Andrade en 1783

Poboación da propia vila, datado de 1825, onde se poden ver por rúas o número de vecinos, habitantes e mariñeiros que as conformaban

Nesta rúa vivía o único Fidalgo existente na vila nese momento: Don Andrés José Carvajal

Dentro do total atópanse 10 mozos pertencentes ás distintas vilas que non aparecen reflexados no recadro

Os fidalgos representaban o 3,5% da veciñanza

Rianxo no S. XV

Os poderosos comezaron a sentarse máis amplamente

Aparece un bo número de escudeiros, mercadores e cóengos que foron os verdadeiros acaparadores de terras

Momento no que a vila colle certo impulso como acontece noutros pobos galegos, e “pugna ahora por abrir a ruta propia” sobre todo na pesca e comcercio

Nace na vila e no contorno unha rede de parentescos importantes e moitos son veciños fixeron fortuna no comercio, no campo militar e nas actividades portuarias

Destaca a figura de Gonzalo Mariño de Rianjo, que se dedicaba á exportación de peixe.

Brasón do linaxe da familia Mariño

Outros parentescos importantes son:

Juán González de Asados

Martín de Rinlo

Roi Fernández de Caamaño

☼ Cabe dstacar a figura de Álvaro de Isorna aínda que como aparecía anteriormente, Isorna non pertencía a Rianxo

O SEÑORÍO RIANXEIRO

Ramiro II de León

• Segundo consta na documentación existente no Arquivo Histórico Diocesano de Santiago

O señorío e xurisdicción

rianxeiro

Efectivo dende 934 cando Don Ramiro II de León e a súa

muller Dona Urraca doaron o condado de “Pistomarchos” ó Glorioso Patrón

de Santiago

Condado de Pistomarchos ou Postmarcos

Estes privilexios foron confirmados polo rei Alfonso V en 1057 e por Fernando II e o seu fillo Alfonso IX en 1218.

O SEÑORÍO RIANXEIRO

Memoria de documentos da querela sobre a xurisdicción rianxeira entre o arcebispado de Compostela e os Señores de Rianxo Nomeamento do Tenente da fortaleza de

Rianxo a favor de Don Juan de Ulloa Sarmiento, Rexedor de Toro-Zamora, feito polo Cardeal Don Juan Tabera

Paio Gómez Chariño coa súa muller

O PRIMEIRO SEÑOR DE RIANXO

Paio Gómez Chariño de Sotomayor

Primeiro señor de Rianxo

Foi nomeado V Almirante de Castela, por Alfonso X, fillo de Fernando III, en 1284 á idade de 58-56 anos

Foi un dos homes que viu caer a Sevilla almohade, xunto con Ramón de Bonifaz.

Gran guerreiro do reino de Galiza alistado nas tropas de Fernando III, pola conquista de Sevilla

Nomeado Adiantado Señor do Reino de Galiza por Alfonso X de Castela

“cabaleiro e poeta da mar océana”

Paio Gómez Chariño de Sotomayor

Importante poeta e trobador galego

Recibiu o señorío de Rianxo das mans do arcebispo de Compostela

Cantigas de amigo

Cantigas de amor

Cantigas de escarnio e mal dicer

Compuxo 28 cantigas en total, 19 cantigas de amor, 6 de amigo e 3 de escarnio, moitas das cales chegaron ata os nosos días

Tamén pertenceu ós grandes cantores do mar:

Miniaturas presentes nas súas canigas de amigo

“O que do mar meu amigo sacou,sáqueo Deus de coitas que afogou”

“As cantigas de amigo son

merecedoras de toda atención e coidado

das xeracións futuras. Estas

cantigas non son unha especie de

ornamento social, senón que son unha

parte dos seres humanos e da súa

historia”

Rip Cohen

“As frores do meu amigo” As frores do meu amigobriosas van no navíoE vanse as frores…De aquí ben con meus amoresIdas son as froresde aquí ben cos meus amores As frores do meu amadobriosas van eno barco.E vanse as frores… Briosas van eno barcopara chegar ao fossado.E vanse as frores… Para chegar ao fossadoservirme, corpo loado.De aquí ben cos meus amoresIdas son as froresde aquí ben cos meus amores.E vanse as froresde aquí ben cos meus amores.

