1

Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β΄ ΕΠΙΠΕΔΟΥ

ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Α΄ ΕΠΑΛ ΛΑΜΙΑΣ

ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

«Ο Ιουστινιανός και το έργο του»

Ιστορία Β΄ Γυμνασίου

Συντάκτρια : Τζίνα Ζαζά, ΠΕ02, Φιλόλογος

2

1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥo Τίτλος σεναρίου : «Ο Ιουστινιανός και το έργο του»

o Δημιουργός σεναρίου : Τζίνα Ζαζά

o Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχέςΙστορία Β΄ Γυμνασίου. Κεφάλαιο Α : ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330 – 717). II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ. 1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του. (σελ. 16 – 18)

o Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία και δεν έχει

δοκιμαστεί στην τάξη

o Χρονική διάρκεια 2 – 3 ώρες

o Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητώνα) ικανοποιητική γνώση των μαθητών στη χρήση των ΤΠΕ (πλοήγηση στο διαδίκτυο, χρήση επεξεργαστή κειμένου ή λογισμικού δημιουργίας παρουσιάσεων, γνώση διαφόρων εφαρμογών (π.χ. για τη δημιουργία comic, νοητικών χαρτών, χρονογραμμής, χρήση του google earth και του photo tagger, χρήση των google documents κλπ)γ) εξοικείωση των μαθητών με ομαδοσυνεργατικό τρόπο εργασίας

2. ΣΤΟΧΟΙΜε το παρόν σενάριο επιδιώκεται για τους/τις μαθητές/τριες να επιτευχθούν οι κάτωθι :

α) Γνωστικοί στόχοι :γενικοί

o Να κατανοήσουν πως η ιστοριογραφία αποτελεί «ανακατασκευή» του

παρελθόντος μέσα από επιλεκτική διαδικασία επεξεργασίας των πηγών

o Να διερευνήσουν διάφορες ιστορικές πηγές και να επιλέξουν τις

κατάλληλες

o Να εντοπίζουν αίτια και συνέπειες των γεγονότων

o Να συνειδητοποιήσουν το ρόλο της προσωπικότητας μέσα σε

συγκεκριμένο χωροχρονικό πλαίσιο

o Να εξοικειωθούν με ιστορικούς όρους

o Να αναπτύξουν θετική στάση στη σπουδή του παρελθόντος

o Να καλλιεργήσουν ιστορική συνείδηση

ειδικοί

o Να γνωρίσουν τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουστινιανό και το έργο του

o Να κατανοήσουν το ρόλο της Αυτοκράτειρας Θεοδώρας στη «Στάση του

Νίκα»

3

o Να αναγνωρίσουν και να αξιολογήσουν τη σημασία της κωδικοποίησης

του Ρωμαϊκού Δικαίου από τον Ιουστινιανό

o Να ασκήσουν κριτική στην εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού

o Να αναδείξουν τη σημασία του οικοδομικού έργου του Ιουστινιανού και

ιδίως της Αγίας Σοφίαςβ) Παιδαγωγικοί στόχοι :

o Να εργαστούν ομαδοσυνεργατικά : να ασκηθούν στην ομαδική εργασία

δουλεύοντας στα πλαίσια της ομάδας με διακριτούς ρόλους, να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας με τους συμμαθητές τους

o Να ασκηθούν στην ανακαλυπτική, διερευνητική μάθηση

o Να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στη μαθησιακή διαδικασία και

ενεργητική συμμετοχή στο μάθημαγ) Στόχοι ως προς τον ψηφιακό γραμματισμό

o Να περιηγηθούν σε ιστοσελίδες και να επιλέξουν το υλικό που απαιτείται

o Να έρθουν σε επαφή με ανοιχτά λογισμικά

o Να παράγουν πολυτροπικά κείμενα

α) Να διαχειριστούν διάφορους τύπους αρχείων και γενικά να χρησιμοποιήσουν το office β) Να παράγουν κείμενα με τον επεξεργαστή κειμένου (π.χ. MS Word)γ) Να δημιουργήσουν νοητικούς χάρτεςδ) Να δημιουργήσουν πολυμεσικές παρουσιάσεις με λογισμικό παρουσίασης (π.χ. Power Point)

