19
UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I FINANCËS MASTER SHKENCOR FINANCË Detyrë kursi Tema: Deficiti buxhetor (model ekonometrik) Lënda : Ekonometri Punuan : Pranuan: Gentiana Hajdarmataj Dr. Dorina Janku Xhino Brokaj Dr. Ledjon Shahini

Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I EKONOMISË

DEPARTAMENTI I FINANCËS

MASTER SHKENCOR FINANCË

Detyrë kursi

Tema: Deficiti buxhetor (model ekonometrik)

Lënda : Ekonometri

Punuan : Pranuan:

Gentiana Hajdarmataj Dr. Dorina Janku

Xhino Brokaj Dr. Ledjon Shahini

Page 2: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Abstrakt

Defiçiti buxhetor është një nga treguesit më të rëndësishëm në buxhetin e shtetit i cili ndikon

politikat që ndërmerr qeveria në të ardhmen . Defiçiti buxhetor del si diferencë e të hyrave ( të

ardhurave) të gjeneruara në buxhetin e shtetit me të dalat ( shpenzimet ) kur shpenzimet janë më

të larta se të ardhurat. Të hyrat në buxhetin e shtetit vijnë nga taksat , ndërsa të dalat vijnë nga

shpenzimet qeveritare , borxhi mëparshëm etj.

Për këtë ne kemi ndërtuar një model të thjeshtë ekonometrik për të parë a qëndron kjo lidhje e

këtyre variablave makroekonomik në rastin e Shqipërisë. Për këtë kemi siguruar të dhëna të sakta

vetëm për vitet 1993-2010 nga portalet online të INSTAT dhe Ministrisë së Financave. Gjatë

punës do të shohim që shpjegueshmëria e modelit me shtimin e variablave vjen duke u rritur deri

në nivel 95 % .

Në modelin tonë kemi studiuar dhe futjen e nje variabli Dammy duke e ndare studimin në dy

periudha 1993-1998 dhe 1999-2010 ,duke pasur parasysh se pas viteve 1998 defiçiti buxhetor ka

pasur rritje dhe nivele të larta të tij .

Tek modeli ynë do të studiojmë dhe pranine e multikolinearitetit ( lidhjes ndërmjet variablave të

pavarur me njëri-tjetrin) , konkretisht do të shohim se modeli ka prani të moderuar

multikolinariteti për dy variablat shpenzime qeveritare dhe taksa dhe lidhje shumë të fortë me

futjen e nje variabli të tretë si borxhi i mëparshëm . Kjo vjen për shumë arsye , dy prej të cilave

janë: numri i vëzhgimeve është i vogël dhe lidhja natyrale ndërmjet variablave me njëri-tjetrin.

Si përfundim do të japim në një seksion tjetër konkluzionet dhe referencat përkatëse .

Fjalë Kyçe : Model , hipoteza, variabël, testim, lidhje , etj

Page 3: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Përmbajtja………………………………………………………………………..fq

Abstrakt …………………………………………………………………………………………...2

1.Rishikimi i literaturës……………………………………………………………………………5

2.Modeli ekonometrik……………………………………………………………………………..6

2.1 Gjetja e koefiçenteve , testimi…………………………………………………………………6

2.2 Testimi i shpërndarjes normale të mbetjeve ………………………………………………….8

2.3 Testi i hetoroskedasticitetit …………………………………………………………………9

3.Futja e një variabli tjetër në model …………………………………………………………...10

4.Multikolineariteti e model……………………………………………………………………...14

5. Futja e një variabli dammy në model………………………………………………………..15

6. Konkluzionet ………………………………………………………………………………….16

7. Referencat …………………………………………………………………………………….17

Page 4: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Lista e tabelave…………………………………………………………………fq

