INHOUD
PROJECTEN• Slijtagebrugmetongelijkeleggers• OverdektcarnavalviereninOldenzaal• Veelmilieuwinstmogelijkbijkleinekan-
toorgebouwen• InterviewJanEggenkamp• InnovatieinhetMKB
ALGEMEEN• TijdvooreenlevenbuitendeUT• Recordaantalprojectenenonderzoeksuren• Dienuwaanvraagvooronderzoekin• Onderzoeksrapporten• Vraagbaak
DIEN UW AANVRAAG VOOR ONDERZOEK IN
NieuweaanvragenvooronderzoekzijnwelkombijdeWetenschapswinkelTwente.Naastonderzoeks-projectenverlenenweadvies,ofzoekenwenaareennuttigekenniskoppeling,binnenofbuitendeUT.BasisisenblijftdatualsmaatschappelijkeorganisatieofMKB’erinderegiogebruikkuntmakenvandeex-pertisezoalsaanwezigopdeUT.Hetorganiserenvanthemabijeenkomsten,metvakexperts,rekenenwetegenwoordigtot:‘nieuwevormvandienstverlening’.MochtuwillenprofiterenvandeexpertiseopdeUT,maarweetunognietpreciesofdatkanenhoedatmoet,belonsgerustomsamendemogelijkhedentebespreken.Aanvragenvooronderzoekzijnintedienenviaonsdigitaleaanvraagformulier,tevindenop:www.utwente.nl/wewiOnstelefoonnummeris:053-4836816.
SLIJTAGE BRUG MET ONGELIJKE LEGGERS Versneldeslijtagevandebrugmetongelijkeleggersleidttotextrakostenvoortrainings-centra,turnhallenengymzalen.DaphnePekkeriet(IndustrieelOntwerpen;“emergingtechnologydesign–product&surfaces)studeerdeafbijBosaninHaaksbergen.Zeverdieptezichindeliteratuurenvoerdeexperimentenuitmetgeoefendeturnsters.
‘Alshetominnovatiegaat,redenerenwevanuitdeoplossing,’zegtGerrittenBosdiein1973BosanSportinstallatiesoprichtte.HetbedrijfisinmiddelstoonaangevendinNederlandvoordeinrichtingvansporthal-len,gymzalen,turnhallenentrainingscentra.Bosanproduceertenlevert:verplaatsbaresporttoestellen,volleybal-enbasketbal-installaties,klimrekken,verrolbarewerk-balken,wandtrampolines,hijssystemen,envloervoorzieningen.
MEER SLIJTAGEVanuitdepraktijkkrijgtBosansteedsvakervragenoverdebrugmetongelijkeleg-gers.Alnaeenpaarmaandentijdvertonendezedoorslijtagemindergripen,opdenduur,ontstaatonherstelbareschade.Dehoofdoorzakenversterkenelkaar:inwerkingvangrip-verhogendehulpmaterialendoordeturners(zoalsmagnesiumenlederen
straps)endeinwerkingvanlichaamsvocht.
Deleggerszijnopgebouwduiteenholleglasfibermetdaaromheeneenhoutachtigelaagfineer,metdejuistegrip-eigenschap-pen.Deeisenaandeleggerszijnextreemhoog:zemoetenzeersterkzijnenmeteengedefinieerdevoorspanningopgehangen.(BijdeOlympischespelenin1954werdendehoutenleggersnogophunplekge-houdendoorvrijwilligers,waarbijgedurendehettoernooi39leggersdoorbraken.)
ANALYSE‘Ikhebgeleerddatdegripzoalsturnstersdieervarenergsubjectiefis,’verteltonder-zoeksterDaphnePekkeriet.‘Gripblijktvanheelwatmeerparametersaftehangendanalleendewrijvingtussenhandenlegger,enderuwheidvanhetmateriaal.Degrotekunstinmijnonderzoekwasomerkendefy-sischegroothedenuitdetribologie(slijtage,frictieensmeermiddelen)objectieftever-talennaardeervaringenvandeturnsters.’