Enas verdes hervas,meu amigo.vi andar as cervas,meu amigo. Ens verdes prados,vi os cervos bravos,meu amigo. E con sabor delaslavei meus cabelos,meu amigo. Desque os laveide ouro os liei,meu amigo. Desque os lavara,de ouro as liarameu amigo. De ouro os lieie vos asperei,meu amigo. De ouro as liarae vos asperara,meu amigo.

Paio Gómez Chariño de Sotomayor

Morreu asasinado en 1295 nunha devesa en Ciudad Rodrigo a mans de Rui Pérez Tenorio.

O seu cadáver foi conducido ó convento de San Francisco en Pontevedra onde repousa na actualidade

Saetego do I Señor de Rianxo Paio Gómez Chariño

“AQUÍ IAZE EL MUI NOBLE CUALLERO PAYO GUOMEZ CHARIÑO

EL PRIMEIRO SENOR DE RRIANJO QUE GUANO A SEUILLA SIENDO DE MOROS Y LOS PREULEIOS DE DESTA

UILLA”

Alude ó seu poderio económico e valente que era como soldado

Coa súa morte, o señorío de Rianxo passa a mans de Juana Mariño Chariño e posteriormente a Juan Mariño Chariño de Rianjo

PEGADAS HISTÓRICAS NAS EDIFICACIÓNS

O PAZO DE MARTELO Foi unha torre de tres plantas do s. XV, propriedade de Paio Gomez Chariño

Na actualidade é unha construcción de pedra do s.XVII, fronte á Igrexa de Santa Columba, na que se atopa a biblioteca municipal de Rianxo

Torre “dos Sotomayor” a comezos do século XVII

Pazo de “Martelo” antes da súa restauración en 1982

Como podemos apreciar no debuxo, era unha pequena torre situada no centro da vila.

Está en pé dende o s.XV e arrimada a ela, entre outras casas, había unha propiedade de Don Juan Faxardo de Andrade

Está en pé dende o s.XV e arrimada a ela, entre outras casas, había unha propiedade de Don Juan Faxardo de Andrade

En novembro de 1687, ante a comunicación do arcebispo de Santiago dunha próxima visita ñá vila, decidiron realizar a reparación do pazo debido ó seu lamentable estado

No ano 1727en tempos de Don Rosendo Faxardo de Andrade Sotomayor, ardeu unha parte importante do pazo

No s.XIX volvería a ser restaurado o edificio por Ramón Martelo Níñez de Leis. Tras á morte do seu fillo Don Evaristo Martelo Paumán del Nero, o pazo entraría nun estado de abandono

O PAZO DE MARTELO

“Ou, ti, pazo de Rianxo,Da balconada de pedra,¡canto me acordo de ti!cos teus matacáns antigosonde a xeito o musfo medra¡Meu berce gárdalo aí!”

Versos do poeta Don Evaristo Martelo

Paumán del Nero ao Pazo de Martelo, unha das súas

residencias preferidas

Imaxe do pazo tralo incendio

Imaxe do pazo na actualidade

PEGADAS HISTÓRICAS NAS EDIFICACIÓNS

O CASTELO DA LÚA Construído probablemente no s. XIII por Paio Gómez Chariño en compensación pola súa labor na conquista de Sevilla

Copia dun debuxo feito no s.XIX, das rúinas da fortaleza “da Torre”, pertencente aos Señores de Rianxo Mapa da ría de Arousa de 1634

do cartógrafo portugués Pedro Teixeira

Entre finais do século XV e o 1532, o edificio foi usado como prisión, sendo abandonado a

partir desa data

No século XVIII, entre as ruínas, establecerase un taller de

cerámica popular.

