ก

รายงาน เรอง อารมณ และความฉลาดทางอารมณ

จดท ำโดย 1. นำงสำวสรภทร ปกกำระโถ รหสนกศกษำ 57003126003 2. นำยอดศกด สรยะ รหสนกศกษำ 57003126008 3. นำงสำวพชรนนท มแกว รหสนกศกษำ 57003126010 4. นำงสำวณฐธดำ มหำวรรณกจ รหสนกศกษำ 57003126017 5. นำงสำวทพเนตร แมนจตร รหสนกศกษำ 57003126019 6. นำงสำวชลนดำ คลำยข ำด รหสนกศกษำ 57003126043 7. นำงสำวสพชชำ เทพรกษำ รหสนกศกษำ 57003126045 8. นำงสำวพรรณตำ พมพสมฤทธ รหสนกศกษำ 57003126049 9. นำยชยณรงค มะหำรกษ รหสนกศกษำ 57003126051

สำขำ คอมพวเตอรศกษำ รหสกลม 5700312601

รำยงำนนเปนสวนหนงของวชำจตวทยำกบกำรพฒนำตน (AGE123)

คณะครศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏรำชนครนทร ภำคเรยนท 2 ปกำรศกษำ 2557

ข

ค ำน ำ

รำยงำนฉบบนเปนสวนหนงของวชำจตวทยำกบกำรพฒนำตน (AGE123) โดยมจดประสงคเพอกำรศกษำหำควำมรจำกเรองของอำรมณ และควำมฉลำดทำงอำรมณ ซงมเนอหำเกยวกบควำมหมำยของอำรมณ ทฤษฎตำงๆทเกยวของกบอำรมณ องคประกอบทมผลตออำรมณ และยงรวมถงควำมฉลำดทำงอำรมณในแตละดำน ขอขอบคณอำจำรยทปรกษำและคณะท ำงำนทกทำน ทชวยใหขอเสนอแนะ และใหควำมรวมมอ จนรำยงำนฉบบนเสรจสมบรณ หวงวำรำยงำนฉบบน จะมประโยชนตอผทมควำมสนใจ ไดศกษำเกยวกบอำรมณ และควำมฉลำดทำงอำรมณ ตอไป

คณะผจดท ำ

ค

สำรบญ หนำ

ค าน า ............................................................................................................... ข สารบญ ........................................................................................................... ค สารบญภาพ .................................................................................................... ง อารมณ กบความฉลาดทางอารมณ .................................................................... 1

อารมณ (Emotion) ................................................................................................. 1 ควำมหมำยของอำรมณ .......................................................................................... 1 ควำมส ำคญของอำรมณ ......................................................................................... 2

ประเภทของอำรมณ ............................................................................................... 2 ทฤษฎของอำรมณ ................................................................................................... 5 องคประกอบของอำรมณ ..................................................................................... 12 พฒนำกำรทำงดำนอำรมณ ................................................................................... 16 ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Quotient) ........................................ 19 ควำมหมำยของควำมฉลำดทำงอำรมณ ................................................................ 19 ควำมส ำคญของควำมฉลำดทำงอำรมณ ............................................................... 21 องคประกอบของควำมฉลำดทำงอำรมณ .............................................................. 23 กำรประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณและประสทธภำพของอำรมณ ..................... 26 แบบประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณของกรมสขภำพจต ..................................... 29 กำรจดกจกรรมพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณ ...................................................... 35 กจกรรม “ฝกคดแกปญหำพฒนำ EQ” ................................................................. 38 ตวอยำง กจกรรมเพอพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณ ............................................. 40

บรรณานกรม ....................................................................................................................... 42

ง

สำรบญภำพ

หนำ ภำพท 1 แสดงระดบควำมเขมของอำรมณพนฐำนของ Plutchik ................................................ 3 ภำพท 2 กำรจ ำแนกอำรมณของ Panksepp ................................................................................. 4 ภำพท 3 ทฤษฏอำรมณของ James-Lang .................................................................................... 6 ภำพท 4 ทฤษฏอำรมณของ Cannon-Bard .................................................................................. 8 ภำพท 5 ทฤษฏอำรมณของ Schachter ...................................................................................... 10 ภำพท 6 แผนผงของพฒนำกำรดำนอำรมณของเดกท Bridges ................................................ 17 ภำพท 6 ค ำคมส ำหรบอคว ........................................................................................................ 20 ภำพท 7 ควำมฉลำดทำงอำรมณ ................................................................................................ 28 ภำพท 8 องคประกอบ 4 ประกำรของกำรจดกจกรรมเรยนรแบบมสวนรวม ............................. 36 ภำพท 9 ลกของเรำ เกง ............................................................................................................. 39

อำรมณ กบควำมฉลำดทำงอำรมณ

อำรมณ (Emotion) ควำมหมำยของอำรมณ ค ำวำ อำรมณ (Emotion) รำกศพทมำจำกภำษำลำตนวำ “Emovere” ม

ควำมหมำยตรงกบค ำวำ to stir up , agitate or excite ซงหำยถงสภำวะทรำงกำยถกกระตนท ำใหป นปวนหรอตนเตน

มนกจตวทยำหลำยทำนทไดใหค ำนยำมของค ำวำอำรมณไว เชน Lazarus (1970) อำรมณเปนควำมรสกทจะเขำหำบำงอยำงเมอได

ประเมนวำสงนนเปนสงทดหรอมประโยชน และควำมรสกทจะถอยหนเมอไดประเมนวำสงนนเปนสงทไมดหรออนตรำย โดยจะประเมนสงเรำตำงๆ ตำมควำมเหมำะสมและควำมส ำคญดงนนกำรตอบสนองทำงอำรมณจงขนอยกบกำรคดกำรเขำใจเฉพำะบำงอยำง หรอขนอยกบ กำรประเมน

Izard (1971) ไดใหควำมหมำยของอำรมณไววำ เปนลกษณะของพฤตกรรมทแสดงออกถงควำมเปลยนแปลงทำงดำนรำงกำย ประสำทสมผสและปรำกฏกำรณของลกษณะทำทำง

Young (1973) ไดใหควำมหมำยของอำรมณไววำ เปนสภำวะทำงดำนควำมรสกทถกท ำใหหวนไหว ซงแสดงออกมำโดยกำรเปลยนแปลงของรำงกำยในกลำมเนอเรยบ ( Smooth mussels) ตอมตำงๆ และพฤตกรรมรวม ( Gross behavior)

พรรณทพย ศรวรรณบศย (2530) ไดใหควำมหมำยของอำรมณไววำเปนสภำพกำรเปลยนแปลงของรำงกำยและจตใจอนเนองมำจำกปฏสมพนธระหวำงสงเรำและอนทรย และกำรแสดงโตตอบนนเปนไปตำมสถำนกำรณ

สรปไดวำ อำรมณ กคอ กำรแสดงออกของภำวะจตใจทไดรบกำรกระทบหรอ

กระตนจำกสงเรำท ำใหเกดปฏกรยำตอบสนองออกมำท ำใหรำงกำยเกดกำรเปลยนแปลงจำกผลกระทบหรออำจท ำใหจตใจป นปวนไมเปนปกตควำมรสกรนแรงแตกำรเปลยนแปลงนนกมกควบคไปกบกลำมเนอเสมอ

- 2 -

ควำมส ำคญของอำรมณ อำรมณเปนสงทส ำคญทมผลท ำใหบคคลเกด พฤตกรรมตำงๆ

Hurlock (1964) กลำวถงอำรมณวำมบทบำทส ำคญอยำงยงในชวตท ำหนำทเปนแรงจงใจใหเกดพฤตกรรมและชวยสงเสรมใหพฤตกรรมนนมชวตชวำอำรมณมอทธพลตอกำรรบรเกยวกบมนษยและสงแวดลอมและเปนตวก ำหนดรปแบบพฤตกรรมในกำรปรบตววำจะด ำเนนชวตอยำงไร รปแบบตำงๆ ของพฤตกรรมน จะกลำยเปนนสยอำรมณจงเปนพลงส ำคญในกำรด ำเนนชวตของเดกตอไปเมอเปนผใหญ

อ ำไพ สจรตกลและคณะ (2531) ไดกลำวถงอำรมณวำเปนพนฐำนทส ำคญส ำหรบบคคลในกำรด ำเนนชวตประจ ำวนและกำรท ำงำนรวมกบผอนเพรำะบคคลทม บคลกภำพและอำรมณทดจะสำมำรถปรบตนใหเขำกบผอนและสำมำรถเผชญกบปญหำทเกดขนไดอยำงมประสทธภำพ

สรปไดวำ อำรมณมควำมส ำคญเปนอยำงมำกในกำรด ำรงชวตของบคคล

เพรำะจะเปนตวกระตนหรอเปนแรงจงใจใหบคคลนนแสดงพฤตกรรมตำงๆรวมทงเปนพนฐำนในกำรปรบตนใหเขำกบสงคมและผอน เพอกำรด ำเนนชวตอยำงมประสทธภำพ

ประเภทของอำรมณ โรเบรต พลทชค (1980) ไดท ำกำรศกษำวจยเร องอำรมณและเชอวำมอำรมณพนฐำนอย 8 ชนด คอ กลว (Fear) ประหลำดใจ (Surprise) เศรำเสยใจ(Sadness) รงเกยจ (Disgust) โกรธ (Anger) คำดหวง (Anticipation) รนเรง (Joy) ยอมรบ (Acceptance) อำรมณพนฐำนทง 8 ชนดนยงแปรเปลยนไปตำมระดบควำมเขมของอำรมณ และยงมชอเรยกแตกตำงออกไปอกเชน อำรมณเศรำ จะมระดบตงแต เศรำ…เสยใจ…ทกขใจ เปนตน อำรมณทมระดบควำมเขมนอยๆ จะแยกไมออกวำเปนอำรมณอะไร นอกจำกนอำรมณพนฐำนทง 8 ชนดยงอำจผสมผสำนกนเปนอำรมณทซบซอนขนไปอก เชน เดกคนหนงก ำลงรบประทำนคกกอย อำจรสกรนเรงผสมกบควำมรสกกลว ซงกคอควำมรสกผด (Guilt) เพรำะคกกทก ำลงกนอยนนไดขโมยมำนนเอง อำรมณอจฉำกเปนอำรมณผสมกนระหวำง รก โกรธ และกลว เปนตน

- 3 -

ภำพท 1 แสดงระดบควำมเขมของอำรมณพนฐำนของ Plutchik ทมำ : Bernstein. 1988 : 446

จำค แพงคเซปป (Jaak Panksepp. 1982) ไดเสนอแนวคดในกำรจ ำแนกอำรมณทแตกตำงจำกพลทซค แพงคเซปปเชอวำ อำรมณพนฐำนมอย 4 ชนดคอ คำดหวง(Expectancy) เดอดดำล(Rage) ตนตระหนก(Panic) หวำดกลว(Fear) อำรมณพนฐำนแตละชนดเกดขนสมพนธกบต ำแหนงในสมองทต งอยบรเวณไฮโปธำลำมส ซงแตละจดบนสมองจะสนองตอบตออำรมณตำงชนดกน โดยอำศยกำรแปลขอมลทถกกระตนจำกสงแวดลอมเปนกระแสประสำทสงไปยงประสำทมอรเตอร ท ำใหเกดอำกปกรยำทสอดคลองกบอำรมณตำงๆ ดงรปท 12-2 จะเหนวำกำรจ ำแนกอำรมณเปนเรองยงยำก เพรำะคนเรำมสภำวะอำรมณหลำยอยำงเปลยนแปลงไปตลอดเวลำ และอำรมณแตละชนดกยงมระดบควำมรนแรงแตกตำงกนไป เปนตนวำ อำรมณโกรธจะเรมจำกควำมรสกร ำคำญใจ ไปจนถงโกรธเกรยวเดอดดำล หรออำรมณกลวจะมควำมรนแรงตงแตหวนกลวไปจนถงกลวอยำงขนพองสยองเกลำ นอกจำกนเรำยงมอำรมณหลำยๆ อำรมณในเวลำเดยวกนจนแยกไมออกวำเปนอำรมณอะไรบำง บอกไดแตเพยงวำ รสกไมสบำยใจ เชน ควำมวตกกงวลซงเปนควำมรสกทคละเคลำปนเปกนระหวำงควำมกลว โกรธ เศรำ ส ำนกผด อบอำย

- 4 -

ภำพท 2 กำรจ ำแนกอำรมณของ Panksepp สวนตรงกลำงคออำรมณพนฐำน 4 ชนด รอบนอกคออำกปกรยำทสมพนธกนระหวำงอำรมณและสงแวดลอม

ทมำ : Bernstein. 1988 : 447 เพอใหงำยตอกำรท ำควำมเขำใจเรอง ควำมรสกทแทจรงของตนเองและผอนนกจตวทยำไดจ ำแนกอำรมณออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ

1. อำรมณทท ำใหเกดควำมพงพอใจ (Pleasantness) คอ มควำมสข ตองกำรให เกดขน ตองกำรยดเหนยวไว เปนอำรมณทำงบวก เชน รนเรง ชนชม รก ยอมรบ ฯลฯ

2. อำรมณทท ำใหเกดควำมไมพงพอใจ (Unpleasantness) คอ มควำมทกขตองกำร หลกเลยง ไมตองกำรใหเกดขนอก เปนอำรมณทำงลบ เชน กลว เศรำ เกลยด ขยะแขยง เดอดดำล ดถก อจฉำรษยำ ฯลฯ

