Гараг адын (саа) өвчин.

Гараг адын улмаас үүсдэг хүнд явцтай тархины хар судас доргиж цагаан судсанд буусан өвчин юм.

АУ-ны доктор, профессор С.Сээсрэгдорж

Шалтгаан:

• Цус• Шар• Бадган• Адын хорлол.

Нөхцөл.

• Муу үйл олныг үйлдсэн• Бурхан шүтээнээ шүтэж чадаагүй• Эд агуурст шунаж дурласан• Хийморь доройтсон• Хэт уурласан

Онцлог нөхцөл• Мөн адын нөхцөлүүд ихээхэн нөлөөлдөг. Дараах

өдрүүдэд гараг адын өвчин тусах боломжтой байдаг гэж үзээд үүнийг анх баригдах цаг гэж тодорхойлдог.

1. Билгийн улирлын шинийн дөрвөнд хөх ногоон эм ад

2. Шинийн найманд цагаан шар аршийн сүлд тэнгэрийн ад

3. Шинийн арван нэгэнд шимнус ад

4. Шинийн арван таванд мангас ад

5. Шинийн арван найманд албин ад

6. Шинийн хорин хоёронд сүүл од, эрлэгийн эзэд

7. Шинийн хорин таванд бишну тэнгэр, лус ад

8. Шинийн хорин есөнд раху болон тотгор ад

Өвчин болох ёс:1. Нас ахих тутам хийн ширүүн, чийрэг бэлгэ чанар

ихсэж судасны хана хатуурах бөгөөд үүний улмаас хэсэг газрын хий цусны гүйдэл алдагдаж хар судас гэмтсэнээс гараг өвчин үүснэ.

2. Бадган гэм үүсэхэд хүйтэн, сэрүүн, хүнд, батлаг бэлгэ чанар ихсэнэ. Ялангуяа бадганы батлаг, наалдамхай, тослог бэлгэ чанартай холбоотойгоор цус өтгөрч царцаад хий, цусны гүйдэл удааширч саатсанаас хар судас гэмтэнэ.

3. Цус шарын халуун арвидаж халуун, хурц, тослог бэлгэ чанар давамгайлснаас хий цусны гүйдэл хэт ихэсч, хар судсыг гэмтээсний улмаас гараг өвчин үүснэ.

Ангилал:

АУДҮ:

1. Гал саа

2. Усан саа

Манаглхантав:

1. Гал саа

2. Усан саа

3. Хийн саа

4. Шороон саа

5. Огторгуйн саа

Шинж тэмдэг:1. Саа тусч магадгүй шинжүүд:• Гар, хөлийн булчин сулрах• Нүд бүрэлзэж, юм давхарлаж харагдах• Гэнэт хэл чульчрах, хэлгийрэх, гацах• Хамар битүүрэх• Байнга их хурхирч унтах• Чих гэнэт бөглөрөх• Толгой өвдөх, шилэн хүзүү хөших, дамжиж өвдөх• Уруул хацар ирвэгнэж бадайрах, муруйх• Санаандгүй гэнэт их хүч орох• Өглөө босоход толгой эргэх, дотор муухайрах• Зүрхээр хатгаж өвдөх, зүрх дэлсэх• Царай улайх

Ерөнхий шинж тэмдэг:

Хүндрэлийн шинж:

• Туссан даруйдаа бөөлжих, хэлгийрэх, баас шингэнээ гаргах, усаар шавшсан ч үл хөдлөх, нүдээ аньж чадахгүй болох ба 60 наснаас дээш хүнд гараг ад тохиолдсон бол хүнд явцтай байдаг гэж үздэг.

Тус бүрийн шинж:

• Хийн гаралтай саа- олон эвшээх, нойр тэгшгүй байх зэрэг хийн ерөнхий шинж гарна. Сааны үүсэлт аажим, уруул нүүр нь муруйх, зүүн талаараа голдуу татаж бадайрна. Хийн бэлчир бүр хөндүүр байдаг. Заримдаа инээх, зарим үед муухай аашлах, их ярих, үе үе гэнэт их идэх зэрэг өвөрмөц шинж гарна.

• Шарын гаралтай саа- цочмог явцтай, судас шээсэнд халууны шинж илэрнэ, идэр залуу хүмүүст илүү тохиолдоно.

Тус бүрийн шинж

• Бадганы чанартай – судас нь живэнги лугшина.

• Цусны гаралтай- саа бол нүүр нүд улайх, цусны даралт өндөрсөх, дотор бачуурч, хамраас цус гоожно.

• Шар усны саа бол тууралт гарах, хавагнах шинж илүү гарна.

• Шороон саа бол нойр ихдэх, биеийн илч буурах, мах нь хөхөрч чичирч салганах, шүдээ зуурах шинж гарна. Усан саа адил.