Tabela 1. Gjetja e koefiçenteve , testimi…………………………………………………………7

Tabela 2. Testimi për shpërndarje normale………………………………………………………8

Tabela 3. Testi Breusch-Pegan-Godfrey…………………………………………………………9

Tabela 4. Testi White……………………………………………………………………………10

Tabela 5. Gjetja e Koeficente te rinj , testimi……………………………………………………10

Tabela 6. Shpërndarja normale e mbetjeve me futjen e variablit të ri…………………………...12

Tabela 7. Testi Breusch-Pegan-Godfrey 2………………………………………………………13

Tabela 8. Testi White 2………………………………………………………………………….13

Tabela 9. Korelacioni midis variablave………………………………………………………….14

Tabela 10. Futja e një variabli dammy ………………………………………………………….15

Lista e figurave…………………………………………………………………fq

Figura 1. Paraqitje grafike e mbetjeve…………………………………………………………..9

Figura 2. Paraqitja grafike e mbetjeve me futjen e variablit të ri………………………………13

Page 5: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

1.Rishikimi i literaturës

Buxheti i shtetit mund të krahasohet me buxhetin e një familjeje por vetëm se ai është më i gjërë

. Buxheti i shtetit përbëhet nga të ardhurat dhe shpenzimet pëer një periudhe kohe të caktuar

zakonisht një vit . Ai fillon në 1 janar dhe përfundon në 31 dhjetor të çdo viti. Diferenca midis të

ardhurave dhe shpenzimeve përbën atë që quhet sufiçit – kur të ardhurat janë më të larta se shpenzimet ose

defiçit – kur shpenzimet janë më të larta se të ardhurat buxhetore. Diferenca midis të ardhurave dhe

shpenzimeve të Qeverisë në Shqipëri gjatë këtyre 10 vjetëve të fundit është barazuar me defiçite . Kjo

është një gjë normale për vendet në tranzicion si vendi ynë. Zakonisht, për të vlerësuar sesa i thellë është

defiçti buxhetor i një vendi, llogaritet raporti i tij me prodhimin e një vendi (Prodhimi Brendshëm Bruto).

Ai gjendet me formulën e mëposhtëme :

BD= R*D + G + F – T

Ku :

D- borxhi i mëparshëm

R-interesat e borxhit të mëparshëm

G-shpenzimet qeveritare

F- transfertat

T-taksat

Pra nga kuptimi i literaturës të hyrat që përbëjnë të ardhurat për buxhetin e shtetit kanë ndikim

negativ në defiçitin buxhetor , duke e ulur atë , të tilla paraqiten taksat . Të hyrat kryesore të

buxhetit të shtetit përbëhen nga taksat të cilat ndahen si mëposhtë : të ardhurat nga grantet , të

ardhurat tatimore , të ardhurat nga pushteti lokal , të ardhurat buxhetore të pavarura , të ardhurat

jotatimore.

Të dalat nga buxheti i shtetit ose shpenzimet e tij kanë ndikim pozitiv te defiçiti buxhetor duke e

rritur atë , të tilla janë të gjitha shpenzimet qeveritare që ndërmerr qeveria , transfertat dhe borxhi

Page 6: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

i mëparshëm që ajo ka pasur . Këtu futen zërat e mëposhtëm si shpenzimet korente të cilat zënë

peshen më të madhe të buxhetit në shpenzime paga dhe sigurime , mirëmbajtje , subvencione ,

buxheti lokal , ndihma ekonomike dhe shpenzime kapitale .

2. Modeli ekonometrik

Pasi kuptuam lidhjen teorike që ekziston në llogaritjen e defiçitit buxhetor në modelin tonë

ekonometrik pikë së pari për variablin tonë të varur (Defiçiti) kemi siguruar të dhënat vjetore të

tij për vitet 1993- 2010 përkatësisht 18 vrojtime dhe do të shohim lidhjen që ekziston me

shpenzimet qeveritare dhe taksat të cilat do ti përdorim fillimisht si variabla të pavarur në

modelin tonë . Teorikisht dimë se shpenzimet qeveritare ndikojnë pozitivisht ndërsa taksat

ndikojnë negativisht te defiçiti buxhetor sipas formulës së mëposhtëme.