- 5 -

ทฤษฎของอำรมณ ทฤษฎของ เจมส – เลงก ( James – Lange Theory of Emotion )

จำกสำมญส ำนกของบคคลทวไปจะรสกวำขณะทบคคลเกดอำรมณตำงๆ กนนนจะเปนผลใหรำงกำยแสดงพฤตกรรมตำงๆ กน เชน หวเรำะ รองไห ตวสน เปนตน แตวลเลยม เจมส ( William James, 1842 – 1910 ) ซงเปนนกสรรวทยำและนกจตวทยำชำวอเมรกนไมเหนดวยกบค ำอธบำยอยำงงำย ๆ น เขำมควำมเชอวำ เมอรำงกำยไดรบกำรกระตนจำกสงเรำจะแสดงปฏกรยำโตตอบตอสงเรำนนทนท พฤตกรรมดงกลำวจะเปนตวจกรทระบวำตวบคคลนนก ำลงเผชญกบสภำพอำรมณชนดใด เชน ทนททเผชญหนำกบสตวรำยโดยไมคำดฝน บคคลจะมพฤตกรรมหรออำกำรตวสนและวงหน หลงจำกพฤตกรรมดงกลำวเกดขนแลวจงรสกตววำ "กลว" ตวอยำงดงกลำวอำจเกดขนในชวตประจ ำวนไดบอยๆ เชน ขณะทเดนลงบนได บงเอญเทำสะดดขอบบนไดพฤตกรรมของบคคลทเกดขนคอ รบควำรำวบนไดไวกอนแลวจงรสกตววำใจหำยหรอ "กลว" เปนตน

เปนควำมบงเอญทในระยะเวลำไลเลยกนนน คำรล เลงก ( Carl Lang, 1834 - 1900 ) ซงเปนนกสรรวทยำชำวเดนมำรค กไดเผยแพรควำมคดของเขำลงในหนงสอชอ Om Sindsbevaegelser ในป ค.ศ. 1885 และมขอควำมสวนหนงทระบวำ อำรมณนนเปนผลทเกดจำกกำรมปฏกรยำโตตอบตอสงเรำตำง ๆ มำกกวำจะเปนสำเหตทท ำใหรำงกำยแสดงพฤตกรรมตำง ๆ ออกมำ

เมอสรปจำกแนวควำมคดของบคคลทงสองจงอธบำยไดวำ สงเรำตำงๆ ทแวดลอมอนทรยอยนนเปนตวกำรส ำคญทท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงทำงสรรวทยำอนหมำยถงกำรเปลยนแปลงกจกรรมของระบบอวยวะภำยใน และพฤตกรรมกำรแสดงออกทสำมำรถสงเกตไดอยำงชดเจนกำรเปลยนแปลงทงหลำยเหลำนนเปนสงกระตนใหประสำทสมผสภำยใน ไดร บสมผสขอมลเพอรส ำนกในกำรแปลควำมรสกเปนอำรมณตำงๆ เชน เสยใจ โกรธ กลว เกดขนไดเพรำะรองไห ทบต หรอตวสน ตำมล ำดบ อยำงไรกดส ำหรบ เลงก ไดเนนเฉพำะกำรเปลยนแปลงทำงสรระอนเกยวเนองกบขนำดของหลอดโลหตเทำนน

ผลพลอยไดส ำคญทตำมมำจำกกำรเสนอทฤษฎกำรเกดอำรมณตำมแนว เจมส - เลงก กคอท ำใหมกำรศกษำวจยเกยวกบอำรมณ เพอคดคำนหรอสนบสนนแนวทฤษฎดงกลำวอกหลำยทฤษฎ

- 6 -

ภำพท 3 ทฤษฏอำรมณของ James-Lang ทมำ : Bernstein. 1988 : 451

ทฤษฎของ แคนนอน - บำรด ( Cannon - Bard ) ในชวง 30 ปหลงจำกทฤษฎของ เจมส- เลงก ไดรบกำรเผยแพรออกไปกม

นกจตวทยำหลำยคนไดพยำยำมคนควำหำขอมลเพออธบำยเกยวกบกำรเกดอำรมณใหรดกมยงขน ในป ค.ศ.1929 วอลเตอร บ แคนนอน (Water B. Cannon, 1971 – 1945 )ไดวพำกษวจำรณแนวทฤษฎของ เจมส- เลงกวำมจดออนอยหลำยประกำรโดยเฉพำะอยำงยงในสวนของกำรเปลยนแปลงระบบกำรท ำงำนของอวยวะภำยในและตอมตำงๆ (Viscera ) เชน หวใจเตนเรวขน เหงอออกมำผดปกต เปนประสบกำรณของอำรมณตำง ๆ กนกลำวคออำจจะกลว โกรธ หรอตนเตนกได ซงกจะมอำกำรเหมอน ๆ กน ดงนนจงเปนไปไดยำกทจะระบวำอำรมณใดอำรมณหนงเกดจำกกำรเปลยนแปลงระบบกำรท ำงำนชนดใดๆเฉพำะเจำะจงลงไป เพรำะกำรเปลยนแปลงดงกลำวเกยวของสมพนธกบอำรมณหลำยๆอยำง และเพอยนยนในควำมคดน แคนนอนไดทดลองแยกสวนของอวยวะภำยในรำงกำยออกจำกระบบประสำทสวนสมองกยงปรำกฎวำสตวย งแสดงอำรมณตำงๆออกมำไดดงเดม

- 7 -

นอกจำกนนแคนนอนยงไดชใหเหนวำ ระบบอวยวะภำยในรำงกำย เชน ระบบยอยอำหำร นนเปนระบบทท ำงำนโดยอำศยกลำมเนอเรยบซงกำรเปลยนแปลงเกดขนไดชำ และอำจจะชำเกนกวำทจะน ำมำเชอมเปนควำมรสกหรออำรมณตำง ๆ ได

สเตนเลย แชคเตอร ( StanleySchacter,1975 ) ไดเขยนสรปขอวจำรณของแคนนอนทไมเหนดวยกบทฤษฎของ เจมส- เลงก ไวในหนงสอชอ Handbook of Psychobiology หนำ 530 ( Gazzaniga and Blakemore, 1975 ) ไวดงน

1. กำรแยกระบบอวยวะภำยในออกจำกระบบประสำทสวนกลำงโดยสนเชงนน มไดแสดงใหเหนวำจะเกดพฤตกรรมทำงอำรมณตำง ๆ กนออกไป

2. กำรเปลยนแปลงทำงระบบอวยวะภำยในนนเกดกบสภำวะของอำรมณตำงๆกนหรอในบำงครงแมไมมสภำวะทำงอำรมณกยงมกำรเปลยนแปลงของระบบอวยวะภำยใน

3. กำรเปลยนแปลงทำงอวยวะภำยในนนยำกตอกำรสงเกตเปนอยำงยง 4. กำรเปลยนแปลงทำงอวยวะภำยในนนเปนไปอยำงเชองชำซงอำจไมมผล

เพยงพอทจะเปนตวบงชอำรมณหรอควำมรสกตำง ๆ 5. กำรใชสำรเคมเขำสระบบตำงๆ ของรำงกำย เชน ยำ หรอ ฮอรโมนอำจจะ

เปนผลใหเกดกำรเปลยนแปลงทำงอวยวะภำยในได โดยทมไดมควำมเกยวของกบอำรมณชนดใด ๆ เลย

ควำมคดเหนตำงๆ ทไมสอดคลองกบทฤษฎของ เจมส- เลงก ท ำใหแคนนอนไดเสนอแนวทฤษฎทำงประสำทสรรวทยำขนมำอกทฤษฎหนงซงเบด ( Beck, 1975, p. 339 ) เรยกวำทฤษฎศนยประสำท ( Central Neural Theory ) โดยกลำวถงสงเรำในสภำวะแวดลอมตำงๆ จะเปนตวกระตนใหเกดกระสวนของพฤตกรรม ในศนยของสมองชนต ำอนไดแก ทำลำมส (ในสมยนนยงไมมกำรแยกออกเปนไฮโปทำลำมสอกสวนหนง) เปนอนดบแรก กระแสประสำทจำกทำลำมสจะถกสงไปยงสมอง สวนผว ( Crebral Cortex ) ท ำใหรบรสภำพอำรมณตำงๆ และขณะเดยวกนกระแสประสำทจำกทำลำมสอกสวนหนงจะถกสงไปยงระบบประสำทอตบำล และอวยวะภำยในรำงกำย ซงทรำบตอมำภำยหลงวำถกควบคมโยสมองสวนไฮโปทำลำมส ( (Hypothalamus) ณ จดนท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงทำงสรรวทยำตำงๆ เชน กำรเปลยนแปลงควำมดนโลหต อตรำกำรเตนของหวใจ ฯลฯ ซงสอดคลองกบกำรเกดอำรมณหรอควำมรสกตำงๆ ในขณะเดยวกน อนจะเหนไดวำแตกตำงไปจำกทฤษฎของ เจมส- เลงก

- 8 -

แนวทฤษฎของแคนนอน ไดรบกำรสนบสนนจำกผลกำรศกษำของ ฟลป บำรด ( Philip Bard, 1939 ) นกสรรวทยำชำวอเมรกนอกคนหนงทไดศกษำเกยวกบสมองสวนทำลำมส ทฤษฎนไดรบกำรสรปวำเปนทฤษฎแคนนอน - บำรด ทกลำววำ สมองมศนยกลำงเฉพำะทท ำหนำทเกยวกบกระบวนกำรทำงอำรมณ ศนยกลำงดงกลำวอยในบรเวณทำลำมค - ไฮโปทำลำมค ( Thalamic - Hypothalamic Region ) ( Morris, 1979, p. 394 ) ซงเปนผลใหกำรตอบสนองทำงกำยและอำรมณทเกดขนเปนไปในเวลำเดยวกน กลำวคอ หลงจำกรบรส งเรำแลวกระแสจะผำนไปยงทำลำมส แลวสวนหนงจะแยกสกลำมเนอและระบบอวยวะภำยใน ท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงกำรท ำงำนของระบบตำง ๆ นนไปพรอม ๆ กน

ภำพท 4 ทฤษฏอำรมณของ Cannon-Bard ทมำ : Bernstein. 1988 : 454

- 9 -

ทฤษฎกำรรคด (Cognitive Theory) จำกขอโตแยงของแคนนอนตอทฤษฎเจมส - เลงกทวำกำรน ำสำรเคมเขำส

รำงกำยท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงทำงสรรวทยำและกำรท ำงำนของระบบอวยวะภำยในแตอำจจะไมมกำรเชอมโยงกบอำรมณใด ๆ เลยกไดซงสอดคลองกบกำรศกษำของมำรำนอน ( Maranon, 1924 ) ( Beck, 1978, p. 340 ) และตอมำ แคนทรลกบฮนท(Cantril and Hunt, 1932 ) ( Schacter, 1975, p. 531 ) ซงพบวำเมอฉดแอดรนำลนเขำรำงกำยของผร บกำรทดลองแลวปรำกฎวำมอำกำรทำงกำยเปลยนไป แตอำรมณไมเปลยน

ผลจำกกำรทดลองดงกลำวเปนขอสงเกตใหแชคเตอร ( Schacter ) ไดศกษำควำมเกยวเนองกนระหวำงอำรมณ สภำพทำงกำย และกำรรบรขอมลตำงๆ เขำไปประกอบในกำรตดสนสภำพอำรมณ กลำวคอ ผรบกำรทดลองยอมรวำตนเองถกฉดแอดรนำลนเขำไปและบำงคนกมประสบกำรณเกยวกบผลของ แอดรนำลนมำบำงแลว แมจะมกำรเปลยนแปลงบำงอยำงเกดขน แตเปนทนำสงเกตวำอำรมณของผเขำท ำกำรทดลองสวนมำกไมเปลยนแปลง ซงแชดเตอรไดสรปวำ เกดจำกผรบท ำกำรทดลองไดใชควำมร ควำมคด ( Cognition ) เขำมำประกอบในกำรระบสภำวะอำรมณของตนดวย หลงจำกศกษำและสงเกตดวยตนเองหลำยครงแชคเตอรไดสรปเปนทฤษฎกบกบอำรมณอกแนวหนงวำ เมอรำงกำยของบคคลไดรบกำรกระตนแลวกไมแนเสมอไปวำจะเกดอำรมณเชนเดยวกนทกครงไป หรอกลำวอกนยหนงกำรเกดอำรมณขนอยกบสภำพกำรณนนๆ เชน ถำสภำพทำงสรระถกกระตนดวยสงหนงตอหนำเพศตรงขำม อำรมณทเกดตอนนนอำจจะเปนควำมรกชอบ แตถำเรำถกกระตนโดยสงเรำชนดเดยวกนในขณะทตองเผชญกบสตวรำยเรำอำจจะเกดควำมกลวขนในขณะนนกได ฉะนนสงเรำทกระตนรำงกำยชนดเดยวกนแตอำจจะท ำใหเกดอำรมณตำง ๆ กนไดเมออยในสภำพกำรณตำง ๆ กน

