Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty:Dlaczego musimy zmienić system oświaty
Wersja 2.2
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
1. Gromadzić, udostępniać i upowszechniać polskie i zagraniczne publikacje na temat oświaty.
2. Przygotować, rozpowszechniać i propagować nowe analizy i koncepcje poprawiania oświaty polskiej.
3. Tworzyć forum do wspólnej dyskusji o oświacie dla wszystkich poważnie zaangażowanych praktyków i teoretyków oświaty, dla doświadczonych profesjonalistów i dla twórczych amatorów.
4. Tworzyć skuteczne narzędzia porozumiewania się i dyskusji o oświacie dla uczonych, dziennikarzy i polityków.
5. Organizować spotkania, seminaria, dyskusje otwarte i zamknięte, konferencje oraz inne działania budujące i zmieniające opinię publiczną na temat oświaty.
6. Zajmować otwartą ale stanowczą postawę wobec nowych, kontrowersyjnych lub niejasnych inicjatyw i zjawisk w dziedzinie oświaty.
1. Podnieść jakość debaty publicznej o oświacie, poprzez obalenie powszechnie panujących mitów na jej temat.
2. Upowszechnianie najciekawszych głosów z ogólnoświatowej debaty na temat oświaty.
3. Uświadomić obywatelom, że na oświatę naprawdę mogą mieć wpływ. 4. Prezentować racje klientów oświaty i podatników, którzy finansują
oświatę.
Co:
Jak:
O Fundacji W demokratycznym państwie podatnicy, którzy finansują oświatę i rodzice, którzy są klientami przemysłu oświatowego powinni być ostatecznym arbitrem kształtującym system nauczania.
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Dlaczego
W zamian za wysokie nakłady na oświatę dostajemy produkt kiepskiej jakości.
Od kiedy tylko pamiętamy oświata w Polsce jest reformowana. Niestety pomimo ustawicznych reform jej stan nadal pozostawia wiele do życzenia.
W publicznych dyskusjach nad reformą oświaty pomija się opinie klientów przemysłu oświatowego i podatników którzy finansują ten system. Głos zabierają głównie pracownicy oświaty i urzędnicy zarządzający oświatą.
Publiczna dyskusja na temat oświaty jest niezauważalna a jej poziom merytorycznym wyznaczają powszechnie funkcjonujące mity.
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Nakłady budżetowe na oświatę w Polsce przewyższają nakłady w większości krajów OECD
Według danych za rok 1998 nakłady budżetowe na oświatę w Polsce wynosiły 5,8% PKB podczas gdy ta sama liczba w OECD wynosiła średnio 5,1%.
Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie
Nakłady Budżetowe na Oświatę jako % PKB
012345678
Szw
ecja
Now
a_Ze
land
ia
Dan
ia
Finl
andi
aU
SA
Nor
weg
iaAu
stria
Fran
cja
Pol
ska
Por
tuga
lia
Kan
ada
Szw
ajca
ria
Isla
ndia
Bel
gia
His
zpan
ia
Wło
chy
Wlk
. Bry
tani
aC
zech
y
Nie
mcy
Węg
ry
Irlan
dia
Mek
syk
Kor
ea
Aust
ralia
Hol
andi
a
Luks
embu
rg
Japo
nia
Gre
cja
Średnia OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Udział nakładów na oświatę w wydatkach budżetowych ogółem jest wyższy niż w większości państw OECD
Nakłady na oświatę w Polsce są wysokie (c.d.)
Nakłady budżetowe na oświatę jako % budżetu
n
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
Polska
Nowa Z
eland
ia
Norewgia
Korea
Wlk.
Bryt
ania
Szwajc
aria
Islan
dia
Irland
ia
Austra
lia
Kanad
a
Czech
y
Finlan
dia
Francja
Holand
ia
Japo
nia
Niemcy
USA
Średnia dla państw OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Polskie szkoły produkują funkcjonalnych analfabetów, którzy co prawda potrafią czytać i pisać ale nie są w stanie zrozumieć czytanego tekstu
Międzynarodowe Badanie Piśmiennictwa Dorosłych (IALS) sprawdza umiejętność czytania i zrozumienia informacji zawartych w tekstach o różnych formatach (dokumenty oficjalne, rozkłady jazdy, wykresy, itp.). Posiadanie umiejętności co najmniej na poziomie trzecim uważane jest za pożądane w celu uniknięcia problemów z funkcjonowaniem we współczesnym społeczeństwie. W Polsce ten próg kompetencji przekroczyło tylko 24% dorosłych obywateli!