Sitúase nunha pequena península que recibe o nome de Punta do Pazo, outorgándolle unha posición estratéxica excepcional, ao norte da ría de Arousa.

Foi destruído polos Irmandiños en 1465 e unha vez restaurado por Suero Gómez de Sotomayor volveu ser destruído por Fernando de Acuña

Caracterísitcas do galego medieval

Fonoloxía• Existencia de

vogais nasais

• Oposición sibilantes xordas e sonoras

• Consoantes africada

Morfoloxía• Senhor para

masculino e feminino

• Inexistencia de che

• Pronomes mesoclíticos

• Existencia de formas compostas con aver

Léxico• Provenzalismo

s

• Galicismos

• Palabras hoxe en día arcaicas

Sintaxe• Uso dos

posesivos sen o artigo

• Anteposición do pronome átono

A SITUACIÓN DA LINGUA

O GALEGO MEDIEVAL

Etapa preliteraria

Etapa literaria

700 anos de

normalidade

s.IX até s.XII-Lingua exclusivamente falada mentres que o latín é a lingua escrita e internacional-A poboación xa non entende o latín-Aparición das “glosas”-Non hai constancia de textos escritos-Esta etapa finaliza coa separación política do Condado de Portucale

s.XII até s.XV-Prosperidade da lingua galegaO galego e o portugués seguen a ser a mesma lingua até o s.XV-Aparición dos primeiros textos escritos totalmente escritos en galego-portugués: Cantiga da Guarda, Cantiga de Guavaia e “Ora faz ost’ o Senhor de Navarra”-Transmisión escrita: Pergamiños e Cancioneiros

 O máis antigo documento latino-galego-portugués, encontrado en Portugal: “Doação à Igreja de Sozello”

O documento literario máis antigo dos coñecidos hoxe é a cantiga satírica “Ora faz ost’ o Senhor de Navarra”

A SITUACIÓN DA LINGUA

ETAPA LITERARIA(o galego)

Documentos privados

Documentos públicos

Documentos xudiciais

Documentos

eclesiásticos Documento

s histórico-gráficos

Documentos didácticos

Documentos literarios

Lírica

Prosa

Cantigas profanas, relixiosas e xéneros menores

Ciclo artúricoCiclo clásico

Ciclo carolínxeo

Rei Arturo e os tres cabaleiros

Destrucción de Troia

Carlomagno e a súa batalla

Crónica Troiana

Versión galega de fins do s.XIV

Fernán Martíns

185 follas de pergamiño

No s.XIX riscáronse até 10 liñas da obra nas que se atopaban o nome do autor

A SITUACIÓN DA LINGUA

FUNCIÓN DE IDENTIDADE

FUNCIÓN FAMILIAR

FUNCIÓN CULTURAL

FUNCIÓN LOCAL

FUNCIÓN LABORAL

FUNCIÓN INSITUTCIONAL

FUNCIÓN INTERNACIONAL

O GALEGO, LINGUA

NORMALIZADA

LATÍN

Causas da decadencia

1ª causa: Decadencia da Escola Trobadoresca

2ª metade s.XIV

Desaparición do

mecenado que

protexía aos

trobadores e os

segreis

Difusión dunha nova poesía de influencia italiana

Consolidación dos reinos de Castela e

Portugal

Nacemento da burguesía cunha

concepción da vida diferente até a de

agora presente

Causas da decadencia

2ª causa: Guerra entre Pedro de Borgoña e Henrique de

Trastamara

No s.XIV

Pedro I e Henrique de Trastamara loitan pola Coroa de Castela. O pobo galego apoia a Pedro I no enfrontamento.Ao gañar,Henrique premia a os nobres casteláns cos feudos dos nobres galegos que lle arrebatarán a Pedro I

1ª substitución nobiliar

Introdución do castelán como lingua de poder a través da nobreza

Causas da decadencia

3ª causa:Fracaso das Revoltas Irmandiñas

No s.XV

O pobo revélase contra os abusos dos señores feudais esixindo terras e eliminación de impostos. Como protesta, levan a cabo a destrucción de moitas fortalezas e castelos

