Canlıların Temel Bileşenleri 8 

Enerji Molekülü ATP  

­ Ders Notu ­ Hazırlayan: Ali DAĞDELEN | Kaynak: Enerji Molekülü ATP  ATP Nedir? 

● Adenozin Tri Fosfat = A.T.P dir 

● Hücrelerdeki metabolizma faaliyetleri için gerekli enerjiyi ATP molekülü 

sağlar. 

● ATP canlıların enerji molekülüdür. 

ATP’nin Yapısı 

 

Şekilde gördüğünüz gibi ATP molekülünün yapısında Riboz şekeri (RNA’nın 

yapısında da vardı)  + Adenin Organik Bazı ve Fosfat grupları bulunuyor. 

Adenin bazı hem RNAnın hem de DNA nın yapısında bulunabiliyordu //bir 

önceki konudan hatırlatmak istedim// 

Adenozin Nükleozit: Sadece Adenin ve Ribozun birleşmesiyle oluşan kısımdır. 

AMP: Adenozin Mono Fosfat , Adenozin nükleotide 1 fosfatın bağlandığı 

durumdur. 

ADP: Adenozin Di Fosfat , Adenozin nükleotide 2 fosfatın bağlandığı durumdur. 

ATP: Adenozin Tri Fosfat , Adenozin nükleotide 1 fosfatın bağlandığı durumdur. 

  

Yüksek Enerjili Fosfat Bağları 

Genelde ATP’den 1 adet Fosfat koparılır açığa çıkan bağ enerjisi çeşitli metabolik 

işler için kullanılır. ATP’nin kendisi direkt enerji değildir. Fosfat grupları arasındaki 

bağlarda depolanan kimyasal bağ enerjisi kullanılmaktadır. 

ATP den ADP + Pi Elde Edilmesi   

ATP molekülün son kısmındaki P grubu yüksek bağ enerjisi içermektedir. Enerji 

ihtiyacı olduğunda ATP lerden 1 tane P grubu koparılır ve açığa çıkan enerji 

kullanılır. // Arkadaşlar Pi olarak gösterdiğim serbest fosfat grubu anlamındadır// 

ATP nin ADP ye dönüşmesi EGZOTERMİK tepkimedir. 

 

ADP + Pi den ATP Elde Edilmesi 

Yukarıdaki olayın tam tersi gerçekleşir bu olay ATP sentezlenmesi yani 

FOSFORİLASYON olayıdır //fosfor eklendiğinden// 

ADP molekülüne bir P ekleme işi kısaca fosforilasyondur. Bu kez enerji elde 

etmiyoruz ATP yapmak için enerji veriyoruz. Bu işlem ENDOTERMİK tir. 

 

ATP sentezi Oksijenli solunum, Oksijensiz solunum, ve Fotosentez  yollarıyla 

gerçekleşebilir. Bunları ilerleyen konularımızda detaylı olarak göreceğiz. 

Yeryüzündeki Enerjinin Kaynağı 

 

● İlk olarak üretici bitkiler güneş ışığını vesuyu kullanarak ATP ve Besin üretir 

bitkilerin ürettiği ATP besin üretiminde kullanılır 

● Besinleri tüketen tüketiciler besinlerden oksijenli veya oksijensiz solunum 

yoluyla ATP üretir 

● Bu şekilde Güneşten gelen enerji besinlere aktarılır ve besinleri tüketen 

canlılar da ATP üretir 

● Sonuç olarak ATP enerjisinin ana kaynağı GÜNEŞ enerjisidir. 

 

 

NÜKLEOTİDLERİN BİRBİRİNE BAĞLANMASI 

 Nükleotidler birbirine şeker ve fosfat grupları arasındanbağlanarak bir 

polinükleotid zinciri oluşturur bu nokta önemlidir arkadaşlar sakın nükleotid içindeki 

elemanların birbirine bağlanmasıyla karıştırmayın! Burada nükleotidlerin alt alta 

gelerek birbirine bağlanmasından söz ediyorum aşağıdaki şekile bir göz atın. 

