5 Scheltjens

De erfenis van Vattemare : ruilverkeer in kunstbibliotheken

Rijksmuseum Amsterdam, NederlandSaskia Scheltjens

Studiedag ‘Acquisitie in kunst- en erfgoedbibliotheken’ OKBV & EBV i.s.m. VVBAD 26 februari 2008

26-2-2008 Studiedag

Acquisitie in kunst- en erfgoedbibliotheken2

Saskia Scheltjens

OUTLINE PRESENTATIE

Inleiding

Definities

Geschiedenis

Typologie

Methodes & organisatie

Recente ontwikkelingen

Conclusie

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Definities

Ruilen (economisch)

Ruilen / Barteren= ruilhandel drijven, ‘marchanderen’, d.w.z. het direct ruilen van goederen of diensten tegen elkaar zonder het gebruik van geld. Meest oorspronkelijke vorm van handel.

Swapping= het direct informeel ruilen van goederen of diensten op basis van een vertrouwensbasis via internet communities

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Definities

Ruilverkeer (bibliotheken)

= Acquisitievorm waarbij een bibliotheek overeenkomt om publicaties te ruilen met een andere bibliotheek. Dit kunnen publicaties zijn van de eigen instelling of dubbels uit de eigen bibliotheekcollectie (~ODLIS)

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Geschiedenis ruilverkeer

17e eeuw - Aanzetten tot ruilverkeer

Incidentele doublettenruil bij universiteitsbibliotheken

Intense correspondentie tussen wetenschappers en wetenschappelijke genootschappen. Distributie publicaties via bemiddelaars

vb. Henry Oldenburg (1619 –1677)

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


18e eeuw – Eerste vormen van georganiseerd ruilverkeer

Bibliotheken van wetenschappelijke genootschappen ruilen intens verhandelingen en tijdschriften

vb. bibliotheek van het Teylers Genootschap (1778)

Veranderderend acquisitiebeleid universiteitsbibliotheken o.i.v. Bibliotheek Universiteit Göttingen leidt tot ruil

vb. Commercium Literarium (Zweden - vanaf 1745) vb. Akademischer Tauschverein (Duitsland - vanaf 1817)

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


19e eeuw – Utopisch internationaal ruilverkeer : Alexandre Vattemare (1796 – 1864)

1815-1835 : acteur, buikspreker (!) 1832 – 1864 : filantroop

1839-1840 – overtuigd Library of Congress van belang internationale ruil

1848 - erkenning door Library of Congress als vaste internationale ruilagent + recht op belastingsvrij transport

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


-> 19e eeuw – Utopisch internationaal ruilverkeer : Alexandre Vattemare (1796 – 1864)

1952 – Library of Congres trekt de erkenning van Vattemare in

1854 - Transatlantische ruil van publicaties wordt overgenomen door het Smithsonian Institute

- 1964 : erkenning als onafhankelijk ruilagent neemt overal af

Estampille des échanges internationaux (New-York, impr. Rawdon, Wright, Hatch & Edson)

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


19de - 20e eeuw – Internationaal ruilverkeer

1886 – Conferentie van Brussel Oprichting en exploitatie van nationale ruilbureaus Ter beschikking stellen van ruilpublicaties

(overheidspublicaties) In contact brengen van ruilpartners Financiering verzending ruilpublicaties

1956/1961/1972 – UNESCO conventies (i.s.m. IFLA) Promotie belang ruil (overheidspubicaties,

wetenschappelijke en literaire studies) Stimuleren professionalisering d.m.v. Handbook

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


-> 19de - 20e eeuw – Internationaal ruilverkeer

Ook andere partijen beginnen met ruil, o.a. wetenschappelijke instituten, musea, bedrijfsbibliotheken, speciale bibliotheken, ...

Vb. British Museum (1880 - ) Vb. Rijksmuseum Research Library (1929 - )

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


20-21e eeuw – Vermindering belang ruilverkeer

Gewijzigde uitgeefstrategieën Co-publising Digital publishing

Nieuwe distributiekanalen Verbeterde distributie Relatief grotere aankoopbudgetten bibliotheken Commerciële benadering acquisitieproces Verminderde solidariteit

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Typologie ruilverkeer kunstbibliotheken

Vormen van acquisitie Aankoop / Schenking / Ruil ... Bruikleen

Redenen om te ruilen Praktisch / Economisch / Promotioneel / Filosofisch

Ruilpatronen Volledige vaste ruil Beperkte vaste ruil Incidentele ruil

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Typologie ruilverkeer kunstbibliotheken

Soorten ruilwaar Publicaties van de eigen instelling

Tentoonstellingscatalogi Kunsttijdschriften Jaarverslagen Veilingcatalogi Handboeken Collectieboeken Catalogues raisonnés Educatieve publicaties

Doubletten

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Methodes & organisatie ruilverkeer

Benodigde informatie ruiladministratie

Ruilpartners (publicatieprofiel/categorie, adressen) Ruilpublicaties (bibliografische metadata, categorie, prijs) Ruilbeleid eigen bibliotheek

(criteria aangaan/afwijzen ruil, afspraken) Collectieprofiel eigen bibliotheek Verzendadministratie Ontvangstadministratie Verzendingsinformatie (kostprijs, contactpersonen,

verpakking, ...)

