1

กระบ่ีดีอยางเดียวไมพอ ตองรําเปนดวย: การออกแบบกิจกรรมในการฝกอมรม

โดย ศิริรัตน ศิริวรรณ, วิทยากร และโคช

ตอนนี้สถานการณทางการเมืองกําลังรอนระอุ แตทุกชีวิตยังตองดําเนินตอไปพรอมกับบทบาทหนาท่ี

ความรับผิดชอบ ผูเขียนในฐานะวิทยากร โคช และ ผูใหคําปรึกษาแนะนํา (Mentor) จึงจัดสรรเวลา

สวนหนึ่งมาแบงปนความรูใหแกทานผูอาน ผูสนใจการเปนวิทยากร โดยในวันนี้จะเปนเร่ืองของ ‘การ

ออกแบบกิจกรรมในการฝกอบรม’

‘กระบี่ดีอยางเดียวไมพอ ตองรําเปนดวย ’ คุณภาพของเนื้อหาการฝกอบรมและเสนหสวนตัวของ

วิทยากรไมเพียงพอท่ีจะทําใหการฝกอบรมประสบความสําเร็จ ความสําเร็จของการฝกอบรมยังอยูท่ี

การเลือกกิจกรรมท่ีใชในแตละชวงของการฝกอบรม เพ่ือใหการฝกอบรมดําเนินไปไดอยางราบร่ืนและ

ประสบความสําเร็จ คือผูเขาอบรมไดรับความรูและทักษะ ควบคูไปกับความสนุกสนาน กิจกรรมการ

ฝกอบรมท่ีไดรับการออกแบบ และนํามาใชอยางเหมาะสม ถูกจังหวะ รวมกับความสามารถเฉพาะตัว

ของวิทยากรจะชวยกระตุนและตรึงความสนใจของผูเขาอบรมใหอยูกับการฝกอบรมไดตลอดเวลา

วิทยากรสามารถนํากิจกรรมการฝกอบรมแตละแบบมาใชดวยวัตถุประสงคแตกตางกัน ดังตอไปนี้

การบรรยาย (Lecture): เปนรูปแบบการส่ือสารทางเดียวท่ีวิทยากรใชเพ่ือถายทอดความรู

และสรางความเขาใจแกผูเขาอบรม ทักษะท่ีวิทยากรตองใชในการบรรยายคือ ทักษะการ

ส่ือสาร การใชภาษาในการอธิบาย ยกตัวอยาง เลาเร่ือง เปรียบเทียบ หรือ อุปมาอุปไมย เปน

ตน

2

การอภิปราย (Discuss): เปนการกระตุนและสงเสริมใหผูเขาอบรมมีสวนรวมในการแสดง

ความคิดเห็น แบงปน แลกเปล่ียนมุมมอง และประสบการณซึ่งกันและกัน วิทยากรอาจต้ัง

คําถามเพ่ือเปดประเด็น และเปดโอกาสใหผูเขาอบรมใชความคิด ทําใหเกิดความเขาใจดวย

ตนเอง วิทยากรอาจใชการอภิปรายหลังเสร็จส้ินการทํากิจกรรมบางอยางเชน หลังการเลน

เกมส ดูวีดีโอ หรือทํา Role Play การอภิปรายจะชวยสนับสนุนใหเกิดบรรยากาศของการ

เรียนรูรวมกัน วิทยากรควรมีการสรุปประเด็นทุกคร้ัง หลังการอภิปรายเสร็จส้ินลง

การระดมสมอง (Brainstorm): เปนการเปดโอกาสใหผูเขาอบรมใชความคิดโดยอิสระ โดยไม

ตองมีการกล่ันกรอง และสงเสริมการทํางานเปนทีม การระดมสมองชวยกระตุนใหเกิดการใช

ความคิดริเร่ิมสรางสรรคในการคิดคนทางเลือกตางๆ ซึ่งเปดโอกาสใหผูเขาอบรมเล็งเห็น

โอกาส และความเปนไปไดตางๆอยางรอบดาน

3

เกมส (Games): วิทยากรสามารถใชเกมสเพ่ือนําผูเขาอบรมเขาสูโปรแกรมหรือใชเกมสใน

การสรางความเขาใจ และสงเสริมการเรียนรู วิทยากรควรเลือกเกมสใหสอดคลองกับ

วัตถุประสงค และเนื้อหาการฝกอบรม และทําการสอบถามผูเขาอบรมทุกคร้ังเก่ียวกับส่ิงท่ีได

