กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า / อนตวทยา Consequentialism / Teleology

1. บทน า

จรยศาสตรเชงบรรทดฐาน (normative ethics) มเปาหมายสงสดในการใหค าตอบวา “อะไรควรหรอไมควร” โดยมค าถามส าคญ 2 ประการ ค าถามขอแรกคอ “เราควรด าเนนชวตอยางไร” (ทงน ค าถามนอาจตงตางกนไปได เชน บางกถามวาอะไรคอชวตทด หรอไมกถามวาอะไรควรเปนเปาหมายของชวต) และค าถามอกขอกคอ “เราควรกระท าอะไร” หรอ “อะไรคอการกระท าทถกตอง” บางครงจะแบงค าถามสองขอนดวยคณศพททใชประเมนคาทางจรยธรรมงายๆ นนคอ ค าถามแรกเปนค าถามเกยวกบ “ดเลว” (good/bad) และ ค าถามทสองเปนค าถามเกยวกบ “ถกผด” (right/wrong) นอกจากน บางครงพบวาจะเรยกทฤษฎจรยศาสตรเชงบรรทดฐานทพฒนาขนเพอตอบค าถามเกยวกบ “ดเลว” วา “ทฤษฎคณคา” (theory of value) และเรยกทฤษฎทเสนอเพอตอบค าถามเกยวกบ “ถกผด” วา “ทฤษฎหนาท” (theory of obligation/ theory of duty)

ค าวา “ทฤษฎคณคา” นน อาจท าใหสบสนได เนองจากทง “ถกผด” และ “ดเลว” ตางกเรยกกนวาเปนคณคา ดงนน เมอพบค าวา “ทฤษฎคณคา” น จงจ าเปนตองค านงถงบรบทค าถามขางตนเปนส าคญ นนคอ ตองตระหนกวาเปนการกลาวถงคณคา “ดเลว” เทานน ทงน มขอทควรจะท าความเขาใจเบองตนเกยวกบทฤษฎคณคา อนจะเปนประโยชนตอการพจารณาตอไป กลาวคอ เปาหมายทส าคญของทฤษฎคณคาคอการแสวงหา “คณคาในตวเอง” (intrinsic value) อนไดแกสงทมไดมคณคาเนองจากสามารถเปนเครองมอ (means) ไปสสงทมคณคาอนๆ หากแตเปนสงทเปนเปาหมาย (end) ในตนเอง หากจะกลาวใหเขาใจงาย สงทมคณคาในตนเองคอสงทผแสวงหามตองตงค าถามกบตนเองวาจะแสวงหาสงนเพอใหไดสงใดตอไป ตวอยางเชน เราสามารถถามไดวาเราจะแสวงหากระดาษทเรยกวา “ธนบตร” ไปเพอสงใด แตเราไมอาจถามไดวาเราจะมสขภาพดไปเพอสงใด หากมองอกมมหนง ธนบตรอาจหมดคาไดเมอไมสามารถน าไปจบจายสนคา แตสขภาพดจะมคาเสมอไป ในกรณน ธนบตรคอสงทมคณคาภายนอก (extrinsic value) ขณะทสขภาพดคอสงทมคณคาภายใน

ทงน ทกลาวมาเปนตวอยางเพอความเขาใจเบองตนเทานน เนองจากในทฤษฎคณคาเองกมขอถกเถยงซบซอนของตน ตวอยางเชน บางอาจแยงวาบางคนเมอไดเงนมากเกบไวเฉยๆ ไมใชจาย และพอใจเพยงแครวาตนมเงนเทานน กรณนกดเหมอนวาเงนกลายเปนสงมคณคาในตนเอง และ บางอาจแยงวาสขภาพดไมมคาในตนเอง เนองจากบคคลบางคนตองการมสขภาพทไมดเพอใหไดสงอนทเขาเหนวามคณคา เชน มบางคนทตองการเจบปวยเพอใหไดความสงสาร เปนตน ตวอยางแยงทยกมาน ท าใหดเหมอนวาสงมคณคาภายในตนเองมไดมอยางเปนภววสย (objective) หากแตผนแปรไปตามอตวสย (subjectivity) ของบคคล หรออกนยหนง ท าใหเหนวาคณคาภายในตนเองมไดมลกษณะเปนสากลทบคคลทกคนเหนรวมกนได แตขนกบความคดความรสกของแตละบคคล

