Φωτορύπανση:Σβήνουμε τα φώτα

Για να ανάψουμε τα αστέρια

Ελληνική Εκστρατεία για την Διατήρηση των Σκοτεινών Ουρανώνwww.darksky.gr

Τι είναι η φωτορύπανση;

• Με τον όρο φωτορύπανση περιγράφουμε το φαινόμενο του υπερβολικού και λανθασμένου φωτισμού των αστικών περιοχών και τις συνέπειές του.

Τι είναι η φωτορύπανση;

• Τα άφθονα φώτα των πόλεων ανακλώνται και διαχέονται στην ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα το γνωστό σε όλους φωτισμένο ουρανό των αστικών περιοχών.

• Η φωτορύπανση είναι ένα φαινόμενο με επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της ζωής του ανθρώπου αλλά και με επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Παράδειγμα φωτορύπανσης

Συγκριτική εικόνα της ίδιας περιοχής χωρίς και με φωτορύπανση (η σκοτεινή έκδοση ήταν κατά τη διάρκεια διακοπής ρεύματος στο δημόσιο χώρο).

Επιπτώσεις• Διαπίστωση ότι ο

έναστρος ουρανός έχει πια εξαφανιστεί από τις περισσότερες αστικές περιοχές, χαμένος σε ένα περιβάλλον άφθονου τεχνητού φωτισμού.

• Η φωτορύπανση έχει επιπτώσεις και στον άνθρωπο, στο περιβάλλον, στην πανίδα και στη χλωρίδα, αλλά και σημαντική οικονομική σημασία καθώς είναι δείγμα σπατάλης πολύτιμων ενεργειακών πόρων.

Συμπέρασμα

• Η φωτορύπανση, λοιπόν, είναι ένα πολυδιάστατο σύγχρονο πρόβλημα και μόνο έτσι μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά καθώς αγγίζει διάφορους τομείς της ζωής στη Γη. Θα προσεγγίσουμε το ζήτημα από όλες τις πλευρές, την αποκοπή από τον έναστρο ουρανό και τις επιπτώσεις στην αστρονομία, τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, την οικονομία αλλά και στη ζωή στις πόλεις.

Φωτορύπανση και Αστρονομία

• πλήρης εξαφάνιση των ουράνιων αντικειμένων από τον νυχτερινό ουρανό των πόλεων.

• Οι σχηματισμοί των αστερισμών έχουν εξαφανιστεί, εκτός ίσως από έναν-δυο όπως η Μεγάλη Άρκτος και ο Ωρίων.

• Ανησυχητικό είναι το ότι το πρόβλημα γρήγορα αφορά όλο και περισσότερο την επαρχία και τις μικρότερες πόλεις.

Εντός και εκτός πόλης

Άνθρωπος και ουρανός

• Η επαφή του ανθρώπου με το νυχτερινό ουρανό, τα ερωτήματα που γεννούσε η κίνηση των ουρανίων σωμάτων αλλά και η ομορφιά της θέας του Γαλαξία, των αστερισμών, των μετεώρων και όλων των ουράνιων φαινομένων αποτέλεσαν για χιλιετίες κινητήριο μοχλό και έμπνευση για τις επιστήμες, τις τέχνες, τη φιλοσοφία.

Ο σύγχρονος άνθρωπος των πόλεων συχνά μεγαλώνει σε ένα τεχνητό περιβάλλον αποκομμένο από τη φύση και συγκεκριμένα στην περίπτωσή μας από το νυχτερινό ουρανό.

Φωτορύπανση και Περιβάλλον

• Η φωτορύπανση έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, ειδικά στην πανίδα αλλά και στη χλωρίδα αλλά και έμμεσα από την αυξημένη κατανάλωση ενέργειας.

• Ο υπερβολικός τεχνητός φωτισμός μπορεί να επηρεάσει τα οικοσυστήματα με διάφορους τρόπους.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τους εξής:

• Επιπτώσεις σε συμπεριφορά και φυσιολογία νυχτόβιων ζώων αλλά και επίδραση σε φυτά που ανθίζουν τη νύχτα.

• Επίδραση στο ζωοπλαγκτόν με έμμεσες επιδράσεις σε οικοσυστήματα λιμνών αλλά και στους υδάτινους πόρους

• Δυσκολία προσανατολισμού των ζώων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των χελωνών careta όπου τα νεογέννητα προσανατολίζονται προς τη θάλασσα με οδηγό την ανάκλαση φωτός στη θάλασσα. Το ίδιο ισχύει και για πουλιά που παραπλανόνται από φωτεινά και ψηλά κτίρια.