BD=( R*D) + G + F – T

Tani ndërtojmë modelin tonë ekonometrik dhe shohim a vërtetohet kjo lidhje apo jo .

1 2 2 3 3Y X X

Y- variabli i varur ( defiçiti)

β2- koefiçenti përpara variablit të pavarur shpenzime qeveritare

X2 – shpenzimet qeveritare

β3- koefiçenti përballë variablit të pavarur taksat

X3 – taksat

Ndërsa për vlerat e vlëresuara do të kishim të përfshirë në ekuacion dhe termin e gabimit u, i cili shpreh

shmangiet e modelit të vlerësuar nga të dhënat reale, pra për këtë rast do të kishim:

1 2 2 3 3 iiY X X u

Page 7: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

2.1 Gjetja e koeficentëve , testimi

Pasi dhamë një paraqitje të përgjithshme të modelit do të fillojmë me analizën e regresit. Analizën do ta

fillojmë nga tabela përmbledhëse për të parë se sa shpjegohet modeli ynë .

Tabela 1. Gjetja e koefiçenteve , testimi

Nga kjo tabele konkludojme se modeli ynë ka trajten: Y= -9.354183 +1.411288 X2 -0.856185 X3

+ ui

β2 ka një vlerë pozitive përkatësisht 1.411288 dhe shpjegon një lidhje pozitive në

ndryshimin e variablit të pavarur X2 ( shpenzimet qeveritare ) në të njëjtën mënyrë siç e

shpjegonte dhe teoria .

β3 ka një vlerë negative përkatësisht -0.856185 dhe shpjegojn një lidhje negative në

ndryshim me variablin e pavarur X3 ( taksat ) në të njëjtën mënyrë siç e shpjegonte dhe

teoria .

R2= 0.671326 , që do të thotë se modeli ynë shpjegohet me 67.1326 % , i cili llogaritet

me formulën e mëposhtëme :

2 2 3 32

2

i i i i

i

y x y xESSR

TSS y

Page 8: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Tani studiojmë rëndësinë e koefiçentëve beta duke ngritur hipotezat e mëposhtëme :

H0: β2 = 0 që do të thotë që variabli X2 nuk është i rëndësishëm statistikisht

Ha: β2 ≠ 0 që do të thotë që variabli X2 është i rëndësishëm statistikisht

Për të testuar këtë gjë kemi dy rrugë , ose nisemi nga testi studenti ku krahasojmë tvrojtuar me tkrtike

ose shohim vlerën e probabilitetit e cila duhet të jetë më e vogël se 0.005 . Siç shohim nga të

dhënat e tabelës : Probabiliteti=0.0001 < 0.05 , dmth H0 bie poshtë, pra variabli X2 është i

rëndësishëm statistikisht .

Në të njëjtën mënyrë veprojmë për variablin tjetër, ndërtojmë hipotezat e mëposhtëme :

H0: β3 = 0 që do të thotë që variabëli X3 nuk është i rëndësishëm statistikisht e

Ha: β3 ≠ 0 që do të thotë që variabëli X3 është i rëndësishëm statistikisht

Shohim përsëri që vlera e probabilitetit=0.0027 < 0.005 që do të thotë se variabli X3 është i

rëndësishëm statistikisht .

Tani testojmë modelin në tërësi dhe shohim a është i rëndësishëm statistikisht apo jo duke ngritur

hipotezat e mëposhtëme :

H0 : β2 = β3 = 0 (modeli nuk është statistikisht i rëndësishëm )

Ha : Ndonjë nga β e ndryshme nga zero ( modeli i rëndësishëm statistikisht)

Për të testuar këtë , kemi dy rrugë ose me anë të Fisher-it ku Fv >Fk ose nëpërmjet vlerës së

probabilitetit e cila duhet të jetë më e vogë se 0.005 . Nga të dhënat shohim se Probabiliteti=

0.000238 < 0.05 që do të thotë se modeli është statistikisht i rëndësishëm .