3. Συσχετισμός με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδώνo Το διδακτικό σενάριο είναι απόλυτα συμβατό με το ΑΠΣ και το ΔΕΠΠΣ ως

προς τους στόχους, τη μέθοδο ανάλυσης, τη μέθοδο διδασκαλίας και αξιολόγησης

o Το σενάριο είναι μαθητοκεντρικό και η γνώση παράγεται από τους

μαθητές, δεν παρέχεται έτοιμη από τον εκπαιδευτικό

o Φέρνει τους μαθητές σε επαφή με ιστορικές πηγές

o Καλλιεργεί στους μαθητές την ικανότητα ανάγνωσης, αξιολόγησης,

ερμηνείας κειμένων ιστορικών και σύνθεσης πολυτροπικού λόγου

4. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομήo εργαστήριο Η/Υ

o σύνδεση στο διαδίκτυο

5. Οργάνωση τάξηςo Οι μαθητές χωρίζονται σε 5 ομάδες των 3 ή 4 ατόμων ανάλογα με τον

αριθμό του τμήματος. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να φροντίσει σε κάθε ομάδα

4

να υπάρχει μαθητής που έχει ικανοποιητική γνώση του Η/Υ και να υπάρχει ισόρροπη κατανομή αγοριών – κοριτσιών κατά το δυνατόν

o Κάθε ομάδα μαθητών θα αναλάβει αντίστοιχα τους παρακάτω ρόλους : α)

πολιτικοί – στρατιωτικοί, β) γεωγράφοι, γ) νομικοί, δ) αρχιτέκτονες, ε) βιογράφοι

o Ο εκπαιδευτικός ενημερώνει τις ομάδες για την πορεία του σεναρίου και

μοιράζει τα φύλλα εργασίας

6. Θεωρητικό πλαίσιο

Το παρόν διδακτικό σενάριο στηρίζεται στις αρχές της διερευνητικής – ανακαλυπτικής μάθησης. Οι μαθητές καλούνται περιηγηθούν σε ιστοσελίδες που αφορούν τον Ιουστινιανό και το έργο του, να μελετήσουν ποικίλες πηγές (κείμενα, φωτογραφίες, videos). Ανακαλύπτουν τη γνώση μέσα από τις πηγές και ανασυνθέτουν την εποχή του Ιουστινιανού μέσα από διαφορετικούς ρόλους, επιλέγοντας το κατάλληλο υλικό κάθε φορά ανάλογα και με τις δραστηριότητες των φύλλων εργασίας. Ο μαθητής δεν είναι υποδοχέας των γνώσεων, αλλά ενεργό μανθάνον υποκείμενο. Τα φύλλα εργασίας είναι δομημένα έτσι ώστε να αυτενεργεί ο μαθητής, αφού προτείνονται και εναλλακτικές δραστηριότητες, αφήνοντας την επιλογή στο μαθητή (μαθητοκεντρικό σενάριο). Ο εκπαιδευτικός παίζει το ρόλο του εμψυχωτή – διευκολυντή και καθοδηγητή στη διαδικασία ανακάλυψης της γνώσης. Δίνεται έμφαση στην οικοδόμηση της γνώσης (εποικοδομητισμός) με τη χρήση του εκπαιδευτικού υλικού που εδράζεται σε προγενέστερες πολυτροπικές γνώσεις των μαθητών (εικονικά τρισδιάστατα παιχνίδια, τηλεόραση, διαδίκτυο). Επιπλέον, επιτυγχάνεται ο μεθοδολογικός πλουραλισμός, εφόσον επιστρατεύονται από τον εκπαιδευτικό διάφορες μέθοδοι διδασκαλίας (π.χ. ομαδοσυνεργατική μέθοδος, ερωτήσεις, διάλογος, αξιοποίηση των ΤΠΕ).