 

Dikkat ederseniz burada nükleotidlerin azotlu organik baz kısmı 

gösterilmemiş ama sağda kalıyor..bizim ilgilendiğimiz kısım ise fosfatların 

şekerlere bağlandığı kısım bir nükleotidin 5 karbonlu şekeri diğer nükleotidin 

fosfat grubuna bağlanıyor.  

Bu bağın adı arkadaşlar FOSFODİESTER bağıdır. Dıştaki her fosfat grubu 

hem kendi 5 karbonlu şekeriyle hem de bağ yaptığı komşusunun 5 karbonlu 

şekerine bağlanmış olur. 

DNA (Deoksiribo Nükleik Asit) 

Arkadaşlar ben biyoloji dersi gördüm ama DNA nedir bilmiyorum deyip adamları 

kendinize güldürmeyin :)  DNA konusu aslında çok kolay.. nasıl bilgisayarınızın bir 

mikro işlemcisi (CPU) varsa her hücrede benzer bir teknoloji var.. hücrenin hem 

yöneticisi , hem hafızası olması da bilgisayar teknolojisinden çok daha üstün 

olduğunu göstermektedir. Çünkü bilgisayar mikroişlemcileri bilgi saklayamaz 

sadece işlem gerçekleştirir. Gelelim DNA olayına, 

● Deoksiribo Nükleik Asit = D.N.A (Adını deoksiriboz şekerinden alır) 

● Karşılıklı iki nükleotid zincirinden oluşmaktadır (Bu özellik RNA da yok!) 

● DNA helezon şeklinde sarmal bir yapıya sahiptir (Bu özellik RNA da yok!) 

● DNA canlının her türlü bilgisinin kaydının kuydunun tutulduğu bir bilgi bankasıdır 

saç renginden göz rengine, yaşlanmadan hastalanmaya kadar aklınıza 

gelmeyecek kadar özellik DNA tarafından kontrol edilir 

● DNA kendini eşleme özelliğine sahiptir (RNA’da bu özellik yok!) 

● Yapısında Adenin Timin Guanin ve Sitozin bulunur 

● Timin bazı sadece DNA da bulunur RNA da bulunmaz 

● DNA’nın kendini eşlemesine replikasyon denir 

● DNA üzerinde yer alan kod parçaları GEN ler protein senzeti için gerekli bilgiyi 

taşır 

● RNA lar DNA üzerindeki bilgiye göre sentezlenir 

● Hücre bölünmesi sırasında karşılıklı zincirler birbirinden ayrılır ve her zincir kendini 

yeni bir DNA molekülüne tamamlar 

 

Yukarıdaki şekile dikkatlice bakın SOLDA => HELEZON ŞEKLİNDE DNA 

Molekülü , SAĞDA => KOLAYLIK için ŞEMATİK GÖSTERİM yer almaktadır. 

Her iki şekildende çıkarabileceğimiz bir takım sonuçlar var ve bunlar çok 

önemli! 

● Adeninin karşısına Timin gelir (yani Adeninli Nükleotidin karşısına Timinli 

Nükleotid gelir) 

● Guaninin karşısına Sitozin (Citosin) gelir. 

● Adenin ile Timin arasında 2 li hidrojen bağları vardır. 

● Sitozin ile Guanin arasında 3lü hidrojen bağları vardır. 

● Eğer adenin karşısına timin geliyorsa tersi de geçerlidir yani timinin 

karşısına adenin gelir. 

● Eğer bir DNA molekülünde (çift zincirde) toplam 100 adenin nükleotid varsa, 

100 tane de timin nükleotid olmak zorundadır 

● Benzer mantıkla , bir DNA molekülünde 75 tane Guanin nükleotid varsa 75 

tane de sitozin nükleotid olmak zorundadır 

  

ÖRNEK SORU: Bir DNA Molekülünde 45 Adenin nükleotid, 60 Sitozin 

nükleotid vardır. Buna göre bu DNA molekülündeki, 

a) Timin Nükleotid Sayısını Bulunuz? 

Eğer adenin nükleotidlerin sayısı 45 ise Adenin=Timin olması gerektiğinden 

Timin nükleotid sayısı da 45 dir 

b) Guanin Nükleotid Sayısını Bulunuz? 

Eğer sitozin nükleotidlerin sayısı 60 ise Sitozin=Guanin olması gerektiğinden 

Guanin nükleotid sayısı da 60 dır 

c) Toplam Nükleotid Sayısını Bulunuz? 

