Гаспадарка, рамяство і гандаль

усходніх славян

Гаспадарчыя заняткі ўсходніх

славян• Асноўны занятак – земляробства;• Жывёлагадоўля;• Паляванне (футра – для вопраткі і

на продаж у Візантыю і Арабскі халіфат);• Рыбалоўства (сяліліся ля вадаёмаў);• Бортніцтва і г.д.

Маглі прыстасавацца да мясцовых умоў.

Формы земляробстваVI – IX стст. – асноўная форма – ляднае.

Але!Паступова змяняецца ворным.

ПрыладыДраўляная саха з 1 ці 2

жалезнымі сашнікамі;Рала з жалезнымі

нарогамі – больш дасканалае.

Жывёлагадоўля:• Коні (цяглавая сіла,

верхавая язда);• Быкі (цяглавая сіла);• Каровы;• Козы;• Авечкі і г.д.

Славянскае грамадства

Падсечна-агнявое земляробства

Цяжка карчаваць пні

Трэба шмат людзей

Вялікія патрыярхальныя сем’і (20-30 чалавек).

Змены ў грамадствеУдасканаленне земляробства

Распад вялікіх патрыярхальных сем’яў

Вылучэнне малых сем’яў (бацькі + дзеці) – мелі асобнае жытло

Але!Вялікая патрыярхальная сям’я – асноўная эканамічная адзінка

Родавая абшчына → суседская абшчына

Суседская абшчына – калектыў людзей, якія жылі асобнымі сем’ямі і займаліся пераважна с/г працай. У яе акрамя родзічаў уваходзіць шмат суседзяў.

Змены ў грамадствеРазвіццё земляробства

Лішкі прадуктаў

З’яўленне кіраўнікоў, знаці і г.д.

Рамёствы

• Цяслярства;• Разьба па косці;• Ткацтва.

oКавальства;oЮвелірнае

майстэрства.

У кожнай сям’і

Асобныя майстры

Упрыгожанні₰ Скроневыя кольцы;₰ Бранзалеты;₰ Пярсцёнкі;₰ Пацеркі;₰ Лунніцы – металічныя упрыгожанні ў выглядзе паўмесяца (завушніцы, падвескі). Спачатку траплялі з Дунайскіх земляў.

ГанчарстваВырабы:Кубкі, гаршкі, збаны і г.д.Спосаб вырабу:Да 10 ст. – ляпілі рукамі.З 10 ст. – з’яўленне ганчарнага кола.

ГандальМала прывабных для замежных купцоў тавараў

Гандаль – ў асноўным абмен між земляробамі і рамеснікамі

Гандаль без грошаў(замест іх часта – шкуркі пушных звяроў)

Але!На Беларусі знойдзены скарбы

1936 г. – у саўгасе “Собалева” (Дубровенскі р-н, Віцебская вобл.) знойдзены скарб арабскіх срэбных дырхемаў 8-9 стст.

Манеты ў славян• Не вельмі цаніліся як сродак

плацяжу;• Выкарыстоўваліся як

упрыгожанне;• Маглі быць паказчыкам

статуса чалавека.

Сувязі з далёкімі землямі (гандаль і войны)Доказы:Прасліцы з Валыні;Бурштын з Прыбалтыкі;Пасудзіны з Прычарнамор’я;Манеты з Арабскага халіфата.

Рэлігія і міфалогія ўсходніх славян

Вераванні: анімізмАнімізм – вера ў існаванне духаў і душы, якая і пасля смерці ўплывае на жыццё жывых.

Вераванні: культ продкаў

Пашана да старэйшын

Вера ў іх дапамогу (нават пасля іх смерці)

Культ продкаў

Праявы культа продкаў• “Чур мяне!” – вокліч, які

заклікаў продка (“чура”) на дапамогу;• Ахвяры і піры ў гонар

продкаў;• Дамавік (хатні дух) – душа

старэйшага ў сям’і.

ДухіВера ў існавання духаў рэк, азёр, раслін (асабліва паважалі дуб) і г.д.:• Вадзянік – варожы чалавеку,

прыносіць бедствы;• Лясун – гаспадар лесу, мог збіць з

дарогі;• Палявік – у полі апоўдні, хаваўся ў

апошні нязжаты пучок каласоў.Духам – ахвяры.

Іншыя істоты

Ні людзі, ні духі – на мяжы зямнога і замагільнага свету:Вампіры, русалкі – людзі, якія памерлі не сваёй смерцю.

Язычніцтва ў славянЯзычніцтва – вера ў існаванне многіх багоў, што ўвасаблялі сілы прыроды, і пакланенне ім.Багі адказныя за розныя бакі жыцця.

Язычніцкія багіІмя За што адказваў Дадатковыя звесткі

Пярун Галоўны бог, бог навальніцы, грому і маланкі, бог вайны і княжацкай дружыны.

Высякае гром і маланку каменнымі жорнамі;Маланкі – стрэлы для знішчэння нячыстай сілы;Ушаноўваўся і ў балтаў (Пяркунас).

Вялес (Валос)

Заступнік жывёлагадоўлі, магчыма, бог падземнага свету.

Часта ўяўляўся ў выглядзе змяі.

Сварог Галоўны бог сонца і агню -Дажбог Бог сонца Сын СварогаХорс Бог сонца Згадваецца ў “Слове пра паход Ігаравы”Ярыла Бог веснавой урадлівасці і

плоднасці жывёлы, земляробства.Для яго ладзіліся святы ў красавіку.

Макош Багіня-заступніца жанчын і жаночых заняткаў, асабліва прадзення, багіня ўрадлівасці.

Ёй была прысвечана пятніца;Напярэдадні яе дня жанчыны не маглі прасці;У хрысціянстве замест Макош – св. Параскева.

Месцы ўшанаванняСвяцілішча (капішча) – месца, дзе язычнікі ўшаноўвалі сваіх багоў і прыносілі ім ахвяры.Прыклад:Свяцілішча Пяруна каля Полацка на беразе Валовага воз.

Выгляд свяцілішча• Стужкі і ручнікі на

галінах дуба;• У цэнтры – ідал;• Вакол – вогнішчы (маглі

падтрымлівацца пастаянна).

ІдалыІдал – вобразная выява бога з гліны, метала, каменю ці дрэва.Найбольш вядомыя – Слонімскі і Шклоўскі (дайшлі на нашых дзён), залаты ідал Перуна з Віцебска (не захаваўся).

Міфы і паданніТлумачылі:• Прыродныя з’явы;• Паходжанне ўсяго жывога;• Паходжанне чалавечых

заняткаў і г.д.На іх аснове – казкі.

АбрадыАбрады – спецыяльныя рытуальныя дзеянні, якія здзяйсняліся пры нараджэнні, паўналецці, вяселлі і смерці.

Пахавальны абрадБалты – спальванне; грунтовыя магілы.Славяне:Спальванне (да 10 ст.),

пахаванне цела ў зямлю (з 10 ст).

З 6 ст. – пахаванне ў курганах (круглыя, у крывічоў – доўгія).

Пахавальны абрад

1) Памінальная ежа;2) Трызна – своеасаблівыя

вайсковыя гульні або спартыўныя спаборніцтвы ў гонар нябожчыка.

+ галашэнні жанчын

Каляндарныя абрадыНазва Сутнасць

Каляды Песні для паскарэння прыхода цяпла і добрага ўраджаю.

Масленіца Праводзілі зіму і гукалі вясну.

Купалле Пакланяліся сонцу, агню, раслінам.

Зажынкі Пачатак працы ў полі

Дажынкі Завяршэнне ўборкі ўраджаю