7. Σύντομη περιγραφή σεναρίου1η ώρα

o Αφόρμηση : εικόνες της ενότητας από το σχολικό εγχειρίδιο

o 5΄ λεπτά συζήτηση

o Περιήγηση στις ιστοσελίδες που δίνονται στα φύλλα εργασίας

o Μελέτη των πηγών και επιλογή υλικού

Συμπλήρωση – απάντηση των φύλλων εργασίας (εκτός της τελευταίας δραστηριότητας)

2η ώρα – 3η ώραo Συζήτηση των ομάδων για τη μορφή του πολυτροπικού κειμένου που

ζητείται από τα φύλλα εργασίας (τελευταία δραστηριότητα)

5

o Παραγωγή λόγου (με χρήση επεξεργαστή κειμένου ή λογισμικού

παρουσίασης)

o Παρουσίαση των εργασιών στην ολομέλεια

8. Φύλλα εργασίαςΑ) Ομάδα πολιτικών - στρατιωτικών

1. Ανοίξτε έναν πλοηγό web (google chrome, Mozilla κλπ) και γράψτε στην μπάρα αναζήτησης την ηλεκτρονική διεύθυνση http :// www . hellenichistory . gr / .

2. Αναζητήστε την πρώιμη βυζαντινή περίοδο και περιηγηθείτε στα περιεχόμενα που αφορούν την περίοδο του Ιουστινιανού (πολιτική, πηγές, εικόνες, γλωσσάρι).

3. Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα :Ποιοι ήταν οι Δήμοι και ποια τα αιτήματά τους; Τι ήταν η «Στάση του Νίκα»;Ποια ήταν η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού;Για την απάντησή σας να χρησιμοποιήσετε τον κειμενογράφο (MS Word) δημιουργώντας έναν πίνακα με 3 στήλες στις οποίες θα καταγράψετε τις απαντήσεις σας.

4. Στην αφήγηση του ΙΜΕ για τον Ιουστινιανό εντοπίστε 5 όρους που αφορούν αξιώματα. Ανοίξτε στον πλοηγό σας ένα δεύτερο παράθυρο και γράψτε στην μπάρα αναζήτησης την ηλεκτρονική διεύθυνση http :// www . greek - language . gr . Ακολουθήστε τη διαδρομή Μεσαιωνική Ελληνική, Επιτομή λεξικού Κριαρά και γράψτε στη μπάρα αναζήτησης τους όρους που βρήκατε από το ΙΜΕ. Βρείτε τη σημασία τους και βάλτε τις λέξεις σας στο καλάθι (αριστερά από τις λέξεις που αναζητήσατε). Με αντιγραφή και επικόλληση γράψτε το γλωσσάρι στον κειμενογράφο. Αποθηκεύστε το έγγραφο με τίτλο Βυζαντινοί Αξιωματούχοι.

5. Αξιοποιώντας τις πηγές που διαβάσατε να δημιουργήσετε ένα comic με την εφαρμογή http :// www . storyboardthat . com / με πρωταγωνιστή τον Ιουστινιανό και θέμα τη «στάση του νίκα». Πατήστε το create your own story board και επιλέξτε με σύρσιμο και απόθεση στα τετράγωνα τα εικονίδια που θεωρείτε κατάλληλα. Αποθηκεύστε την εργασία σας.

Να αποθηκεύσετε όλα τα αρχεία που δημιουργήσατε σε έναν φάκελο με το όνομα της ομάδας σας.