Daphnevroegdeturnstershunervaringentedelen,waarbijzeopverschillendeleggersturnden:zonderofmetgebruikvanmagne-sium;metblotehanden,ofmetleertjes.DeinbrengvantopcoachFrankLouterswashierbijergwaardevol.
OPLOSSINGHetaanbrengenvaneendubbelelaagfineerbleeknietergduurzaam.Dezetoondetesnelslijtage,hoeweldeturnstersinhetbegindeietwatgroteregreepnietdirectalshinderlijkopmerkten.
‘Ikhebzeeruitgebreideanalysesuitge-voerd,’zegtDaphne.‘ZelfdenkikdathetsprayenvaneenPlastiDipcoatingdegripvandeleggersindepraktijkkanverbeteren.Echtermoetdeduurzaamheidnoggetestworden.Hetiszekerdemoeitewaarddaarvervolgonderzoeknaartedoen!’
NIEUW PRODUCTGerrittenBos,vanBosan,istevredenoverderesultatenendesamenwerkingmetDaphne.‘Natuurlijkhadikgehooptdatdeultiemeoplossingeruitzoukomen,maardatisnietreëel,’zegthij.‘Daphneheeftheelzelfstandiggewerkteneengoedediepgangbereikt.Binnenkortkomtereennieuweleg-geropdemarktvaneenFransefabrikant.Danneemikhaargraagmeeomhaarmeningtehoren.’
NahaarafstuderengaatDaphnewerkenbijWoltersKunststoffenuitEnter.‘Ikhoopdatikdaaralsproduct-engineeraanmooieontwerpoplossingenkanwerken,’verteltze.‘Ontwerpenisteamwerk.Alsikeenoplos-singhebbedachtenmijncollega’szeggendathetindepraktijk,omgoederedenen,niethaalbaaris,dangaikterugnaardetekentafelomietsbeterstebedenken.BijBosanhebikveelgehadaandeexpertisediehieraanwezigisenaandecollegialesfeer.IkgagraagmetGerritmeeomdeinnovatieveleggeruitFrankrijktebekijken.Ikbenbenieuwdofzeeenoplosrich-tinghebbengekozendieaansluitbijmijnbevindingen.’
TIJD VOOR EEN LEVEN BUITEN DE UTEenvertrouwdgezicht,envoorvelenvanuookeenvertrouwdestem,gaatonshelaasverlaten.EllyReimerinkneemtna45jaardienstverbandafscheidvandeUT.
Ellywerktevoorverschillendevakgroepen,dienstenenbeleidsmakers.‘MaarverreweghetlangsthebikbijdeWetenschapswinkelgewerkt,’verteltze.‘Ikheberggenotenvandedirecteklantcontacten,vandefantastischeaanvragenenprojecten,envandesamenwerkingmetmijncollega’s.Wevormdeneenkleinmaarhechtteam,waarbijwesameneengoedproductneerzetten.Maarnuishettijdvooreen
levenbuitendeUT.IkverheugmeeropmaarzaldeScienceShopTwentezekermissen.’
RECORDAANTAL PROJECTEN EN ONDERZOEKUREN
In2017realiseerdedeScienceShopTwenteeenrecordaantalprojecten.Dewerk-enprojectvormenlatenbovendieneengrotevariatiezien.
12studentenstudeerdenafopScienceShoponderwerpen.Verderlegdenookstudenten-teams,studentstartupsenPDEngineerszichtoeopinnovatie-enR&D-vragen,af-komstigvanMKBennon-profitorganisaties.Verdervoerdenvakdocentendeelprojectenuit.Zijanalyseerdenuiteenlopendeklant-vragenenbediendenhenrechtsreeksmethunkennisenexpertise.
Intotaalwerdvoor10,1fteonderzoekviadeScienceShopverricht.28onderzoeks-projecten(waaronder2PDEng’s)werdenafgerond.Watookopviel:hetaantalgeorganiseerdeevenementenenbijdragenaanevenementennamtoe.Tweemini-symposiawerdengeorganiseerd,eenmulti-teamstudentenprojectgepresenteerdbijhetDesignLab,enerwerdendiversevoordrachtenenpresentatiesgegeven.OokhaddeScienceShopTwenteeengrootaandeelaaneenlezingenavondvanStudiumGenerale,overdeactueleontwikkelingeninTurkije.