ฉะนนอำรมณตำง ๆ นนจงเปนสงทแตละบคคลก ำหนดขนบนพนฐำนของประสบกำรณของสงทมำกระตนซงตำงคนตำงใหควำมหมำยของสงเดยวกนตำง ๆ กนออกไป เรำจงพบเสมอวำเรำกลวในบำงสงบำงอยำงทเพอนเรำไมกลวและในท ำนองเดยวกน สงทเรำกลววนนอำจจะไมมผลตออำรมณของเรำในเวลำตอมำเลยกได สงของทไมมควำมหมำยในวนนอำจจะมควำมหมำยตอตวเรำอยำงมำกในวนขำงหนำกมอยมำกมำย ทงนสบเนองมำจำกบคคลไดใชประสบกำรณในกำรรบรสภำพแวดลอมเขำมำมสวนในกำรตดสนอำรมณ นนกคออำรมณตำง ๆ เกดขนโดยม

- 10 -

สำเหตมำจำกควำมเกยวของสมพนธของแรงกระตนภำยในและกระบวนกำรรกำรคดของบคคล

แชคเตอรและซงเกอร ( Schachter and Singer, 1962 ) ไดท ำกำรทดลองเพอศกษำเกยวกบกำรเกดอำรมณของบคคลทใชสงกระตนเหมอนกน คอกำรฉดแอดรนำลนแตบคคลแตละกลมนทรำบควำมหมำยของสงกระตนตำงกน คอกลมหนงไดรบกำรบอกเลำวำ สงทฉดเขำไปนนอำจจะท ำใหเทำชำ แตอกกลมหนงไดรบกำรบอกเลำขอมลเกยวกบยำทฉดเขำไปตำมควำมเปนจรงผลกำรทดลองพบวำกลมทไดรบกำรบอกเลำผดๆวำยำท ำใหเทำชำแสดงอำรมณมำกกวำกลมทไดรบขอมลจรงๆทงๆทสงทกระตนนนเหมอนกนทง2 กลม

ดงนนจะเหนไดวำอำรมณเกดขนตอกำรเรำตำง ๆ กนขนอยกบกระบวนกำรคดทใหควำมหมำยตอสงเรำทมำกระตนรำงกำย ซงจะแตกตำงกนไปในแตละคน ดงนนแตละคนจงมอำรมณตอสงเรำทมำกระตนชนดเดยวกนตำงกน

ภำพท 5 ทฤษฏอำรมณของ Schachter

ทมำ : Bernstein. 1988 : 457

- 11 -

แมกดำ อำรโนลด ( Magda Arnold, 1960 ) กเชอวำกระบวนกำรรบรกำรคดนนเปนกลไกทควบคมกำรตควำมหมำยของควำมรสกและปฏกรยำตออำรมณนน ๆ โดยเฉพำะอยำงยงองคประกอบทำงกำรรกำรคดดำนกำรประเมนคณคำ กลำวคอบคคลจะประเมนคำสงเรำทรบรทนทวำ “ด” “เลว” “เฉยๆ” ฯลฯ ซงถำดกจะมพฤตกรรมเขำหำ เลวกมพฤตกรรมถอยหนแตถำเฉยๆ กไมสนใจ เหลำนเปนตน กำรประเมนคณคำนเกดขนจำกกำรใชขอมลทำงควำมจ ำประสบกำรณเกำ ๆ และจนตนำกำรตำงๆ แลวแตควำมสำมำรถทำงสตปญญำแตละบคคล กำรประเมนคณคำนเกดขนอยำงรวดเรวมำก และกอนกำรเปลยนแปลงทำงสรรวทยำ ควำมรสกอำรมณหรอกำรท ำกจกรรมใด ๆ กตำม จำกตวอยำงทบคคลก ำลงเดนไปตำมถนนและเหนสนขก ำลงวงเขำมำทำทำงดรำย ในสวนของควำมคดของบคคลนนจะบอกวำภยนอนตรำยจะเกดขนจงตองเปลบยนพฤตกรรมรปหนงรปใดใหเหมำะสมกบสถำนกำรณนนและบคคลนนกคงเกดควำม “กลว” ไปพรอม ๆ กนดวย

ลำซำลส ( Lazarus ) เหนดวยกบอำรโนลดและเพมเตมสวนยอยอกเลกนอย คอ แมวำพฤตกรรมกำรตอบสนองทำงอำรมณจะใชควำมรควำมควำมคดในกำรประเมนสงเรำ แตกเชอวำอำรมณแตละชนดมลกษณะของกำรประเมนตำง ๆ กนอออกไป นอกจำกนนลำซำลสยงไดแยกอำรมณออกเปนองคประกอบยอย ๆ ตำง ๆ อกหลำยอยำงทงในดำรพฤตกรรมทำงสรรวทยำ ลกษณะทำงอำรมณ

แนวคดทฤษฎทำงดำนอำรมณคงยงไมจบสนเพยงเทำน อยำงไรกตำมแตละทฤษฎกยงคงเนนควำมสมพนธระหวำงอำรมณและกำรเปลยนแปลงทำงสรรวทยำ

สรปทฤษฎของอำรมณ ทฤษฎของเจมส-แลง (James-Lang Theory) วลเลยม เจมส (William James) นกจตวทยำชำวอเมรกนมควำมเหนตรงกบ

นกจตวทยำชำวเดนมำรก ชอ คำรล แลง (Carl Lang) จงถกเรยกวำ ทฤษฎเจมส-แลง อธบำยวำ รำงกำยของเรำจะตองแสดงปฏกรยำโตตอบมำเปนอนดบแรกกอน แลวจงเกดอำรมณตำมมำ กลำวคอ ประสบกำรณทำงอำรมณเปนผลมำจำกกำรรบรกำรเปลยนแปลงทำงดำนดำนรำงกำย

ทฤษฎของแคนนอน-บำรด (Cannon-Bard Theory) นกสรรวทยำชอ วอลเตอร แคนนอน (Walter Cannon)และตอมำฟลลป บำรด

(Phillip Bard) ไดน ำมำดดแปลง ทงสองปฏเสธไมเหนดวยกบทฤษฎเจมส-แลง โดยมควำมเชอวำ ในขณะทบคคลก ำลงเผชญหนำอยกบสงเรำทสำมำรถกอใหเกดกำรยวย

- 12 -

หรอกระตนอำรมณนน แรงกระตนจำกประสำทสมผสจะสงตอไปยงสมองสวนทเรยกวำ ธำลำมสและแรงกระตนนจะแยกออกเปน 2 สวน โดยสวนหนงจะวงผำนไปสสมองสวนซเรบรลคอรเทกซ ท ำใหบคคลเกดอำรมณ อกสวนหนงสงผำนไปยงสมองสวนไฮโปธำลำมส ซงเปนศนยควบคมกำรเปลยนแปลงของรำงกำย ซงเปนไปโดยธรรมชำต

ทฤษฎของแชคเตอร-ซงเกอร (Schachter-Singer Theory) โดย สแตนเลย แชคเตอรและเจอโรม ซงเกอร มควำมเหนวำ ทงสองทฤษฎท

กลำวมำขำงตนไมไดใหควำมสนใจทจะอธบำยถงสถำนกำรณ หรอปฏกรยำตอบสนองอตโนมตทำงกำยวำเกดขนอยำงไร จงรวมกนเสนอควำมคดวำ อำรมณเกดจำกกำรแปลควำมปฏกรยำตอบสนองอตโนมตทำงกำยและกำรคดหำสำเหตของกำรตอบสนองนนๆ โดยใชกระบวนกำรคดกำรตควำม 2 ครง โดยครงแรกเมอรวำเมอเรำรบรวำสถำนกำรณนนกอใหเกดกำรตอบสนองทำงกำย และครงทสองเมอเรำระบวำอำกำรตอบสนองนนเนองมำจำกอำรมณอะไร ดงนน อำกำรตอบสนองทำงกำยแบบเดยวกน แตอำรมณอำจแตกตำงกนขนอยกบกำรตควำมสถำนกำรณทมำเรำใหเกดกำรตอบสนอง

องคประกอบของอำรมณ อำรมณจะประกอบไปดวยองคประกอบ 3 ประกำร คอ

1. องคประกอบดำนสรระ (Physiological dimension) หมำยถง กำรเปลยนแปลงตำง ๆ ทำงรำงกำยทจะตองเกดขน ควบคกบ ปฏกรยำทำงอำรมณ เชน หวใจเตนเรว เหงอออกตำมรำงกำย หรอ ใบหนำรอนผำว เปนตน อำรมณทกอใหเกดกำรเปลยนแปลงทำงสรระไดมำกทสดคอ อำรมณกลว และ อำรมณโกรธ อำรมณกลวจะกอใหเกดกำรหลงของฮอรโมน แอดรนำลนจำกตอมแอดรนล (Adrenal gland) สวนอำรมณโกรธ จะกอใหเกดกำรหลงของฮอรโมน นอรแอดรนำลน (Noradrenalin)

2. องคประกอบทำงดำนกำรนกคด (Cognitive dimension) หมำยถง กำรมปฏกรยำดำนจตใจทเกดขน ตอสถำนกำรณ ทก ำลงเปนอยและเกดเปนอำรมณขนมำ เชน ชอบ -ไมชอบ หรอ ถกใจ- ไมถกใจ เปนตน

3. องคประกอบทำงดำนกำรมประสบกำรณ (Experiential dimension) หมำยถง กำรเรยนรทเกดขนภำยใน จตใจของแตละ บคคลซงจะมควำมแตกตำงกน

- 13 -

กำรตอบสนองทำงอำรมณ ประกอบดวยปจจยตำงๆ ดงน 1. ปฏกรยำทำงอำรมณ เชน กำรวงหนจำกสงทเรำกลว 2. กำรตอบสนองทำงระบบประสำทอสระ เชน หวใจเตนแรงขนและ

เหงอออก บรเวณฝำมอเมอตกใจกลว 3. พฤตกรรมทแสดงออกมำ เชน กำรยม หนำนวควขมวด 4. ควำมรสก เชน ควำมโกรธ ควำมปต ควำมเศรำโศก

กำรเปลยนแปลงทำงสรรวทยำทเกดขนระหวำงทอำมรณรนแรงเปนผลจำกกำกระตน ของระบบประสำทเสร เพอเปนกำรเตรยมพรอม ส ำหรบภำวะฉกเฉน ปจจบนเชอวำ ระบบประสำทสวนกลำงของกำรตอบสนองทำงอำรมณ ถกควบคมโดย อำรมณยงขนอยกบสำรสงตอ พลงประสำท ในสมองปจจบนนเปนทยอมรบกนวำ "อำกำรซมเศรำเกยวของกบระดบของ ทลดลง ยำทท ำใหระดบของ ลดลง จะท ำใหเกดอำกำรซมเศรำ สวนยำตำนซมเศรำ ท ำใหระดบของ สงขน

กำรแสดงออกทำงอำรมณ ก. กำรแสดงออกทำงอำรมณโดยก ำเนด กำรแสดงอำรมณพนฐำนเปนสงทมมำ

ตงแตก ำเนด เดกทกชำตทกภำษำจะรองไหเมอเจบปวดหรอเสยใจ และหวเรำะเมอสขใจ จำกกำรศกษำเดกทตำบอดหรอหหนวกตงแตแรกเกดพบวำ กำรแสดงออกของสหนำ ทำทำง และทวงทกรยำหลำยๆ อยำง ซงเรำเอำไปสมพนธกบอำรมณชนดตำงๆ ไดรบกำรพฒนำโดยควำมสกสมบรณ กำรแสดงออกของอำรมณเหลำนเกดขนในชวงอำยทเหมำะสม แมวำจะไมมโอกำสสงเกตไดในคนอนไดเขยนหนงสอ ซงพมพในป 1872 ทำนกลำววำวธแสดงออกของอำรมณเปนกระสวนทถกถำยทอดทำงพนธกรรม และแตเดมมคณคำเพอควำมอยรอด ของชวตบำงอยำง เชน กำรแสดงควำมรงเกยจ หรอกำรไมยอมรบ เกดจำกกำรทอนทรยพยำยำมขจด เอำสงทไมดหรอไมนำพงพอใจ ซงไดกนเขำไปแลว กำรแสดงสหนำบำงอยำงดเหมอนจะมควำมหมำยสำกล โดยมไดค ำนงถงวฒนธรรมในทซงคนเรำไดรบกำรเลยงด เมอเอำภำพแสดงสหนำของควำมสข ควำมโกรธ ควำมเสยใจ ควำมรงเกยจ ควำมกลว และควำมประหลำดใจ มำแสดงตอคนชำวอเมรกน บรำซล ซล อำเจนตนำ และญปน คนเหลำนไมมควำมยำกล ำบำกในกำรบอกควำมแตกตำงของอำรมณแตละชนด พวกชำวเขำและชำวเกำะทอยหำงไกลควำมเจรญกบอกไดเชนกน

- 14 -

ข. บทบำทของกำรเรยนรในกำรแสดงออกทำงอำรมณ แมวำกำรแสดงออกของอำรมณบำงอยำงมมำตงแตก ำเนดเปนสวนใหญแลว แตอำรมณกอำจไดรบกำรดดแปลงมำกมำยโดยกำรเรยนร ตวอยำง ควำมโกรธ อำจแสดงออกมำโดยกำรตอสโดยกำรใชภำษำทกำวรำว หรอโดยกำรลกออกไปนอกหอง แนนอนกำรออกจำกหองหรอกำรใชค ำหยำบมใชกำรแสดงควำมโกรธ ซงมมำตงแตแรกเกดกำรแสดงออกทำงอำรมณทำงสหนำและทำทำง อำจแตกตำงกนในแตละวฒนธรรม ตวอยำง ชำวจนมกำรแสดงออกทำงอำรมณบำงอยำงแตกตำงจำกชำตอนๆ อยำงมำก กำรตบมอแสดงถงควำมกงวลใจ หรอควำมผดหวง กำรเกำหและแกมบงถงกำรมควำมสข กำรแลบลนออกมำแสดงถงควำมประหลำดใจ ในสงคมตะวนตก กำรตบมอหมำยถงควำมสข กำรเกำหแสดงถงควำมกงวล และกำรแลบลนบงถงกำรยวโทสะ