ค าวา “ทฤษฎหนาท” กมขอควรระวงในการใชเชนเดยวกบค าวา “ทฤษฎคณคา” โดยเฉพาะค าวา “theory of duty” หรอ “duty theory” เนองจากบางกใชค านเพอกลาวถงทฤษฎของคานต (Kant’s theory) ซงบางคนเรยกวา “จรยศาสตรเชงหนาท” (duty ethics) แตในทน จะยดถอตามบรบทค าถามขางตน คอ ใช “ทฤษฎหนาท” ในความหมายของทฤษฎจรยศาสตรทมงตอบค าถามวาอะไรคอการกระท าทถกหรอผด

ขอควรระวงอกประการกคอในการถกเถยงสมยหลงๆ ทมการฟนคนจรยศาสตรเชงคณธรรม (virtue ethics) พบไดวามการใชค าวา “ทฤษฎหนาท” และ “จรยศาสตรเชงหนาท” ในการจดกลมทฤษฎจรยศาสตรทตอบค าถามเกยวกบความถกผด โดย “ทฤษฎหนาท” หรอ “จรยศาสตรเชงหนาท” นจะตรงขามกบ “จรยศาสตรเชงคณธรรม” ทฤษฎทจดอยในกลม “ทฤษฎหนาท” จะเปนทฤษฎทมงประเมนคณคาการกระท าโดยไมค านงถงลกษณะของผกระท าเลย ขณะท “จรยศาสตรเชงคณธรรม” มงพจารณาคณคาการกระท าโดยอางองถงลกษณะของผกระท า ตามวธการแบงน “ทฤษฎหนาท” จงครอบคลมทงจรยศาสตรของคานต (ซงไมพจารณาผลการกระท า) และประโยชนนยม (ซงเนนพจารณาผลการกระท า) อยางไรกตาม ในทนจะไมใชวธการแบงตามทพบในการถกเถยงในบรบทของการฟนคนจรยศาสตรเชงคณธรรม แตจะแบงตามแนวจรยศาสตรสมยใหม (modern) หรอจรยศาสตรกระแสหลก คอแบงระหวาง “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” (consequentialism) และ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” (non-consequentialism) ซงการแบงในลกษณะนจะแยกจรยศาสตรของคานทและประโยชนนยมออกจากกน ดงจะเหนไดตอไป

2. การแบงกลมทฤษฎหนาท

โดยมาตรฐานแลว จะจดกลมบรรดาทฤษฎหนาททงหลายเปน 2 กลมไดแก “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” (consequentialism) และ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” (non-consequentialism) เมอพจารณาวธการจดกลมจะเหนรองรอยอทธพลของ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” ไดชด นนคอ การแบงกลมน าทฤษฎหนาทประเภทนเปนตวตง และจดทฤษฎหนาทอนๆ ทไมไดอยในประเภทนไวรวมกน โดยตงชอกลมดวยการนเสธ (non-) “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” ขอนจะไมใชเรองนาแปลกใจถาพจารณาเหนอทธพลของอตนยมและประโยชนนยมในสงคมเสรนยมสมยใหม ซงสองทฤษฎนจดอยใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” นนเอง

“กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” คลอบคลมทฤษฎหนาทซงมลกษณะส าคญอยทการประเมนความถกผดของการกระท าโดยพจารณาจากความดเลวของผลการกระท า หรออกนยหนง “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” เปนทฤษฎหนาททตองอาศยทฤษฎคณคา กลาวคอ ทฤษฎกลมนจะตองมฐานคตเกยวกบคณคาวาอะไรดเลวเสยกอน เพอน ามาเปนมาตรฐานตดสนผลของการกระท าวา