OVERDEKT CARNAVAL VIEREN IN OLDENZAAL‘DegestructureerdemanierwaaropUT-studentonderzoekerTomdeBruinzijnafstudeeropdrachtheeftuitgevoerd,sprakonsenormaan.’DatzegtHarryMoekvandeStichtingOldenzaalCarnavalStapstad.‘Metzijnrapportkunnenwijrechtstreeksbedrijvenselecterenomzijngekozenontwerpenuitwerkingterealiseren.’
TomonderzochtmogelijkhedenbetreffendeeentijdelijkeoverkappingopdeGrooteMarkt,eenideedatallangerspeeltinOldenzaal.Demeerwaarde:meteendergelijkeoverkappingkunnenevenemen-tenweersonafhankelijkplaatsvinden.Tomstudeerdeafmeteen9voorzijnbachelor-opdrachtCivieleTechniek.
DRAAGVLAKTomlegdedefocusop:geïntegreerdont-werpen,hetlogischbetrekkenvanverschil-lendestakeholders,endeeenvoudomeenontwerpopverschillendedetailniveaustespecificeren.Uiteindelijkleiddeneenomgevingsanalyseeneenstakeholderana-lysetoteenhelderprogrammavaneisen.
ONTWERPVervolgensmaakteTomeen‘functie-enobjectenboom’engebruiktehijdiversemethodiekenomontwerpalternatievenoptestellen.
“Flexibel & goedkoop” Hierinstaandekostenvangebruikcentraal,deontwikkelingvandeoverkapping,endeflexibiliteitvandeoverkapping.EenzokleinmogelijkeimpactopdeinrichtingvandeGrooteMarkt,washierookvanbelang.
“Drooghouden van de bezoekers” HierishetstreveneenzogrootmogelijkeoppervlaktevanhetevenemententerreinopdeGrooteMarktteoverkappen.Gekozenwerdvooreengroteoverkapping,dieechterwelveelimpactopdemarktomgevingheeft.
VERIFICATIE EN EVALUATIEDealternatievenwerdenvervolgensafgewogenmeteenverificatiematrix.Beideontwerpalternatievenvoldedenaanallerandvoorwaardes.Sommigeeisenenwensenleverdeneenlevendigediscussie
op.Ingeorganiseerdegroepssessiewerdeenaantalevaluatiecriteriaopgesteld:
-Investeringskosten-Opbouwsnelheid/gemak-Gebruikskosten-Oppervlakteoverkapping-Sfeerenuitstralingoverkapping-ImpactopdeinrichtingvandeGrooteMarkt.
Daarbijkendendestakeholders‘gewich-ten’toeaandeevaluatiecriteria,zodateenvolgordevanbelangrijkheidontstond.Vanuitaldiescoreswerdvolovertuiginghetontwerpalternatief“Flexibel&goedkoop”gekozen.Dezeleidtdushopelijktoteensnellerealisatiedoormarktpartijen.
Twee ontwerpen voor tijdelijke overkapping Groote Markt
Medewerkers:EgbertvanHattemEllyReimerink-VelthuisTimJongmanLauraVenhorst
Vormgeving:MariëtResink
DeWetenschapskrantwordtgratisverspreidinderegioenverschijnt2keerperjaar.Dekrantverschijntineenoplagevan900exemplaren.Overnamevanartikelenmetbronvermeldingistoegestaan.Vraagomeengratisabonnement
bijdeWetenschapswinkel.Stuurhiervooreenmailnaaradminscienceshop@novelt.com
WetenschapswinkelTwenteHengelosestraat5007521ANEnschede
053-4836816
www.utwente.nl/wewi
www.facebook.com/wewi.ut.1
www.twitter.com/wewiut
VRAAGBAAK NOVEL-TWijgevenstart-upseninnovatieveondernemerstoe-gangtoteendynamischecosysteem.Dooronderne-merschapenhightechinnovatieteverbindenenonzeNovel-Toolsintezeten,bestaandeuitkennis,talent,kapitaal,netwerkeninfrastructuur,helpenwijhenomgamechangersteworden.Stelhieruwinnovatievraag.
