ΠΕΣΡΟΓΕΦΤΡΑ ΠΗΝΕΙΟΤ

2012-13

2ο ΔΗΜΟΣΙΚΟ ΧΟΛΕΙΟ ΛΑΡΙΑ

Μια ερευνθτικι εργαςία των μακθτών τθσ Ε Σάξθσ του 2ου Δθμοτικοφ χολείου Λάριςασ

Ο κόςμοσ φκιάνουν εκκληςιαίσ, φκιάνουν και μοναςτήρια,Φκιάνουν και πετρογιόφυρα, για να περνάη ο κόςμοσ,Κ’ εγώ καλό δεν ζκαμα χώρι’ από κακωςφναισ.

«Ο εξομολογοφμενοσ κλζφτθσ». Δθμοτικό τραγοφδι Ηπείρου

Λόγοι καταςκευισ γεφυριών•Καταςκευάηονται για τθν αςφαλι διζλευςθ οδοιπόρων και των μεταφορικϊν μζςων τουσ πάνω από ποτάμια, ρζματα και χείμαρρουσ•Πλαιςιϊνονται με ζνα εικονοςτάςι, ξωκλιςι, βρφςθ, νερόμυλο ι με μια κοφλια, (επί τουρκοκρατίασ ιταν φυλάκιο με μόνιμθ φρουρά για τθ φφλαξθ του γεφυριοφ

από δολιοφκορζσ και διερχόμενουσ.

Ιςτορικι αναδρομι

1. Γεφφρια με υλικά τθσ φφςθσ (κορμοί δζνδρων, μεγάλεσ πζτρινεσ πλάκεσ)

2. Αργότερα πρόχειρεσ ξφλινεσ γζφυρεσ από κλαδιά δζνδρων, ςτθριηόμενα ςε παράχκια δζντρα ι ογκϊδθ βράχια

3. Στθ ςυνζχεια λίκινα βάκρα με παράλλθλουσ κορμοφσ δζνδρων και πάνω τουσ ξφλινο κατάςτρωμα

4.Και γζφυρεσ εξ ολοκλιρου από επεξεργαςμζνο ξφλο

ΠΕΣΡΙΝΑ ΓΕΦΤΡΙΑΣα πζτρινα γεφφρια ιταν θ ζκφραςθ μιασ βαςικισ ανάγκθσ των

ανκρώπων και δείγμα του ςεβαςμοφ που ζτρεφε ο άνκρωποσ για το φυςικόπεριβάλλον.Κάκε γεφφρι είναι και μία ιςτορία, που εκφράηει τθν ανάγκθ τθσ επικοινωνίαστων ανκρώπων μεταξφ τουσ, τθν ανάγκθ να εκτεκεί ςε άλλεσ κουλτοφρεσ καινα ανταλλάξει κοινωνικά και πολιτιςμικά ςτοιχεία.

ε όλθ τθν Ελλάδα υπάρχουν πζτρινα γεφφρια

Τλικά καταςκευισ• χιςτόλικοσ• «Κουραςάνι»: ςυνδετικι φλθ που το ζφτιαχναν οι ίδιοι οι μάςτορεσ και αποτελοφνταν από ζνα μίγμα τριμμζνου κεραμιδιοφ, ςβθςμζνου αςβζςτθ, ελαφρόπετρασ, χώματοσ, νεροφ και ξερών χόρτων. ε αρκετζσ περιπτώςεισ, ζριχναν μζςα ςτο μίγμα αςπράδια αυγών και μαλλιά ηώων για να αυξιςουν τθν αποτελεςματικότθτα και τθ ςυνεκτικότθτα του

ΤΥΠΟΛ ΚΑΤΑΣΚΕΥΘΣ

1. Με πζτρινεσ οριηόντιεσ δοκοφσ

2. Εκφορικό ςφςτθμα (τριγωνικό τόξο ςε κολωτζσ καταςκευζσ)

3. Μονότοξο γεφφρι (κυρίωσ ςε ορεινζσ περιοχζσ)

4. Πολφτοξο γεφφρι (κυρίωσ ςε πεδινζσ περιοχζσ)

… προειδοποιεί τουσ διερχόμενουσ

• ςτθ ςφοδρότθτα του ανζμου

• ςτο ςτενό κατάςτρωμα του γεφυριοφ

• ςτο φψοσ του πζτρινου τόξου του γεφυριοφ, που είχε ςαν αποτζλεςμα τθν μεγάλθ κλίση και

επομένως την ολισθηρότητα τοσ καλντεριμιού

Θ καταςκευι ενόσ γεφυριοφ:

διευκόλυνε τθν επικοινωνία των ανκρϊπων βοθκοφςε τθ διακίνθςθ αγακϊν ζνωνε τισ πόλεισ και τα χωριά μεταξφ τουσ ςυντελοφςε ςτθ μεταφορά και ςτθν ανταλλαγι γνϊςεων και εμπορευμάτων βοθκοφςε τθν ανάπτυξθ μιασ περιοχισ.