เรียนรูจากเกมส อภิปราย และสรุปประเด็นสําคัญจากการเรียนรูนั้น

การสาธิต (Demonstration): เปนการทําหรือแสดงใหดูเปนตัวอยางเพ่ือชวยใหผูเขาอบรม

เขาใจวิธีการใชทักษะ วิธีปฏิบัติท่ีถูกตอง วิทยากรอาจสาธิตดวยการทําใหดูสดๆใน

หองฝกอบรม หรือถายวีดีโอใหดู หรือเขียนสคริปตใหผูเขาอบรมออกมาแสดงใหดู การสาธิต

สามารถนําเสนอในรูปแบบท่ีเปนดานบวก และดานลบ เพ่ือใหผูเขาอบรมเกิดการเรียนรู และ

ทําความเขาใจ เห็นตัวอยางท่ีควรนําไปปฏิบัติ หรือไมควรนําไปปฏิบัติ

4

กรณีศึกษา (Case Studies): เปนกิจกรรมท่ีชวยทําใหผูเขาอบรมเกิดความเขาใจ และทดลอง

ฝกฝนการนําแนวคิด และทักษะมาใชในสถานการณตางๆ วิทยากรควรเตรียมกรณีศึกษาท่ีมี

ความหลากหลาย และทาทายเพ่ือใหผูเขาอบรมไดฝกฝนการประยุกตใช และเปดโอกาสใหผู

เขาอบรมอภิปรายผลลัพธท่ีไดจากการนําแนวคิดและทักษะไปใชในกรณีศึกษาตางๆรวมกัน

เพ่ือใหเกิดความเขาใจจากมุมมองท่ีเหมือนและแตกตาง และเรียนรูซึ่งกันและกัน

การทําแบบฝกหัด (Exercise): วิทยากรอาจมอบหมายใหผูเขาอบรมทําแบบฝกหัด เขียน

แผนงาน เขียนโครงการ หรือเขียนสคริปตคําพูดเพ่ือเตรียมท่ีจะใชในการฝกทําสถานการณ

จําลอง (Role Play) การทําแบบฝกหัดชวยใหผูเขาอบรมนําแนวคิด และทักษะท่ีไดเรียนรูไป

มาใช ทําใหเกิดความเขาใจมากข้ึน

สถานการณจําลอง (Role Play): เปนกิจกรรมสําคัญท่ีชวยใหผูเขาอบรมนําแนวคิด และ

ทักษะท่ีไดเรียนรูไปมาใชกับสถานการณจริงของตน หลังจากผานกิจกรรมอื่นๆ เพ่ือ

เสริมสรางความเขาใจ ผูเขาอบรมจะไดรับมอบหมายใหเขียนสคริปต Role Play กอน

หลังจากนั้น ทํา Role Play กับคูฝกของตน Role Play มักเปนกิจกรรมปดทายการฝกอบรม

หลังจบการทํา Role Play วิทยากรควรนําการอภิปรายส่ิงท่ีไดเรียนรูจากการทํา Role Play

ปญหาอุปสรรค และความทาทายตางๆในการนําแนวคิดและทักษะไปประยุกตใช ในชีวิตจริง

5

Pre-work: เปนเอกสารท่ีชวยเตรียมความพรอมใหแกผูเขาอบรมกอนเขารับการฝกอบรม ผู

เขาอบรมจะทําการศึกษา และเตรียมขอมูลท่ีตองใชในการฝกอบรมตามท่ีวิทยากรกําหนดไว

ใน Pre-work อาจประกอบดวยภาพรวมของเนื้อหาการฝกอบรม และส่ิงท่ีผูเขาอบรมตองทํา

เพ่ือเตรียมตัวกอนเขารับการอบรม

แบบประเมิน: วิทยากรสามารถใชแบบประเมินดวยวัตถุประสงคแตกตางกัน เชน เพ่ือใหผู

เขาอบรมรูจักตนเอง เขาใจเก่ียวกับตนเอง สามารถระบุจุดแข็ง และจุดท่ีตนเองตองปรับปรุง

หรือเพ่ือระบุคุณลักษณะหรือประเภทของการเปนผูนํา เพ่ือวัดบุคลิกภาพ เพ่ือวัด

ความสามารถของผูเขาอบรม วิทยากรจะใชแบบประเมินเมื่อใด ข้ึนอยูกับวัตถุประสงคของ

การนําแบบประเมินมาใช

การสังเกตการณ การให Feedback: เปนกิจกรรมสําคัญท่ีวิทยากรนํามาใช เพ่ือใหความ

คิดเห็นปอนกลับแกผูเขาอบรมเก่ียวกับการฝกฝนการใชทักษะ วิทยากรทุกคนควรมีทักษะ

การให Feedback อยางสรางสรรค มีความเฉพาะเจาะจง โดยช้ีถึงผลกระทบของพฤติกรรม

ท้ังนี้วิทยากรควรรักษาหนา และความมั่นใจในตัวเองของผูเขาอบรมเสมอ และแสดงความช่ืน

ชมในส่ิงท่ีผูเขาอบรมทําไดดีอยางเฉพาะเจาะจงเชนกัน

6

วิทยากรท่ีประสบความสําเร็จจะใหความสําคัญกับการออกแบบกิจกรรมท่ีใชในการฝกอบรม

ไมนอยไปกวาเนื้อหา โดยกิจกรรมท่ีใชจะตองสอดคลองกับเนื้อหา วัตถุประสงคการฝกอบรม

พ้ืนฐานและความตองการของผูเขาอบรม รวมถึงกระบวนการเรียนรูของผูเขาอบรม วิทยากร

ควรวางกิจกรรมตางๆลงในจังหวะเวลาท่ีเหมาะสม โดยคํานึงถึงบรรยากาศในหองอบรม

กิจกรรมไมจําเปนตองมีจํานวนมาก แตตองมีประสิทธิภาพ และกอใหเกิดประโยชนสูงสุดตอผู

เขาอบรม ส่ิงท่ีวิทยากรพึงตระหนักไวเสมอคือ ‘กระบี่ดีอยางเดียวไมพอ ตองรําเปนดวย ’

เพราะการฝกอบรมไมใชเปนเพียงศาสตรแตเปนศิลปะซึ่งตองอาศัยจินตนาการ และ

การวางแผน ตองใชสมองทั้งซีกขวา และซีกซายประกอบกัน ความหนักแนน พลังงาน

ความงดงาม ความกลมกลืนลงตัวในทุกๆสวน ไมวาจะเปนเน้ือหา ตัววิทยากร กิจกรรม

ที่ใช ลวนเปนองคประกอบสําคัญที่ทําใหการฝกอบรมประสบความสําเร็จ และสราง

ความประทับใจ และนาจดจําสําหรับผูเขารับการอบรม