WETSWINKEL TWENTE (+31(0)633590669)DeWetswinkelTwenteiseenvrijwilligeorganisatieophetgebiedvanhetgevenvangratisjuridischadviesaaniedereen.Ophetgratisinloopspreekuurisieder-eenmetelkewillekeurigejuridischevraagwelkom,[email protected].
BELASTINGWINKEL info@debelastingwinkel.euDeBelastingwinkelneemtuwbelastingaangiftenen/ofboekhoudinggraaguithandentegeneenaantrekkelijkhonorarium.
TECHNOSTARTERS SPREEKURENKennisbescherming,techniek,marketingenonder-nemingsplan.Technostarters(ofinnovatievestarters)wordenineenpersoonlijkgesprekdooreenonafhan-kelijkecoachverderopweggeholpen.MenkanzichviaeenformuliereneeninvultoetsinschrijvenvooreenTechnoStarterSpreekuur,via:www.novuster.nl.
NEDERLANDSE ORDE VAN UITVINDERS (NOVU)www.technostartersspreekuren.nl/form/intake
JURIDISCH ADVIESPUNT (+31(0)534894118)Ditadviespuntisbedoeldvoorstartendeonderne-mers,metnamevanuitdeUniversiteitTwenteenSaxion.JuridischAdviespuntNovel-T:Mr.PetervanRoosmalen,[email protected]://novelt.com/en/instruments/legal-advice
MEDICINFO GEZONDHEIDSLIJN0900-6446446Ukunthieraluwvragenstellendiebetrekkinghebbenopgezondheidenwelzijn.
VEEL MILIEUWINST MOGELIJK BIJ KLEINE KANTOORGEBOUWENTijdenszijnbachelorafstudeeropdrachtCivieleTechnologielegdeTomEversdekantoorgebouwen(1988en2001)vanaannemersbedrijfHaafkesinGooronderdeenergiescan.
TWEE COMPONENTENTomverenigdetweehoofdcomponenten:eenthermografischonderzoekeneenuitgebreidenergiesimulatiemodel.Voordeeerstemaaktehijinfraroodbeeldenvandetweegebouwen.Diegavendirectinzichtinenergieverliezen.Verborgenlucht-/warmtelek-kenenthermische(koude-)bruggen,maarook:waterinfiltratieopplattedaken,breukeninwarmteleidingen,constructiefouten,enfoutenintoevoerlei-dingenenelektrischeleidingen,kunnenzoaanhetlichtkomen.
‘Hetwerkenmetdeinfraroodcameralevertzeerveelinformatieop,’
zegtTom.‘Maarjemoetdedatanauwkeuriganalysereneninterpreteren.Zomoetenweers-entemperatuuromstandighedeninachtwordengenomen.IkontdektedatbijHaafkeseenwarmtelekaanwezigwasaandezuidoostzijdevanhetgebouw,eneenbelangrijkwarmtelekbijgevelpanelen.’
ENERGIESIMULATIEMODELTweedecomponentwashetenergiesimu-latiemodel,datde‘algeheleduurzaamheid’vanhetgebouwbeschouwt,van:constructiesvandebouwelementen,aanwezigeinstalla-tiesenapparaten,alsookmenselijkegebruiks-factoren.
Tom:‘Hetisspannendaldezeelementenzogoedmogelijkteverzamelenendaarmeesimulatiestedraaien.Jekrijgeendieperinzichtinhettheoretischeenergiegebruikvanhetgebouw.Vergelijkingmetdepraktijkvanalledag–zoalsenergierekeningen,enmetingeninhetgebouw–leerdemijdathetelektriciteitsgebruikendeenergiebehoeftebijHaafkestehoogwaren.’
CRITERIAVervolgenssteldeTomsamengesteldemaat-regelenpakkettenop,enrekendediedoorop‘duurzaamheidsimpact’.Zevensub-criteriavoorduurzaamheideneensub-criteriumvoorimplementatiekostenwerdenafgewogen.
