Canlılarda Boşaltım Sistemi Canlılarda metabolizma olayları sonucunda bir takım istenmeyen atık maddeler oluşur bu maddelerin ortamdan uzaklaştırılması işlemine boşaltım denmektedir. Boşaltım olayı otomobillerdeki egsoz olayına da benzetilebilir. Tüm canlılariçin ortak bir özelliktir basit olsun gelişmiş olsun hayvan olsun bitki olsun boşaltım kaçınılmazdır. 

Oksijenli solunum metabolizması sonucunda CO2 ve H2O oluşur bunun dışında Protein ve aminoasit metabolizması sonucunda Amonyak (NH3) ve amonyaktan elde edilen üre ve ürik asit de boşaltım maddeleri arasındadır. 

 

Azotlu Boşaltım Maddeleri  Azotlu boşaltım maddeleri 3 tanedir bunlar Amonyak , Üre ve ürik asit olup en zehirlisi Amonyak, en az zehirlisi ürik asittir.Amonyağın zehir etkisinin ortadan kaldırılması için bol su ile atılması gerekir bazı canlılar zaten suda yaşadığından su kaybı sorun olmaz mesela balık ve kurbağalar Amonyak şeklinde dışarı atarlar. Karada yaşayan canlıların bir kısmı amonyağı karaciğerde üreye dönüştürür üre 

daha az zehirlidir ve daha az su ile atılır insanda üre idrarla dışarı atılır. Kuşlarda ve böceklerde boşaltım maddesi Ürik Asittir. Ürik asit su kaybını iyice azaltmak içindir dikkat ederseniz böceklerin boşaltımında sıvı neredeyse hiç yoktur bunun nedeni ürik asit şeklinde boşaltım yapmalarıdır. 

Aminoasitlerin solunum reaksiyonlarına katılması sonucunda azotlu boşaltım maddesi olan Amonyak oluşur. Çok zehirli olan amonyak karaciğerde CO2 ilave edilerek daha az zehirli olan üreye dönüştürülmektedir. 

 

  

  

 

azotlu artıklar ornitin devri 

 

 

1) Kontraktil Koful 

Tatlı su bir hücrelilerinin en büyük sorunu yaşadıkları ortama göre hücre içinin hipertonik olmasından dolayı sürekli su almaktır bu fazla suyun boşaltımı kontraktil koful ile enerji harcanarak yapılır. 

Diğer boşaltım atıkları olan karbondioksit ve üre difüzyonla dışarı verilir. 

 

 

2) Vücut Yüzeyi 

Süngerlerde , sölenterlerde ve derisi dikenlilerde boşaltım maddeleri vücut yüzeyinden difüzyonla atılır.Boşaltım organı denebilecek bir yapıları yoktur. 

3) Protonefridyum 

Protonefridyum vücudun içini kaplayan dallanmış borucuklardan oluşur bu borucuklarda silli alev hücreleri vardır. 

Siller hareket ederek doku sıvısından su ve minerallerin alınmasını sağlar ve alev hücresine verir süzme 

işleminden sonra idrar boşaltım kanalına verilir. Alev hücreleri sadece su dengesini sağlar karbondioksit ve amonyak difüzyonla dışarı verilir. 

4) Nefridyum 

Halkalı solucanlardan toprak solucanında Nefridyum boşaltım organı olarak işlev görür. Her bölmede bir çift nefridyum vardır ve nefridyum kanalları kılcal damarlarla çevrilmiştir. 

Nefridyumun ucundaki silli huni ile su ve atık maddeler alınır glikoz ve suyun büyük kısmı kılcal damarlar tarafından geri emilir kalan sıvı idrar olarak dışarı atılır. 

5) Malpigi Tüpleri 

Eklembacaklıların boşaltım organı malpigi tüpleridir. Malpigi tüplerinin kapalı uçları vücut boşluğundaki dolaşım sıvısında açık uçları sindirim kanalının son kısmına bağlanmıştır.Dolaşım sıvısındaki boşaltım 

maddeleri sindirim kanalının sonundan sindirim atıklarıyla birlikte atılır. 

6) Böbrekler 

En gelişmiş boşaltım organı omurgalılarda bulunan böbreklerdir. Böbrekler omurgalıların sınıflarına göre farklılıklar gösterse de temelde işlevi aynıdır. 

 

Tatlı Su Balıklarında Boşaltım 

Tatlı suda yaşayan balıkların vücut içi tatlı suya göre hipertoniktir yani daha yoğundur bu durum tatlı su balığının su alıp şişmesine neden olabilirdi bunun için alınan suyun fazlasının boşaltılması önem kazanmıştır. 

● Su içmezler 

● Glomerulusları daha 

büyüktür 

● İdrarla birlikte çok 

fazla su atılır 

● Su solungaçlardan 

osmoz yoluyla kana 

geçer 

● Nefronlarda suyun geri emilimi olmaz 

● Kaybedilen tuz aktif taşıma ile solungaçlardan alınıp kana verilir 

Tuzlu Su Balıklarında Boşaltım 

Tuzlu su ortamı balıktan daha tuzlu olduğundan balık hiptonik durumdadır bu da sürekli su kaybetmesine neden olabilirdi ama tuzlu su balıkları sürekli su içerek bu kaybı telafi ederler. 

● Su içerler 

● Glomerulusları körelmiştir 

● İdrarla birlikte çok az su atılır 

● Su ile vücuda giren fazla tuz 

solungaçlardan aktif taşıma ile atılır 

● Nefronlarda su geri emilir 

● Böbreklerde hipertonik idrar oluşur. 

 

 

Karada Yaşayan Hayvanlarda Boşaltım 

Karada yaşayan hayvanlar maruz kaldıkları fiziksel koşullar nedeniyle su kaybını en aza indirecek şekilde boşaltım gerçekleştirirler. 

● Su kaybını azaltmak için vücutları kaplanmıştır (deri, tüy, kitin vb) 

● Glomeruluslar küçüktür veya az gelişmiştir böylece bowman kapsülüne daha az 

sıvı geçer ve idrarla su kaybı daha az olur 

● Antidiüretik hormonun kana karışmasıyla su kaybı azalır 

● Amonyağın üre veya ürik asite dönüştürülerek atılması da su kaybını azaltan bir 

başka durumdur 

● Henle kulpu kara omurgalılarında uzun su omurgalılarında kısadır henle kulpu 

uzun olduğunda daha fazla su geri emilir. 

● Kara hayvanlarının bir kısmı metabolik su kaynağı olan yağlardan yararlanırlar. 

Yağ asitleri çok fazla hidrojen içerdiğinden solunumda daha fazla su açığa çıkar. 

Açığa çıkan su hayvanın ihtiyacı için yeterlidir çölde uzun süre susuz ve aç 

kalabilen develer buna örnektir.