Ruimtelijke ordening in de leefomgeving Zal het west-parallel plus plan zorgen voor een grotere leefbaarheid,
door middel van haar brede belangen benadering?
2SA2 2015-2016 HENRICUS CORNELIUS VRENKEN
Hannelore Verstappen
1
Inhoudsopgave Inhoudsopgave ………………………………………………………………………………………………………………………………….1
Introductie van het onderwerp …………………………………………………………………………………………………………2
Westparallel plus plan. Wat houdt het in?..............................................................................................3
Toepassing op het ruimtelijk structuurplan…………………………………………………………………………………………4
LEADER- Programma: plattelandsontwikkeling van onderuit………………………………………………….5
Mijn persoonlijke visie/conclusie………………………………………………………………………………………………………..5
Bibliografie:………………………………………………………………………………………………………………………………………..7
Figurenlijst:…………………………………………………………………………………………………………………………….7
Lijst van bijlagen…………………………………………………………………………………………………………………………………8
2
Introductie van het onderwerp Het verhaal rond de westparallel plus plan begint in 2007, wanneer boze bewoners uit Valkenswaard
en Waalre een petitie overhandigen in Den Haag. Al bijna veertig jaar ondervonden de bewoners uit
beide kernen hinder van het doorgaand verkeer op de N69-weg, dat van en naar de Belgische grens
loopt richting de Brainport regio Eindhoven. Van simpel woon- en werkverkeer tot en met
vrachtwagens zorgden voor hevige opstoppingen in het midden van beide centra. Het kon volgens de
petitiehouders niet langer.1
In 2009 droeg het Rijk (Lees: de Nederlandse staat) het beheer van de N69-weg over aan de provincie
Noord-Brabant. Dit bood kansen om een nieuwe parallelweg aan te leggen die daarmee de nodige
verlichting zou geven aan de kernen van Valkenswaard en Waalre.
In 2012 kwam na drie jaar overleg met 25 verschillende
belangengroepen een vernieuwd bestemmingsplan tot stand.
Het westparallel plus plan, zou ervoor zorgen dat de
leefbaarheid van de regio herstelt zou worden. Door onder
andere de N69 weg te verleggen, zodat deze aansluiting vindt
met de A67 (de autosnelweg die loopt van Antwerpen-
Eindhoven-Venlo). Maar er was meer, er werd een grote
investering gedaan in de leefbaarheid van de regio. Door te
investeren in ruimtelijke ontwikkeling en maatregelen over
gemeente grenzen heen. De manier waarop dit plan tot stand
gekomen is, toont een nieuwe manier bij het organiseren van
grote investeringswerken in de wereld. Niet vanuit een
ruimtelijk plan opgelegd door de provincie of de staat. Maar een zogenoemde Brede Belangen
Benadering, waarbij geprobeerd werd zoveel mogelijk belangen te behartigen binnen het project zelf.
Hierdoor ontstond ook een bredere scope voor het initiële project. Het effect was relatief weinig
weerstand gedurende haar conceptie tot aan de uitvoering die begin 2017 gepland zal staan. Onder
andere door een grote campagne te voeren om haar burgers blijvend te informeren over het project
door een uitgebreide website en een bezoekers/informatiecentrum te openen in Westerhoven.
Als oud-inwoner van Bergeijk, een naburige gemeente, herinner ik me vaak de files die door het
midden van Waalre en Valkenswaard liepen. Of ik nu zelf in de auto zat, of ik de bus nam naar de grote
stad. Maar het plan is interessant vanwege de manier hoe het tot stand is gekomen, het is er een die
niet conventioneel is, maar wier impact grote gevolgen kan hebben voor de regio. Daarom heb ik voor
dit project gekozen om te onderzoeken.
1 Actiegroep N69 biedt petitie aan in Den Haag, Omroep Brabant Tv (4-12-2007; 14:13), geraadpleegd 01-07-2016 , (http://www.omroepbrabant.nl/?audio/24085672/Voorzitter+van+de+Actiegroep+N69+Andries+Bosma.aspx).
Figuur 1: Foto van het
informatiecentrum.
