MGA SINAUNANG AT KLASIKONG KABIHASNAN

NG AMERIKA

MGA SIBILISASYONG ATING TATALAKAYIN:1. Mesoamerika-Olmec-Toltec-Zapotec-Maya-Aztec2. Timog Amerika-Inca

Sibilisasyong Olmec

1200-400 BCE: Naitatag ang mga unang lungsod ng Olmec sa mga baybayin ng Golpo ng MexicoAng bayan ng San Lorenzo ang itniatayang pinakaunang itinatag ng mga Olmecs ng 1150 BCE.Itinatag naman ang bayan ng La Venta noong 900 BCE Ang mga estruktura ng mga Olmecs ay karamihan mga thronelike monuments, at stone heads.

-Sila rin ay nag-uri ng kanilang lipunan

Bumagsak ang Sibilisasyong Olmec noong 400 BCE Nung bumagsak ang La Venta ngunit naunang bumagsak ang San Lorenzo noong 900 BCE.Hindi alam ng mga eksperto ngayon ang pagkabagsak ng kanilang Sibilisasyon.Ilan sa mga teoryang sinasabi sa pagkawasak ng sibilisasyong Olmec ay ang pagsakop ng Kanilang bayan o kusang bumagsak ito matapos mamatay ang kanilang pinuno

Sibilisasyong Zapotec

1500 BCE Paninirahan ng ma Zapotec sa timog-kanlurang Mexico sa lungsod ng Oaxaca at lubusang naimpluwensiayahan sila ng mga Olmecs1000 BCE Naging sentro ng kapangyarihan sa rehiyon ng Oaxaca ang pamayanang “San Jose de Mogote”, Dito rin nagtayo ng Iba’t ibang mga monumento at mga templo ang mga Zapotecs.500 BCE- Pagbuo ng sistemang pagsusulat na hieroglyphics at ng sistemang kalendaryo batay sa paggalaw ng araw.

500 BCE pa rin- Pagtatag ng kauna-unahang siyudad at sentrong pang-urban sa Mesoamerica- ang Monte Alban. Kaya’t tinaguriang mga Zapotecs na “America’s first city builders”. Matatgpuan ang siydad na ito sa tuktok ng isang bundok sa pinakasentro ng Oaxaca Valley.

250 CE-700 CE- Kahanga-hangang disenyo ng siyudad at kaayusan ng ito.Sa panahong ito, maraming mga pigurang tao sa siyudad na ito dahil sa impluwensiyang Olmec

200 BCE- Sa tugatog ng Monte Alban, 25,000 katao ang naninirahan dito.600 CE- Pagsisimula ng Paghina ng mga Zapotecs750 CE- Tuluyang pagbagsak ng mga ZapotecsAng tunay na pagbagsak ng Sibilisasyong ito hanggang sa ngayon ay isa pa ring misteryo. Aang hinihinalang sanhi ng pagbagsak nito ay mula sa kahirapan hanggang sa pagkawala ng kalakalan sa rehiyon.

Sibilisasyong Toltec900 CE- umusbong ang Sibilisasyong Toltec na nanirahan sa Central Mexican Highlands. Itinatag ang mga naunang mga pinuno nito sa Siyudad ng Tula gayundin ang sentro ng kanilang pamumuhay. Gaya ng Iba pang mga sibilisasyon sa Mesoamerica, ang Sibilisasyong Toltec ay may mga estuktura rin ng mga pyramids at templo. Halos lahat ng kanilang mga estrukturang panrelihiyon ay nagpapahiwatig ng Pagiging militaristiko ng kanilang lipunan.

Ang mga Toltec ay mga mandirigma at halos nakadepende ang kanilang imperyo sa panananakop. Nag-aalay sila ng buhay sa kanilang mabagsik na war god. Ipinagbubunyi nila ang bagsik ng kanilang mga mandirigma sa pamamagitan ng pag-ukit ng mga estatwa nito. Nagawa nilang mapasailalaim ang Teotihuacan noong 900 CE

1000 CE- Pamumuno ni Topiltzin at pagtatangkang baguhin ang militaristikong lipunan nito sa paraan ng pagsasamba kay Quetzalcoatl na nauwi sa pagpapatapon sa kaniya

Quetzalcoatl as depicted in the Codex Borbonicus.