Hetbestepakketbevattemaatregelenals:na-isolatievankoudebruggen;hettoepassenvaneengasabsorptiewarmtepomp(metdeaanwezigeHR-ketelsalsback-up),zonnecel-len,ledverlichting,enslimmeregelingenenschakelaarsvoorverlichtingenapparatuur.Verderkunneneenvoudigelage-temperatuurconvectorenzorgenvooreengoedeverde-lingvanverwarmdelucht.Klokschakelaars(voorkopieerapparaten),stand-bykillersenenergieverbruiksmeterskunnendegebruikersstimulerenslimenverantwoordmetenergieomtegaan.Zondergroteinvesteringenkanditzorgenvooreenelektriciteitsafnamevan15%eneengasafnamevan83%.
EYE-OPENER‘Hetwasvooronsechteeneye-openerhoeveeljekuntbereikendooralleenalLED-
verlichtingtoetepassen,’zegtLiesbethtenVoorde,commercieelmanagerbijHaafkes.‘Tomheeftenormveelwerkinhetonderzoekgestokenenheteindresultaathierinterngepresenteerd.Hetzoumooizijnalshetonderzoekookbrederbelangstellingkrijgt.’
TomheeftbijHaafkesveelgeleerd.‘IkhebmijnexpertiseinCivieleTechniekinpraktijkkunnenbrengen,’vertelthij.‘IkhebveelgehadaandeadviezenvanLiesbethenanderewerknemersvanHaafkes.Zewarenaltijdbereidinformatietegeven.Ookinstal-latiebedrijfMoekotteenDutchSolarSystemsdeeldenkostelooshunexpertisemetmij,enmijgeholpenmethetdoorrekenenvandiverseinstallatiekosten.’
ZijnbegeleidervanuitdeUTwasdr.ir.BramEntrop.Tom:‘Metzijninputenadviezeniseenvolwaardigrapporttotstandgekomen.Hetkanalshandleidingdienenvooranderekleinekantoorgebouwen.’
INTERVIEW JAN EGGENKAMPJanEggenkampstudeertAdvancedTech-nology.MethunstudievereniginggingenzeopstudiereisnaarAmerika.Destudentenbekostigdendereiszelfenverrichttendaarvoorbetaalde(onderzoeks-)projectenrondomhetthemavandereis.Ditjaar:‘InnovativeandSustainableEnergy’.
Je was betrokken bij enkele van de Science Shop Twente projecten? Ikwasprojectleidervoortweecases.DeEu-kep-case(EuropeanKnowledgeEconomyPlatform)waseenonderzoeknaarontwik-kelingenvanduurzameenergieopwekking,zoweltechnischalsopmaatschappelijkvlak.WekekenopEuropeesniveaunaardetoekomstverwachtingenvanverschil-lendetechnologieëntot2050.IkhebtienAdvancedTechnologystudentenbegeleid-enwaarnodigondersteunt-enhetcontactonderhoudenmetdeopdrachtgever.
Hieruitvolgdeeenvervolgcase.DaarinsteldenweeenplanopomdeprovincieFrieslandvolledigduurzaamtemakenindeenergieproductiein2050.
Kun je iets vertellen over jullie studie-reiscommissie? WijorganiseerdeneenstudiereisnaardeVSenCanada.Ditdedenwehelemaalzelf.Iederedeelnemerhelptmeeaanhetrealiserenvandestudiereis.
Dithoudtindatjeineenvandeviercom-missieszit:acquisitie,planning,administra-tieendesign.Iedereenvoertminimaaleenopdrachtuitdiedeacquisitiecommissiebin-nenhaalt.Weproberenomelkedeelnemerevenveelurentelatendraaien:aaneenopdracht,hetcontacterenvanbedrijven,regelenvantransportofaccomodatie,makenvaneenlogoofprogrammaboekjeetc.
Iederedeelnemerkanwerkenaaneenopdrachtdiehetmeestinzijnofhaarstraatjeligt.BijAdvancedTechnologyheb-bendestudentenverschillendetechnischespecialisaties.