กำรเปลยนแปลงทำงสรระเมอเกดอำรมณ เมอเรำมอำรมณ เชน กลว หรอโกรธ เรำจะรสกวำรำงกำยของเรำมกำร

เปลยนแปลง เชน หวใจเตนเรวขน หำยใจเรว ปำกคอแหง กลำมเนอเกรง เหงอออก เจบรำวในทอง ในตำรำงท 1 แสดงอำกำรของควำมกลวของนกบนทไดรำยงำนไวระหวำงสงครำมโลกครงท 2 ซงควำมจรงแลวเมอบคคลเกดอำรมณในระดบรนแรงตอระบบประสำทอตบำล สวนทเปนซมพำเธตค ( Sympathetic System ) จะควบคมใหระบบกำรท ำงำนตำงๆ ของรำงกำยเปลยนไปหลำย ๆ อยำง เชน

1. ควำมดนโลหต และอตรำกำรเตนของหวใจเพมขน 2. กำรหำยใจเรวขน 3. ตำด ำ (รมำนตำ) เปดกวำง 4. ควำมตำนทำนจอประจไฟฟำของผวหนงลดลง 5. ระดบน ำตำลในเลอดสงขน เพอเพมพลงงำน 6. ในกรณทเกดบำดแผล เลอดจะแขงตวเรวขน 7. กำรบบตวของกระเพำะหรอล ำไสจะชำลงหรอหยดไปเลย เลอดบรเวณ

กระเพำะอำหำรและล ำไสจะถกล ำเลยงไปยงสมองและกลำมเนอลำย 8. ขนลกชน และเมออำรมณลดลง ระบบประสำทสวนพำรำซมพำเธตค ( Parasympathetic

System ) จะกลบเขำมำท ำงำนแทน ซงท ำหนำทควบคมใหระบบตำงๆ ของรำงกำยท ำงำนตำมปกต

- 15 -

ตำรำง แสดงอำกำรควำมกลวของนกบนขณะประจนบำญ ระหวำงมกำรประจนบำญทำนมควำมรสก บอย ๆ % บำงครง % รวมทงหมด %

หวใจเตนแรงและชพจรเตนเรว กลำมเนอตงและเครยดมำก ท ำใหคนงำย โกรธ หรอเจบหรอปวด ปำกแหง คอแหง เหงอออก ทองป นปวน เหมอนฝน (ไมเชอวำจะเกดกบทำน) ปวดปสสำวะเสมอๆ ใจสน สบสน ออนเพลยหรอจะเปนลม ลมรำยละเอยดทเกดขน เจบรำวในทอง ตงสตไมได ท ำรำดรดกำงเกง

30 30 22 30 26 23 20 25 11 3 4 5 5 3 1

56 53 52 50 53 53 49 40 53 50 37 34 33 32 4

86 83 80 80 79 76 69 65 64 53 41 39 38 35 5

จำกรำยงำนของนกบนจ ำนวน 1,985 คน และนกบนทถกเกณฑจ ำนวน 2,519 คน ระหวำงสงครำมโลกครงท 2 จำกกำรส ำรวจของ Shaffer ในป พ.ศ. 2490

กำรเปลยนแปลงทำงสรระจะเกดขนเมอมควำมเครยดทำงอำรมณ สำมำรถวดไดโดยใชเครองมอจบเทจ ( Lie Detector ) เครองมอจบเทจไมใชเครองมอใชจบควำมเทจจรง ๆ แตเปนกำรวดกำรเปลยนแปลงทำงสรระอยำงงำย ๆ เมอมอำรมณเกดขน กำรวดสวนมำกจะวดกำรเปลยนแปลงทำงสรระของรำงกำยหลำยอยำงดวยกน เชน กำรเตนของหวใจ ควำมดนโลหต กำรหำยใจ และกำรเปลยนแปลงกำรน ำกระแสไฟฟำของผวหนง (GSR – Galvanic Skin Response )

กำรวดกำรเปลยนแปลงทำงสรระแบบมำตรฐำนโดยกำรบนทกเปนกรำฟใชวธกำรดงตอไปนคอ ใหผถกทดสอบพก แลววดกำรเปลยนแปลงทำงสรระในขณะพกเพอใชเปนฐำนเปรยบเทยบ ( Base Line ) เมอผถกทดสอบมอำรมณ จำกนนผท ำกำรทดสอบถำมค ำถำมซงไดจดเรยงไวอยำงรอบคอบแลวค ำถำมสวนใหญจะใหผถกทดสอบตอบวำ “ใช ” หรอ “ไมใช ” ค าถามทส าคญ จะอยคละกนกบ ค าถามทวไป ค ำถำมแตละขอจะใชเวลำประมำณ 1 นำท เพอเวนชวงใหเครองมอบนทกกำร

- 16 -

เปลยนแปลงทำงอำรมณของผถกทดสอบตอค ำถำมแตละขอ ถำค ำถำมใดจจดผถกทดสอบจะเรำอำรมณของผถกทดสอบใหเปลยนแปลงไป เครองมอกจะวดกำรเปลยนแปลงของเสนกรำฟ ซงจะสงขนอยำงเหนไดชด

กำรใชเครองมอจบเทจนนยงมปญหำอยอกหลำยประกำร เชน ผถกทดสอบมควำมบรสทธจรง แตเผอญอำรมณเครยดตอค ำบำงค ำ ท ำใหกำรบนทกลงบนกรำฟนนเปลยนแปลงไป ผท ำกำรทดสอบอำจจะนกวำบคคลนนโกหกได ในทำงตรงกนขำม ถำผทโกหกเกงอำจจะระงบอำรมณไดดผลจำกกรำฟไมเปลยนแปลง ท ำใหผท ำกำรทดสอบไมทรำบวำผถกทดสอบโกหกหรอไม นอกจำกนนคนทถกทดสอบบำงคนอำจจะคดถงบำงสงบำงอยำงทตนเตนหรอท ำใหกลำมเนอบำงสวนเกรงในขณะทดสอบ เพอหำฐำนเปรยบเทยบ ( Base Line ) ดงนนเมอถำมค ำถำมทส ำคญจงไมพบควำมแตกตำงทำงสรระทจะน ำมำเปรยบเทยบวำบคคลนน ๆ โกหกหรอไม จำกรปท 1 แสดงใหเหนกำรบนทกของเสนกรำฟ เมอบคคลนนโกหกจรงและแสรงท ำตำมล ำดบ ในกำรทดลองนผถกทดสอบเลอกเลข 27 และเมอผท ำกำรทดสอบถำมวำเลอกเลข 27 ใชไหม ผถกทดสอบปฏเสธ แตจำกกรำฟพบวำกำรเตนของหวใจเปลยนไปผถกทดสอบแสรงท ำใหกำรบนทกของเสนกรำฟเปลยนไปเมอผท ำกำรทดสอบถำม เลข 22 โดยผถกทดสอบเกรงหวแมเทำท ำใหกำรเตนของหวใจและ GSR เปลยนไป

จำกเหตผลขำงบนนท ำใหเครองมอนไมสำมำรถน ำไปใชข นพสจนหลกฐำนในศำลไดแตจะน ำไปใชในกำรสบสวนขนตนและในกำรคดเลอกคนเขำท ำงำนในต ำแหนงทควรไวใจได นอกจำกนนเครองจบเทจจะน ำไปใชในกำรท ำงำนวจย เพอศกษำถงกำรเปลยนแปลงทำงอำรมณเนองจำกควำมเครยดและสงเกตผลของยำทมตอกำรเปลยนแปลงทำงสรระ เปนตน

พฒนำกำรทำงดำนอำรมณ มหลกฐำนทำงกำรศกษำวำอำรมณของมนษยเรำ เรมตงแตแรกเกดทเหนได

ชด ๆ คอ เดกแรกเกดนมควำมตนเตนทปรำศจำกเปำหมำย เดกอำจจะแสดงอำกำรเลกคว กระตกหรอฟำดแขนเทำไปมำ ซงจรง ๆ แลวเปนกำรตอบสนองตอสภำพของสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปและสงทเหนชด ๆ คอ ทำรกจะยมหรอรองไหกอนทจะเรยนรถงควำมหมำยของอำกปกรยำทง 2 นอยนำนซงเปนสงทนำเสยดำยวำ เรำไมรกำรยมหรอรองไหของเดกนนเปนกำรแสดงออกทำงอำรมณหรอไมสบำย

- 17 -

เมอเดกเจรญเตบโตขนกมประสบกำรณกบโลกภำยนอกกวำงขน เรำจะเรมพบวำเดกมอำรมณตำง ๆ กนออกไปหลำย ๆ แบบมำกขน เปนตนวำมกำรอจฉำรษยำ ดใจ เศรำ ฯลฯ แสดงออกอยำงชดเจนขนและอำรมณบำงประเภทกจะปรำกฎเดนชดขนเมอเดกไดผำนวฒภำวะแตละระดบและมกำรพฒนำกำรทำงสตปญญำกบกำรรบรควบคไปดวย K. Bridges 9McNeil et. al, 1978, p. 339 ) ไดสรปถงพฒนำกำรของอำรมณของเดกไวเมอประมำณป 1930 พบวำประมำณ 3 เดอนเดกจะเรมมพฒนำกำรของอำรมณไปหลำย ๆ ทำงซงจะมำกและแตกตำงไปเรอย ๆ ดตำมรปท 6

ภำพท 6 แผนผงของพฒนำกำรดำนอำรมณของเดกท Bridges ไดศกษำไวเมอประมำณป ค.ศ. 1930

ทมำ : McNeil et al. 1978 : 339

- 18 -

ซงคนเรำมประสบกำรณมำกขนเทำใด สภำพของอำรมณจะซบซอนและแตกตำงไปมำกเทำนน เชน เมอตอนทเรำเปนเดกทำรกนนถำถกแยงของเลน หรอถกตกนกจะรองเหมอน ๆ กน ไมมระดบของอำรมณทแตกตำงกนออกไปเลย แตตอมำเรำกเรมประเมนดวำมเหตกำรณหรอสงเรำอนไหนทเปนตวท ำลำยควำมสขหรอควำมพอใจมำกกวำกน ฉะนนกำรตอบสนองในครงตอ ๆ มำจงเฉพำะเจำะจงมำกขน ๆ จะเหนวำเดก ๆ อำจจะมแตควำมอยำกรอยำกเหนโดยไมมควำมกลวเลยแตตอมำเมอเขำไปปะทะกบสงเรำทมควำมหมำยตอควำมรสกของเขำทงทำงดำนบวกและทำงลบเขำ เดกนนกจะพฒนำอำรมณทเรยกวำ ควำมกลวหรอควำมพอใจยง และแลวเมอเดกโตขนมพฒนำกำรทำงสตปญญำดขน กสำมำรถทจะวเครำะหกำรตอบสนองของตนเองไดฉะนนควำมโกรธหรอควำมกลวกหำยไปเมอตนเหตของอำรมณไมปรำกฏใหรบรอกแลว

เนองจำกอำรมณของคนเรำมอยหลำยชนด ฉะนนเรำจงรสกวำบำงครงเรำตองหำวธทจะจดกำรกบอำรมณแตละอยำง ๆ เพอควำมเหมำะสมในสงคมตำง ๆ กนออกไปจำกประสบกำรณของเรำพบวำสงคมไมตองกำร โดยเฉพำะอยำงยงค ำนงถงกำละเทศะในกำรแสดงออกอยำงมำก เชน ผชำยจะไมรองไห หรอผหญงเวลำโกรธใครกจะไมชกตอยผอน ในแตละสงคมหรอกลมจะมเกณฑหรอคำนยมในกำรแสดงออกทำงอำรมณตำง ๆ กนออกไป

อยำงไรกดจำกกฎเกณฑหรอคำนยมทำงสงคมทหำมกำรแสดงออกทำงอำรมณนนจงเปนสำเหตใหคนบำงคนตองทนทกขทรมำนตอกำรทตองซอนเรนอำรมณไวใหมดชดเมอเกบกดซอนเรนเอำไวมำก ๆ เขำกคงมระยะเวลำทมนจะระเบดออกมำเมอไรกได ซงถำเหตกำรณแบบนเกดขนกหมำยควำมวำ บคคลนนไมสำมำรถทจะควบคมตวเองไดในขณะนน และถำไมสำมำรถดงสตของตวเองกลบมำไดอำจจะเกดเหตกำรณทนำเศรำใจคอ อำจจะกลำยเปนอำกำรของคนทเปนโรคจตโรคประสำทไปได แตปจจบนนกเปนทนำยนดวำ สงคมมแนวโนมทจะยอมรบกำรแสดงออกทำงอำรมณของแตบคคลมำกขน เรำกไมตองเกบกดใหมำกนก

- 19 -

ควำมฉลำดทำงอำรมณ (Emotional Quotient) ควำมหมำยของควำมฉลำดทำงอำรมณ ควำมฉลำดทำงอำรมณหรอเรยกอกอยำงหนงวำอคว (E.Q.) มผให