Jakość oświaty w Polsce jest niska
Badania IALS - procent społeczeństwa potrafiący czytać i rozumieć informacje na poziomie trzecim lub wyżej
01020
30405060
7080
Szwec
ja
Holand
iaBelg
ia
Niemcy
Canad
a
Austra
lia
Szwajc
aria
Nowa Z
eland
ia
Wlk. Bry
tania
USA
Irland
ia
Polsk
a
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)
Umiejętność CzytaniaBadanie OECD/PISA
0
100
200
300
400
500
600
Finlan
dia
Austra
lia
Irland
iaKor
ea
Wlk.
Bry
tania
Japo
nia
Szwec
ja
Austria
Belgia
Fran
cja
Norw
egia
USADan
ia
Szwajc
aria
Hiszpa
nia
Czech
y
Wloc
hy
Niremcy
Weg
ry
Polsk
a
Grecja
Portu
galia
Meksy
k
Średnia OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)
Umiejętność Myślenia NaukowegoBadanie OECD/PISA
0
100
200
300
400
500
600
Korea
Japo
nia
Finlan
dia
Wlk.
Bryt
ania
Austra
lia
Austria
Irland
ia
Szwec
ja
Czech
y
Francja
Norweg
iaUSA
Belgia
Weg
ry
Szwajc
aria
Hiszpa
nia
Niremcy
Polska
Dania
Wloc
hy
Grecja
Portug
alia
Meksy
k
Średnia OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)
Kompetencje MatematyczneBadanie OECD/PISA
0
100
200
300
400
500
600
Japo
niaKore
a
Finlan
dia
Austra
lia
Szwajc
aria
Wlk.
Bryt
aniaBelg
ia
Francja
Austria
Dania
Szwec
ja
Irland
ia
Norweg
ia
Czech
yUSA
Niremcy
Weg
ry
Hiszpa
nia
Polska
Wloc
hy
Portug
alia
Grecja
Meksy
k
Średnia OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Polska oświata obejmuje nauczaniem na poziomie dawnego liceum niewielką część społeczeństwa
Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)
Procent społeczeństwa który osiągnął wykształcenie co najmniej na poziomie średnim-wyższym
0102030405060708090
100
Japon
ia
Norweg
ia
Czech
y
Korea
Niemcy
Szwajc
aria
USA
Kanad
a
Szwec
jaDan
ia
Austr
ia
Finlan
dia
Nowa Z
elandia
Franc
ja
Holand
ia
Belgia
Irlandia
Grecja
Austra
lia
Wlk. B
rytan
ia
Polska
Islandia
Hiszpa
nia
Portug
alia
Meksy
kTu
rcja
Średnia dla państw OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Przeciętny polski pięciolatek skazany jest na krótszy okres nauki niż większość jego rówieśników z krajów OECD
Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)
Przeciętny oczekiwany okres edukacji 5-latka
0
5
10
15
20
25
Austra
lia
Szwec
ja
Finlan
dia
Islan
dia
Norewgia
DaniaBelg
ia
Hiszpa
nia
Holand
ia
Nowa Z
eland
iaUSA
Portug
alia
Niemcy
Wlk.
Bryt
ania
Kanad
a
Francja
Szwajc
aria
Austria
Irland
ia
Polska
GrecjaKore
a
Czech
y
Meksy
kTu
rcja
Średnia OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
W zamian za wysokie nakłady na oświatę dostajemy produkt kiepskiej jakości
Polski system szkolnictwa jest obciążony wieloma trudno uchwytnymi wadami, wśród nich najważniejsze to:
- nauczanie encyklopedycznej wiedzy zamiast myślenia i umiejętności samodzielnej analizy
- autorytarny sposób nauczania, który powoduje niechęć uczniów do szkoły
- upolitycznienie formułowania programu nauczania
- pozorowane reformy: częste odgórne zmiany programów prowadzące do zachowania status quo
Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Jakość oświaty w Polsce jest niska (c.d.)