Toplam Nükleotid = A + T + G + C = 45 + 45 + 60 + 60 = 210 

d) Toplam Pürin Bazı Sayısını bulunuz? 

Pürinler Adenin ve Guanin bazlarıdır bunların sayısı da  A + G = 45 + 60 =105 

dir 

e) Toplam Primidin Sayısını Bulunuz? 

Primidinler Timin, Urasil ve Sitozindir ama bu DNA molekülü olduğundan 

Urasil yoktur  T + C = 45 + 60 =105 

f) Toplam Fosfat Sayısını Bulunuz? 

Dikkat ederseniz her nükleotidde 1 tane fosfat vardır dolayısıyla Nükleotid 

Sayısı = Fosfat Sayısı = 210 dur. 

g) Toplam Şeker Sayısını Bulunuz? 

Dikkat ederseniz her nükleotidde 1 tane 5 karbonlu şeker var dolayısıyla 

Şeker Sayısı = Nükleotid Sayısı = 210 dur. 

h) Toplam Hidrojen Bağı Sayısını Bulunuz? 

Hidrojen bağları sitozin­guanin arasında 3 adet , timin­adenin arasında 2 adet 

bulunmaktadır. 

Sitozin veya Guanin Sayısı (ikisini birden değil arasında olduğu için bağlar) x 

3=180 buradan gelir 

Timin veya Adenin Sayısı x 2= 45 x2 = 90 

Sonuçta toplam 270 hidrojen bağı vardır bu DNA molekülünde. 

DNA MOLEKÜLÜNÜN KENDİNİ TAMİR ETMESİ 

● DNA nın karşılıklı zincir yapısı sayesinde zincirlerden birinde bir hasar 

oluştuğunda karşısındaki baz diliminde bir sorun yoksa kendini tamir 

edebilir 

● Eğer karşılıklı bir hasar varsa DNA kendini tamir edemez 

 

  

RNA ( Ribonükleik Asit) 

● Ribo Nükleik Asit = R.N.A 

● Yapısında Riboz şekeri bulunur 

● Nükleotidlerinde rganik bazlardanA,U,G,C bulunabilir Timin bulunmaz 

● Tek zincirlidir (DNA çift zincirlidir) 

● RNA kendini eşleyemez DNA nın yönetiminde RNA sentezi olur 

● DNA yönetici özelliğe sahiptir amaRNA nın yönetici özelliği yoktur 

● Tek zincirden meydana geldiği içinA=U ve G=C diyemeyiz bunlar sadece 

DNA için geçerlidir. 

● RNA protein senteziyle görevlidirbu nedenle protein sentezinin yoğun 

olduğu hücrelerde miktarı fazladır 

● DNA dan aldığı genetik bilgilere göre protein sentezini üstlenir 

● Üç çeşit RNA vardır bunlar mRNA , tRNA ve rRNA dır 

  

 

mRNA – Mesajcı RNA 

● DNA dan aldığı bilgiyi ribozoma taşır 

● Bu taşınan bilgi protein sentezi için gerekli kodun bilgisidir. Bu koddaki 

dizilişe göre proteindeki aminoasit dizilişi belirlenir. 

● Aşağıdaki şekilde her nekadar ingilizce de olsa tRNA ve mRNA 

görünmektedir. 

 

tRNA – Taşıyıcı RNA 

● Sitoplazmadaki aminoasitleri Ribozoma taşır 

● Bu taşıma işini aminoasitleri tanımasıyla yapar 

● tRNA üzerindeki her üçlü baz dizilişine anti­kodon denir. 

rRNA – Ribozomal RNA 

● Ribozomun yapısına katılan RNA dır. 

● Ribozom protein ve rRNA lardan oluşur 

Nükleik Asitler DNA ve RNA biyoloji konu anlatımımızın sonuna geldik 

arkadaşlar.. Umarım ki hazırladığım bu biyoloji ders notu sizin için faydalı 

olmuştur. Eğer bu notu PDF olarak indirmek isterseniz Biyoloji PDF ders 

notları sayfamızdan indirip yazıcınızdan çıktısını alabilirsiniz.