ดหรอเลว และบนพนฐานของผลการตดสนน จงคอยตดสนวาการกระท าทพจารณานนถกหรอผด ตวอยางเชน สมมตทฤษฎ x อยใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” โดยทฤษฎนมฐานคตวา “ด” คอ “สขสบาย” และ “เลว” คอ “เจบปวด” หากจะตดสนความถกผดของการกระท า y ตามทฤษฎน กจะตองพจารณาวา y ท าใหเกดความสขสบายหรอความเจบปวด ถา y ท าใหเกดความสขสบาย กจะกลาวไดวา y เปนการกระท าทด และดวยเหตนจงตดสนไดวา y เปนการกระท าทถกตอง เปนตน ขณะเดยวกน ทฤษฎหนาทใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” มลกษณะส าคญตรงทจะตดสนความถกผดของการกระท าโดยพจารณาจากลกษณะบางอยางของตวการกระท าเอง ดงนน ทฤษฎกลมนไมตองอาศยทฤษฎคณคาในการตดสนความถกผดของการกระท า

การแบงกลมทฤษฎขางตนยงอาจใชชอตางออกไป กลาวคอ จะเรยก “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” วา “อนตวทยา” (teleology) และเรยก “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” วา “กรณยธรรม” (deontology) เมอพจารณารากศพทแลว กจะพบวาไปดวยกนไดด ค าวา “อนตะ” (telos) ใน “อนตวทยา” (teleology) แปลวา “เปาหมาย” (end) ซงกเปรยบไดกบการมงหมายผล ขณะท “กรณยะ” (deon) ใน “กรณยธรรม” (deontology) แปลวา “หนาท” ซงเปนการบรรยายตวการกระท า นบวาเขาไดกบนยามของกรณยธรรมทตดสนความถกผดของการกระท าโดยพจารณาจากลกษณะของตวการกระท าเอง

ปจจบนพบวามผทนยมแบงกลมโดยใชค าวา “อนตวทยา” และ “กรณยธรรม” มากขน เหตผลส าคญกคอการฟนคนของจรยศาสตรเชงคณธรรม กอนการฟนคนนน เมอกลาวถง “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” ในจรยศาสตรสมยใหม บรรดาทฤษฎทคดถงไดกจะจดเขากลมกรณยธรรม เชน จรยศาสตรของคานต จรยศาสตรกฎธรรมชาต (natural law) แบบของนกบญโธมส อไควนส (Thomism) หรอ จรยศาสตรบญญตพระเปนเจา (divine command) เปนตน อยางไรกตาม เมอจรยศาสตรเชงคณธรรมเรมกลบมาเปนทสนใจถกเถยงในวงการปรชญามากขนตงแตตอนปลายทศวรรษท 50 เปนตนมา กจะพบวาทฤษฎนสามารถจดอยใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” ไดแตไมอาจจดอยในกลมกรณยธรรม ในบรบทของจรยศาสตรกระแสหลกปจจบน จงมการแบงกลมทฤษฎหนาทเปน (1) อนตวทยา (2) กรณยธรรม และ (3) จรยศาสตรเชงคณธรรม อยางไรกตาม ดงทกลาวแลววาในทนจะยดแนวทางจรยศาสตรกระแสหลก ดงนน ค าวา “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” จงใชในความหมายของ “กรณยธรรม”

อนง มขอควรระวงอกประการหนง คอ จรยศาสตรเชงคณธรรมมกอางถงอรสโตเตล และระบบความคดของอรสโตเตลเปน “อนตวทยา” ทงในเชงอภปรชญาและจรยศาสตร ดงนน จงมบางคนทบอกวาไมอาจจด “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” เปน “อนตวทยา” ได เนองจากทฤษฎจรยศาสตรประเภทนไมใชจรยศาสตรเชงคณธรรม อยางไรกตาม ขอนเปนความเหนบางสวนเทานน โดยมาตรฐานแลว มกใช “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” กบ “อนตวทยา” แทนกนได

3. ปจจยในการแยกประเภททฤษฎหนาทใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า”