CONSECUENCIAS

ENTRA DE NOVO O

CASTELÁN POLO PODER

ENTREGA DE TERRAS A NOBRES

CASTELÁNS

PERDA DO PATRIMONIO CULTURAL E LITERARIO GALEGO

Ruínas do Castelo da Lúa. Derruído polos Irmandiños en 1465

Causas da decadencia

4ª causa: Loita pola Coroa de Castela entre Isabel, a

Católica e Xoana, a Beltranexa

Segunda metade do s.XV

Isabel, a Católica Xoana, a Beltranexa

Xoana e Isabel loitan polo reinado. Os nobres galegos apoian a Xoana a Beltranexa. Isabel, vencedora da loita, inicia “La doma y castra del reino de Galicia”

2ª substitución nobiliar

O castelán aséntase en Galiza definitivamente

Causas da decadencia

Outras causas

Distanciamento cada vez maior con Portugal

Nacemento da fidalguía

Instauración monarquía borbónica e nacemento da nación estado española.

Introdución progresiva do castelán en Galiza e progresiva perda da súa identidade política

Emigración do pobo galego e por conseguinte perda da poboación no territorio galego

Marxinación de Galiza e máis emigración

S. XVI, XVII e XVII

Séculos Escuros S. XVI-XVII-XVIII

Substitución da nobreza galega pola castelá

Substitución da igrexa galega pola castelá

Obrigación de examinarse en Toledo no Real y Supremo Consejo de Castilla para exercer de escribán

A imprenta difunde a lingua e cultura da lingua castelá

Mapa castográfico do Reino de Galicia feito por Loanes Baptista Vrints (s XVI)

Séculos Escuros S. XVI-XVII-XVIII

O galego deixa de empregarse como lingua escrita

Os reis da época redactan severas leis para acabar coa diversidade lingüística nos reinos con idioma propio

A lingua galega será desprezada polos ámbitos sociais elevados e afastarase da cultura, da administración e da

igrexa

O seu exclusivo uso oral levou á lingua galega a ser considerada incapacitada para a ciencia e a cultura

Nacerá por tanto, unha imaxe do galego como pobo torpe, bruto, inculto e unha imaxe de Galiza como terra mala

Conclusión

IDADE MEDIAO Reino de Galicia acadou o seu maior esplendor político e cultural. Os textos que se conservan mostran a importancia do galego naquela época. Podemos ver o auxe da lingua e literatura desta época, sendo o galego lingua de pobo, de reis e incluso lingua de foráneos

SÉCULOS ESCUROSAsí e todo, a Coroa de Castela acabou sometendo ao reino de Galicia, provocando a súa decadencia. A producción literaria converteuse en mínima ou prácticamente inexistente e onde os prexuízos cara Galiza non pararon de aumentar.

Actualmente o galego segue sendo unha lingua dominada, e a pesar do gran esmero de normalización e recuperación, non volveu a recuperar o esplendor medieval.Aínda se segue desprezando Galicia, a súa lingua, costumes,…Coñecendo a historia e a importancia que tivo o noso pobo na Península e en Europa, non debemos de consentir a situación de marxinación na que se atopa agora.

Fontes

https://gl.wikipedia.org/wiki/Historia_da_lingua_galega#Os_S.C3.A9culos_escuros

http://www.lingua.gal/o-galego/conhecelo/a-idade-media

http://marlou-literaturagalega.blogspot.com.es/p/lirica-relixiosa.html

http://es.slideshare.net/Socri/o-galego-na-idade-media

http://es.slideshare.net/Socri/a-idade-media-3767846?related=1

http://es.slideshare.net/Socri/o-reino-de-galiza?related=3

http://www.cristobal-colon.com/no-soy-el-primer-almirante-de-mi-familia-2-paio-gomes-charino-v-almirante-de-la-mar-1284-86/

http://marlou.blogaliza.org/?s=galicia+medieval

Libro “A heráldica nas terras de Rianxo”