ควำมหมำยไวหลำยคนดวยกนดงน Bar-on ใหควำมหมำยของควำมฉลำดทำงอำรมณวำ เปนชดของ

ควำมสำมำรถสวนตวดำนอำรมณ และดำนสงคมของบคคลทสงผลตอควำมส ำเรจของเขำในกำรตอกรกบขอเรยกรอง และแรงกดดนจำกสภำพแวดลอมทงหลำยไดเปนอยำงด

Salovey and Mayer กลำววำ ควำมฉลำดทำงอำรมณ เปนควำมฉลำดทำงสงคมอกรปแบบหนงทประกอบดวยควำมสำมำรถในกำรรอำรมณและควำมรสกของตนเองและผอน สำมำรถแยกควำมแตกตำงของอำรมณทเกดขนและใชขอมลเหลำนเปนเครองชน ำในกำรคด และกระท ำสงตำง ๆ

กระทรวงสำธำรณสข, กรมสขภำพจต ใหควำมหมำยของควำมฉลำดทำงอำรมณวำ ควำมสำมำรถในกำรรบรและแสดงออกทำงอำรมณ รวมทงคณลกษณะทำงอำรมณทเหมำะสมกบวยและสงคม

แสงอษำ โลจนำนนท และกฤษณ รยำพร ไดใหค ำแปลเปนภำษำ ไทยของค ำวำ EQ วำคอกำรบรหำรอำรมณ ซงกคอ ควำมสำมำรถของบคคลในกำรตระหนกถงกำรใชปญญำก ำกบอำรมณของตนเองและกำรใชปญญำในกำรบรหำรอำรมณของผอน โดยในสวนของควำมสำมำรถในกำรใชปญญำก ำกบอำรมณของตนเอง หมำยรวมถงควำมสำมำรถในกำรรบรเขำใจสำมำรถคมและสรำงแรงกระตนจำกภำยในใหกบตวเองเพอใหเกดเปนแรงจงใจในกำรท ำงำนตำง ๆ ไดอยำงเหมำะสมถกกบกำลเทศะและถกท ำนองคลองธรรม พรอมทงมควำมสำมำรถในกำรแสดงออก ซงอำรมณของตนเอง ไดอยำงเหมำะสมถกกบกำลเทศะเชนกน ในสวนของกำรใช ปญญำก ำกบอำรมณของผอนหมำยรวมถง กำรเหนใจผอนสำมำรถรบรและเขำใจควำมรสกของผอน ใหก ำลงใจตลอดจนมควำมสำมำรถในกำรบรหำรอำรมณของผอนเพอกำรอยรวมกนอยำงมควำมสข

นงพงำ ลมสวรรณ กลำววำ อคว เปนค ำคอนขำงใหมเมอเทยบกบไอคว แตอควสำมำรถดงดดควำมสนใจคนไดมำก ท ำใหคนหนมำสนใจคณสมบตเรองอควของคนอยำงมำก อควเปนค ำมำจำกภำษำองกฤษวำ Emotional quotient

- 20 -

และยอวำ EQ ผเขยนหนงสอเลมนเปนชำวอเมรกนเชนกนชอ Daniel Goleman เขยนเมอป ค.ศ.1995

อคว นนหมำยถงควำมสำมำรถของคนดำนอำรมณ จตใจ และยงรวมถงทกษะกำรเขำสงคมดวย แตคนทวไปแลวจะไมคอยเขำใจหรอไมซำบซงนกวำวฒภำวะทำงอำรมณนนหมำยถงอะไร จงไมคอยมใครใหควำมสนใจมำกนก จนกระทงค ำวำอควเกดขน จงเปนค ำทตดตลำดเหมอนค ำวำไอคว คนจงหนมำสนใจและใหควำมส ำคญขนอยำงมำก ซงนบวำเปนสงทดทเดยว

อคว หมำยถง ควำมสำมำรถดำนตำง ๆ ทำงจตใจ อำรมณ และสงคมหลำยดำน

เทอดศกด เดชคง ใหควำมหมำยของควำมฉลำดทำงอำรมณวำ คอ ควำมสำมำรถของบคคลในกำรน ำไปสกำรเปนคนด มคณคำ และมควำมสข ค ำวำ เปนคนด รวมควำมหมำยของควำมเหนอกเหนใจผอน ซงกคอควำมเมตตำกรณำ ในแงของพทธศำสนำ สวนนกคอ “ศล” กคอขอปฏบตเพอขดเกลำมนษยนนเอง มคณคำนนสอดคลองกบกำรมสตรตว (awareness) สวนกำรมควำมสข เกดจำกกำรมองโลก เพอหำควำมสขใสตวเมอเกดควำมทกขกหำวธแกไข อนนคลำยกบกำรใช “ปญญำ” ควำมฉลำดทำงอำรมณในควำมหมำยน จะเนนทควำมพงพอใจ โดยไมไดไปจ ำกดวำจะตองท ำใหไดเปนผมยศถำบรรดำศกด มชอเสยง หรอมเงนทองมำกมำย

สรปไดวำ ควำมหมำยของควำมฉลำดทำงอำรมณดงกลำว คอ กำรทบคคล

สำมำรถรบรและแสดงออกทำงอำรมณไดเหมำะสมกบวยและสงคม ซงน ำไปสกำรเปนคนด มคณคำ และมควำมสข

ภำพท 6 ค ำคมส ำหรบอคว

ทมำ : หนงสอ มองวตถใหทะลถงธรรมะ

- 21 -

ควำมส ำคญของควำมฉลำดทำงอำรมณ ควำมฉลำดทำงอำรมณมควำมส ำคญทงตอตนเอง ตอผอน หรอตอสงคมมผ

กลำวถงควำมส ำคญของควำมฉลำดทำงอำรมณ ดงน วระวฒน ปนนตำมย (2542, หนำ 25) เสนอวำผทมอควทด จะ

เปนผทรจกใชควำมคดตออำรมณของตนเองและผอน ใหเกดประโยชนในทำงสรำงสรรคได เปนอยำงด ท ำใหผอนเปนสขและตนเองกเปนสขดวย ซงประโยชนของควำมฉลำดทำงอำรมณ ไดแก

1. พฒนำกำรดำนอำรมณ บคลกภำพของเดก ควำมฉลำดทำงอำรมณ มบทบำทในกำรก ำหนดบคลกภำพ

พงประสงคสรำงวฒภำวะทำงอำรมณทเหมำะสมกบวยวฒ มควำมสำมำรถในกำรปรบตวและแกไขปญหำทำงอำรมณ เชน ควำมเครยด และแรงกดดนตำง ๆ ในชวตไดเปนอยำงด

2. กำรสอสำรกำรแสดงควำมรสก อำรมณของตน ผทมควำมฉลำดทำงอำรมณสง จะมควำมสำมำรถในกำร

สอสำรกำรแสดงควำมรสกและแสดงอำรมณของตนไดอยำงถกตองเหมำะสม ตำมกำลเทศะ เขำใจควำมรสกของตนเองและผอน ยมไดแมจะรสกเศรำ รบฟงปญหำของผอนอยำงตงอกตงใจ ไมรสกแปลกแยกจำกเพอนมนษย จำกธรรมชำตและจำกชวตของตนเอง

3. กำรปฏบตงำน ผทมควำมฉลำดทำงอำรมณสง จะเปนผทใหกำรยอมรบผอน

มควำมคดรเรมสรำงสรรค สำมำรถสรำงผลผลตทสนองเปำหมำยได ลดกำรลำงำน ขำดงำนหรอยำยงำนทเกดจำกควำมขดแยงระหวำงบคคลเสรมสรำงกำรท ำงำนทประสำนสมพนธกนมำกขน

4. กำรใหบรกำร ผทมควำมฉลำดทำงอำรมณสง จะสำมำรถเขำใจผมำรบ

บรกำรไดอยำงถกตอง รบฟงควำมตองกำรของผรบบรกำรและตอบสนองควำมตองกำรของผรบบรกำรไดเปนอยำงด ท ำใหผรบบรกำรประทบใจ สรำงควำมจงรกภกดในกำรใช สนคำและบรกำรขององคกรมำกยงขน

- 22 -

5. กำรบรหำรจดกำร ผทมควำมฉลำดทำงอำรมณสง จะเปนผมอจฉรยภำพของ

ควำมเปนผน ำทมศลปะในกำรรจกใชคนและกำรครองใจคนได สำมำรถโนมนำวผอนใหท ำในสงทตนตองกำรไดส ำเรจ ไดงำนทมประสทธภำพและผรวมงำนมควำมสข ผน ำหรอ ผบรหำรทมควำมฉลำดทำงอำรมณสงจะเปนผทมค ำพดและกำรกระท ำทตรงกน (integrity) 6. กำรเขำใจชวตของตนเองและผอน

ผทมควำมฉลำดทำงอำรมณสง จะเปนผทมกำรศกษำใหเกดควำมเขำใจตนเอง (insight) กำรรจกและเขำใจตนเองตำมควำมเปนจรง โดยกำรมองดอำรมณของตนเองใหเขำใจแลวจะสำมำรถรจ กและเขำใจผอน ท ำใหเกดปฏสมพนธระหวำงกนมำกขนมควำมเขำใจชวตและกอใหเกดควำมสขตำมมำ

เทอดศกด เดชคง กลำววำประโยชนของควำมสำมำรถทำงอำรมณ แบงเปนดำนตอเฉพำะตว ตอครอบครว และตอสงแวดลอม ตอตนเองนน จะท ำใหเดกเรยนหนงสอไดอยำงมสมำธสงผลสมฤทธตอกำรเรยน รกกำรศกษำหำควำมร สำมำรถปรบอำรมณของตนเองไดอยำงเหมำะสม จงมควำมสขและสมควรตำมอตภำพ คอไมจ ำเปนตองมของเลนมำกหมำย ไมจ ำเปนตองไปเทยวบอยๆ เปนตน เมอเดกเตบโตขน เขำจะรถงเปำหมำยชวตตนเอง รจกปรบปรงตนเองอยเสมอ รวำ ตนตองกำรอะไร เปรยบเทยบกบศกยภำพของตนเองแลวเลอกเรยน เลอกท ำงำนไดอยำงเหมำะสม จะท ำงำนใหประสบควำมส ำเรจ ตองอำศยบคลกทออนนอม เนนกำรรวมมอกนท ำงำน หำกเกดควำมขดแยงหรอปญหำขนกตองพดคยปรบควำมเขำใจ ทกษะอปนสยอยำงนพบไดในผทมควำมฉลำดทำงอำรมณ

สรปไดวำ ถำบคคลมควำมฉลำดทำงอำรมณกจะสงผลดทงตอตน ตอผคนรอบขำง ตอสงคมสวนรวม สงผลดตอตนเองคอท ำใหตวเองมควำมสข เนองจำกมองโลกในแงด รจกจดกำรกบอำรมณตนเอง แกปญหำตำงๆ ไดดวยสต รจกเหนอกเหนใจผอน สำมำรถสรำงประโยชนใหกบตนเอง ผอน และสงคมไดอยำงสรำงสรรค

- 23 -

องคประกอบของควำมฉลำดทำงอำรมณ มผศกษำและแบงองคประกอบของควำมฉลำดทำงอำรมณ ดงน Salovey and Mayer กลำวถง องคประกอบส ำคญทท ำใหเกดควำมส ำเรจใน

ชวต ซงเกยวโยงไปถงควำมฉลำดทำงอำรมณ โดยแบงเปน 5 องคประกอบ คอ 1. กำรรจกอำรมณตนเอง หรอกำรตระหนกรในตนเอง เขำใจควำมรสกทเกดขนและสำมำรถแสดงอำรมณไดอยำงเหมำะสมในสถำนกำรณตำง ๆ

2. กำรจดกำรกบอำรมณ เปนควำมสำมำรถใจกำรควบคมควำมวตกกงวล ควำมโกรธ ควำมเศรำหมองและเขำใจถงผลของควำมลมเหลวทท ำใหขำดทกษะ ทำงอำรมณ บคคลทมควำมฉลำดทำงอำรมณสงจะสำมำรถเอำชนะปญหำตำง ๆ และแกไขตนเหตทท ำใหเกดอำรมณทไมปกตได

3. กำรมแรงจงใจในตนเอง เปนควำมสำมำรถในกำรใชอำรมณใหเปนแรงจงใจในกำรกระท ำสงตำง ๆ ใหบรรลเปำหมำยและเปนสงส ำคญทท ำใหบคคลมควำมสนใจสงตำง ๆ มแรงจงใจและควำมคดสรำงสรรค

4. กำรรจกและเขำใจอำรมณของบคคลอนควำมสำมำรถดำนนเปนพนฐำนของควำมสมพนธระหวำงบคคลท ำใหบคคลมควำมรสกไวและละเอยดออนในกำรเขำใจวำผอนตองกำรสงใด

5. ควำมสำมำรถในกำรจดกำรดำนควำมสมพนธระหวำงบคคล เปนควำมสำมำรถและทกษะในกำรจดกำรกบอำรมณของผอนในทำงทเหมำะสมท ำใหตนเปนทยอมรบของบคคลอน

กระทรวงสำธำรณสข, กรมสขภำพจต ไดพฒนำแนวคดเรองควำมฉลำดทำงอำรมณทประกอบดวยปจจย 3 ประกำร คอ