Оношлох:

• Анамнез чухал үүрэгтэй• Өвчний бэлгэ чанарын хувьд цочмог

эхэлж тал бие мэдээ алдах, хөдөлгөөн хязгаарлагдах, хэл ороолдох, ухаан санаа алдагдах, зарим үед ухаангүй байх, огих, бөөлжих, нүүр ам муруйх зэрэг шинж илэрнэ.

Тэнсэж шинжлэх арга:

• Өвчтөний хумс, үснээс авч лацтай хольж түлсэн утаагаар нь утахад ам хамраас нь салс, нус цувирах, мах нь татвалзах, толгой эргэх, дэмий чалчиж олныг өгүүлж байвал

• Зандүг, ларьзи, шингүн, жилзгарав, гүргэмийг хольж найруулаад усаар даруулж уугаад бөөлжих, чацга алдах, муужрах шинж гарвал гараг адын өвчин болно.

Ялган оношлогоо:

1. Цагаан судсанд шунасан хий өвчнөөс

2. Булчин маханд шунасан хий өвчнүүдээс

ÈÍÑÓËüÒ

Èíñóëüòèéã äîòîð íü öóñ õàðâàõ èíñóëüò,öóñ õîìñðîõ èíñóëüò ãýæ ангилдаг.

Öóñ õàðâàõ èíñóëüò ãýæ òàðõèíû áîð áîëîí öàãààí áîäèñ äîòîð öóñàí õóðààñ ¿¿ñýõèéã õýëíý. Эíý íü ãýíýò öî÷ìîã ¿¿ñ÷ 24 öàãààñ èë¿¿ õóãàöààãààð ¿ðãýëæèëäýã. Эíý ¿åä òàðõèíû ¿éë àæèëëàãàà õýñýã÷èëñýí áà á¿ðýí àëäàãääàã.

Ãåìîððàãè÷åñêèé èíñóëüò

Øàëòãààí:• ÀÄȪ /Хий цусаар дээш хөөрөх/• Âàñêóëèò/бор толбо өвчин/• Àíåâðèçì• Öóñíû ºâ÷èí/Нас нь бага цус нь шингэн/

Ýìíýë ç¿é:

Ãîëäóó ºäºð, îðîéí öàãààð ãýíýò óõààí àëäàëòààð ýõýëíý

Òàðõèíû åðºíõèé áîëîí ãîëîìòîò øèíæ¿¿ä õàâñàð÷ èëýðíý

1. Òîëãîé ºâäºõ2. Äîòîð ìóóõàé îðãèõ ,Ẻëæºõ3. Óõààí áàëàðòàæ ã¿íçãèé êîì ä îðíî4. Òàòàëò5. Òàõèïíîý6. Òàõèêàðäè7. Ãàð õºëä ñàà ñààæèëò ¿¿ñíý

Ãîëîìòîò øèíæ¿¿ä:

Õºäºë㺺íèé:ìîíî,ãåìè,ïàðà ïàðåç áà ãàâàë ìýäðýë¿¿äèéí ñààæèëò,ãèïåðêèíåç(хэт их хөдлөх)

Õýë ÿðèàíû: àôàçèÿ(хэлгүйдэх), äèçàðòðèÿ(хэл тультрах)

Ìýäðýõ¿éí: òåðìîàíåñòåçè (халуун,хүйтнийг мэдрэхгүй), ãèïàëãåçè(өвдөлт мэдрэхгүй),ºíãºö áîëîí ã¿í ìýäðýõ¿é àëäàãäíà, àñòåðåîãíî(орон зайн баримжаа алдагдах)

Òýíöâýðèéí áàéäàë:âåñòèáóëÿð,áàãà òàðõèíû àòêñèÿ Õàðààíû ººð÷ëºëò: ñêîòîìû(сохрох), тал хараагүйдэл) Äýýä ìýäðýëèéí ¿éë àæèëлаãàà:à ïðàêñèÿ(команд

биелүүлж чадахгүй), àãíîçè(танин мэдэхгүйдэх)

Èõ òàë áºìáºëºãèéí ã¿íä áàéðëàëòàé öóñ õàðâàëòûí ¿åä:

• Óõààí àëäàëò ã¿íçãèé, îð÷íû áàðèìæàà àëäàãäñàí, õººðëèéí áàéäàëòàé, í¿¿ð öàðàé áàðãàð õ¿ðýí, ÀÄ ºíäºð

• Âåãåòàòèâ øèíæ¿¿ä òîä èëýðíý• Öóñ õàðâàñàí òàë ðóó í¿äíèé õàðö ñààæíà• Ãîëîìòûí ýñðýã òàëä ãàð õºëèéí ñààæèæ,

àìíû áóëàí óíæèæ, õàìàð óðóóëûí íóãëààñ òýíèéíý.