6
Westparallel plus plan. Wat houdt het in? Het doelstelling van het plan kan worden samengevat in drie thema’s: leefbaarheid, bereikbaarheid en
ruimtelijke kwaliteit. In het officiële gebiedsakkoord uit 2012 worden enkele doelstelling van het
project als volgt opgesomd.:2
1. Doorgaand verkeer (lees: vrachtwagens) niet langer dwars door de kernen van Valkenswaard
en Waalre laten rijden;
2. Sluipverkeer weren uit de gebieden van de gemeente Bergeijk en Eersel. Zodat doorgaand
verkeer makkelijker op de hoofdwegen terecht kunnen;
3. Extra investeren in de ruimtelijke kwaliteit van de regio;
4. Het op lokaal niveau stimuleren van maatregelen om de doorstroom en openbaar vervoer te
verbeteren;
5. Een betere aansluiting vinden tussen Lommel, Hasselt en Leuven, met de Brainportregio
Eindhoven;
Het akkoord kwam tot stand via het zogenoemde Mutual Gains Approach, (MGA) of in het Nederlands
Brede Belangen Benadering (BBB). Alle lagen van de samenleving van het bedrijfsleven, de politiek, tot
betrokken milieu- en maatschappelijke organisaties werden benaderd om mee te denken en samen
op zoek te gaan naar oplossingen die zoveel mogelijk verschillende belangen deden behartigen. 3;4
Door deze methode ontstond een vernieuwd plan, dat sinds haar conceptie op weinig weerstand
vanuit de belangenorganisaties kon rekenen. Zij hebben het per slot van rekening samen met hen
opgesteld in een commissie. Het vernieuwde plan bestaat uit drie delen.5
- De aanleg van de N69, een nieuwe tweebaansweg waarop 80 km/u zal worden gereden. Deze
zal worden aangelegd van de huidige N69 weg (Belgische grens-Valkenswaard-Eindhoven), en
deze verbinden met de A67 (Antwerpen-Eindhoven), ter hoogte van Veldhoven (gemeente
Eindhoven. (zie bijlage 1)
- Nul plus maatregelen: Een reeks aan maatregelen om het verkeer in de regio te optimaliseren,
als ook de leefbaarheid binnen de kernen te vergroten. Zonder daarbij aanpassingen te doen
aan de bestaande infrastructuur. De volledige lijst bestaat uit 46 groeperingen van
maatregelen, welke eveneens uiteenvallen in de volgende grote categorieën.6
o Het verbeteren van fietsroutes;
o Het optimaliseren van verkeerscirculatie;
o Het optimaliseren van kruisingen/wegvakken;
o Aanleg van geluid reducerend asfalt;
o Invoeren van sluipverkeer werende maatregelen in woongebieden/buitengebieden;
o Een aangepast parkeerbeleid in stadskernen;
o Overige strategische maatregelen: P+R; Transferium; hoogwaardig openbaar vervoer
(HOV)
2 Gebiedsakkoord grenscorridor N69, Zuidoostvleugel Brabantstad, (27-06-2012), Heeze, 2. 3 VAN DOORNE, P. en KOOBS M., Natuurmonumenten zet in op MGA/Brede belangen benadering, Provincie Noord-Brabant, (04-2014), 2. 4 Add. 1: Ook internationale belangengroepen waren hierbij betrokken, zoals de gemeente Lommel, de provincie Limburg en de Vlaamse overheid. 5 Gebiedsakkoord grenscorridor N69, 2-3. 6 Uitvoeringsprogramma nulplus pakket grenscorridor N69, Bestuurlijke werkgroep Nulplus, (15-09-2014), s.l.,54.
6
- Gebiedsimpuls. Gericht op de kwaliteitsverbetering van het buitengebied met het oog op de
landbouw, waterschap, recreatie, natuur en landschap. Het gaat hier bij om investeringen in
verschillende deelprojecten ondernomen op verschillende bestuursniveaus van
waterschappen, regionale natuurbescherming tot gemeenten. De financiering hiervan ligt op
en rond de 12 miljoen euro. (zie voor een volledig overzicht bijlage 2)
o Herstel van de stroomgebieden van de beken de Run, de Keersop en de Dommel.
o Landbouwmaatregelen zoals drainage; ruilverkaveling en compensatie van boeren die
land verliezen door de aanleg van de parallelweg.
o Aanleg/onderhoud van nieuwe voet- en fietspaden.