6

Β) Ομάδα γεωγράφων

1. Ανοίξτε έναν πλοηγό web (google chrome, Mozilla κλπ) και γράψτε στην μπάρα αναζήτησης την ηλεκτρονική διεύθυνση http :// www . hellenichistory . gr /

2. Αναζητήστε την πρώιμη βυζαντινή περίοδο και περιηγηθείτε στα περιεχόμενα που αφορούν την περίοδο του Ιουστινιανού (πολιτική, πηγές, εικόνες, γλωσσάρι). Να μελετήσετε την αφήγηση που αφορά τον Ιουστινιανό και συγκεκριμένα την εξωτερική πολιτική και το imperium romanum.

3. Σε άλλο παράθυρο να αναζητήσετε χάρτες της εποχής του Βυζαντίου στην ηλεκτρονική διεύθυνση http :// users . sch . gr / ipap / . Ακολουθήστε τη διαδρομή : είσοδος, χάρτες, χάρτες βυζαντινής περιόδου. Να επιλέξετε έναν χάρτη της εποχής του Ιουστινιανού και έναν προγενέστερο του Ιουστινιανού. Τι διαφορές παρατηρείτε; Να γράψετε την απάντησή σας σε μία παράγαφο στο Word.

4. Να αποθηκεύσετε την εικόνα του χάρτη της εποχής του Ιουστινιανού σε έναν φάκελο με το όνομα της ομάδας σας. Με το πρόγραμμα photo tagger από την επιφάνεια εργασίας ανοίξτε την εικόνα και προσθέστε ετικέτες (add tag) με δεξί κλικ με το όνομα των χωρών (σημερινές ονομασίες) που τότε ανήκαν στο Βυζάντιο. Αποθηκεύστε το αρχείο και κλείστε το. (Αν δυσκολεύεστε με τις χώρες αναζητήστε ένα σύγχρονο χάρτη της Ευρώπης στο διαδίκτυο ή εναλλακτικά από την αρχική σελίδα αναζήτησης του google πατήστε το σύνδεσμο χάρτες).

Να αποθηκεύσετε όλα τα αρχεία που δημιουργήσατε σε έναν φάκελο με το όνομα της ομάδας σας.

7

Γ) νομικοί

1. Ανοίξτε έναν πλοηγό web (google chrome, Mozilla κλπ) και γράψτε στην μπάρα αναζήτησης την ηλεκτρονική διεύθυνση http :// www . hellenichistory . gr /

2. Αναζητήστε την πρώιμη βυζαντινή περίοδο και περιηγηθείτε στα περιεχόμενα που αφορούν την περίοδο του Ιουστινιανού (πολιτική, εσωτερική πολιτική, νομοθετικό έργο, πηγές, εικόνες, γλωσσάρι).

3. Μελετήστε τις παρακάτω πηγές :

α) όρος «κώδικας»

http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%9A%CF%8E%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%82

β) http://www.istorikathemata.com/2011/03/blog-post_22.html

4. Με βάση όσα μελετήσατε στις δραστηριότητες 2 και 3 δημιουργήστε μια παρουσίαση στο Power Point με θέμα «Ιουστινιάνειος Κώδικας».ή εναλλακτικά δημιουργήστε έναν νοητικό χάρτη με την εφαρμογή http :// www . text 2 mindmap . com / με θέμα τη νομοθεσία του Ιουστινιανού.

Να αποθηκεύσετε όλα τα αρχεία που δημιουργήσατε σε έναν φάκελο με το όνομα της ομάδας σας.

8

Δ) αρχιτέκτονες

1. Ανοίξτε τον πλοηγό web google chrome και γράψτε στην μπάρα αναζήτησης την ηλεκτρονική διεύθυνση http :// www . hellenichistory . gr /

2. Αναζητήστε την πρώιμη βυζαντινή περίοδο και περιηγηθείτε στα περιεχόμενα που αφορούν την περίοδο του Ιουστινιανού (πολιτική, πολιτισμός, οικοδομικό έργο Ιουστινιανού, πηγές, εικόνες, γλωσσάρι).