Simula noon, nagsimula nang humina ang lakas ng militar at mismong ang imperyo nito dahil sa Tunggalian, sa loob ng imperyo, pagbabago sa klima na nagbigay daan para lumikas ang mga tao sa siyudad ng Tula.

Sibilisasyong Maya

- Ito ay naitatag sa Yucatan Peninsula at hilaga ng El Salvador at Guatemala-40 Siyudad-Estado, prominente ang Chichen Itza, Tikal at Palenque-300 BCE: Itinatag ang Lungsod ng El Mirador-250-900 CE: Ginintuang Panahon ng Sibilisasyong Maya sapagkat ang Kabuhayan nila’y nasa tugatog ng pamamahala at karamihan ng Mga Siyudad-Estado ng mga Mayans ay Itinatag sa panahong ito

Ambag:Pinaka sikat na ambag na naibigay sa ating ng mga Aztec ang Mayan CalendarAt ang isang klase ng soccer na Ōllamaliztli

- Paguuri ng lipunang Mayan ay nagsimula rin sa panahong ito.- 900 CE Pagsisimula ng pagkawala ng mga malalaki at malalakas na mga Lungsod-estado dahil sa digmaan at kakulangan ng pansustento sa pamumuhay.- ca. 1500 Nagsimula na ang pagbagsak ng Mayan CivilizationShown in Pic:

Pacal of Palenque City-StateAnd his concept art

Jaguar temple sa Tikal, isa sa mga prominenteng simbolo ng sibilisasyong Maya

Sa pagdating ng mga Conquistadores, tanging mga maliliit at mahihinang mga Siyudad na lamang ang natira at nakasubaybay ng kolonisasyon ng Espanya

Sibilisasyong Aztec

-1200 CE Pagdating ng mga Aztec sa lambak ng Mexico at nagtatag ng lungsod dito na Teotihuacan-1325 Pagtatag ng Tenochtitlan sa Lawa ng Texcoco-Paglagda ng Triple Alliance sa gitna ng Texcoco, Tenochtitlan at Tlacopan, Nilagda ito para mapalakas ang puwersang Aztec

Bunga ng Alyansa:1. Pagtatag ng Aztec Empire na may 80000 milya kuwadrado ng teritoryo at 400-500 na siyudad-estado2. 5-15 milyong katao ang naninirahan sa loob ng imperyo, samantala 200000-400000 na mga mamamayan ang naninirahan sa Tenochtitlan3. Pagkaluklok bilang Hari kay Montezuma

Shown in Pic:MontezumaConcept art

Ang Tenochtitlan-Upang maiuri sa ibang mga maliliit na lungsod ang Tenochtitlan, tinaasan nila ang mga kalsada sa gitna ng tubig at latian sa lawa ng Texcoco. Ang mga kalsadang ito ay tinatawag ring “causeway”-May maayos na sistema ng lansangan (avenues) at transportasyon sa lupa, may maayos na sistemang patubig at pag-huhukay ng mga maluluwag na kanal upang dumaloy ng maayos ang kalakalan at paglalakbay ng mga tao.-Ang palengke ng Tlatelolco ang naging sentrong pang-ekonomiko ng Tenochtitlan-Higit sa lahat, ang sentro ng relihiyon, ang Great Temple

Mga Ambag

Pagbagsak ng Imperyong Aztec:Sa ilalim ng pamumuno ni Montezuma II, Lubusang binuwisan ang mga tao at padagdag ng padagdag ang mga taong inaalay sa pagsasakripisyo araw-araw.Tuluyang Bumagsak ang mga Aztec sa Ilalim ng mg Conquistador(Espanya)