Toepassing op het ruimtelijk structuurplan. Het project is in samenwerking met de provincie Noord-Brabant tot stand gekomen. Die er een
deelstructuurvisie voor op heeft gesteld. Dat houdt in, een aparte structuur visie opgesteld voor een
specifiek onderwerp, zoals de onderbouwing van een locatie keuze, of de ontwikkeling van een gebied.
Deze vallen namelijk niet onder de algemene provinciale structuur visie. Dit geldt eveneens voor de
N69 weg, en de aanvullende maatregelen.7
Het plan past wel in de structuur visie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, uit 2012, die
stelt als volgt:
… Belangrijke knooppunten in het netwerk van internationale verbindingen zijn (…) en de Brainport
Zuidoost Nederland (red. regio Eindhoven) Deze knooppunten moeten niet alleen een goede nationale
bereikbaarheid hebben, maar ook goede internationale achterlandverbindingen binnen het Trans-
Europese Netwerk naar buitenlandse afzet- en kennisregio’s zoals (…) België.
Om de bereikbaarheid te verbeteren, zet het Rijk (red. De Nederlandse staat) in op investeren,
innoveren en instandhouden. Conform het regeerakkoord geeft het Rijk vanuit het verlengde
Infrastructuurfonds na 2020 prioriteit aan het oplossen van bereikbaarheidsknelpunten voor main-,
brain-, en greenports (inclusief achterlandverbindingen) 8
De nieuwe N69 is in de eerste plaats een bereikbaarheidsknelpunten die wordt opgelost, en ten
tweede ook een achterlandverbinding gecreëerd om linken te zoeken met België, specifiek met de
Vlaamse steden: Lommel, Hasselt en Leuven. Dit werd eveneens al eerder beschreven in het
gebiedsakkoord als een van de doelstellingen voor de weg. Het rijk heeft dan ook bij de overdracht van
de N69 weg aan de provincie over 90 miljoen euro gegeven voor mogelijk onderhoud.
7 “Deelstructuurvisies”, Onderwerpen: ruimte, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 03-07-2016, (http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/ruimtelijke-ordening/structuurvisie/deelstructuurvisies.aspx). 8 Structuur visie infrastructuur en milieu, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, (13-03-2012), Den Haag, 19.
6
LEADER- Programma: plattelandsontwikkeling van onderuit. LEADER, is een afkorting voor een Europees programma
voor plattelandsontwikkeling. Kenmerkend voor het
Leaderprogramma is dat de lokale bevolking en
belangengroepen zelf bepalen wat belangrijk is voor het
gebied. De grenscorridor N69, waaruit het Westparallel
plus plan is voortgekomen, was een project dat door de
Nederlandse staat als een Leader gebied werd
aangewezen.9
Vanuit een samenwerkingsverband stelden zij een
zogenaamd integraal gebiedsplan op. (het huidige
gebiedsakoord). Elk leader gebied heeft een lokale actie
groep (LAG) die haar projecten ontwikkelt en die
eenmalig een subsidie aanvraag ervoor kunnen doen.10
Binnen dit project, werd de aanvraag gebouwd rond vier
verschillende pijlers. (zie bijlage 3)
De corridor N69 project werd daarvoor goedgekeurd, dit
toont hoe de MGA of Brede belangen benadering door
Europa wordt ondersteund in de ontwikkeling van grote projecten in rurale regio’s.
Mijn persoonlijke visie/conclusie Het is belangrijk om te onthouden dat ten tijden van schrijven (2016), er nog geen schop in de grond
is gestoken. Voornamelijk vanwege de verschillende onderzoeken die momenteel worden uitgevoerd.
Maar eind 2016 zullen deze allemaal zijn afgerond.11 In 2017 zal de aanleg dan ook beginnen. Wat het
effect van de parallelweg is op de regio zal pas merkbaar zijn over twee a drie jaar. Daarnaast is haar
effect op de leefbaarheid in een regio moeilijk in statistieken te omvatten. Eveneens is leefbaarheid,
een concept dat onder de noemer valt van welzijn, dat van persoon tot persoon afhankelijk is. Dus in
mijn conclusie heb ik besloten om specifiek in te pikken op enkele van de punten aangehaald binnen
het plan.