„Na wszystkich skalach pomiarowych badania OECD/PISA polscy uczniowie uzyskali średnio zbliżone rezultaty – w podobny sposób i w zbliżonym stopniu odbiegające od średniej międzynarodowej. Wynik Polski nie jest zatem skutkiem zaniedbań w jakimś szczególnym zakresie edukacji, lecz raczej skutkiem jej ogólnie słabej kondycji”*
* Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki Polskie – raport z badań. – zespół pod kierunkiem prof. Ireneusza Białeckiego
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Dlaczego jest źle
(1) Istnieją dwie Polski oświatowe, a co gorsza nie podjęto skutecznych działań w celu zaradzenia temu problemowi.
Nie podejmuje się próby wyrównania szans w młodym wieku kiedy jest to najefektywniejsze i najtańsze
Młodzież wiejska i z małych miasteczek jest skazana na zawodówki i technika
(2) Karta Nauczyciela uniemożliwia polepszenie oświaty:
Struktura korpusu nauczycielskiego nie jest dopasowana do struktury demograficznej uczniów i ich rzeczywistych potrzeb
Samorządy i dyrekcja nie mogą rzeczywiście zarządzać szkołami
(3) Jesteśmy krajem średnio rozwiniętym
Więc inwestujemy w oświatę na poziomie średnim, bo taką inwestycję najlepiej wykorzysta nasz rynek pracy
I. Wydatki powinny być przekierowane tam gdzie przynoszą największy skutek.
II. W system oświatowy należy wbudować mechanizmy samonaprawy.
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Jakość szkoły do której dany uczeń ma dostęp zależy przede wszystkim od miejsca zamieszkania ucznia. Najbardziej jaskrawe różnice występują na poziomie szkoły średniej
Niewielka ilość dobrych szkół nie zmieni przeciętnie niskiego poziomu oświaty (patrz średni wynik dla polski i zasadniczych szkół zawodowych)
Równość szans: dwie Polski oświatowe
Wyniki badań OECD/PISA według rodzaju szkoły
Skala Licea Ogólnokształcące
Średnie Szkoły
Zawodowe
Zasadnicze szkoły
zawodowe
Średnia dla Polski
Rozumienie tekstu 544 478 356 479
Kompetencje Matematyczne 528 477 470 470
Umiejętność Myślenia Naukowego 536 482 483 483
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty
Koszty osobowe to 80-90 procent budżetu oświaty (bez inwestycji). W większości innych krajów liczba ta wynosi 60-70%
Za dużo wydajemy na pensje nie tych nauczycieli co potrzeba: mamy za mało nauczycieli licealnych, za dużo zaś w szkolnictwie podstawowym i zawodowym
Karta Nauczyciela = Wadliwa struktura zatrudnienia
Jakość nauczania będzie trudno polepszyć zanim o pracę w szkole i podczas pracy w szkole ludzie będą konkurować, a dostawać ją będą najlepsi
Udział kosztów osobowych w budżecie oświaty (bez szkolnictwa wyższego)
1980 59%
1985 60%
1990 79%
1992 83%
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Karta Nauczyciela = Brak dostosowania do potrzeb uczniów
Karta nauczyciela uniemożliwia racjonalne zarządzanie szkołą:
Karta nauczyciela uniemożliwia dostosowanie struktury korpusu nauczycielskiego do struktury demograficznej uczniów
Karta nauczyciela uniemożliwia dyrektorom i samorządom racjonalne zarządzanie
Karta nauczycielska utrudnia płacenia za jakość pracy. Dziś płaca nauczyciela nie jest powiązana z jakością pracy.
W porównaniu do swoich kolegów z zagranicy nauczyciele mają niskie pensum (ilość godzin nauczania)
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Inwestujmy w szkoły średnie: Adekwatne nakłady na podstawówki
Nakłady na oswiate podstawową na jednego ucznia szkoły podstawowej w relacji do PKB na głowę
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Austria
Szwec
jaDan
ia
Szwajc
aria
Norewgia
Korea
Portug
alia
Finlan
dia
Japo
nia
Hiszpa
nia USA
Polska
Francja
GrecjaBelg
ia
Austra
lia
Niemcy
Wlk.