1. ควำมด 2. ควำมเกง 3. ควำมสข

ด หมำยถง ควำมสำมำรถในกำรควบคมอำรมณและควำมตองกำรของตนเอง รจกเหนใจผอน และมควำมรบผดชอบตอสวนรวม ซงมรำยละเอยดดงตอไปน

ควำมสำมำรถในกำรควบคมอำรมณและควำมตองกำรของตนเอง - รอำรมณและควำมตองกำรของตนเอง - ควบคมอำรมณและควำมตองกำรได - แสดงออกอยำงเหมำะสม

- 24 -

ควำมสำมำรถในกำรเหนใจผอน - ใสใจผอน - เขำใจและยอมรบผอน - แสดงควำมเหนใจอยำงเหมำะสม

ควำมสำมำรถในกำรรบผดชอบ - รจกกำรให รจกกำรรบ - รจกรบผด รจกใหอภย - เหนแกประโยชนสวนรวม

เกง หมำยถง ควำมสำมำรถในกำรรจกตนเอง มแรงจงใจ สำมำรถตดสนใจ แกปญหำและแสดงออกไดอยำงมประสทธภำพ ตลอดจนมสมพนธภำพทดกบผอน

ควำมสำมำรถในกำรรจกและสรำงแรงจงใจใหตนเอง - รศกยภำพของตนเอง - สรำงขวญและก ำลงใจใหตนเองได - มควำมมงมนทจะไปใหถงเปำหมำย

ควำมสำมำรถในกำรตดสนใจและแกปญหำ - รบรและเขำใจปญหำ - มขนตอนในกำรแกปญหำไดอยำงเหมำะสม - มควำมยดหยน

ควำมสำมำรถในกำรมสมพนธภำพกบผอน - รจกกำรสรำงสมพนธภำพทดกบผอน - กลำแสดงออกอยำงเหมำะสม - แสดงควำมเหนทขดแยงไดอยำงสรำงสรรค

สข หมำยถง ควำมสำมำรถในกำรด ำเนนชวตอยำงเปนสข มควำมภมใจในตนเองพอใจในชวต และมควำมสขสงบทำงใจ

ควำมภมใจในตนเอง - เหนคณคำในตนเอง - เชอมนในตนเอง

ควำมพงพอใจในชวต - รจกมองโลกในแงด - มอำรมณขน

- 25 -

- พอใจในสงทตนมอย ควำมสงบทำงใจ

- มกจกรรมทเสรมสรำงควำมสข - รจกผอนคลำย - มควำมสงบทำงจตใจ

สำมำรถสรปได ดงน ควำมฉลำดทำงอำรมณ = เขำใจตนเอง + เขำใจผอน + แกไขควำมขดแยงได เขำใจตนเอง >> เขำใจอำรมณ ควำมรสกและควำมตองกำรในชวตของ

ตนเอง เขำใจผอน >> เขำใจอำรมณควำมรสกของผอน และสำมำรถแสดงออกมำ

ไดอยำงเหมำะสม แกไขควำมขดแยงได >> เมอมปญหำสำมำรถแกไขจดกำรใหผำนพนไปได

อยำงเหมำะสมทงปญหำควำมเครยดในใจ หรอปญหำทเกดจำกกำรขดแยงกบผอน หรอควำมฉลำดทำงอำรมณ คอ - ฉลำดคด สำมำรถควบคมควำมคดได คดในทำงทดคดแงบวกและคด

อยำงสรำงสรรค - ฉลำดพด รจกพด รวำอะไรควรพดและอะไรไมควรพด เลอกพดในสง

ทดมประโยชนโดยหลกเลยงค ำพดทอำจจะท ำใหตนเองและผอนเดอดรอนได - ฉลำดท ำ “ท ำเปน” ไมใชแค “ท ำได” มควำมรควำมเชยวชำญในงำน

นนๆและกระท ำในสงท“ถกตอง” ไมใช“ถกใจ”โดยค ำนงถงควำมถกตองทำงจรยธรรม

- 26 -

กำรประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณและประสทธภำพของอำรมณ มกำรศกษำและพฒนำเครองมอในกำรวดควำมฉลำดทำงอำรมณหลำกหลำย

เครองมอ ซงสวนใหญเปนแบบวดใหม ๆ ทเรมพฒนำไมนำนนก จงยงไมมกำรยอมรบวำมคณสมบตเปนแบบทดสอบดำนจตใจทมมำตรฐำนได เนองจำกมกำรวดควำมแมนย ำของเครองมอไมมำกนก ตวอยำงของเครองมอในกำรประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณ มดงน

วระวฒน ปนนตำมย ไดกลำวถงเครองมอวดควำมฉลำดทำงอำรมณ ไดแก 1.แบบวดทใหรำยงำนตนเอง (self-report EQ measure) เชน

1.1 Trait meta-mood scale ของสโลเวยและคณะ ประกอบดวยขอค ำถำม 48 ขอ 3 องคประกอบ

1.1.1 ควำมเอำใจใสตออำรมณควำมรสก 1.1.2 ควำมชดเจนในกำรแยกแยะอำรมณควำมรสก 1.1.3 กำรปรบสภำวะอำรมณ

1.2 Emotional control questionnair สรำงโดย Roger และ Najarian เปนแบบประเมนควำมสำมำรถในกำรควบคมตนเองของผตอบแบบประเมนฉบบยอประกอบดวยขอค ำถำมจ ำนวน 32 ขอ 4 มต ไดแก

1.2.1 กำรย ำคด 1.2.2 กำรยบยงชงใจ 1.2.3 กำรควบคมตนเอง 1.2.4 กำรควบคมควำมกำวรำว

2. แบบทดสอบ EQ ตวอยำงเชน 2.1 Baron emotional quotient inventory (Baron EQ-I) สรำงขนเมอ

ป 1992 เปนเครองมอทเกำแกทสด สรำงจำกกำรวเครำะหองคประกอบของมำตรำวด EQ มองคประกอบ 5 หมวด 15 ดำน จ ำนวน 130 ขอควำม และอก 3 ขอ เปนขอตรวจสอบควำมเทยงตรงของกำรตอบโดยผตอบพจำรณำแตละขอควำมวำใชตนเอง ในระดบใน 1- ไมใชตนเอง ไปจนถง 5- เปนจรง เกยวกบตนเอง โดยใหเวลำตอบประมำณ 30-40 นำท แบบทดสอบประกอบดวย

2.1.1 องคประกอบภำยในตวบคคล 2.1.2 องคประกอบดำนระหวำงบคคล 2.2.3 องคประกอบดำนควำมสำมำรถในกำรปรบตว

- 27 -

2.1.4 องคประกอบทำงภำวะอำรมณโดยทวไป 2.2 EQ Map สรำงโดย Cooper and Sawaf เปนแบบวดทกษะ

ทำงดำนควำมฉลำดทำงอำรมณของผบรหำร โดยใหคดทบทวนเหตกำรณในรอบระยะเวลำทผำนมำวำคด รสกอยำงไร แบบทดสอบมองคประกอบ 5 หมวด 21 ดำน ประกอบดวยขอค ำถำม 259 ขอ ไดแก

2.2.1 ดำนสภำพแวดลอมในปจจบน 2.2.2 ดำนควำมรอบรดำนสภำวะอำรมณ 2.2.3 ดำนสมรรถนะของเชำวอำรมณ 2.2.4 ดำนควำมเชอและคำนยมดำนเชำวอำรมณ 2.2.5 ดำนผลของเชำวอำรมณ

กำรแปลผลของแบบทดสอบน ยงมปญหำเกยวกบตวแปรทำงวฒนธรรม

รวมกบยงขำดกำรตรวจสอบควำมจรงใจ ควำมเทยงตรงในกำรตอบของผตอบแบบสอบถำม

Emotional competence inventory-ECI สรำงโดย Goldman เปนกำรวดควำมฉลำดทำงอำรมณเชงสถำนกำรณเพอใหผตอบแบบสอบถำมเลอกตอบวำตนจะแสดงออกเชนไร จำกตวเลอก 4 ตวเลอกซงเปนแบบประเมนทพฒนำจำก Self-assessment questionnaire ของโบยทซส

กระทรวงสำธำรณสข, กรมสขภำพจต กำรวดอควเพงเกดขนเมอไมนำนมำน ไมมแบบมำตรฐำนทแนนอน เปนเพยงกำรประเมนเพอใหผวดมองเหนควำมบกพรองของควำมสำมำรถทำงอำรมณทตองพฒนำแกไข กรมสขภำพจตไดพฒนำแบบประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณ โดยประเมนจำกควำมสำมำรถหลก 3 ดำน คอ ด เกง สข ซงแยกเปนดำนยอยได 9 ดำน ดงน

ด

ควบคมอำรมณและควำมตองกำรของตนเอง เหนใจผอน รบผดชอบ

เกง

รจกและมแรงจงใจในตนเอง ตดสนใจและแกปญหำ

- 28 -

มสมพนธภำพกบผอน สข

ภมใจในตนเอง พงพอใจในชวต มควำมสขสงบ

จำกกำรศกษำเคร องมอประ เมนควำมฉลำดทำงอำรมณ ดงกลำว

ขำงตน ผวจยมควำมเหนวำ กำรประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณ มกำรประเมนอย 3 ดำน ไดแก กำรเปนคนด กำรเปนคนเกง และเปนคนทมควำมสข

ภำพท 7 ควำมฉลำดทำงอำรมณ มแคไหน ทมำ : www. kapook.com

- 29 -

แบบประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณของกรมสขภำพจต ค ำชแจง

แบบประเมนนเปนประโยคทมขอควำมเกยวของกบอำรมณและควำมรสกทแสดงออกในลกษณะตำง ๆ แมวำบำงประโยคอำจไมตรงกบททำนเปนอยกตำม ขอใหเลอกค ำตอบทตรงกบตวทำนมำกทสด ไมมค ำตอบทถกหรอผด ดหรอไมด โปรดตอบตำมควำมเปนจรง และตอบทกขอ เพอทจะไดรจกตนเองและวำงแผนพฒนำตนตอไป

ค ำตอบม 4 ค ำตอบ ส ำหรบขอควำมแตละประโยคคอ ไมจรง จรงบำงครง คอนขำงจรง และจรงมำก โปรดเลอกชองททำนคดวำตรงกบตวทำนมำกทสด

