Εναλλακτικές μορφές διδασκαλίας και μάθησης

Γιώργος Π. ΜαρκατάτοςΥπεύθυνος Τμήματος Σχολικών Δραστηριοτήτων Α΄/θμιας Εκπαίδευσης Ηρακλείου

Ορισμένες βασικές αρχές Προσανατολίζονται στα ενδιαφέροντα των μαθητών. Αναφέρονται σε θέματα, καταστάσεις, προβλήματα

καθημερινής ζωής. Διακρίνονται από κοινωνική πρακτική και αξία. Εμπεριέχουν στοχευμένες δράσεις. Εμπλέκουν πολλές αισθήσεις. Χαρακτηρίζονται βιωματικές. Καλλιεργούν δημιουργικότητα και φαντασία. Συνδυάζουν χειρωνακτική και πνευματική εργασία. Ενθαρρύνουν την κοινωνική μάθηση. Βασίζονται σε διεπιστημονική-διαθεματική προσέγγιση. Αξιοποιούν σύγχρονα μέσα και μεθόδους.

Διαθεματικότητα-Διεπιστημονικότητα

Διαθεματική προσέγγιση: Πολύπλευρη διερεύνηση και μελέτη ενός θέματος που άπτεται πολλών γνωστικών αντικειμένων (επίκεντρο το θέμα).

Διεπιστημονική προσέγγιση: Το να προσδιορίζεται ένα θέμα μέσα από διάφορα γνωστικά αντικείμενα (επίκεντρο το γνωστικό αντικείμενο).

Παραδείγματα βιωματικής διδασκαλίας

Προσομοίωση. «Εικονικά» περιβάλλοντα για διερεύνηση και πειραματισμό πραγματικών καταστάσεων.

Παιχνίδι ρόλων. Υποδύονται ρόλους και συμμετέχουν σε μορφή θεατρικού παιχνιδιού διαφόρων καταστάσεων, υπαρκτών ή θεωρητικών. Συνίσταται και η αντιστροφή ρόλων.

Debate (αντιπαράθεση). Χωρίζουμε τους μαθητές σε δυο ομάδες που καλούνται να υπερασπιστούν δυο αντίθετες θέσεις προβάλλοντας επιχειρήματα

Δραματοποίηση. Χρήση υποκριτικής ικανότητας για παρουσίαση ενός κειμένου.

Στρογγυλό τραπέζι . Κάποιοι αναλαμβάνουν να αναλύσουν και να συζητήσουν ένα θέμα από όλες τις πιθανές οπτικές γωνίες, ενώ άλλοι καταθέτουν απόψεις ή απορίες.

Επισκέψεις. Σε χώρους με πολιτισμικό, περιβαλλοντικό ή γενικότερο ενδιαφέρον. Απόκτηση βιωματικών εμπειρικών, μελέτη πεδίου, παρεμβάσεις κλπ.

Η ΜΕΘΟΔΟΣ PROJECT Ανοικτή και συγχρόνως συλλογική διαδικασία

μάθησης, τα όρια της οποίας δεν είναι αυστηρά καθορισμένα αλλά μεταβάλλονται ανάλογα με την εκάστοτε κατάσταση, που επικρατεί όταν εφαρμόζεται, και ανάλογα με το ενδιαφέρον που επιδεικνύουν οι συμμετέχοντες σ’ αυτήν (Frey, 1986)

Μέθοδος που εμπλέκει το μαθητή σε διαδικασίες έρευνας και επίλυσης προβλήματος, καθώς και παρουσίασης της όλης διαδικασίας (Reece & Walker, 2002).

Ιστορικές απαρχές Πρώτος ο παιδαγωγός Richards το 1904

χρησιμοποίησε τον όρο Project με προσέγγιση της διδασκαλίας μέσα από μια διαδικασία «χειρονακτικής εργασίας» σύμφωνα με ορισμένο τρόπο

Ο William H. Kilpatrick (μαθητής και συνεργάτης του J. Dewey) την εισηγήθηκε πρώτος ως μέθοδο το 1918.