3. Αναζητήστε στη http :// www . google . gr εικόνες με τίτλο Αγία Σοφία και επιλέξτε 5 από αυτές που σας αρέσουν (εξωτερικό και εσωτερικό του ναού). Αποθηκεύστε τις σε ένα φάκελο με τίτλο Αγία Σοφία.

4. Επισκεφτείτε την Αγία Σοφία μέσω της τρισδιάστατης περιήγησης στη διεύθυνση http :// www .360 tr . com /34_ istanbul / ayasofya / english / .

5. Με βάση τις δραστηριότητες 2,3,4 χρησιμοποιείστε το google drive, δημιουργία εγγράφων και δημιουργήστε ένα πολυτροπικό κείμενο περιγραφής της Αγίας Σοφίας (θα σας βοηθήσει και το σχολικό εγχειρίδιο στο αντίστοιχο κεφάλαιο).ή εναλλακτικά χρησιμοποιήστε την εφαρμογή google earth από την επιφάνεια εργασίας, βρείτε την Κωνσταντινούπολη και προσθέστε εικόνες από το οικοδομικό έργο του Ιουστινιανού (θα σας βοηθήσει και το σχολικό εγχειρίδιο στο αντίστοιχο κεφάλαιο, εικόνες για περισσότερα έργα αναζητήστε από τη google,όπως στη δραστηριότητα 3).

Να αποθηκεύσετε όλα τα αρχεία που δημιουργήσατε σε έναν φάκελο με το όνομα της ομάδας σας.

9

Ε) βιογράφοι

1. Ανοίξτε τον πλοηγό web google chrome και γράψτε στην μπάρα αναζήτησης την ηλεκτρονική διεύθυνση http :// www . hellenichistory . gr /

2. Αναζητήστε την πρώιμη βυζαντινή περίοδο και περιηγηθείτε στα περιεχόμενα που αφορούν την περίοδο του Ιουστινιανού (πολιτική, πολιτισμός, οικοδομικό έργο Ιουστινιανού, πηγές, εικόνες, γλωσσάρι).Ανοίξτε στον πλοηγό σας ένα δεύτερο παράθυρο και γράψτε στην μπάρα αναζήτησης την ηλεκτρονική διεύθυνση http :// www . greek - language . gr

3. Ακολουθήστε τη διαδρομή Νέα Ελληνική, Εργαλεία, Σώματα κειμένων. Από την αριστερή στήλη αναζητήστε τα βιβλία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και στην μπάρα αναζήτησης γράψτε το όνομα «Ιουστινιανός» και επιλέξτε από κάτω εμφάνιση, ολόκληρη πρόταση. Επιλέξτε δύο κείμενα και με αντιγραφή και επικόλληση, αντιγράψτε τα σε ένα έγγραφο του Word με τίτλο Ιουστινιανός και μελετήστε τα

4. Με βάση όσα διαβάσετε δημιουργήστε μια πολυμεσική παρουσίαση στο Power Point (εικόνες, κείμενο, video από το http :// www . youtube . gr ) με τη βιογραφία του Ιουστινιανού. (Μπορείτε να αντλήσετε υλικό και από το σχολικό εγχειρίδιο στο αντίστοιχο κεφάλαιο)ή εναλλακτικάΝα δημιουργήσετε χρονογραμμή με την εφαρμογή http :// www . dipity . com /

Να αποθηκεύσετε όλα τα αρχεία που δημιουργήσατε σε έναν φάκελο με το όνομα της ομάδας σας.