ทฤษฎหนาททจดในประเภท “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” ประกอบดวย 3 ทฤษฎส าคญ ไดแก อตนยม (egoism) ทฤษฎนพจารณาความถกผดของการกระท าจากผลของการกระท าทมตอตวผกระท าเทานน ปรตถนยม (altruism) ทฤษฎนพจารณาความถกผดของการกระท าจากผลของการกระท าทมตอทกคนทเกยวของ ยกเวนตวผกระท าเอง ประโยชนนยม (utilitarianism) ทฤษฎนพจารณาความถกผดของการกระท าจากผลของการกระท าทมตอทกคนทเกยวของ โดยรวมถงตวผกระท าเอง

ปจจยทเหนไดชดประการแรกทท าใหเกดทฤษฎตางๆ ใน”กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” กคอ “ผรบผลการกระท า” ผทรบผลจากการกระท านนมขอบเขตกวางขวาง ทฤษฎตางๆ จงตองก าหนดขอบเขตวาควรจะพจารณาใครบาง ขอนท าใหเกดทฤษฎทแตกตางกนดงกลาวขางตน

ปจจยประการตอไปกคอ “ทฤษฎคณคา” ทใช ดงกลาวแลววา “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” นนตองอาศยทฤษฎคณคา แตเนองจากทฤษฎคณคามมากกวาหนง จงตองมการเลอกใช ทฤษฎคณคาทมกนยมใชกนคอ “สขนยม” (hedonism) หากใชทฤษฎน กจะพจารณาความถกผดของการกระท าจากผลของการกระท านนวาท าใหเกดความสข (pleasure) หรอความทกข (pain) ถากอใหเกดความสข กจะเปนการกระท าทถกตอง แตถากอความทกข กจะเปนการกระท าทผด นอกจากนยงมทฤษฎคณคาอนๆ ทใชอก เชน บางทฤษฎเหนวาสงทมคาในตนเองคอความชอบสวนบคคล (preference) ซงทฤษฎคณคานท าใหกลาวไดวาส าหรบบางบคคล ความทกขเปนสงทด เพราะบคคลนนชอบความเจบปวด (เชน กรณของ masochism) ดงนน หากเลอกทฤษฎคณคาตางออกไป ผลการพจารณากจะตางไปดวย ซงกหมายความวาตวทฤษฎหนาทจะมลกษณะตางกนออกไป

นอกจากน การเลอกใชทฤษฎคณคานน ยงมความซบซอนทสบเนองมาจากขอถกเถยงในทฤษฎคณคาเอง กลาวคอ บางกเหนวาคณคาตางๆ สามารถทอนลงเปนคณคาในตวเองเพยงหนงอยาง เชน สขนยมจะเหนวาไมวาคณคาใดๆ ในทสดกจะสามารถทอนลงเปนความสขทกขได ทฤษฎคณคาทยดฐานคตนจงเปน “เอกนยม” (monism) คอเหนวามคณคาในตวเองเพยงอยางเดยวเทานน โดยทวไป ประโยชนนยมจะยดถอทฤษฎคณคาแบบเอกนยม (คอ ยดถอสขนยม) อยางไรกตาม บางกเหนวามคณคาในตวเองหลายๆ อยาง โดยแตละคณคาไมอาจทอนลงได เชน ความงาม ความยตธรรม ความร ฯลฯ ไมอาจทอนลงเปนคณคาในตวเองเพยงคณคาเดยวได ทฤษฎคณคาแบบนเรยกวา “พหนยม” (pluralism) ทฤษฎหนาทแบบทใชทฤษฎคณคาแบบพหนยมทเปนทรจกกนดคอ “ประโยชนนยมเชงอดมคต” (ideal utilitarianism) ของ จ. อ. มวร (G. E. Moore)