De leefbaarheid zal zeker worden verhoogd voor de kernen die momenteel last hebben van het
sluipverkeer. Specifiek de gemeenten Eersel en Bergeijk. Deze voornamelijk rurale gebieden ervaren
vaker overlast van de vrachtwagens die door het buitengebied denderen om files op de A67
(Antwerpen-Eindhoven-Venlo) te omzeilen.12 Het zal eveneens leiden tot een groei impuls voor de
toeristische sectoren van beide gemeentes, die zich al een paar jaar inzetten voor fiets- en
wandeltoerisme. Het feit dat de provincie daarbij investeert in enkele maatregelen gericht op een
duurzamer en klimatologisch bestendige natuur- als mede landbouwgebieden verzekeren daarmee
haar economische groei en motivaties voor de toekomst.
9 ‘LEADER’, Project, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 03-07-2015, (http://www.grenscorridorn69.nl/project/leader). 10 De beoordeling van een project gebeurd via enkele criteria: zoals innovatie, initiatief van onderop, draagvlak, meerwaarde voor het gebied, samenwerking, kennisdeling, haalbaarheid en opbrengst. (zie eveneens Bijlage 3) 11 Add. 2: In chronologische volgorde: Flora en fauna onderzoek; Landmeetkundig onderzoek; Milieukundig onderzoek naar de bodemkwaliteit; Geohydrologisch onderzoek; Archeologisch onderzoek; Grond mechanisch onderzoek naar de bodemsamenstelling; Explosieve onderzoek. 12 Gebiedsakkoord grenscorridor N69, 9.
Figuur 2: Infographic die toont welke partijen
samenwerken in dit leader gebied.
6
Aan de andere kant kan het leidden tot het verdwijnen van industrie uit beide gebieden, doordat het
aantrekkelijker zal zijn om zich te vestigen bij een van de hoofdwegen, die (in)direct aan de N69-weg
zullen grenzen. Zoals bijvoorbeeld binnen de verstedelijkte kern Dommelen (gemeente Valkenswaard).
Wat eventueel voor de economische groei van deze plaats zal zorgen. Maar er is ook een keerzijde
zoals een belangengroep genaamd Oplossing N69, Bewonersoverleg Dommelen aanhaalt. Zij vrezen
voor meer overlast op het gebied van luchtvervuiling, horizonvervuiling en geluidsoverlast door de
aanleg van de N69.13
Ten slotte heersen er bij mij nog twijfels over de effectiviteit van het project. Zal het werkelijk tot een
verbetering leiden van de doorstroming? Of de leefbaarheid in Valkenswaard en Waalre? Het zal in
ieder geval op de middellange termijn leidde tot een verplaatsing van de grote vrachtverkeersstromen
van en naar België toe. Echter zal het woon- en werkverkeer gebruik blijven maken van dezelfde
wegen. Een chauffeur, of een gps, kiest vaak voor de kortste of snelste weg naar de bestemming. De
weg kan zelfs leidden tot de creatie van grotere verkeersstromen in het algemeen, eveneens voor meer
sluipverkeer doorheen Dommelen en direct aangrenzend buitengebied. 14 Hangt echter het hele plan
enkel af van het succes van de N69?
Uiteindelijk moet ik naar het hele plaatje kijken. Binnen de Mutual Gains Aproach of Brede Belangen
Benadering wordt per slot van rekening niet gestreefd naar compromissen, maar naar een algemene
consensus. 15 Niet iedereen kan winnen binnen het systeem, er is echter geprobeerd om zoveel
mogelijk belangen te behartigen. En als we het plan op basis van deze voorwaarden koppelen aan het
welzijn voor de mensen. Die door een aantal grote investeringen in infrastructuur, maatregelen, en
het landschap een enorme impuls krijgen. Dan zal het West-parallel plan zeker een positieve invloed
zijn voor de drie thema’s waar het voor stond: leefbaarheid, bereikbaarheid en ruimtelijke kwaliteit.