~~TIMOG AMERIKA~~

Sibilisasyong Inca-Itinatag sa Peru at naging Imperyo na lumawak hanggang sa katimugan ng Timog Amerika-900-200 BCE Itinatag ang Chavin-400 BCE Itinatag ang Moche-200 BCE Itinatag ang Nazca-Paggalaw ng mga Incan para sa mainam na lupain kung saan makakapagtatag sila ng maayos na Lungsod

-ca. 1200 nagtatag ng maliit na kaharian ang mga Incan matapos umunlad ito sa lambak ng Cuzco (na kung saan tinatag nila ang Lungsod ng Cuzco) na matapos tirahan nila ang lambak ng matagal na panahonSa panahong ito, nagsimulang buoin at palaganapin ng mga Inca ang mga tradisyon at paniniwalang makakatulong sa paglulunsad at pagbibigkis ng kanilang imperyo ito ay mga sumusunod:-pag samba kay Inti, diyos ng araw-pagpipili sa isa sa 11 angkan ng maharlika na nagmula sa lahi ng diyos ng araw(Inti) na maaaring mapili na pinunong Inca.

-1438 Pagtatag ng Imperyong Inca sa pamumuno ni Sapa Inca Pachacuti (Full name: Pachacuti Inca Yupanqui) at ang pagtatag niya ng pansariling lungsod na “Macchu Picchu”-Paraan ng pagpapasailalim ng mga Inca sa ilalim ng pamumuno ni Pachacuti:Paraang diplomatiko: kung sasali sila sa imperyong Inca ng walang digmaang nangyayari. Kaya’t lumaki ng lubusan ang Imperyo.

Lipunan-Ang karaniwang tao ay mayroon o walang pakikilahok sa komersiyo o kalakalan, hindi kagaya ng Aztec at Maya.-Pagpapanatili ng extended family group na tinataswag na ayllu. Ang bawat isa sa mga ayllu ay nagtatayo ng mga kanal pang-irigasyon at gumagawa ng mga terrace farms, isa sa kanilang mga kontribusyon/ambag.-Sistemang tributo karaniwan sa pamamagitan ng paggawa o mita kung ito ay tawagin. Ngunit dapat ang maggagawa ay may sapat na lakas upang makapaggawa. Sila ay maaaring maging magsasaka sa sakahan ng estado, goods crafting, at tumulong sa proyektong pambayan. katugma ng sistema bilang gabay: Polo y servicio

Pagpapahalaga sa relihiyon kagaya ng Aztec, ngunit kaunti lang ang diyos nila kaysa sa mga Aztecs.

Mga tauhan sa panrelihiyong seremonya:Pari- namumuno sa pagsagawa ng mga ritwalMamakuna- “virgins of the sun”, alalay ng pari. Batang babae, walang asawa at sadyang pinili para maglingkod panghabambuhay. Sinasayanay sila maging spinners, manggagawa ng beer, guro, at manghahabiYamacuna- Batang lalaking naglilingkod ng kanilang buong panahon para sa estado at relihiyon

Kalendaryo:Quipu: set ng mga lubid na may buhol na nagtatala ng datos.Isang kalendaryo sa pang-araw at isa sa pang-gabi

Temple of the Sun, CuzcoFilled with gold, which Incas considered

The metal “sweat of the sun”

ANG TERRACE FARMS, BUNGA NG MABUNDOK NA LUPAIN NG IMPERYONG INCA (ANDES MTS.)

1500 Tugatog ng imperyo na kung saan 2500 na milya ng baybayin na nakaabot pa hanngang sa timog ng Timog Amerika at may 12-16 milyong katao ang naninirahan rito.

Pagtatag ng ganap na pamahalaan kung saan ang emperador ay may kapangyarihan sa lahat ngunit ang imperyo ay nahahati sa 80 Probinsya

Ang apat na kwarter ng imperyong Inca

Pagbagsak ng Inca:Labis na madali ang pagsakop ng mga Espanyol sa kahariang ito dahil sa pagtutunggali ng 2 naglalabanan para sa trono kaya’t ginawa nila itong oportunidad para masakop ang Imperyong minsa’y naging matatag.

DAS ENDEFIN