การพจารณาผลการกระท านน บางกรณกอาจตงค าถามตรงๆ ไดวาหากกระท าแลว ผลทตามมาจะดหรอไม แตในหลายกรณ การจะตดสนใจเลอกวาจะกระท าบางสงหรอไมมกตองอาศยวธการเปรยบเทยบระหวางผลการกระท า อยางนอยกเปรยบเทยบระหวางการตดสนใจทจะกระท าหรอไมกระท า โดยมเกณฑทวไปวาหากการกระท าใดใหผลทดกวา หรอใหผลทเลวนอยกวา บคคลกควรเลอกการกระท านน อยางไรกตาม ในประเดนของการเลอกระหวางผลการกระท าน มปจจยหนงทสงผลตอลกษณะทฤษฎ สมมตวามการกระท า 3 อยางใหเลอก คอ x y และ z เมอพจารณาแลวพบวาการกระท า x และ y ใหผลทด ขณะทการกระท า z ใหผลทเลว ในกรณนเราจะตดการกระท า z จากการพจารณาไดทนท แตจะมค าถามวาระหวางการกระท า x และ y เราควรจะเลอกการกระท าใด สวนหนงจะเหนวาเราจะเลอก x และ y กได แตมสวนหนงทเหนวาเราควรเลอกการกระท าทใหผลดมากทสด หรออกนยหนง เหนวาเราควรเพมพนใหไดผลทดมากทสด (maximize) ประเดนเรองการมงผลดมากทสดนจงเปนอกปจจยหนงทท าใหทฤษฎการกระท าใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” มความผนแปร

อกปจจยหนงคอลกษณะการพจารณาผลการกระท าวาควรพจารณาโดยตรงหรอโดยออม การพจารณาโดยตรงคอการพจารณาผลของการกระท าแตละครง สวนการพจารณาโดยออมคอการพจารณาผลของการกระท าประเภทนน อยางแรกจะเรยกวา “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า- แบบทเนนพจารณาการกระท าเฉพาะ” (act-consequentialism) และอยางหลงจะเรยกวา “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า- แบบทเนนพจารณากฎ” (rule-consequentialism) ทงน เพราะวาผลการตดสนคณคาการกระท าในระดบประเภท จะอยในรปกฎนนเอง เชน “การกลาวเทจเปนสงทผด” เปนการบอกวาการกระท าใดๆ กตามทจดเขาประเภท “การกลาวเทจ” ได เปนการกระท าทผด

ตวอยางเชน สมมตวาแพทยจะกลาวเทจกบผปวย ถาแพทยยดถอทฤษฎใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” แบบทเนนการกระท าเฉพาะ แพทยกตองพจารณาผลของการกลาวเทจแตละครง ผลทไดกคอในบางสถานการณ แพทยควรกลาวเทจ เพราะจะน ามาซงผลทด (เชน ผปวยสขภาพจตด) แตในบางสถานการณ แพทยกไมควรกลาวเทจ เพราะจะน ามาซงผลทเลว (เชน ผปวยนงนอนใจ) อยางไรกตาม ถาแพทยยดถอทฤษฎใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” แบบทเนนประเภทการกระท า แทนทจะพจารณาผลของการกลาวเทจแตละครง แพทยตองพจารณาโดยภาพรวมวาการทแพทยกลาวเทจกบผปวยจะน ามาซงผลดหรอผลเสย หรออกนยหนง ตองพจารณาวาถามกฎวา “แพทยสามารถกลาวเทจกบผปวย” แลว จะน ามาซงผลดหรอผลเสยมากกวากน โดยมตองพจารณาความถกผดของการกระท าแตละครงในแตละสถานการณ กลาวคอ ถอวาหามกลาวเทจโดยกฎไมวาในกรณใดๆ

ทงน ปจจยเรองการเลอกทฤษฎคณคา ปจจยการมงผลดมากทสด และปจจยดานการพจารณาการกระท าโดยตรงหรอโดยออมน หากน ามาพจารณาควบคกบอตนยม ปรตถนยม และประโยชนนยม ทมอยในการเสนอและถกเถยงทฤษฎแลว จะพบวาปจจยเหลานมบทบาทมากนอยตางกนตามแตละทฤษฎ เชน ในการถกเถยงเกยวกบอตนยมและปรตถนยม ดจะมปจจยเรองการมงผลดมากทสดทพบบอย สวนปจจยอนๆ ยงไม