ΚΑΣΑΚΕΤΑΣΕ-ΣΕΧΝΙΣΕ

Θ καταςκευι των γεφυριϊν ανακζτονταν ςε ςυνεργεία ζμπειρων τεχνιτϊν που ταξίδευαν ςε μεγάλεσ αποςτάςεισ από τθν Ιπειρο και τθ Μακεδονία μζχρι τθ Κράκθ και τθ Μ.Αςία. Το χτίςιμο των γεφυριϊν το κάνανε οι Κουδαραίοι(από το κοφδα=πζτρα) οι πρϊτοι, οι καλφτεροι. Ζρχονταν από τθν Κόνιτςα.Ιταν οργανωμζνοι ςε ομάδεσ τα λεγόμενα μπουλοφκια

Τα μπουλοφκια των μαςτόρων

ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΣΗΣΕ ΣΩΝ ΜΑΣΟΡΩΝ

Το μπουλοφκι λειτουργοφςε ςε ςυνεταιριςτικι βάςθ με πρϊτο, μεταξφ ίςων, τον πρωτομάςτορα• δφο ζμπειρουσ πελεκάνουσ από τουσ οποίουσ ο ζνασ ιταν ο πρωτομάςτορασ ι κάλφασ. Αυτοί ςυνικωσ ιταν οι πιο καλοπλθρωμζνοι τεχνίτεσ του μπουλουκιοφ.• δφο καλοφσ κτίςτεσ που ζκτιηαν το ζξω μζροσ των τοίχων, και ζκαναν καλό αρμολόϊ με το μυςτρί.• δφο κλειδοςάδεσ, δθλαδι κτίςτεσ με λιγότερεσ ικανότθτεσ, που ζκτιηαν το μζςα μζροσ των τοίχων και ζκαναν απλό μφςτριςμα.• δφο νταμαρτηιδεσ, που ιταν υπεφκυνοι για τθν εξόρυξθ των πετρωμάτων• ζνα λαςπιτηι που ζφτιαχνε το αςβεςτοκονιάμα και το κουραςάνι • ζνα μαραγκό που ζφτιαχνε τα ξφλα για τον ξυλότυπο, τθ ςτζγθ και τα κουφϊματα.• ζναν ξυλογλφπτθ (=ταγιαδϊρο) για τθν ξυλόγλυπτθ διακόςμθςθ• ζνα-δφο παραγιοφσ, που ιταν οι μακθτευόμενοι μάςτορεσ και ζνα-δφο τςιράκια ι μαςτορόπουλα, για να κουβαλοφν τισ πζτρεσ από το νταμάρι, τθ λάςπθ ςτο γιαπί, να φροντίηουν τα ηϊα και

μερικζσ φορζσ να μαγειρεφουν.

ΟΝΟΜΑΣΟΔΟΙΑ ΓΕΦΤΡΙΟΤ

Κακοριςτικό ςτοιχείο για το χτίςιμο ενόσ γεφυριοφ αποτελοφςε το κόςτοσ. Πρζπει να τονιςτεί πωσ τα πζτρινα γεφφρια είχαν πολφ υψθλό κόςτοσ καταςκευισ και γι’ αυτό τθ χρθματοδότθςθ του ζργου τθν αναλάμβανε είτε ζνα ι περιςςότερα γειτονικά χωριά είτε κάποιοι μεμονωμζνοι χορθγοί-χρθματοδότεσ. Στθ δεφτερθ περίπτωςθ ωσ θκικι ανταμοιβι προσ το χορθγό αυτόν, το γεφφρι ζπαιρνε το όνομα του.Όμωσ, αρκετζσ φορζσ θ ονοματοδοςία γινόταν κατά ςυνικεια από τουσ κατοίκουσ των γφρω χωριϊν με τθν πάροδο του χρόνου. Όλεσ οι πικανζσ περιπτϊςεισ νοματοδοςίασ μποροφν να ταξινομθκοφν ςε τρεισ μεγάλεσ κατθγορίεσ:1. από το χορθγό (ςυνικωσ άντρεσ και ςπανιότατα γυναίκεσ)2. από το φυςικό περιβάλλον: το ίδιο το ποτάμι, τθ χαράδρα, το βουνό, ι τθν τοποκεςία3. από το ανκρωπογενζσ περιβάλλον: χωριό, μοναςτιρι ι εκκλθςία, χάνι, νερόμυλο,βρφςθ, ςπίτι, ι κάποιο τυχαίο ςυμβάν π.χ. ζναν πνιγμό, μια ςυμπλοκι κ.ά.