Wat vind je het ‘leuke’ van de Science Shop Twente? Deveelzijdigheidvancasesendeproces-begeleiding.WewerdengekoppeldaaneenUT-professor,enindetweedecaseaaneenexterneexpert.Hetideedatiemanddiemeerweetvanhetonderwerpjebegeleidtisergfijn.
Hetmooieisookdathetresultaatechtgebruiktgaatwordendoordeklant.Ookdaarvoorisbegeleidingbelangrijk.Watjeoplevertmoetbruikbaarzijnenobjectiefzocorrectmogelijk.Wekregenregelmatigfeedbackvandebegeleiders.Doorzopraktischbezigtezijnhelpjemeeaanhet
oplossenvanvraagstukkenwaarbijjejestudiestofkaninzetten.Hetwerktookandersom.Dooreenpraktijkgerichteop-drachtuittevoeren,leerjeweerveelvoorjestudieenoverjelaterewerkkring.
Heb je nog extra skills opgedaan? Ikhebeenbeterbeeldgekregenvanener-gietransitie,enbenvanplanomdaarinmijnstudieenlaterecarrièreietsmeetedoen.Watpreciesweetiknogniet.Verderbenikbetergewordeninhetbegeleidenvaneengrotegroep.Afhankelijkvanwaaropiksolliciteer,noemikdeScienceShopprojectenzekerinmijnsollicitatiegesprek.
INNOVATIE IN HET MKBOokditjaarheeftdeScienceShopTwenteweersamengewerktmetUT-docentdr.ir.SandorLöwikvanhetNederlandsInstituutvoorKennisintensiefOndernemerschap(NIKOS),voorhetpremasteronderwijs-project:BusinessResearchProject.DeScienceShopTwenteverzameldeuitdagen-debedrijfskundigeinnovatievraagstukkenvanMKB’ersinderegio.
Intotaal33studentenzijninachtgroepenaandeslaggegaanbijachtverschillendebedrijven:VanLenteSysteemintegratie,NijhuisToelevering,Ankerslot,UzinUzt,Wila,Emondt,GeursBetonenSheltersuit.Voordemeestewasditeeneerstekennis-makingmetUT-studenten.‘Zekomenmeteenfrisse,onbevangenblik,enstellen
verrassendevragen,’zegtFrankSlijkhuis,directeurvanGeursBeton.‘Datgeeftnieuwelan,nieuwinzicht.Daarzijnweheelenthousiastover.’
Ophunbeurtdoenstudentengoedeerva-ringopbijdebedrijven.StudentJellevanHeuveln:‘Watleukis,isdatweallevrijheidhadden.Wemochteniedereendingenvragen,enkondenalleinformatiekrijgendiewenodighadden.’
Eenaantalvoorbeeldenvandeverschil-lendeprojectenwaren:-Verbeterenvanhetvoorraadbeheer.-Ontwikkelenvaneenproductieprognosemodel.-Ontwikkelenvannieuwefabriekslayout.
Heeftuwbedrijfinnovatievraagstukkenenwiltusamenwerkenmettalentvollestudenten?NeemdancontactopmetdeScienceShopTwente.
ONDERZOEKSRAPPORTENJ.vanOosten,ShearThickeningMaterialforLegProtection.Enschede,december2017(onderembargo).
TomBaumeister,K.S.J.Das,MikelMateo,XingliangZhao,MiguelAngelBravoCabreraenHendrikKoopmans,Designreport:HearBlocks.Enschede,november2017(onderembargo).
MaxMensing,SettingtheFoundationforaReal-TimeMobileRoadPavingAssistiveApplication.Enschede,augustus2017(onderembargo).
T.Evers,Eenmethodiekvoorhetverduurzamenvanbestaandekleinekantoorgebouwen.Enschede,juli2017.
TomdeBruijn,Verkennendonderzoeknaarconceptenvooreendemontabele,semipermanenteoverkappingopdeGrooteMarktinOldenzaal.Enschede,juli2017.
EvelienNieuwenburg,ProjectBuddiez,Designingforlong-distance-friendshipsbetweenchildren.Enschede,mei2017.
Jan Eggenkamp, helemaal rechts op de foto, presenteert voor de FNP
Warmteverlies zichtbaar op gevel
Recommended