พบบทบาทนก อยางไรกตาม กลาวไดวามแตเฉพาะกรณของประโยชนนยมเทานนทสามารถพบบทบาทของปจจยเหลานไดครบถวน ดงนน ส าหรบปจจยเรองการเลอกทฤษฎคณคา เราจงพบ ประโยชนนยมแบบสขนยม (hedonistic utilitarianism) ประโยชนนยมแบบความชอบสวนบคคล (preference utilitarianism) ประโยชนนยมเชงอดมคต (ideal utilitarianism) เปนตน ส าหรบปจจยดานการมงผลดทสด เราพบประโยชนนยมแบบมงเพมพนผลด (maximizing utilitarianism) และประโยชนนยมแบบไมมงเพมพนผลด (non-maximizing utilitarianism) และส าหรบปจจยเรองการพจารณาการกระท าโดยตรงหรอโดยออม เราพบประโยชนนยมเชงการกระท า (act- utilitarianism) ประโยชนนยมเชงกฎ (rule- utilitarianism) อยางไรกตาม ทกลาวมาเปนการกลาวในเชงประวตศาสตร แตหากพจารณาในเชงทฤษฎ จะเหนวาเราสามารถน าปจจยเหลานมาเปนขอพจารณาในการเสนอหรอประเมนทฤษฎหนาทใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” ได

4. ประเดนตอบโตระหวาง “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” และ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า”

ทศนะตอสถานะของ "ถกผด" และ "ดเลว" กคอประเดนหลกทเปนขอตอบโตกนระหวางทฤษฎใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” และ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” ส าหรบ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” นน มทศนะวา "ดเลว" เปนสงทมความส าคญพนฐานกวา "ถกผด" โดยเหนวาคนเราตางกตองการพบแตสงดๆ (เชน ความสขสบาย) และไมตองการพบสงเลวราย (เชน ความเจบปวด) คณคาเหลานนาจะน ามาใชเปนพนฐานส าหรบตดสนวาการกระท าใดถกหรอการกระท าใดผด ในทางตรงขาม “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” นน เหนวาความถกผดของการกระท ามความเปนพนฐานมากกวาคณคาดเลว ดงนน จงไมอาจน าเรองดเลวมากาวกายการตดสนเรองถกผดได ตวอยางเชน ถาการกลาวเทจเปนการกระท าทผด “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” กจะเหนวาจะตองไมกลาวเทจ แมวาการกลาวเทจจะกอใหเกดความสขใจแกผฟงกตาม

หรออกนยหนง “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” เหนวาคณคาทางจรยธรรมนน โดยแทจรงแลวมรากฐานมาจากคณคาทไมใชทางจรยธรรม (nonmoral) นนคอ กลมทฤษฎนไมเชอวาการกระท ามคณคาบางอยางในตนเอง (ซงคณคานนเรยกวา “ถก” หรอ “ผด”) แตเชอวาคณคาทการกระท าม ขนอยกบสงทการกระท านนกอใหเกดขนในโลก และคณคาของสงทเกดขนนเองทจะน ามาใชตดสนคณคาของการกระท านน การกระท าใดกอใหเกดสง “ด” (เชน ความสข) กจะเรยกวา “ถก” การกระท าใดกอใหเกดสง “เลว(ราย)” (เชน ความทกข) กจะเรยกวา “ผด” ดงนน จงพบไดวานกจรยศาสตรทสนบสนนกลมทฤษฎนบางสวนมทศนะวาระบบจรยธรรมทสงคมมอยนน แททจรงแลวมทมาจากการสงสมประสบการณวาการกระท าประเภทใดมกกอสงเลว การกระท าประเภทใดมกกอสงด เมอเรยนรดงน สงคมจงไดบญญตเปนจรยธรรมเพอใหสมาชกปฏบตตาม โดยบญญตใหการกระท าทมกกอผลเลวเปนการกระท าทผด และการ