• Εμμέσως, η φωτορύπανση επηρεάζει το περιβάλλον από την ενεργειακή σπατάλη που την προκαλεί. Η σπατάλη ηλεκτρικής ενέργειας συνεπάγεται άμεσα αυξημένη παραγωγή καυσαερίων και αερίων που συντελούν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η σπατάλη ενέργειας για φωτισμό είναι και αυτή ένα κομμάτι της σύγχρονης υπερκατανάλωσης ενέργειας που οδηγεί στην εξάντληση των ενεργειακών πόρων της Γης αλλά και στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Φωτορύπανση και Οικονομία

• Η φωτορύπανση πηγάζει επί της ουσίας από σπατάλη ενέργειας. Τα πραγματικά αίτια του προβλήματος είναι ο υπερβολικός αλλά και ο λανθασμένος φωτισμός.

Κατά συνέπεια, μεγάλα ποσά ενέργειας ξοδεύονται είτε για φωτισμό που πάει χαμένος, για παράδειγμα στοχεύοντας τον ουρανό, είτε για το φωτισμό χώρων όπου δεν είναι απαραίτητος.

Φωτορύπανση και Οικονομία• Αυτό έχει σαν

αποτέλεσμα μεγάλη σπατάλη ηλεκτρικής ενέργειας με το αντίστοιχο οικονομικό κόστος.

Πολύ συνηθισμένη είναι η σπατάλη ενέργειας από το ίδιο το κράτος και τους δημόσιους φορείς για το φωτισμό των δημόσιων χώρων και κτιρίων.

Η επιβάρυνση αυτή αφενός ζημιώνει όλους τους πολίτες οικονομικώς, αφετέρου αποτελεί σπατάλη πολύτιμων ενεργειακών πόρων.

ένα παράδειγμα του πώς μια μικρή πόλη στον Καναδά κατάφερε να περιορίσει την κατανάλωση ρεύματος και την προκαλούμενη φωτορύπανση.

Φωτορύπανση και ζωή στις πόλεις• Συχνό φαινόμενο στις

πόλεις είναι ο υπερβολικός φωτισμός να προκαλεί όχληση στους πολίτες. Ενώ οι σωστές ποσότητες φωτισμού βοηθούν να βλέπουμε καλύτερα τις ώρες που έχουμε σκοτάδι, οι υπερβολικές ποσότητες φωτισμού προκαλούν θάμβωση και μείωση της δυνατότητας της όρασής μας.

•Συχνό φαινόμενο είναι οι δυνατοί προβολείς που χρησιμοποιούνται για διαφημιστικές πινακίδες ή άλλα δυνατά φώτα που χρησιμοποιούνται για διάφορους σκοπούς με πιο συχνά τα φώτα "ασφαλείας". Ο εκθαμβωτικός φωτισμός και η οπτική όχληση μειώνουν την ποιότητα ζωής στο αστικό περιβάλλον, από αισθητική αλλά και πρακτική άποψη.

Παρατηρούμε πώς ένας χώρος στάθμευσης στον Καναδά με δυνατούς προβολείς που προκαλούσαν θάμβωση μετετράπη σε χώρο με επαρκή φωτισμό και ευαισθησία στην φωτορύπανση.

Πρόκληση Ατυχημάτων

• Η πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων είναι μια συχνή επίπτωση του υπερβολικού φωτισμού.

Η θάμβωση του οδηγού κατά την οδήγηση μειώνει την οπτική του αντίληψη ενώ οι απότομες εναλλαγές σκοτεινών και πολύ φωτεινών σημείων δε δίνουν στο ανθρώπινο μάτι τη δυνατότητα προσαρμογής της ίριδος με αποτέλεσμα τη μείωση της οπτικής αντίληψης του οδηγού.

Επίδραση στην ψυχολογία και την υγεία

Ο υπερβολικός φωτισμός μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου. Διάφορα συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι και αϋπνίες έχουν αποδοθεί μεταξύ άλλων και στον υπερβολικό φωτισμό.

Το ανθρώπινο σώμα έχει ανάγκη από χρόνο παραμονής στο σκοτάδι για να συντελεστούν διάφορες λειτουργίες του ωστόσο το σύγχρονο "διαρκώς φωτεινό" αστικό περιβάλλον μειώνει αυτή τη δυνατότητα.

Αντιμετώπιση

• Η φωτορύπανση είναι ένα πρόβλημα για το οποίο ευθυνόμαστε όλοι και για το οποίο μπορούμε να βοηθήσουμε όλοι. Ο βασικότερος τρόπος με τον οποίο μπορεί να βοηθήσει κάθε πολίτης είναι ο σωστός φωτισμός των ιδιωτικών εξωτερικών χώρων του.