Γεφφρι Πόρτασ Σρικάλων ι Αγίου Βθςςαρίωνα

Σα πετρογζφυρα του Πθνειοφ

Μόλισ ζξι πετρογζφυρα "δάμαηαν", κατά τθν εποχι τθσ Τουρκοκρατίασ, τον Πθνειό, κατά μικοσ των 225 χιλιομζτρων

πεδινισ διαδρομισ του, από το χάνι Μουργκάνθ τθσ Καλαμπάκασ, μζχρι τισ εκβολζσ του ςτον Κερμαϊκό Κόλπο

.

1.Σο γεφφρι τθσ αρακινασΖργο του μθτροπολίτθ Λάριςασ

Βθςςαρίωνα, που κεμελιϊκθκε μετά το 1520, ζνωνε τα χωριά του Αςπροπόταμουμε τθν Καλαμπάκα. Το ςυνολικό μικοσ του είναι 120 μζτρα. Αρχικά, ιταν εξάτοξο, με τρία ανακουφιςτικά ανοίγματα ςε κάκε

κεντρικό του μεςόβακρο και δφο ςε κάκε ακραίο. Στισ αρχζσ του 19ου αιϊνα,

κατζρρευςε λόγω υποςκαφισ το δεφτερο από τθ δεξιά όχκθ του βάκρο του. Το ζργο

επιςκευισ ανζλαβε αργότερα ο πρωτομάςτορασ Κϊςτασ Μπζκασ,

προςκζτοντασ ακόμα ζνα μεςόβακρο.

2. Οι Περαταριζσ τθσ Φωτάδασ και του Παραπόταμου, ςταματϊντασ ςτθν Περαταριά του Καραβόπορου, όπου διακρίνουμε υπολείμματα βάκρων δφο γεφυριϊν.

Φαίνεται, ότι ςτο μικρό πλάτοσ του Πθνειοφ, δθμιουργικθκαν μεγάλεσ ταχφτθτεσ ροισ, και ανατράπθκαν τα δφο γεφφρια. Για το λόγο αυτό, δεν ξαναεπιχειρικθκεανακαταςκευι, αλλά τα γεφφρια αντικαταςτάκθκαν με περαταριά.

3.Το "ςανιδωτό" γεφφρι των Μ. Καλυβιών (ςτα Τρίκαλα) . Ιταν χτιςμζνο δίπλα ςτο Κεραμίδι και ζνωνε τθ Φαρκαδόνα με τθν Καρδίτςα.. Το τετράτοξο γεφφρι ανατινάχτθκε από τουσ Βρετανοφσ, κατά τθν υποχϊρθςι τουσ το 1941.

4. Οι Περαταριζσ του Ηάρκου, τθσ Πθνειάδασ, του Κουτςόχερου και μπαίνοντασ ςτα ςτενά τθσ Γοφνιτςασ, αντικρίηουμε τα ψθλά πζτρινα βάκρα τθσ Σουρκογζφυρασ, μικουσ 170 μζτρων, που χτίςτθκε ςτισ αρχζσ του 20οφ αιϊνα από τουσ Τοφρκουσ, με φορζα μεταλλικό

5.Σο εννεάτοξο γεφφρι τθσ Λάριςασ, που ςτουσ παρελκόντεσ αιϊνεσ αποτελοφςε το ςφμβολο τθσ πόλθσ για τουσ Ζλλθνεσ και τουσ Τοφρκουσ κατοίκουσ τθσ. Ιταν χτιςμζνο ςτθ δζςθ τθσ πρϊτθσ ςθμερινισ γζφυρασ που καταςκευάςτθκε το 1950 "πατϊντασ" πάνω ςτθ κεμελίωςθ του πετρογζφυρου.

Θ επικρατοφςα άποψθ κζλει το γεφφρι τθσ Λάριςασ να είναι κτιςμζνο από το Χαςάν Μπζθ, εγγονό του πορκθτι τθσ Λάριςασ, Τουρχάν.

Το 1941 οι Βρετανοί, υποχωρϊντασ, ανατίναξαν ζνα τόξο, ενϊ το 1944 οι Γερμανοί ανατίναξαν τα επτά από τα εννζα τόξα.