กระท าทมกกอผลดเปนการกระท าทถก ระบบจรยธรรมนมใชสบกนมา กระทงในทสดสงคมลมทมาและหลงเขาใจไปวาการกระท ามคณคาทางจรยธรรมในตนเอง ความเขาใจเชนนจงเปนเพยงความงมงายประเภทหนง

ขอนน าสขอขดแยงทส าคญอกประการหนงระหวางทฤษฎใน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” และ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” กลาวคอ การยดถอทศนะทวา “ถกผด” สามารถทอนลงเปน “ดเลว” ได รวมถงทศนะทวาการประเมน “ดเลว” ตองอาศยการสงเกตสงทการกระท ากอใหเกดในโลก ท าให “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” มลกษณะทเรยกวา “ไมขนกบผกระท า” (agent neutral) นนคอ ไมวาผกระท าจะมเจตนาใด หรอไมวาผกระท าจะเปนคนอยางไร กไมถอวามนยส าคญในการพจารณาตดสนวาการกระท าของเขาถกหรอผด ทงน เนองจากปจจยทใชในการพจารณาตดสนดงกลาวคอคณคาของสงทเกดขนในโลกเทานน ดงจะกลาวไดวาผลของการกระท าของบคคลสามารถกอผลเลวรายได (เชน กอใหเกดความทกข) แมวาผกระท าจะมเจตนาด หรอเปนคนดกตาม

จะเหนไดวาลกษณะขอนขดกบ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทไมพจารณาผลการกระท า” อยางชดเจน เนองจากกลมทฤษฎหลงนหลกเลยงไมไดทจะมลกษณะ “ขนกบผกระท า” (agent relative) กลาวคอ ถาเชอวาการกระท ามคณคาถกผดในตวเอง การจะตดสนคณคาการกระท านนกหลกเลยงไมไดทจะตองพจารณาบางแงมมของตวผกระท าดวย โดยเฉพาะอยางยงเจตนา เนองจากองคประกอบนมผลตอการท าความเขาใจความหมายของการกระท า ดงจะเหนไดวา ถาผกระท ามเจตนาตางกน การกระท ากมความหมายตางกนไป แมการกระท านนจะเปนการกระท าแบบเดยวกนกตาม เชน “การน าทรพยสนทเจาของท าหลนมาคน” จะมความหมายอยางหนง ถาเรารวาผน ามาคนตองการรางวลตอบแทน และจะมความหมายอกอยางหนง ถาเรารวาผน ามาคนตองการชวยเหลอเพอไมใหเจาของทรพยสนมความทกข ความหมายทแตกตางเหลานยอมมผลตอการตดสนคณคาการกระท า

5. เหตผลสนบสนนและคดคาน

ส าหรบเหตผลสนบสนนหรอคดคาน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” นน เปนเรองยากทจะพจารณาในทน เนองจากเหตผลทยกมาสนบสนนหรอคดคานมกจะใชไดเฉพาะกบทฤษฎในกลม (ไดแก อตนยม ปรตถนยม และประโยชนนยม) บางทฤษฎเทานน ตวอยางเชน มการยกเหตผลสนบสนน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” โดยกลาววาเราควรเนนพจารณาผลการกระท า เนองจากเราควรมงกอใหเกดผลดในโลก พนฐานของเหตผลดงกลาวกคอแนวคดเรองการกอประโยชนแกผอน (beneficence) อนเปนแนวคดทครอบคลมเรองความรก ความเมตตากรณาตอผอนนนเอง อยางไรกตาม เมอพจารณาแลว จะเหนไดวาเหตผลนมบทบาทไดกในบรบทของปรตถนยมและประโยชนนยมเทานน แตไมอาจน ามาใชไดกบกรณของอตนยม

หรอมผยกเหตผลคดคาน “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” วาการมงพจารณาทผลการกระท าสงผลใหบคคลตองมองขามความสมพนธสวนตว เนองจากการพจารณาจะใหความสนใจทผลเทานนและผลทดเลว (เชน สขทกข) นนกสามารถสงเกตไดดวยความเปนกลาง ตวอยางเชน ไมวาจะเปนเพอนหรอศตร เรากพจารณาไดวาเขามความสขหรอทกข โดยไมจ าเปนตองค านงถงความสมพนธทมตอเรา อยางไรกตาม หากพจารณาดแลว จะพบวาขอโตแยงนใชไดกกบประโยชนนยม แตไมอาจใชไดกบอตนยม ซงยอมใหค านงถงความผกพนได ถาบคคลเหนวาความผกพนนนเปนประโยชนสวนตน