Σύμφωνα με τον Kilpatrick η μέθοδος project είναι «μία σχεδιασμένη δράση, η οποία γίνεται με όλη την καρδιά και λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον». (Kilpatrick, 1935)

Αξίζει να δείτε «Το Σκασιαρχείο»

Μια ταινία που παρουσιάζει τα πρώτα βήματα του Σελεστέν Φρενέ (περίπου το 1920) στην εκπαίδευση

Ο Φρενέ απέβλεπε στη δημιουργία ενός σχολείου που θα στηριζόταν στην ελεύθερη έκφραση των παιδιών και στη συνεχή αλληλεπίδραση με την κοινωνική πραγματικότητα.

Παράδειγμα πορείας ενός Project 1η φάση: Εκφράζονται ελεύθερα ιδέες, σκέψεις,

εμπνεύσεις, διατυπώνονται προτάσεις 2η φάση: Διευκρινίζονται οι ιδέες, οι προτάσεις κτλ. 3η φάση: Εξετάζονται και αξιολογούνται επιθυμίες 4η φάση: Αποσαφηνίζονται ανάγκες των μελών 5η φάση: Κρίνονται απόψεις 6η φάση: Λαμβάνονται αποφάσεις 7η φάση: Προγραμματίζονται ενέργειες 8η φάση: Πραγματοποιούνται όσα έχουν

προγραμματιστεί 9η φάση: Βιώνονται όσα δημιουργήθηκαν μέσα από τις

ενέργειες της ομάδας 10η φάση: Επανεξετάζεται κριτικά η όλη διαδικασία

Παράδειγμα πορείας ενός Project Εύρεση, εκλογή ενός θέματος Περιορισμός του θέματος Ορίζονται διάφορα καθήκοντα Εργασία σε μικρές ομάδες Κοινή σύσκεψη Καθορισμός διαλείμματος ενημέρωσης Ατομική και ομαδική εργασία Ενημέρωση – κοινοποίηση αποτελεσμάτων εργασίας Συζήτηση αποτελεσμάτων ή προγραμματισμός

λήψης μέτρων Κριτική του όλου χειρισμού του θέματος

Ρόλοι μαθητών Συναποφασίζουν στην επιλογή του θέματος Συζητούν για τον τρόπο και τις σχέσεις συνεργασίας τους Θέτουν συγκεκριμένους στόχους Κατανέμονται σε ομάδες και αναλαμβάνουν επιμέρους

πτυχές του θέματος Οργανώνουν ενέργειες και δράσεις μέσα στο πλαίσιο που

έχουν καθορίσει Συνεργάζονται και αλληλοβοηθούνται Επινοούν καινοτόμους και αποτελεσματικούς τρόπους και

μεθόδους προσέγγισης του θέματος Διαχειρίζονται προβλήματα που ανακύπτουν μέσα στην

ομάδα

Πώς μπορούμε να ξεκινήσουμε ως εκπαιδευτικοί

Ο εκπαιδευτικός λέει δυο λόγια στους μαθητές του για το πώς μπορεί να γίνει το μάθημα στο πλαίσιο ενός project.

Στη συνέχεια γίνεται ένας καταιγισμός ιδεών για το τι ενδιαφέρει και απασχολεί τους μαθητές (δεν υπάρχει περίπτωση να μην ακουστούν προτάσεις ακόμα και σε νηπιαγωγείο να είμαστε).

Οι προτάσεις, διαπραγματεύονται από μαθητές και εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός επιχειρηματολογεί στο πού μπορεί να βοηθήσει σε κάθε θέμα και ζητάει και από τους μαθητές του να κάνουν το ίδιο.

Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται, μέχρι να καταλήξουν-συμφωνήσουν σε δυο-τρία θέματα. 

Στη συνέχεια πρέπει να κάνει ο εκπαιδευτικός (σε συνεργασία με τους μαθητές, αν αυτοί είναι μεγάλων τάξεων) μια σχετική έρευνα (συνήθως στο διαδίκτυο, αλλά όχι μόνο) να δει τι υπάρχει (αυτό που λέγαμε παλιά βιβλιογραφική αναδίφηση).

Βάσει της έρευνας, της συζήτησης και των προτάσεων διαμορφώνεται ένα ενδεικτικό σχέδιο εργασίας.