• Ñì.Áàáèíñêèé èëýðíý

Òàðõèíû áàãàíàí õýãèéí öóñ õàðâàëòûí ¿åä:

• Àíèçîêîðè(хүүхэн хараа ижил биш)• Í¿äýíä íèñòàãì• Äèñôàãè(залгих үйл ажилгаа алдагдах )• Àìèí ÷óõàë ýðõòýíèé ¿éë àæèëãàà

àëäàãäàíà

Áàãà òàðõèíû öóñ õàðâàëòûí ¿åä:

• Гýíýò òîëãîé ýðãýõ,äàãç îð÷èì õ¿÷òýé ºâäºõ• Ãåðòâèã-ìîæàíäûí øèíæ(нүд дээш доош зөрж

хялар болох)• Ïàðèíî øèíæ(коньвергенци алдагдах)• Àòàêñè(тэнцвэргүйдэх)• Áóë÷èíãèéí òîíóñ ñóëàðíà• Äèçàðòðè

Õîâäëûí öóñ õàðâàëò

• Óõààí àëäàëò ã¿íçãèé• Àìèí ÷óõàë ýðõòýíèé íéë àæèëãàà àëäàãäíà• Ãîðìåòîíè òàòàëò èëðýõ• غðìºñíèé ðåôëåêñ¿¿ä èõñíý• Áàáèíñêèéí ýìãýã ðåôëåêñ èëýðíý

Цóñ õîìñðîõ èíñóëüò

1. Тàðõèíû òîäîðõîé õýñýãò öóñíû ýðãýëò ñààòàæ öóñ õîìñðîõûã õýëíý

Øàëòãààí: ñóäàñíóóäûí àòåðîñêëåðîç, ã¿ðýý íóðóóíû àðòåðèéí òàõèðëàëò, ç¿ðõíèé

ýìãýã¿¿ä, âàñêóëèò,

Ýìíýë ç¿é

Àëãóóð ààæèì ýõýëíýÃîëäóó ¿¿ðýýð ºã뺺㿿𠿿ñíý

ÿðýýíèé äîòîð àðòåðèéí á¿ñ Аðòåðèéí òðîìáîçûí ¿åä:ãýíýò ýõýëíýTIA (tranzitor ishemic atack)àíàìíåçòýéÃåìèãèïåñòåçè ,ãåìèïëåãè(хөдөлгөөн суларна)Óõààí àëäàõ ÁººëæèõÒàðõèíû áàãàíû 2äîã÷ øèíæ èëýðíý

Òàðõèíû ºìíºä àðòåðèéí á¿ñèéí øèãäýýñèéí ¿åä:

• Ãîëîìòûí ýñðýã òàëä õºø¿¿í ñàà• Îðàëíû àâòîìàòèçì• Ø¿¿ðýõ ðåôëåêñ• Äåìåíöè(дэмийрэх)

Äóíä àðòåðèéí á¿ñèéí øèãäýýñèéí ¿åä ãîëîìòûí ýñðýã òàëä

ãåìèïëåãèãåìèàíåñòåçè

ãåìèàíîïñèòîòàë àôàçè

àíîçîãíîçè

Íóðóóíû àðòåðèéí áºãëºðëèéí ¿åä

• Òîëãîé ýðãýõ• Òýíöâýð àëäàãäàõ• Íèñòàãì• Ãåðòâ-ìîæàíäûí øèíæ• Í¿äýíä þì 2ëîæ õàðàãäàõ• äèçàðòðè

Îíîøëîãîî:

• Нугасны усны шинжилгээ• ÎÀÊ • ÑÒ• MRI• Í¿äíèé óã äóðàíäàõ• ÝÝÕ Äîïëåðîñîíîãðàôè• Àíãèîãðàôè

Ýì÷èëãýý:

Ãåìîððàãè÷åêèé èíñóëüò:Öóñ òîãòîîõÀÄ áóóëãàõÃàâàëûí äîòîîä äàðàëò áóóëãàõ ,õàâàí õººõÓñ- ýðäýñ ,õ¿÷èë- ø¿ëòèéí òýíöâýðèéã

òîãòâîðòîé áàéëãàõÑýòãýö õºäºë㺺íèé õººðºë,óíàëò òàòàëòûí

ýñðýãÌýñ çàñàëÀñàðãàà ñóâèëàë

Èøåìè÷åñêèé èíñóëüò

• Àíòèêîàãóëÿíò• Àíòèàãðåãàíò• Öóñíû óðñàìòãàé ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ• Òàðõèíû ìåòîáàëèò,öóñàí õàíãàìæ