ปกรณ สงหสรยา (ผเรยบเรยง)

เรยบเรยงจาก

· Athanassoulis, N. 2006. Virtue Ethics. In James Fieser and Bradley Dowden (eds.). Internet Encyclopedia of Philosophy. [Online]. Available: http://www.iep.utm.edu/v/virtue.htm. (Accessed date: 2/4/2009).

· Bourke, V. J. 1970. History of Ethics. Volume Two: Modern and Contemporary Ethics. New York: Image Book.

· Fieser, J. 2006. Ethics. In James Fieser and Bradley Dowden (eds.). Internet Encyclopedia of Philosophy. [Online]. Available: http://www.iep.utm.edu/e/ethics.htm. (Accessed date: 2/3/2008).

· Haines, W. 2008. Consequentialism. In James Fieser and Bradley Dowden (eds.). Internet Encyclopedia of Philosophy. [Online]. Available: http://www.iep.utm.edu/c/conseque.htm. (Accessed date: 27/3/2009).

· Lillie, W. 1948. An Introduction to Ethics. London: Methuen. · McNaughton, D. 1998. Consequentialism. In Edward Craig (ed.). Routledge

Encyclopedia of Philosophy. [CD-Rom Version 1.0]. London: Routledge. · Rosalind, H. 2007. Virtue Ethics. In Edward N. Zalta (ed.). Stanford Encyclopedia of

Philosophy. [Online]. Available: http://plato.stanford.edu/entries/ethics-virtue/. (Accessed date: 2/4/2009).

· Sidgwick, H. 1931. Outlines of the History of Ethics. 6th edition. Boston: Bacon Press. · Sinnotte-Armstrong, W. 2006. Consequentialism. In Edward N. Zalta (ed.). Stanford

Encyclopedia of Philosophy. [Online]. Available: http://plato.stanford.edu/ entries/consequentialism/. (Accessed date: 27/3/2009).

· Smart, J. J. C. and Williams, B. 1973. Utilitarianism: For & Against. Cambridge: Cambridge University Press.

· Taylor, P. W. 1975. Principles of Ethics. Belmont, CA: Wadsworth Publishing Company. · West, H. R. 1996. Consequentialism. In Donald M. Borchert. (ed.). Encyclopedia of

Philosophy. Second edition. Detroit: Thomson Gale, Vol.2: 460-461.

เอกสารคนควาเพมเตม

· Anscombe, G. E. M. 1958. Modern Moral Philosophy. Philosophy 33: 1-19. (เปนการวพากษวจารณทฤษฎหนาทกลมอนตวทยาและกลมกรณยธรรม อนปนผลงานส าคญเรองหนงหนงทท าใหหนมาสนใจจรยศาสตรเชงคณธรรม)

· Pettit, P. 1993. Consequentialism. In Peter Singer (ed.). A Companion to Ethics, pp. 230-40. Oxford: Blackwell. (ใหภาพรวมทดเกยวกบ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า”)

· Scheffler, S. 1988. Consequentialism and Its Critics. Oxford: Oxford University Press. (รวบรวมบทความทถกเถยงเกยวกบ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า”)

· Smart, J. and Williams, B. 1973. Utilitarianism For and Against. Cambridge: Cambridge University Press. (แมจะเกยวกบประโยชนนยม แตชวยใหเหนขอถกเถยงเกยวกบ “กลมทฤษฎจรยศาสตรทเนนพจารณาผลการกระท า” ไดด)

ค าทเกยวของ จรยศาสตรเชงกรณยธรรม / จรยศาสตรเชงคณธรรม / อตนยมและปรตถนยม Deontological Ethics / Virtue Ethics / Egoism and Altruism