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


Ruilproces

1. Ruilaanvraag ontvangen en evalueren

2. Ruillijsten controleren (incidentele ruil) of publicatieprofiel controleren (potentiële vaste ruil)

3. Afspraken maken ivm soort ruil

4. Aanvragen ruil

5. Verzenden publicaties6. Communicatie ivm ruilaanvragen

7. Registratie ontvangen publicaties8. Periodieke evaluatie ruil

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


Problemen

Onevenredige ontvangst ruilpublicaties (kwalitatief, kwantitatief)

Distributieproblemen (vertragingen, verlies, ...) Co-publishing Moeizame financiering eigen ruilpublicaties Moeizame financiering verborgen kosten Reizende tentoonstellingen Niewe publicatieformats (websites, portals, ...) Niet-geïntegreerde ruiladministratie in besteladministratie

bibliotheek -> doubletten Present-exemplaren -> doubletten Overkoepelende (concurrerende) initiatieven

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Recente ontwikkelingen

Toenemende automatisering vb. KMSKB – geïntegreerd in Vubis besteladministratie

vb. KMSKA – gekoppeld MS Access x Brocadevb. Rijksmuseum – geïntegreerd in Tinlib en apart in MS Excel

Gebruik nieuwe tools (‘streamlining of procedures’)Vb. OKBN - Proefproject wiki Bibliotheekruil

Vb. Rijksmuseum – Bookmarklet (versnellen selectieproces)

Toenemend pleidooi voor kritische kosten-baten analyseMargaret Shaw (1999), Barbara Rominski (2006), Joyce

Pellerano Ludmer (2007)

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Recente ontwikkelingenvoorbeelden

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


http://bibliotheekruil.pbwiki.com

http://bibliotheekruil.pbwiki.com/

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens


http://www.delineavit.nl/publications.htm

http://www.delineavit.nl/publications.htm

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Conclusies

Ruilverkeer is moeilijke maar ook interessante vorm van acquistie

Nieuwe ontwikkelingen veroorzaken problemen maar ook nieuwe kansen

Belang van kritische evaluatie ruil voor eigen organisatie (inclusief volledige kosten-baten analyse)

Belang van globale inventarisatie ruilverkeer in Nederland & Vlaanderen

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Addendum

Pleidooi voor boekhistorisch onderzoek naar collectievorming bibliotheken

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Belangrijkste bronnen

Brummel, L. (1957) The Netherlands and the international exchange of publications, in: Miscellanea libraria: opstellen over boek- en bibliotheekwezen ter gelegenheid van zijn 60e verjaardag aan de schrijver aangeboden door vakgenoten en vrienden. 's-Gravenhage: Nijhoff, 1957, p. 1-47

IFLA Handbook on the International Exchange of Publications (1956, 1964, 1978, 2006)

Lilja, Johanna (2006) History of the international exchange of publications, in: IFLA Handbook on the Exchange of Publications, München, 2006, p. 49-68

Ludmer Pellerano, Joyce (2006) Library Exhanges in our changing world : reviving the discussion with snapshots of exchanges in fine arts, university and special libraries in the USA and Canada, in: IFLA Handbook on the Exchange of Publications, München, 2006, p. 101-106

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

-> Belangrijkste bronnen

Rominski, Barbara (2006) Exhibition Catalog Exchanges as Part of the Collection Development Program at the San Franscisco Museum of Modern Art Research Library, in: Benedetti, Joan (2006). Art Museum Libraries and Librarianship. p. 102-105 en en p. 275-276 (voorbeeldpolicy)

Shaw, Margaret J. (1991) International exchange of art publications : some points for discussion, in: Art Libraries Journal, 16 (1991) 4, p. 11-15

Shaw, Margaret. J. (1999) Dinosaur or dynamic: exchange of art publications in the digital age. 65th IFLA Conference, August 20 - August 28, 1999 http://www.ifla.org/IV/ifla65/papers/051-107e.htm

Tilliette, Pierre-Alain (1998) Alexandre Vattemare's International Document Exchanges and the Collection of Foreign Official Publications of the Bibliothèque administrative de la Ville de Paris: a Historian's Treasure Trove64th IFLA General Conference August 16 - August 21, 1998

http://www.ifla.org/IV/ifla64/151-133e.htm

http://www.ifla.org/IV/ifla64/151-133e.htm

26-2-2008 Studiedag


Saskia Scheltjens

Saskia Scheltjens,Coördinator Bibliotheek / Library Co-ordinator

Rijksmuseum Research LibraryT +31 (0)20/6747.259IM saskiascheltjens (skypeid)E [email protected] http://library.rijksmuseum.nl/

Education

5 Scheltjens