ขอควำม

ไมจรง

จรงบ

ำงครง

คอนข

ำงจรง

จรงม

ำก

คะแน

น

1. เวลำโกรธหรอไมสบำยใจ ฉนรบรไดวำเกดอะไรขนกบฉน

2. ฉนบอกไมไดวำอะไรท ำใหฉนรสกโกรธ

3. เมอถกขดใจ ฉนมกรสกหงดหงดจนควบคมอำรมณไมได

4. ฉนสำมำรถคอยเพอใหบรรจเปำหมำยทพอใจ

5. ฉนมกมปฏกรยำโตตอบรนแรงตอปญหำเพยงเลกนอย

6. เมอถกบงคบใหท ำในสงทไมชอบ ฉนจะอธบำยเหตผลจนผอนยอมรบได

รวม 8. ฉนไมสนใจกบควำมทกขของผอนทฉนไมรจก

9. ฉนไมยอมรบในสงทผอนท ำตำงจำกทฉนคด

10. ฉนยอมรบไดวำผอนกอำจมเหตผลทจะไมพอใจกำรกระท ำของฉน

11. ฉนรสกวำผอนชอบเรยกรองควำมสนใจมำกเกนไป

12. แมจะมภำระทตองท ำ ฉนกยนดรบฟงควำมทกขของผอนทตองกำรควำมชวยเหลอ

รวม 13. เปนเรองธรรมดำทจะเอำเปรยบผอนเมอมโอกำส

14. ฉนเหนคณคำในน ำใจทผอนมตอฉน

15. เมอท ำผดฉนสำมำรถกลำวค ำ "ขอโทษ" ผอนได

16. ฉนยอมรบขอผดพลำดของผอนไดยำก

17. ถงแมจะตองเสยประโยชนสวนตวไปบำง ฉนกยนดทจะท ำเพอสวนรวม

- 30 -

18. ฉนรสกล ำบำกใจในกำรท ำสงใดสงหนงเพอผอน

รวม 19. ฉนไมรวำฉนเกงเรองอะไร

20. แมจะเปนงำนยำก ฉนกมนใจวำสำมำรถท ำได

21. เมอท ำสงใดไมส ำเรจ ฉนรสกหมดก ำลงใจ

22. ฉนรสกมคณคำเมอไดท ำสงตำง ๆ อยำงเตมควำมสำมำรถ

23. เมอตองเผชญกบอปสรรคและควำมผดหวง ฉนกจะไมยอมแพ

24. เมอเรมท ำสงหนงสงใด ฉนมกท ำตอไปไมส ำเรจ

รวม 25. ฉนพยำยำมหำสำเหตทแทจรงของปญหำโดยไมคดเอำเองตำมใจชอบ

26. บอยครงทฉนไมรวำอะไรท ำใหฉนไมมควำมสข

27. ฉนรสกวำกำรตดสนใจแกปญหำเปนเรองยำกส ำหรบฉน

28. เมอตองท ำอะไรหลำยอยำงในเวลำเดยวกน ฉนตดสนใจไดวำจะท ำอะไรกอนหลง

29. ฉนล ำบำกใจเมอตองอยกบคนแปลกหนำหรอคนทไมคนเคย

30. ฉนทนไมไดเมอตองอยในสงคมทมกฎระเบยบขดกบควำมเคยชนของฉน

รวม 31. ฉนท ำควำมรจกผอนไดงำย

32. ฉนมเพอนสนทหลำยคนทคบกนมำนำน

33. ฉนไมกลำบอกควำมตองกำรของฉนใหผอนร

34. ฉนท ำในสงทตองกำรโดยไมท ำใหผอนเดอดรอน

35. เปนกำรยำกส ำหรบฉนทจะโตแยงกบผอน แมจะมเหตผลเพยงพอ

36. เมอไมเหนดวยกบผอน ฉนสำมำรถอธบำยเหตผลทเขำยอมรบได

รวม 37. ฉนรสกดอยกวำผอน

38. ฉนท ำหนำทไดด ไมวำจะอยในบทบำทใด

39. ฉนสำมำรถท ำงำนทไดรบมอบหมำยไดดทสด

40. ฉนไมมนใจในกำรท ำงำนทยำกล ำบำก

รวม 41. แมสถำนกำรณจะเลวรำย ฉนกมควำมหวงวำจะดขน

- 31 -

ต อบไ ม จ ร ง ใ ห 1 ค ะ แน น

ต อบจร ง บาง ค ร ง ใ ห 2 ค ะ แน น

ต อบค อน ข าง จ ร ง ใ ห 3 ค ะ แน น

ต อบจร ง ม าก ใ ห 4 ค ะ แน น

ต อบไ ม จ ร ง ใ ห 4 ค ะ แน น

ต อบจร ง บาง ค ร ง ใ ห 3 ค ะ แน น

ต อบค อน ข าง จ ร ง ใ ห 2 ค ะ แน น

ต อบจร ง ม าก ใ ห 1 ค ะ แน น

42. ทกปญหำมกมทำงออกเสมอ

43. เมอมเรองทท ำใหเครยด ฉนมกปรบเปลยนใหเปนเรองผอนคลำยหรอสนกสนำนได

44. ฉนสนกสนำนทกครงกบกจกรรมในวนสดสปดำหและวนหยดพกผอน

46. ฉนพอใจกบสงทฉนเปนอย

รวม 47. ฉนไมรวำจะหำอะไรท ำ เมอรสกเบอหนำย

48. เมอวำงเวนจำกภำระหนำท ฉนจะท ำในสงทฉนชอบ

49. เมอรสกไมสบำยใจ ฉนมวธผอนคลำยอำรมณได

50. ฉนสำมำรถผอนคลำยตนเองได แมจะเหนดเหนอยจำกภำระหนำท

51. ฉนไมสำมำรถท ำใจใหเปนสขไดจนกวำจะไดทกสงทตองกำร

52. ฉนมกทกขรอนกบเรองเลก ๆ นอย ๆ ทเกดขนเสมอ

รวม

เกณฑกำรใหคะแนน

กำรใหคะแนน จะแบงขอควำมออกเปน 2 กลม กลมท 1 ไดแกขอ

แตละขอใหคะแนน ดงน

กลมท 2 ไดแกขอ

แตละขอใหคะแนน ดงน

1 2 6 7 10 12 14 15 17 20 22 23 25 28 31 32 34 36 38 39 41 42 43 44 46 48 49 50

2 3 5 8 9 11 13 16 18 19 21 24 26 27 29 30 33 35 37 40 45 47 51 52

- 32 -

กำรรวมคะแนน ดำนด หมำยถง ควำมสำมำรถในกำรควบคมอำรมณและควำมตองกำรของ

ตนเอง รจกเหนใจผอน และมควำมรบผดชอบตอสวนรวม ดำนเกง หมำยถง ควำมสำมำรถในกำรรจ กตนเอง มแรงจงใจ สำมำรถตดสนใจแกปญหำและแสดงออกไดอยำงมประสทธภำพ รวมทงมสมพนธภำพทดกบผอน

ดำนสข หมำยถง ควำมสำมำรถในกำรด ำเนนชวตอยำงเปนสข

หลงจำกรวมคะแนนแตละดำนเสรจแลว น ำคะแนนทไดไปท ำเครองหมำยลงบนเสนประ

ในกรำฟควำมฉลำดทำงอำรมณแลวลำกเสนใหตอกน และพจำรณำวำมคะแนนใดทสงหรอต ำกวำชวงคะแนนปกต

ผลทไดเปนเพยงกำรประเมนโดยสงเขป คะแนนทไดต ำกวำชวงคะแนนปกต ไมไดหมำยควำมวำทำนมควำมปกตในดำนนน เพรำะดำนตำง ๆ เหลำนเปนสงทมกำรพฒนำและเปลยนแปลงตลอดเวลำ ดงนน คะแนนทไดต ำจงเปนขอเตอนใจใหทำนหำแนวทำงในกำรพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณในดำนนน ๆ ใหมำกยงขน

ส ำหรบรำยละเอยดและแนวทำงกำรพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณมอยในหนงสออคว : ควำมฉลำดทำงอำรมณ หรอคมอควำมฉลำดทำงอำรมณ (ส ำหรบประชำชน) ของ กรมสขภำพจต รวมทงทำนสำมำรถเขำรวมกจกรรมพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณททำงกรมสขภำพจตหรอหนวยงำนอนทเกยวของจดขน

ดำน ดำนยอย กำรรวมคะแนน ผลรวมของคะแนน

ด

1.1 ควบคมตนเอง รวมขอ 1 – ขอ 6

1.2 เหนใจผอน รวมขอ 7 – ขอ 12

1.3 รบผดชอบ รวมขอ 13 – ขอ 18

เกง

2.1 มแรงจงใจ รวมขอ 19 – ขอ 24

2.2 ตดสนและแกปญหำ รวมขอ 25 – ขอ 30

2.3 สมพนธภำพ รวมขอ 31 – ขอ 36

สข

3.1 ภมใจตนเอง รวมขอ 37 – ขอ 40

3.2 พอใจตนเอง รวมขอ 41 – ขอ 46

3.3 สขสงบทำงใจ รวมขอ 47 – ขอ 52

- 33 -

กร าฟ ค ว าม ฉ ลาด ท าง อาร ม ณ ( 1 8 - 2 5 ) 5 10 15 20 25 ค ะ แน น เฉ ลย

1 .1 ค ว บ ค ม ต น เอง ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 4 - 1 8 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 5 .5

1 .2 เห น ใ จผ อน ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 8 .1

1 .3 ร บ ผ ด ช อบ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 7 - 2 3 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 9 .6

2 .1 ม แร ง จง ใ จ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 8 .0

2 .2 ต ด ส น และ แกป ญห า ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 4 - 2 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 6 .8

2 .3 ส ม พ น ธ ภ าพ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 7 .5

3 .1 ภ ม ใ จต น เอง ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 9 - 1 3 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 1 .4

3 .2 พ อใ จช ว ต ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 6 - 2 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 9 .0

3 .3 ส ข ส ง บ ท าง ใ จ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 8 .1

กร าฟ ค ว าม ฉ ลาด ท าง อาร ม ณ ( 2 6 - 6 0 ) 5 10 15 20 25 ค ะ แน น เฉ ลย

1 .1 ค ว บ ค ม ต น เอง ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 4 - 1 8 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 5 .6

1 .2 เห น ใ จผ อน ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 8 .5

1 .3 ร บ ผ ด ช อบ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 7 - 2 3 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 0 .3

2 .1 ม แร ง จง ใ จ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 8 .8

2 .2 ต ด ส น และ แกป ญห า ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 4 - 2 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 8 .1

2 .3 ส ม พ น ธ ภ าพ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 7 .8

3 .1 ภ ม ใ จต น เอง ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 9 - 1 3 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 2 .1

3 .2 พ อใ จช ว ต ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 6 - 2 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 9 .4

3 .3 ส ข ส ง บ ท าง ใ จ ช ว ง ค ะ แน น ป กต = 1 5 - 2 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 9 .2

คำชวงคะแนนเกณฑเฉลยของแบบประเมน 1. แบบประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณ ส ำหรบวยรน อำย18 -25 ป

2. แบบประเมนควำมฉลำดทำงอำรมณ ส ำหรบผใหญ อำย 26-60 ป

กรณคะแนนกำรประเมนแตกตำงจำกคำปกต 2.1 คะแนนต ำกวำคำปกต บงบอกวำจ ำเปนตองไดรบกำรพฒนำควำมฉลำด

ทำงอำรมณ ในดำนนนๆใหดยงขน 2.2 คะแนนสงกวำคำปกต ตองพจำรณำเปนดำนยอย เพรำะบำงดำน

คะแนนสงกไมบงบอก วำมควำมฉลำดทำงอำรมณดำนนนๆอยในเกณฑดหรอดมำกกวำผอน หรอบำงดำนกำรแปลผลอำจ ตองพจำรณำรวมกบดำนอนๆทมควำมเชอมโยงและเกยวของกนไมสำมำรถพจำรณำเฉพำะดำนนนๆ ดำนเดยวไดดงน

- 34 -

1. ดำนด ขอ1.1 ควบคมอำรมณ ใหพจำรณำเชอมโยงกบขอ3.3 สขสงบทำงใจโดยถำ ขอ3.3 มคะแนนสงดวยแสดงวำสำมำรถควบคมอำรมณไดด แตถำขอ3.3 คะแนนต ำแสดงวำเปนคนเกบกดอำรมณควรหำวธผอนคลำย ขอ1.2 เหนใจผอน กรณมคะแนนสงมำก แสดงวำเหนใจผอนมำกไปทกขแทนหรอวนวำยกบชวตคนอนเกนไป

ขอ1.3 รบผดชอบ ใหพจำรณำเชอมโยงกบขอ3.3 สขสงบทำงใจโดย ถำขอ3.3คะแนนต ำแสดงวำเปนคนรบผดชอบมำกเกนไปตองผอนถำยออกหรอมอบหมำยใหผอนท ำบำง

2. ดำนเกง

ขอ2.2 ตดสนใจและแกปญหำ กรณมคะแนนสง แสดงวำเปนคนทมองวำทกปญหำ มทำงออกแตกรณมคะแนนต ำแสดงวำเปนคนทมองวำทกทำงออกมปญหำ ขอ2.3 สมพนธภำพ กรณมคะแนนสง แสดงวำเปนคนทมควำมสำมำรถในกำรสอสำรและสำมำรถไกลเกลยปญหำได

3. ดำนสข

ขอ3.1 ภมใจตนเอง กรณมคะแนนสงมำกแสดงวำเปนคนหลงตวเอง ขอ3.2 พอใจชวต กรณมคะแนนสง แสดงวำเปนคนทสำมำรถพลกวกฤตเปน

โอกำสได ขอ3.3 สขสงบทำงใจ กรณมคะแนนสงแสดงวำเปนคนทมภมค มกนตอภำวะ

อนๆได

- 35 -

กำรจดกจกรรมพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณ

กำรจดกจกรรมพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณหรอ กำรจดกจกรรม “ฝกคดแกปญหำพฒนำEQ” ใชกระบวนกำรจดกจกรรมเพอพฒนำสมำชก โดยกำรเรยนรแบบมสวนรวม (Participatorylearning) เนนสมำชกเปนศนยกลำงประกอบดวยหลกกำรเรยนร 2 อยำง คอ

1. กำรเรยนรเชงประสบกำรณ(Experiential learning) 2. กำรเรยนรดวยกระบวนกำรกลม(Group Process)มงเนนใหสมำชกได

รวมกนอภปรำยแลกเปลยนและฝกทกษะตำงๆ โดยมหลกกำรดงน

กำรเรยนรเชงประสบกำรณ (Experiential learning) เปนกำรเรยนรทอำสำสมคร/แกนน ำเยำวชนมงเนนใหสมำชกสรำงควำมรจำก

ประสบกำรณเดม มลกษณะทส ำคญ 5 ประกำร คอ 1. เปนกำรเรยนรทอำศยประสบกำรณของสมำชก 2. ท ำใหเกดกำรเรยนรใหมๆททำทำยอยำงตอเนอง และเปนกำรเรยนรเชง

รก (Active Learning) คอผเรยนตองท ำกจกรรมตลอดเวลำไมไดนงฟงกำรบรรยำยอยำงเดยว

3. มปฏสมพนธระหวำงสมำชกดวยกนเอง แ ล ะ ร ะ ห ว ำ ง ส ม ำ ช ก ก บอำสำสมคร/แกนน ำเยำวชน

4. ปฏสมพนธทมท ำใหเกดกำรขยำยตวของเครอขำยควำมรททกคนมอยออกไปอยำงกวำงขวำง

5. อำศยกำรสอสำรทกรปแบบ เชน กำรพดหรอเขยน กำรวำดรป กำรแสดงบทบำทสมมต เปนเครองมอในกำรแลกเปลยนกำรวเครำะหและสงเครำะหควำมร

องคประกอบของกำรเรยนรเชงประสบกำรณในกำรจดกจกรรมกำรเรยนรแบบมสวนรวม ประกอบดวย

1. ประสบกำรณ (Experience) อำสำสมคร/แกนน ำเยำวชนชวยใหสมำชกน ำประสบกำรณเดม ของตนมำพฒนำเปนองคควำมร

2. กำรสะทอนควำมคดเหนและถกเถยง (Reflex and Discussion)อำสำสมคร/แกนน ำเยำวชน ชวยใหสมำชกไดมโอกำสแสดงออกเพอแลกเปลยนควำมคดเหนและเรยนรซงกนและกนอยำงลกซง