13 Wij maken ons zorgen, Oplossing N69,Bewonersoverleg Dommelen, geraadpleegd 15-06-2016 (http://www.oplossing-n69.nl/wij-maken-ons-zorgen/).; GERITS, Verslag gesprek tussen “Actiegroep N69”, en “Oplossing N69, Bewonersoverleg Dommelen”, (15-06-2011), 2; 14 Ibidem. 15 ‘Achtergrond N69’, Totaaloplossing, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 17-06-2016, http://www.grenscorridorn69.nl/project/achtergrond-n69)
6
Bibliografie: - Actiegroep N69 biedt petitie aan in Den Haag, Omroep Brabant Tv (4-12-2007; 14:13),
geraadpleegd 1-07-2016 ,
(http://www.omroepbrabant.nl/?audio/24085672/Voorzitter+van+de+Actiegroep+N69+And
ries+Bosma.aspx)
- ‘Bezwaarmakers tegen Westparallel binnenkort voor Raad van State’, Eindhovens Dagblad
(04-11-2015), geraadpleegd op 13 06-2016, (http://www.ed.nl/regio/valkenswaard-e-
o/valkenswaard/bezwaarmakers-tegen-westparallel-binnenkort-voor-raad-van-state-
1.5402906).
- “Deelstructuurvisies”, Onderwerpen: ruimte, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 3-07-
2016, (http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/ruimtelijke-
ordening/structuurvisie/deelstructuurvisies.aspx).
- Gebiedsakkoord grenscorridor N69, Zuidoostvleugel Brabantstad, (27-06-2012), Heeze, 27.
- Gebiedsopgave Grenscorridor N69: Meer bereiken door een brede gezamenlijke aanpak,
Ministerie van Infrastructuur en Milieu, (09-2015), Den Haag, 4.
- GERITS, Verslag gesprek tussen “Actiegroep N69”, en “Oplossing N69, Bewonersoverleg
Dommelen”,(15-06-2011), s.l., 3.
- Grenscorridor N69, Provincie Brabant, (http://www.grenscorridorn69.nl/)
- KOOBS, M., Belangendossier Grenscorridor N69, Bestuurlijke werkgroep Nieuwe verbinding,
(10-2013), s.l. 11.
- Onderzoeken voor de aanleg van de N69, Provincie Noord-Brabant (10-2015), s.l., 3.
- Structuurvisie infrastructuur en milieu, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, (13-03-2012)
Den Haag, blz. 19.
- Uitvoeringsprogramma nulplus pakket grenscorridor N69, Bestuurlijke werkgroep Nulplus,
(15-09-2014), s.l.,54.
- VAN DOORNE P. en KOOBS M., Natuurmonumenten zet in op MGA/Brede belangen
benadering, Provincie Noord-Brabant, (04-2014), 2.
- ‘Westparallel tussen Valkenswaard en Eindhoven wacht op oordeel Raad van State,’”
Eindhovens Dagblad, (11-03-2016), geraadpleegd op 13 06-2016,
(http://www.ed.nl/regio/valkenswaard-e-o/valkenswaard/westparallel-tussen-
valkenswaard-en-veldhoven-wacht-op-oordeel-raad-van-state-1.5811294).
- Wij maken ons zorgen, Oplossing N69,Bewonersoverleg Dommelen, geraadpleegd 15-06-
2016 (http://www.oplossing-n69.nl/wij-maken-ons-zorgen/).
Figurenlijst: - Figuur 1: Foto informatiecentrum, Provincie Noord-Brabant,
(http://www.grenscorridorn69.nl/informatiecentrum)
- Figuur 2: Infographic leader-thema’s, lokale ontwikkelingsstrategie, Provincie Noord-Brabant,
(2014), 1.
7
Lijst van bijlagen - Bijlage 1: (2015) Nieuwe N69: ondergrond Top 25.000, Dienst voor het
kadaster en de openbare registers.
- Bijlage 2: “Kaart gebiedsimpuls”, Gebiedsakkoord grenscorridor N69,
Zuidoostvleugel Brabantstad, (27-06-2012), Heeze, 24.
- Bijlage 3: “infographic Leader thema’s”, Lokale ontwikkelingsstrategie,
Provincie Noord-Brabant,(2014),1.
Bijlage 1: Kaart van de nieuwe N69 –schaal 1 : 25000
N
Bijlage 2: Kaart: Gebiedsakkoord Grenscorrdior N69 –Gebiedsimpuls, schaal 1 :100.000
Bijlage 3: Inforgraphic Leader-thema’s