Sovétríkin fyrrverandi
• Byggja á grunni Rússneska keisaradæmisins
• Bylting 1917
• Liðuðust í sundur 1991
• Gorbasjoff með perestrojka og glastnost
• Voru 217 sinnum stærri en Ísland
• Tilheyrðu tveim heimsálfum, Asíu og Evrópu
• 100 þjóðir
• Frá 77° Norðlægrar breiddar þar sem freðmýri einkennir landslag
• 5000 km sunnar eru eyðimerkur við landamæri Afganistan
Gróðurbelti frá norðri til suðurs
• Heimskautaloftslag / Túndra
• Barrskógarbelti
• Blanda af lauf- og barrskógi
• Gras- og kjarrsteppa við landamæri Rúmeníu allt til fjalllendis Kína. Mikil ræktun nú.
Fjöll
• Úralfjöll, Novaja Semlja er framhald þeirra• Í Austur-Síberíu Verkhojanskfjöllin• Kákákusfjöll. Felling í suðri, 50 milljón ára
– Suður-Rússland, Georgía, Armenía, Aserbajan.
– Á milli Kaspíhafs og Svartahafs– Víða yfir 7000 metra há fjöll
• Kamtjatkaskagi– Mörg eldfjöll, jarðhiti, allt að 5000 metra há
Fljót og stöðuvötn
• Fljót mikilvæg fyrir samgöngur• Volga lengsta fljót Evrópu• Don rennur út í Svartahaf• Dnepr rennur í Svartahaf• Í Síberíu renna Ob, Jenísej og Lena renna í
Norður-Íshaf• Kaspíahaf er stærsta innhaf í heimi• Í Evrópuhluta Rússlands eru tvö stærstu
stöðuvötn í Evrópu, Ladoga og Onega• Austan Úralfjalla: Aralvatn, Balkhashvatn og
Bajkalvatn
Bajkalvatn
• Fyrir norðan Mongólíu
• Búrjatar er þjóð sem býr þar
• Dýpsta stöðuvatn heims 1700 m á dýpt
• Þörungagróður hreinsar vatnið
• Mengun frá ánni Selenga
• Úr Bajkalvatni renna Angara sem sameinast Jenísej
Efnahagslíf• Áætlunarbúskapur
– Einkaeign er bönnuð. Hið opinbera (ríkið) á flest framleiðslutæki (verksmiðjur og fyrirtæki), fjármagnið og náttúruauðlindirnar.
– Ríkið gerir áætlanir (til 5 ára í gömlu Sovétríkjunum) og ákveður m.a. verð á vöru, þjónustu og laun fólks
– Ríkið ákveður hvernig skipta skuli framleiðslu- starfseminni á milli ríkis og sveitarfélaga eða á milli fyrirtækja og einstaklinga.
• Markaðsbúskapur– Framleiðslufyrirtæki, fjármagn og náttúruauð-lindir
eru í eigu einkaaðila sem taka ákvörðun um ráðstöfun þeirra.
– Verð á vörum og þjónustu ákvarðast af framboði og eftirspurn (samkeppnin ræður).
– Framleiðsla ræðst af samkeppni milli fyrirtækja og einstaklinga án afskipta ríkis.
• Hvort er áætlunar- eða markaðsbúskapur á Íslandi?
Mengun
• Mengun verður þegar efni eða orka (t.d. Skólp, hiti, hljóð, geislavirkni) safnast up í umhverfinu hraðar en umhverfið getur aðlagast.
• Umhverfið tekst við mengun með því að:– dreifa henni– brjóta hana niður– endurvinna hana– geyma hana á skaðlausan hátt
SovétríkinVandamál í landbúnaði
• Afkastaminni en í Vestur-Evrópu
• Samyrkjubú (kolkhos)
• Þurftu að flytja inn landbúnaðarvöru
• Landbúnaðarhéruð eru fyrir sunnan barrskógar- beltið
Hráefni• Mikið af hráefnum
• Olía, jarðgas, steinkol og járn
• Olíulindir: Tsjúmenosvæði í V-Síberíu, Úralfjöllum
• Jarðgas: Vestur-Síberíu
• Steinkol: Síberíu
• Járngrýti: Síberíu við Novosíbírsk
Hráefni
Iðnaður• Ekki eins þróaður og í V-Evrópu
• Gamlar iðngreinar ráðandi
• Aukin samskipti við Vesturlönd í Rússlandi
• Mestur iðnaður í Evrópuhluta Rússlands við Moskvu og Pétursborg
• Einnig er iðnaður við Úralfjöll vegna málma í jörðu. Aðallega við borgirnar: Jekaterínbúrg, Tsjeljabínsk og Magnítogorsk
• Iðnaður er þar sem aðgengi er að orku: Krasnojarsk við Jenísej og Bratsk við Angara
Samgöngur• Dýr flutningskostnaður• Oft slæmir vegir• Járnbrautir skipta miklu máli• Síberíubrautin liggur frá Moskvu til
Vladívostok. Lengsta járnbraut í heimi, 9330 km
• Bajkal-Amúr-járnbrautin (BAM) liggur í víðan boga fyrir norðan Bajkal vatn frá Moskvu til Vladívostok
• Þungaflutningar um fljót
Umhverfisvandi• Eftir síðari heimsstyrjöld kepptust
Sovétmenn við Vesturlönd um lífsgæði
• Kolahéruð (Donbass): súrt regn og þungmálmar eitra ár og vötn
• Kólaskagi hefur að geyma mikið af nikkel, kopar og apatít (í honum er fosfór) – Úr apatíti er framleiddur tilbúinn áburður– Iðnaður losar: brennisteinsoxíð– Umhverfis borgirnar Níkel og Montsjegorsk
vex ekki gróður
Kólaskagi
Montsjegorsk