- 36 -

3. เขำใจและเกดควำมคดรวบยอด (Understanding and Conceptualization)สมำชก เกดควำมเขำใจและน ำไปสกำรเกดควำมคดรวบยอด อำจเกดขนโดยสมำชกเปนฝำยรเรมแลวอำสำสมคร/ แกนน ำเยำวชนชวยเตมแตงใหสมบรณ หรอในทำงกลบกน อำสำสมคร/แกนน ำเยำวชนเปนผน ำทำงและ สมำชกเปนผสำนตอจนควำมคดนนสมบรณเปนควำมคดรวบยอด

4. กำรทดลองหรอประยกตแนวคด (Experiment/Application) สมำชกเอำกำรเรยนรทเกดขน ใหมไปประยกตใชในสถำนกำรณตำงๆ จ น เ ก ด เ ป น แ น ว ท ำ งปฏบตของสมำชกเอง

ภำพท 8 แผนภำพ องคประกอบ 4 ประกำรของกำรจดกจกรรมเรยนรแบบมสวนรวม

ทมำ : kanchit004.wordpress.com ควำมสมพนธขององคประกอบทง 4 ประกำรจะเปนไปอยำงพลวตรโดยอำจ

เรมจำกจดใดจดหนง และเคลอนยำยไปมำระหวำงองคประกอบตำงๆดงนนในแงของกำรด ำเนนกจกรรมอำจเรมตนทจดใดกอนกได แตส ำคญทกำรจดกระบวนกำรใหครบทกองคประกอบ

กำรเรยนรดวยกระบวนกำรกลม (Group Process) กระบวนกำรกลม (Group Process)

กำรเรยนสงสด มสวนรวมสงสด + บรรลงำนสงสด (Maximum Participation) (Maximum Performance)

- 37 -

กำรมสวนรวมสงสด (Maximum Performance) ของสมำชกขนอยกบกำรออกแบบกลม ซงมตงแตกลมเลกทสด คอ 2 คน จนกระทงกลมใหญกลมแตละประเภทมขอดและขอจ ำกดตำงกน สมำชกทกคนควรมสวนรวมในทกกจกรรมของแตละองคประกอบฉะนนอำสำสมคร/แกนน ำเยำวชนจงตองพจำรณำตำมจ ำนวนของสมำชก

กระบวนกำรกลมจะชวยใหสมำชกมสวนรวม ดวยกำรออกแบบกลมทเหมำะสมและชวยใหบรรลงำนหรอวตถประสงคดวยกำรออกแบบงำนทเหมำะสม

กำรบรรลงำนสงสด (Maximum Performance) ถงแมอำสำสมคร/แกนน ำเยำวชนจะออกแบบกลมใหสมำชกทกคนมสวนรวมในกำรท ำกจกรรมแลวกตำม แตสงส ำคญอกอยำงหนงทจะท ำให สมำชกบรรลงำนสงสดได คอ กำรออกแบบงำนซงเปนกจกรรมทอำสำสมคร/แกนน ำเยำวชนจะตองจดท ำ เปนใบงำนทก ำหนดใหสมำชกท ำกจกรรมใหบรรลตำมวตถประสงคกำรเรยนรในแผนกำรสอน กำรเรยนสงสด กำรมสวนรวม + บรรลงำนสงสด

กำรออกแบบกลม กำรออกแบบงำน

กำรออกแบบกลมเพอกำรมสวนรวมสงสด อำสำสมคร/แกนน ำเยำวชน ตองพจำรณำออกแบบกลมใหเหมำะสมกบ

ผเรยนและกจกรรม ในแตละองคประกอบของกำรเรยนร กลมแตละประเภทมขอบงใชและขอจ ำกดดงตอไปน

1) ควำมยำกงำยในกำรมสวนรวม กลม 2 คนมสวนรวมไดมำกกวำ กลมอนๆ

2) ควำมลกซงของกำรแสดงควำมคดเหนหรอผลงำน ก ล ม เ ล กสมำชกจะแสดงควำมคดเหนได ลกซงกวำกลมทมขนำดเลกลงมำ

3) กำรจดสรรบทบำทของสมำชกในกำรเขำกลมแตละประเภท 3.1) ไมมกำรก ำหนดบทบำทในกลม 2 คน / กล มยอยระดมสมอง และกลมใหญ

3.2) มกำรก ำหนดบทบำทในกลม 3 คน และกลมเลก

- 38 -

กจกรรม “ฝกคดแกปญหำพฒนำ EQ” ประกอบดวยชดกจกรรมดงน 1. กจกรรมชด “กำรพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณดำนด” ประกอบดวย

- ควำมสำมำรถในกำรควบคมอำรมณและควำมตองกำรของตนเอง - ควำมสำมำรถในกำรเหนใจผอน

- ควำมสำมำรถในกำรรบผดชอบ 2. กจกรรมชด “กำรพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณดำนเกง” ประกอบดวย

- ควำมสำมำรถในกำรรจกและสรำงแรงจงใจใหตนเอง - ควำมสำมำรถในกำรตดสนใจแกปญหำ

- ควำมสำมำรถในกำรมสมพนธภำพกบผอน 3. กจกรรมชด “กำรพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณดำนสข” ประกอบดวย

- มควำมภมใจในตนเอง - มควำมพงพอใจในชวต - มควำมสงบทำงใจ ทงน ในกำรจดกจกรรมพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณควรเรยงล ำดบ

กจกรรมทมวตถประสงค พฒนำตงแตดำนด เกง และสข ตำมล ำดบ

แนวทำงกำรคดเลอกกจกรรมเพอพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณ (EQ) วตถประสงค ขอเสนอแนะ

สรำงสมพนธภำพภำยในกลม

ใหเลอกกจกรรมตำมควำมเหมำะสม ของสถำนท แ ละกล ม และ เลอกท ำกจกรรมในกลม นทกครงทจะเรมท ำ ก จ ก ร รมอ นห ร อ แท รกร ะหว ำ งท ำ กจกรรมเพอควำมสนกสนำน

เปนกจกรรมหลกส ำหรบพฒนำEQดำนด1) ควบคมอำรมณและควำมตองกำรของตนเอง 2) เหนใจผอน 3) รบผดชอบ

เ ป นก จก ร รมท ต อ งท ำ ในกำรจด กจกรรมเพอพฒนำควำมฉลำดทำง อำรมณดำนดโดยเรยงล ำดบ

- 39 -

วตถประสงค ขอเสนอแนะ

เปนกจกรรมหลกส ำหรบพฒนำEQ ดำนเกง 1) รจกและมแรงจงใจในตนเอง 2) ตดสนใจและแกปญหำ 3) มสมพนธภำพกบผอน

เ ป นก จก ร รมท ต อ งท ำ ในกำรจด กจกรรมเพอพฒนำควำมฉลำดทำง อำรมณดำนเกงโดยเรยงล ำดบ

เปนกจกรรมหลกส ำหรบพฒนำEQ ดำนสข 1) ภมใจในตนเอง 2) พงพอใจในชวต 3) มควำมสขสงบ

เ ป นก จก ร รมท ต อ งท ำ ในกำรจด กจกรรมเพ อพฒนำควำมฉลำดทำง อำรมณดำนสขโดยเรยงล ำดบ

เปนกจกรรมเสรมส ำหรบพฒนำEQ ดำนด

กจกรรมเสรมเพอพฒนำควำมฉลำด ทำงอำรมณดำนด ทสำมำรถเลอกจด เพมเตมไดหลงจำกจดกจกรรม

เปนกจกรรมเสรมส ำหรบพฒนำEQ ดำนเกง

กจกรรมเสรมเพอพฒนำควำมฉลำด ทำงอำรมณดำนเกง ทสำมำรถเลอกจดเพมเตมไดหลงจำกจดกจกรรม

เปนกจกรรมเสรมส ำหรบพฒนำEQ ดำนสข

กจกรรมเสรมเพอพฒนำควำมฉลำด ทำงอำรมณดำนสข ทสำมำรถเลอกจดเพมเตมไดหลงจำกจดกจกรรม

ภำพท 9 ลกของเรำ เกง

ทมำ : slideplayer.in.th/slide/1892272/

- 40 -

ตวอยำง กจกรรมเพอพฒนำควำมฉลำดทำงอำรมณ กจกรรม คนฉอง สองตวเอง

เปนกจกรรมทตองกำรใหทกคนไดแสดงออกซงทำทำงตำง ๆ เชน แสดงทำทำงขณะสองกระจก

วตถประสงค 1. เพอใหเกดควำมคดสรำงสรรค

2. เพอสรำงควำมสมพนธ

จ ำนวนสมำชก 50 คน

อปกรณ -

สถำนท หองอบรม

ระยะเวลำด ำเนนกจกรรม 10 นำท

ขนตอนกำรด ำเนนกจกรรม 1. ใหสมำชกจบคกน 2. ใหคนหนงเปนกระจก สวนอกคนหนงเปนผสองกระจก และท ำทำทำง 3. ใหมอซำย หรอมอขวำของทงสองคนยนกนไว 4. ฝำยสองกระจกจะท ำทำอยำงไร ฝำยทเปนกระจกกตองท ำตำมเชนกน 5. หลงจำกด ำเนนกจกรรมไดสกพก กใหสบเปลยนกนท ำหนำทบำง คอ ใคร

เปนผท ำทำทำง ใหมำเปนกระจกใครเคยเปนกระจกกใหมำท ำทำทำง 6. เสรจแลวใหสลบคกน ผลดกนเปนกระจก และผลดกนแสดงทำทำง

- 41 -

กจกรรม อำนภำษำกำย- ทำยเขำพด

วตถประสงค 1. ใหเหนอปสรรคในกำรสอสำร

2. เหนประโยชนของกำรสอควำมหมำยทดและถกตอง 3. เสรมสรำงบรรยำกำศของกจกรรม

จ ำนวนสมำชก 80 - 100 คน แบงเปนกลม ๆ ละ 8 -10 คน

อปกรณ สลำกขอควำม ค ำคม หรอสภำษต

สถำนท ในหองฝกอบรม หรอสนำมหญำกได

ระยะเวลำด ำเนนกจกรรม 5 -10 นำท

ขนตอนกำรด ำเนนกจกรรม

1. แจงใหแตละทมสงตวแทนไมเกน 2 คน ออกมำรวมเกม โดยจะจบสลำกชดขอควำมทได วำแตละทมจะไดขอควำมอะไร 2. เมอพรอมแลวใหแตละทมผลดกนออกมำสอสำร ดวยภำษำกำย แลวใหแตละทมทำยเปนภำษำพดวำ ทแตละทมใบใหจะตควำมเปนขอควำม ค ำคม สภำษต หรอประโยค 3. ขณะแสดงภำษำกำยหำมพด หรอสงเสยงใหแตละทมเขำใจ หรอตควำมไดงำย 4. ใหผใบดวยภำษำกำยเฉลยเปนภำษำพด แลวใหคะแนน 5. ผน ำกจกรรมสรปตำมวตถประสงค

- 42 -

บรรณำนกรม

กระทรวงสำธำรณสข, กรมสขภำพจต. (2544). รายงานวจยการพฒนาแบบ ประเมนความฉลาดทางอารมณส าหรบประชาชนไทย อาย 12-60 ป.

นนทบร : ส ำนกพมพวงศกมลโปรดกชน. กระทรวงสำธำรณสข, กรมสขภำพจต. (2546). สขภาพจตไทย พ.ศ. 2545-2546.

กรงเทพมหำนคร: ส ำนกพมพองคกำรรบสงสนคำและพสดภณฑ. กรมสขภำพจต,กระทรวงสำธำรณสข.(2556). คมอการจดกจกรรม “ฝกคด

แกปญหา พฒนา EQ” ส าหรบอาสาสมคร / แกนน า ศนยเพอนใจ TO BE NUMBER ONE ฉบบปรบปรง ป 2556 . นนทบร : โรงพมพชมนมสหกรณกำรเกษตรแหงประเทศไทย.

คณำจำรยภำควชำจตวทยำ มหำวทยำลยเชยงใหม.(2535). จตวทยาทวไป. เชยงใหม. มหำวทยำลยเชยงใหม.

เทอดศกด เดชคง. (2547ข). ความฉลาดทางอารมณสสตและปญญา (พมพครง ท 10). กรงเทพมหำนคร : ส ำนกพมพมตชน.

นงพงำ ลมสวรรณ. (2547). เลยงลกถกวธ ชวเปนสข (พมพครงท 9). กรงเทพมหำนคร:โรงพมพแปลนพรนตงเพลส. วรยทธ พรมเมอง . (2552). ความหมายของอารมณ . เขำถงไดจำก

https://www.l3nr.org/posts/209846. (วนทคนขอมล 3 กมภำพนธ 2558) วระวฒน ปนนตำมย. (2542). เชาวนอารมณ (EQ): ดชนวดความสข และ

ความส าเรจ ของชวต (พมพครงท 2). กรงเทพมหำนคร: ส ำนกงำนพมพ เอกซเปอรเนต. แสงอษำ โลจนำนนท และกฤษณ รยำพร. (2544). EQ with Thai SMILE การ

บรหารอารมณดวยรอยยมแบบไทยๆ (พมพครงท 6). กรงเทพมหำนคร : ส ำนกพมพมตรนรำกำรพมพ. Bernstein. D. A. and others. (1988) Psychology. Boston : Houghton Mifflin

Company. Feldman. R. S. (1996) Understanding Psychology. (4thed.) New York :

McGraw Hill,Inc.