6.Φεφγοντασ από τθ Λάριςα, βλζπουμε τισ περαταριζσ Γυρτϊνθσ και του Μαυρόλικου, και αφινοντάσ τεσ πίςω μασ, βριςκόμαςτε ςτα βραχϊδθ ςτενά του Βερνζηι με τον καταρράκτθ, λίγο μετά τον οποίο αντικρίηουμε το γεφφρι ςτο Βερνζηι.

Το γεφφρι ιταν μονότοξο, ανοίγματοσ 18 μζτρων, μ' ζνα ανακουφιςτικό άνοιγμα, ςτθν αριςτερι όχκθ, κεμελιωμζνο ςε βράχουσ. Το κατάςτρωμά του είχε πλάτοσ τρία μζτρα και δεν ιταν ςε καλι κατάςταςθ, αφοφ μετά δυςκολίασ επζτρεπε τθ διάβαςθ ιππζα. Ζνωνε το Μακρυχϊρι με τουσ Γόννουσ. Ανατινάχτθκε τθ νφχτα τθσ 10θσ προσ 11θσ Απριλίου του 1897, κατά τθν υποχϊρθςθ του ελλθνικοφ ςτρατοφ.

7. "Πετρογζφυρο", το γεφφρι τθσ εξόδου των Τεμπϊν που ζνωνε το Ομόλιο με τον Πυργετό.

Ενδεχομζνωσ, ιταν το μεγαλφτερο γεφφρι του ςθμερινοφ ελλθνικοφ χϊρου, εκτιμϊμενου μικουσ περί τα 250 μζτρα, αφοφ το διαςωκζν τμιμα του υπερβαίνει τα 133 μζτρα. Χτίςτθκε το 1727. Σιμερα, ςϊηεται μόνον ζνα κφριο τόξο και ζχουν καταμετρθκεί εννζα δευτερεφοντα τόξα επί του αριςτεροφ τμιματοσ τθσ ευρείασ κοίτθσ του ποταμοφ. Διαςϊηεται ςθμαντικόσ αρικμόσ ξυλοπαςςάλων κεμελίωςθσ του γεφυριοφ, κακϊσ και ςυμπαγι τμιματα από τα καταρρεφςαντα κφρια τόξα του. Επίςθσ, διαςϊηεται θ κτθτορικι πλάκα θ οποία φυλάςςεται από το Διμο Κάτω Ολφμπου.

Τα πετρογζφυρα τθσ Ελλάδασ, οι καμάρεσ ι θκαμάρα των ντόπιων, χτίςτθκαν με τθν τόλμθ του ονείρουγια προκοπι και φϊτιςθ. Μοναδικζσ καταςκευζσ ζκαναν τθνεπικοινωνία, το ταξίδι, τθ ςυμβίωςθ το εμπόριο πιο εφκολα,ενϊ ςιμερα ςτζκουν περιφανα προςδιορίηοντασ μεμαεςτρία τισ ρίηεσ τθν ταυτότθτα των τόπων που βρίςκονται.

Πρωτομάςτορεσ, νταμαρτηιδεσ, πελεκάνοι,χτίςτεσ, μαςτορόπουλα, αγιαςμζνα πρόςωπα ςτθ μνιμθ τωνντόπιων και του δθμιουργοφ, κακθμερινοί ςυνομιλθτζσ τθσκοινότθτασ με τα αιωνόβια χριςιμα ζργα τθσ.Στα χάςματα τθσ πζτρασ που αντιμάχεται το χρόνο, τι μάτιςταματά ςτο αγριολοφλουδο που δεν υπάρχει ςε κανζναμουςείο φυςικισ ιςτορίασ.

Ζτςι τα λαϊκά αυτά κομψοτεχνιματα φαντάηουνςαν να βγικαν από παραμφκι κρφβοντασ εξαίςια μυςτικάκαι κρφλουσ, φαντάςματα ανκρϊπων ι ηϊων που διάβθκαναυτοφσ τουσ τόπουσ για να τα ιδρφςουν, να τα αναπτφξουνκαι να δϊςουν νζα ηωι ςτα ςθμερινά χωριά.

Ευχισ ζργο είναι να κθρυχτοφν διατθρθτζα και ναπροςτατευκοφν και να αναδειχτοφν ωσ αναπόςπαςτοκομμάτι τθσ αρχιτεκτονικισ και τθσ παράδοςθσ, ακόμα και ταερείπιά τουσ, ςαν ελάχιςτο αντίδωρο ςτον τόπο πουχτίςτθκαν.