Bryt
ania
Holand
ia
Czech
y
Irland
ia
Meksy
k
Średnia OECD
W okresie powojennym Polska dokonała znaczącego wysiłku aby rozwinąć a następnie utrzymać substancję oświatową. Obecnie nasze nakłady na nauczanie* podstawowe mieszczą się w średniej dla państw OECD.
* Porównanie nakładów oświatowych pomiędzy różnymi krajami musi uwzględniać różnice w ilości osób w wieku szkolnym i zamożności poszczególnych państw. Miernikiem spełniającym oba te kryteria są nakłady oświatowe na jednego ucznia jako procent PKB na głowę:
Nakłady oświatowe na jednego ucznia
Produkt Krajowy Brutto na głowę
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Inwestujmy w szkoły średnie: Stanowczo za mało na szkoły średnie
Nakłady na jednego ucznia szkół średnich w relacji do PKB na głowę
0%5%
10%15%20%25%30%35%40%
Austria
Szwajc
aria
FrancjaBelg
ia
Portug
aliaDan
ia
Niemcy
Czech
y
Hiszpa
nia
Szwec
ja
Norewgia
Austra
liaUSA
Finlan
diaKore
a
Japo
nia
Holand
ia
Wlk.
Bryt
ania
Meksy
k
Polska
Grecja
Irland
ia
Średnia OECD
Na średnim poziomie nauczania, wydajemy znacznie mniej niż państwa OECD
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Inwestujmy w szkoły średnie: dużo na szkoły wyższe
Nakłady na jednego studenta w relacji do PKB na głowę
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Szwec
ja
Szwajc
aria
Canad
aUSA
Meksy
k
Polska
Austra
liaKore
a
Holand
ia
Austria
Niemcy
Japo
nia
Czech
y
Wlk.
Bryt
ania
Irland
ia
Norewgia
Turcj
a
Finlan
diaBelg
ia
Francja
Hiszpa
nia
GrecjaDan
ia
Średnia OECD
Nasze nakłady na naukę na poziomie uniwersyteckim znacznie przewyższają nakłady w państwach OECD.
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Co dalej....
(1) Zorganizować i sfinansować biblioteki podręczników w 2-3 szkołach wiejskich
Celem projektu jest obniżenie ponoszonych przez rodziców kosztów nauki, zwłaszcza w szkołach wiejskich oraz w środowiskach edukacyjnie zaniedbanych. Roczny koszt zakupu podręczników w klasach 1-6 oscyluje pomiędzy 100 a 250 PLN, dla wielu rodzin ubogich jest to kwota ogromna. W ramach szkolnej biblioteki na terenie szkoły można stworzyć wyodrębniony księgozbiór nazywany biblioteką podręczników, udostępniany zainteresowanym uczniom. Podręczniki byłyby udostępniane za niewielką kaucją, aby uczniowie korzystający z podręczników troszczyły się o ich stan. Kaucja będzie zwracana rodzicom, jeżeli po roku używania podręcznik wróci w dobrym stanie.
(2) Propagować badanie jakości nauczania na uniwersytetach za pomocą ankiet oraz doprowadzić do udostępnienia tych informacji studentom.
W kwietniu 2002 r. redakcja "Dlaczego" i Polska Fundacja Rozwoju Oświaty przeprowadziły badanie w internecie na temat badanaia jakości nauczania na uczelniach wyższych za pomocą ankiet wypełnianych przez studentów. System taki jest w wielu krajach bardzo popularny i jak pokazuje praktyka przydatny dla studentów. Niestety choć w Polsce ponad 70% uczelni prowadzi takie badania tylko 10% uczelni udostępnia ich wyniki studentom.
(3) Stworzyć najlepsze źródło internetowych informacji o systemie oświaty w Polsce i próbach jego reform.
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Jak nas znaleźć
Pocztą elektroniczna na adres sekretarza fundacji: [email protected]
Polska Fundacja Rozwoju Oświaty Bibliografia
„Education at a Glance. OECD Indicators”, OECD, 2000, Paryż
„The Full Social Returns to Education: Estimates Based on Countries’ Economic Performance”, Alain Mingat, Jee-Peng Tan; World Bank – HCD – Working Papers; 1996
Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki Polskie – raport z badań pod kierunkiem Ireneusza Białeckiego
„Knowledge and Skills for Life. First Results from PISA 2000”, OECD 2001
„Poland. Review of National Policies for Education”, OECD 1996