Interpretimet e modelit :

Kur shpenzimet qeveritare rriten me 1 njësi dhe faktoret e tjerë mbahen të pandryshuar

defiçiti buxhetor rritet me 1.411288 njësi

Kur taksat rriten me 1 njësi dhe faktorët e tjerë mbahen të pandryshuar defiçiti buxhetor

ulet me 0.856185 njësi .

Page 9: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

2.2 Testimi i shpërndarjes normale të mbetjeve

Një hap tjetër i rëndësishëm është dhe analiza e mbetjeve, e cila na tregon nëse metoda KMV

është e mirë apo jo. Pasi sipas kësaj metode duhet që mbetjet të jenë zhurmë e bardhë ose thënë

ndryshe duhet që shuma e katrorit të tyre të jetë e barabartë me zero, ose mesatarja e barabartë me

zero:

2

iu o

Për të parë shpërndarjen normale të mbetjeve shohim rezultatin e histogramës .

Tabela 2. Testimi për shperndarjen normale

Nga paraqitja grafike shohim që kemi një shpërndarje normale të mirë të mbetjeve sëbashku me

rezultatet e mëposhtëme :

Probabiliteti=0.868182 > 0.05

Testi JB = 0.282707 perafersisht rreth vlerës 0

Testi Kurtosis = 3.148309 përafërsisht rreth vlerës 3

Testi Skeëness =0.297887 përafërsisht rreth vlerës 0

Gjithashtu nëqoftëse do të bëjmë një paraqitje grafike të mbetjeve do të shohim që ato nuk ecin

në një lidhje të njëtrajtshme me njëra -tjetrën si në figurën e mëposhtëme .

Page 10: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Figura 1. Paraqitje grafike e mbetjeve

2.3 Testi i hetoroskedasticitetit

Nga teoria kemi mësuar se një nga supozimet e modelit të regresionit linear është që varianca e

mbetjeve ui është numër i fundëm δi , ky supozim është i njohur ndryshe si supozimi i

heteroskedasticitetit. Për ta testuar këtë supozim në praktike kemi dy teste : testi Ëhite dhe testi

Breusch-Pegan-Godfrey. Nga të dhënat për modelin tonë marrim rezultatin e mëposhtëm :

Tabela 3. Testi Breusch-Pegan-Godfrey

Sipas testit Breusch-Pegan-Godfrey kemi :

Prob F =0.1558 > 0.05 që do të thotë se varianca e mbetjeve është numër i fundëm dhe modeli

nuk vuan nga heteroskedasticiteti.

Për siguri po zbatojme edhe testin White ku kemi rezultatet e mëposhtëme :

Page 11: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Tabela 4. Testi White

Përsëri edhe në këtë test arrijmë në të njëjtin përfundim që varianca e mbetjeve është numër i

fundëm dhe nuk kemi probleme të heteroskedasticitetit sepse Prob.F = 0.3106 > 0.005

3. Futja e një variabli tjetër në model

Në modelin tonë do të shtojmë një variabël tjetër të pavarur , i cili është borxhi i mëparshëm i

marrë nga qeveria . Nga teoria dimë që borxhi i mëparshem ka një lidhje pozitive me defiçitin

buxhetor sepse ai llogaritet me formulën :

BD= R*D + G + F – T

Ku R*D përfaqëson borxhin e mëparshëm

Vazhdojmë analizën me tabelën përmbledhëse dhe shohim nëse ekziston kjo kjo lidhje në

modelin tonë .