10

9. Επέκταση σεναρίουΤο παρόν διδακτικό σενάριο θα μπορούσε να επεκταθεί στο μάθημα της Ιστορίας της Α’ Λυκείου στο κεφ. ΙΙ. ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, 2. Η εποχή του Ιουστινιανού. Επίσης προσφέρεται στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας για τη μελέτη των κειμενικών τύπων της αφήγησης, περιγραφής και επιχειρηματολογίας. Όσον αφορά την επιχειρηματολογία τα φύλλα εργασίας θα έπρεπε να τροποποιηθούν ώστε π.χ. τα μέλη των ομάδων να συζητήσουν για τη νομοθεσία, το οικοδομικό πρόγραμμα κλπ έχοντας διαφορετικά επιχειρήματα από μια νέα ομάδα που θα εκπροσωπούσε τον Ιουστινιανό (διαφορετική οργάνωση τάξης). Με τον τρόπο αυτό προωθείται και η καλλιέργεια του προφορικού λόγου. Τέλος, το φύλλο εργασίας της ομάδας των βιογράφων, θα μπορούσε να δοθεί στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας για τη σύνταξη βιογραφικού σημειώματος. Αντίστοιχες δραστηριότητες θα μπορούσαν να δοθούν στη Β΄ Λυκείου για την Έκφραση – Έκθεση για το κεφάλαιο της Βιογραφίας. Τέλος το σενάριο θα μπορούσε να επεκταθεί και στο μάθημα των Θρησκευτικών για θέματα Ναοδομίας (με κατάλληλη τροποποίηση του φύλλου εργασίας της ομάδας των αρχιτεκτόνων) και της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής (Γ΄ Γυμνασίου) και του Δικαίου (Β΄ Λυκείου) με την ανάλογη τροποποίηση του φύλλου εργασίας της ομάδας των νομικών.

10. Βιβλιογραφία – Δικτυογραφίαα) «Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης», Τεύχος 1 : Γενικό Μέρος, Γ΄ Έκδοση, Πάτρα, Μάρτιος 2013β) «Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης», Τεύχος 3 : Κλάδος ΠΕ02, Β΄ Έκδοση, Πάτρα, Νοέμβριος 2010γ) http :// www . google . gr δ) http :// www . hellenichistory . gr / ε) http : //www . youtube . gr στ) http : //greek-language.gr ζ) http :// www . dipity . com / η) http :// www .360 tr . com /34_ istanbul / ayasofya / english / θ) http :// www . text 2 mindmap . com / ι) http://www.livepedia.gr/ ια) http://www.istorikathemata.com

11

ιβ) http :// users . sch . gr / ipap / ιγ) http :// www . storyboardthat . com /

11. ΑναστοχασμόςΤο παραπάνω σενάριο δεν έχει υλοποιηθεί σε τάξη, δηλαδή

αποτελεί πρόταση για διδασκαλία. Οι δυσκολίες που είναι πιθανό να προκύψουν αφορούν :

α) το Σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής να είναι διαθέσιμο για το φιλόλογο (ίσως χρειαστεί να τροποποιηθεί το σχολικό πρόγραμμα, αν συμπίπτουν οι ώρες των φιλολογικών με την Πληροφορική)β) την υλοποίησή του από

i) το φιλόλογο, αν δε γνωρίζει ικανοποιητικά τις εφαρμογές και τα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα που προτείνονται

ii) τους μαθητές, αν δεν είναι εξοικειωμένοι αρκετά με τα λογισμικά και τα προγράμματα του office που προτείνονται στις δραστηριότητες των ομάδων (επιπλέον, κάποιες από τις εφαρμογές που προτείνονται απαιτούν εγγραφή του χρήστη και δημιουργία λογαριασμού με προαπαιτούμενο την ύπαρξη ηλεκτρονικού ταχυδρομείου)

Τα περισσότερα από τα παραπάνω προβλήματα μπορούν να επιλυθούν, αν ο εκπαιδευτικός με το ρόλο του εμψυχωτή – διευκολυντή ενημερώνει και καθοδηγεί τους μαθητές για τις εφαρμογές που χρειάζονται, οπότε θα χρειαστεί 1 παραπάνω ώρα για την υλοποίηση του σεναρίου (απαραίτητη και πάλι όμως είναι η προϋπόθεση της ικανοποιητικής γνώσης των ΤΠΕ από τον εκπαιδευτικό).

12