•Αυτό είναι κάτι που όλοι οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες μπορούν να το εφαρμόσουν άμεσα με την κατάλληλη επιλογή φωτιστικών σωμάτων και λαμπτήρων.

• Ωστόσο, είναι απίθανο κάτι τέτοιο να γίνει μόνο με την ευαισθησία των πολιτών ενώ ούτως ή άλλως η πλειοψηφία του εξωτερικού φωτισμού χρησιμοποιείται για το φωτισμό δημόσιων χώρων και

εγκαταστάσεων.

•Γι‘ αυτό είναι απαραίτητη και η θέσπιση κατάλληλης νομοθεσίας η οποία να καθορίζει τις προδιαγραφές τις οποίες πρέπει να τηρεί ο εξωτερικός φωτισμός τόσο για τους δημόσιους όσο και για τους ιδιωτικούς χώρους.

Σωστός φωτισμός• Η επιλογή σωστών υλικών

είναι καθοριστική. Τα φωτιστικά σώματα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να κατευθύνουν το φως προς τον χώρο που πρέπει να φωτίζεται και όχι να έχουν απώλειες προς τον ουρανό. Οι λαμπτήρες πρέπει να είναι του κατάλληλου τύπου και της κατάλληλης ισχύος ώστε να μην υπάρχει σπατάλη ενέργειας, υπερβολική φωτεινότητα ή θάμβωση.

• Ο αποθηκευτικός αυτός χώρος μετετράπη σε χώρο με αποδοτικό φωτισμόμε την εγκατάσταση σωστά σχεδιασμένων φωτιστικών και λαμπτήρων

• Επιλογή των χώρων που έχουν ανάγκη να φωτίζονται • Επιλογή του χρόνου κατά τον οποίο πρέπει να υπάρχει ο φωτισμός • Επιλογή της έντασης του αναγκαίου φωτισμού

Λάθος φωτισμός

Σωστός φωτισμός

Νομοθεσία και φωτορύπανση

• Δυστυχώς σε εθνικό επίπεδο δεν υπάρχει ειδική νομοθεσία που να στοχεύει ειδικά τη φωτορύπανση. Εθνικές διατάξεις σχετικά με το φωτισμό υπάρχουν αλλά αφενός δεν είναι επαρκείς ούτε λεπτομερειακές, αφετέρου στοχεύουν μόνο σε κάποια οικονομία ενέργειας.

• Ούτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει κάποια νομοθεσία ειδικά για τη φωτορύπανση.

Η φωτορύπανση στην Ελλάδα από το διάστημα

Χάρτης Φωτορύπανσης

Η Φωτορύπανση στην Κρήτη

Το Βίντεοhttp://sterne-ohne-grenzen.de/dark-sky-video/greek/

• Η ταινία δημιουργήθηκε κατά την διάρκεια αστροβραδιάς στο πλαίσιο του 3ου Διεθνούς Συμποσίου Πάρκων Σκοτεινού Ουρανού στη Νήσο Λάστοβο το 2010.

• Χρησιμοποιώντας ευρυγώνιο φακό με 180 μοίρες πεδίο, δημιουργήθηκαν 800 ξεχωριστές εικόνες με έκθεση 30 δευτερολέπτων η καθεμία, οι οποίες συγχωνεύθηκαν σε μια ταινία αλληλουχίας.

• Η κυκλική κεντρική περιοχή της ταινίας απεικονίζει ολόκληρο τον ουρανό με το ζενίθ στο κέντρο. Βλέπουμε την πορεία πολλών αστέρων, του πλανήτη Δία και του Γαλαξία μας στον ουρανό, με φορά αντίθετη των δεικτών του ρολογιού..Στις άκρες της κυκλικής περιοχής, οι οποίες απεικονίζουν ολόκληρο τον ορίζοντα, διακρίνονται δραστηριότητες στον χώρο από ανθρώπους με φακούς, μοτοσυκλέτες και αυτοκίνητα, καθώς και φιγούρες ατόμων που ήταν ακίνητα αρκετή ώρα ώστε να αποτυπωθούν στο φιλμ.

Πηγές

• Ελληνική εκστρατεία για την διατήρηση των σκοτεινών ουρανών – www.darksky.gr

IDA – Διεθνής Ένωση για τους σκοτεινούς ουρανούς – www.darksky.org

• Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Κρήτης www.sfak.org