Tabela 5. Gjetja e koefiçente të ri , testimi

Page 12: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Rezultatet shprehin të njëjtën lidhje pozitive si teoria ku koefiçenti β4 = 1.129628

Nga rezultatet modeli ynë merr formen : Y= -0.546646 + 1.035703 X2 – 0.97786 X3 + 1.129628

X4 + ui

Ku X4 - variabli i pavarur “ borxhi i mëparshëm”

Futja e variablit të ri në model ka rritur shpjegueshmërinë e modelit në R2

= 0.8717 , pra nga

67.13 % në rastin me 2 variabla të pavarur në 87.17% .

Përsëri koefiçentëti β2 = 1.035703 shpjegon një lidhje pozitive midis defiçitit buxhetor dhe

shpenzimeve qeveritare , β3= - 0.97786 shpjegon lidhjen negative të taksave me defiçitin

buxhetor .

Interpretimet e modelit në këtë rast janë :

Me rritjen me 1 njësi të shpenzimeve qeveritare kur faktorët e tjerë janë të pandryshuar

defiçiti buxhetor rritet me 1.035703

Me rritjen me 1 njësi të taksave kur faktorët e tjerë janë të pandryshuar defiçiti buxhetor

ulet me 0.97786

Me rritjen me 1 njësi të borxhit të mëparshëm kur faktorët e tjerë janë të pandyshuar

defiçiti buxhetor rritet me 1.129628

Testimi i variablave

Analizën tonë do ta vazhdojmë duke parë rëndësinë e variablave dhe rëndësinë e modelit . Ku per

variablin e pavarur të shpenzimeve qeveritare do të ngrihen hipotezat :

H0: β2 = 0 që do të thotë që variabli X2 nuk është i rëndësishëm statistikisht

Ha: β2 ≠ 0 që do të thotë që variabli X2 është i rëndësishëm statistikisht

Për të testuar këtë gjë kemi dy rrugë , ose nisemi nga testi studenti ku krahasojmë tvrojtuar me tkrtike

ose shohim vleren e probabilitetit e cila duhet te jete me e vogel se 0.005 . Si shohim nga te

dhenat e tabeles Probabiliteti=0.0001 < 0.05 , dmth H0 bie poshte, pra variabli X2 është i

rëndësishëm statistikisht .

Page 13: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Për variblin e taksave përsëri do të shohim rëndësinë e tij duke ngritur dy hipotezat përkatëse.

H0: β3 = 0 që do të thotë që variabli X3 nuk është i rëndësishëm statistikisht

Ha: β3 ≠ 0 që do të thotë që variabli X3 është i rëndësishëm statistikisht

Shohim përsëri që vlera e Probabilitetit=0.0000 < 0.005 që do të thotë se variabli X3 është i

rëndësishëm statistikisht .

Për variablin e ri që futem në model përsëri do të ngrihen të njëjtat hipoteza .

H0: β4 = 0 që do të thotë që variabli X4 nuk është i rëndësishëm statistikisht

Ha: β4 ≠ 0 që do të thotë që variabli X4 është i rëndësishëm statistikisht

Shohim që vlera e Probabilitetit=0.0004 < 0.005 që do të thotë se variabli X4 është i

rëndësishëm statistikisht .

Testojmë rëndësinë e modelit.

Duke ngritur dy hipoteza H0 dhe Ha

H0 : β2 = β3 = β4= 0 (modeli nuk është statistikisht i rëndësishëm )

Ha : Ndonjë nga β e ndryshme nga zero ( modeli i rëndësishëm statistikisht)

Për të testuar këtë kemi dy rrugë ose me Fisher ku Fv >Fk ose nëpërmjet vlerës së probabilitetit e

cila duhet të jetë më e vogel se 0.005 . Nga të dhënat shohim se Probabilitteti= 0.000002 < 0.05

që do të thotë se modeli është statistikisht i rëndësishëm .