ñàéæðóóëàõ • Ìýñ çàñàë

ÃåìîððàãèГýíýò óõààí àëäàíàÁººëæíºÃåìèïàðåçÒíø-ä öóñíû õîëüöòîé ýñâýë

øàð òóÿàòàé áàéíà í¿äíèé óãò òîðëîã á¿ðõ¿¿ëèéí

öóñ õàðâàëò ,õàâàí ¿¿ñíýÎÀÊ-ëåéêîöèòîçCT-ãèïåðäåíçèâíûé çîí

Èøåìè

Ààæèì ýõýëíýÓõààí àëäàõã¿éÒÅØ áàãà èëýðíýÃîëîìòîò øèíæ¿¿ä òîäðîõ

á¿äãýðýõ áàéäëààð ÿâàãäàíà

ÒÍØ-ä ºíãºã¿é òóíãàëàã,óóðàã èõñýíý

CT-ä ãèïîäåíçèâíûé çîí.6-24öàã äàðàà

Èíñóëüòèéí õ¿íäðýë

• Òàðõèíû õóðö õàâàí• Òàðõèíû áàãàíàí õýñãèéí äàðàãäàë• Àìüñãàë,ç¿ðõ ñóäàñíû õóðö äóòàãäàë

Эмчилгээний зарчим:

• Өвчний хор сарнихаас сэргийлэх• Хар судасны амыг боох• Цагаан судсаар гүйх хийн гүйдлийг

сайжруулах

Авах арга хэмжээ:• Хөдөлгөөнгүй хэвтүүлнэ. Хэрэв хөнгөн

байвал газрын уураас гаргана. Сармисны үнс, гантиг, домти, ларзи зэргээс аль тохиолдохыг шээсэнд нь зуурч бүх биед нь түрхэж өвчин тархахаас сэргийлнэ. Гүгэл болон ларьзийн утаагаар утна. Мөн цагаан гүгэлийг шээсээр даруулж өгнө.

• Гар, хөлийн хурууны өндгийг болон лонзаг ханаж муу цусны уурыг гаргана.

• Шудаг-6 г 8 настай хүүхдийн шээсэнд зуурч мэдээгүй талыг угааж шавшина.

Эмийн эмчилгээ:

• Гидадорж-25, Лүдэд-18 чухал найрлага юм. • Бойгар-4- аль ч сааг арилгана• Даод норчүн, Дүгман-7- гараг адын хорыг

туулгана• Саадүгийн шалманг найруулж, нягт нухаж

ларзи дэвтээсэн усаар вандуйн чинээ үрэлдэж нэг буюу дөрвөн ширхэг үрлийг өгч өвчний хүчийг алгуур багасгаж дараа нь дүржидээр туулгана.

• Цагаан гүгэлийг балтай найруулж өгнө.

Эмийн эмчилгээ

• Лүгман дүнжороор утна• Усан саанд Зачун-13, гал саанд

Сампилноров, хурмал саанд Сааны үрлийг хэрэглэнэ

• Хясаа, гүгэл, сувд, заар нь саанд сонгомол үүрэгтэй

• Нича-25, Ренчинраднасампил • Шар ус хатаахад Сэндэн-7,9 тосон эмийг

өгнө.

Засал эмчилгээ:

Урьдчилан сэргийлэх.

• Өөрийн биеэр сэргийлэхэд юнгарын үр, гартаам, гүрвэлийн махыг биедээ авч явах

• Шинийн гарагуудад өглөө үүрээр саанаас урьдчилан сэргийлэх ногоон буурцгийн төдий үрэлдсэн эмийг өгнө

Урьдчилан сэргийлэх• Хий цусаар дээш хөөрөх өвчнийг

эмчилнэ• Цус, шарын халуун бэлгэ чанартай

холбоотой улмаас хий цусны гүйдэл гэнэт ихсэж, хар судсыг гэмтээдэг. Энэ үед идээ унд, явдал мөрийн дэглэм барина

• Муу цусыг хануураар гадагшлуулж сэргийлнэ

• Цус шингэлэх эмчилгээ/Уламжлалт сонголт их/

Идээ унд:• Архи, хуучин тос, мах, өөх, сонгино,

сармис, дотор мах, цус идэхийг хориглож, зөгийн бал, шинэ тос, тараг, айраг, зэрэг цагаан идээ, махны шөл, жигнэсэн ногоог их хэрэглэнэ.

Явдал мөр.

• Их ярих, нойр хасах, халууцахыг хориглон, дулаан, тайван, цэвэр орчинд тохирсон хөдөлгөөнийг хийлгэж эмчилнэ. Сэтгэл санааг тайван байлгана.

• Харь газар арга чадлаа бэхэл• Халуун зуураа эв эеэ хичээ• Хагацашгүй сайн нөхөрт • Мартагдашгүй муу үгийг бүү хэл

Анхаарал хандуулсан та бүхэнд баярлалаа.