Shpërndarja normale e mbetjeve

Përsëri do të shohim nëqoftëse plotësohet kushti që mbetjet të kenë shpërndarje normale që të

plotësojnë një nga supozimet e modelit linear . Ku me shperndarje normale nënkuptojmë shumën

e mbetjeve ose mesatarja e tyre të jetë e barabartë me zero .

2

iu o

Page 14: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Për këtë shohim përsëri rezultatet që jep histograma .

Tabela 6. Shpërndarja normale e mbetjeve me futjen e variablit të ri

Futja e variablit të ri në model ka sjellë njëshpërndarje jo dhe aq normale të mbetjeve këtë e

dëshmojnë edhe testet :

Probabiliteti=0.009117 < 0.005

Testi JB =9.3951 dhe testi Skewness = -1.1423 që do të thotë shumë larg vlerës zero

Testi Kurtosis= 5.703212 larg vlerës 3

Kjo shikohet dhe nga paraqitja grafike , ku duket qartë që mbetjet tentojnë të kenë një lëvizje të

njëtrajtshme si mëposhtë .

Figura 2. Paraqitja grafike e mbetjeve me futjen e variablit të ri

Page 15: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Testimi i heteroskedasticitetit

Për të testuar që varianca e mbetjeve ui është një numër i fundëm δi do të përdorim dy testet :

testi Ëhite dhe testi Breusch-Pegan-Godfrey , prej nga morëm rezultatet e mëposhtëme :

Tabela 7. Testi Breusch-Pegan-godfrey 2

Prob. F= 0.0717 > 0.05

Tabela 8. Testi White 2

Prob. F = 0.0424 > 0.05

Pra në të dy testet rezulton se mbetjet kanë variancë të fundme dhe modeli nuk vuan nga

heteroskedasticiteti .

4. Multikolineariteti i modelit

Ashtu siç kemi mësuar nga teoria multikolinearitetit do të thotë një lidhje midis variablave të

pavarur me njëri-tjetrin . Nëqoftëse modeli ynë shfaqet me prani të lartë multikolineariteti ai ka

probleme të cilat e bejnë një model të specifikuar jo mirë .

Page 16: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Pavarësisht kësaj ne dimë nga teoria që tre variablat që ne kemi marrë në studim kanë një lidhje

me njëri-tjetrin sepse taksat si burim të ardhurash për buxhetin e shtetit ndikojnë në mënyrë të

drejtpërdrejtë në shpenzimet kapitale që ndërmerr apo ka në plan të bëjë qeveria.Gjithashtu dimë

që një nivel taksash i lartë vendoset ose që qeveria të ndërmarrë shpenzime kapitale më të larta

duke investuar në shumë sektorë me probleme të ekonimisë ose që të mbulojë borxhet e saj të

mëparshme .

Gjithashtu dime që borxhi i mëparshem që ka qeveria të akumuluar në llogaritë e saj ka ndikim te

politikat që do ndërmarrë qeveria në mënyrën e taksimit të popullatës dhe bizneseve por

gjithashtu dhe në shpenzimet kapitale që do ndërmarrë në një vit të caktuar . Nëqofëse qeveria ka

nje borxh të lartë të akumuluar ndër vite ajo mundohet që në vitet e ardhshme ta ulë atë , që vendi

të ketë një stabilitet ekonomik dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë ndikojnë në tkurrjen e

shpenzimeve kapitale dhe rritjen e taksave për te mbuluar këtë borxh të mëparshëm .

Shpenzimet qeveritare gjithashtu janë plotësisht të lidhura me të ardhurat që gjeneron qeveria

qoftë nga taksat direkte apo indirekte ose forma të tjera të ardhurash nga grantet apo privatizimet

duke i tkurrur ose rritur ato . Shpenzime të ndërmarra nga qeveria pritet të jenë të larta kur

gjenerohen më shumë të ardhura nga taksat apo kur ka një borxh jo të lartë të akumuluar nga vitet

e mëparshme dhe anasjelltas .

Pra nga teoria shohim që të tre variablat shfaqin lidhje dhe ndikim te njëri-tjetri dhe siç do

shohim ata kanë korrelacion me njëri-tjetrin . Në punimin tonë ne ndërmorëm dhe një

transformim që të zgjidhnim problemin e multikolinaritetit sipas këshillave të profesoreve , ku

secilin prej variablave ne studimin tonë e pjestuam me GDP duke shmangur njëe multikolinaritet

perfekt ndërmjet variablave dhe duke marrë rezultatet e mëposhtme sipas tabelës .:

Tabela 9. Korelacioni midis variablave

Page 17: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Nga rezultatet kemi një korelacion të moderuar rreth 61 % midis taksave dhe shpenzimeve

qeveritare . Futja e variabli te ri të borxhit të mëparshëm ka një korelacion më të lartë në masën

76 % me shpenzimet qeveritare dhe 72 % me taksat .

Ky korelacion i lartë ndërmjet variablave mund të vijë për shumë arsye psh :

1. Numri i vogël i vrojtimeve në studimin tonë i cili është rreth 18 vrojtime

2. Lidhja e natyrshme ndërmjet variablave të pavarur me njëri-tjetrin

5. Futja e një variabli dammy në model

Në modelin tonë kemi futur dhe një variabel dammy , ku si dammy do të fusim variablin e viteve

. Nga të dhënat e mbledhura shohim që ka një rritje të defiçitit buxhetor pas viteve 1997, 1998 të

cilat janë të njohura ndryshe si vitet e trazirës , prandaj gjykuam ta ndanim në dy periudha vitet

1993-1998 dhe vitet 1999-2010 .

D1 = 1 për vitet 1993-1998

D1 = 0 për vitet 1998-2010

Nga rezultatet e tabeles shohim qe futja e variablit dammy në model ka rritur shpjegueshmërinë e

modelit në nivel 95.9 % nga 87 % që ishte .

Page 18: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

Tabela 10. Futja e njëvariabli dammy

Siç shohim dhe nga rezultatet koefiçenti për variablin dammy është i rëndësishëm këtë rezultat

mund ta arrijmë duke krahasuar tv me tk ose thjesht duke parë probabilitetin i cili është

prob=0.0001 < 0.05

6. Konkluzione

Ky model paraqet një lidhje relativisht të mirë ndërmjet defiçitit buxhetor dhe

shpenzimeve qeveritare dhe taksave

Futja e një variabli tjetër në model si borxhi i mëparshëm rrit shpjegueshmërinë e modelit

Problemi që haset është një korelacion i moderuar në masë 61 % ndërmjet shpenzimeve

qeveriatare dhe taksave dhe një lidhje e fortë rreth 76 % dhe 72% ndërmjet borxhit të

mëparshëm me shpenzimet qeveritare dhe taksat , kjo vjen si arsye e lidhjes natyrale

ndërmjet këtyre variablave me njëri-tjetrin dhe nga numri i vogël i vëzhgimeve në studim

(18 vezhgime)

Në model vume re një përputhje të mirë të teorisë me variablat e marrë në studim për

rastin e Shqiperisë

Page 19: Ndertimi i nje modeli ekonometrik : "Deficiti Buxhetor i Shqiperise "

7. Referencat

- Banka e Shqiperisë , “Të kuptojmë buxhetin e shtetit”

- Blerta Zilja, opendata.al 2012, “Interpretime mbi buxhetin e shtetit”

- Blerta Zilja , open data.al 2012 , “Shpenzimet , të ardhurat dhe defiçiti buxhetor”

- Ministria e Financave , statistikat fiskale

http://www.financa.gov.al/al/raportime/programimi-ekonomiko-fiskal/raporte-dhe-statistika-

fiskale-mujore/statistika-fiskale-mujore

- INSTAT , të dhënat makro

http://www.instat.gov.al/al/figures.aspx