De samensmelting
Luc Spee (stedenbouw) 19 november 2014
Naam: Luc SpeeOpleiding: Academie van Bouwkunst, AmsterdamAfstudeerrichting: StedenbouwkundeAfstudeerdatum: 19 november 2014Mentor: Pieter JanninkCommissieleden: Jos Gadet en Franz ZieglerExamen leden: Ellen Marcusse en Jaap Brouwer
De samensmelting van Uithof en stad
De Uithof is een cluster van universiteiten gele-gen aan de oostrand van Utrecht. De campus is begin jaren 50 onstaan door een gebrek aan ruimte in de binnenstad. Er zijn slechts enkele gebouwen van de universiteit gevestigd in het centrum van Utrecht.Nog steeds groeit de Uithof: bedrijven vestigen zich en faculteiten worden verhuisd vanuit de stad. De Uithof is gegroeid tot 170 hectare, wat gelijk staat aan de grootte van de binnenstad.
De stad Utrecht heeft momenteel een woning-bouwopgave van 40.000 woningen waarvan zij er 30.000 in vinexgebieden realiseert. Deze opgave is daarentegen juist een kans om nog meer binnenstedelijk te verdichten. Binnenstedelijk wonen wordt steeds populair-der: bewoners vinden het prettig om dicht bij de binnenstad te wonen waar een hoge concentra-tie van voorzieningen en parken is.
Door het gebied Utrecht Oost trekken dagelijks 50.000 studenten en 20.000 werknemers rich-ting de Uithof. De Uithof heeft een zeer grote aantrekkingskracht en dat heeft gevolgen voor het autowegennet, openbaar vervoer en fiets-net. Doordat steeds meer faculteiten uit de stad naar de Uithof vertrekken verliest de campus
zijn relatie met de stad. Het mixen van universiteitstcampussen met de stad kan een positieve impuls geven aan de leefbaarheid in Utrecht Oost.
De doelstelling van dit project is dan ook het verweven van de stedelijke stad met de univer-siteitscampus in Utrecht Oost.
Om deze twee gebieden te verweven is er een nieuwe visie nodig op Utrecht Oost. Centraal daarin staat het verbinden, verdichten en ver-clusteren, daarbij gebruikmakend van de rivier de Kromme Rijn.
Door strategische ingrepen in het profiel en pro-gramma wordt het landschap gekoppeld aan de verbinding stad - campus. Belangrijke middelen hierbij zijn het schuiven met programma, ophef-fen van barrieres, versmallen van het profiel en het aanpassen van het wegenstructuur.
Onderdeel van mijn strategie is een geleidelijke transformatie van een tussenzone naar een ste-delijk campuswaardig gebied waarbij de sterke kwaliteiten van elk karakter benut worden.
Door het levendige interactiemilieu van de binnenstad uit te rollen over de route naar de Uithof en tegeliljkertijd het cluster Uithof te
verlengen richting de stad ontstaat er in Utrecht Oost een verbinding van stedelijk niveau. Samen met de meanderende Kromme Rijn is er een interessante mix van wonen, werken, stude-ren en vrije tijd ontstaan.
Samenvatting
10 km
Utrecht
Utrecht Oost: 300 hectare (450 voetbalvelden)
1 km
route 1 historisch
route 2 historisch
nieuwe tram
krom
me
rijn
route 3
UITHOF
> Utrecht groeit> Uithof heeft grote aantrekkingskracht> Bereikbaarheid> Fietsroutes> Plangebied
UTRECHTcs
Utrecht groeit:Utrecht is een populaire en dynamische stad om in te wonen. De stad gaat 40.000 woningen bouwen tot 2030, waarvan 30.000 in VINEX gebieden.
De Uithof heeft een grote aantrekkingskracht:Door het gebied Utrecht Oost trekken dage-lijks 50.000 studenten en 20.000 werknemers richting de Uithof. De Uithof heeft een zeer grote aantrekkingskracht en dat heeft gevol-gen voor het autowegennet, openbaar vervoer en fietsnet.
Bereikbaarheid:De Uithof is goed bereikbaar per auto en in 2018 via de nieuwe tram. Het fietsnet is nog onderbelicht.
Fietsroutes:Er zijn twee historische routes naar de Uithof die zeer aantrekkelijk maar wel overbelast zijn (route 1 en 2). Over route 3 rijden nu nog zeer veel bussen en de route is onaantrekkelijk en sociaal onveilig voor fietsers.
Plangebied:Route 3, tussen de twee groeiende polen (de stad Utrecht en de Uithof) biedt veel kansen.
Utrecht
Doel: De interactiemilieus Stad en Campus verweven
Doel: Interactiemilieus Stad en Campus verweven
Het doel van deze opgave is het verweven van de stedelijke stad met de universiteitscampus de Uithof in Utrecht Oost. Het ondergewaardeerde deel van de Kromme Rijn in dit gebied wordt daarbij betrokken.
Kwaliteitsimpuls Utrecht Oostkansen interactieKromme Rijn landschappelijke drager
Observatie van de kenmerken stad / stadstraatObservatie van kenmerken stad / stadstraat
Basis bouwhoogte 15 - 20m
Materiaalgebruik
De bredere en bekende straat in de buurt
Onderdeel lange lijn Verbinding van meerdere buurten
Hoge dichtheid (150 woningen/ha) Parkeren compact/ondergronds: lage norm door centrale ligging
Verblijfs- en verkeersfunctie Voorzieningen op buurt,- wijk- en stadsniveau Voorzieningen in plint (straat)
Gebruik van asfalt
Klinkers, breed bij verblijfsplekken
Enkelzijdig in de straat
Hoogwaardig
In rooilijn bebouwing
Onderdeel van de straat Entrees aan de straat
Wegen
Stoep
Fietspaden
Groen
Bomen
Architectuur
Observatie van de kenmerken stad / stadstraat Uitgangspunten stad(straat)Uitgangspunten stadstraat
Hoge dichtheid (150 woningen / ha) Parkeren ondergronds bij nieuwbouw Voorzieningen in plint (straat) Voetpaden: breed bij verblijfsplekken Entrees aan de straat Bebouwing/bomen: in rooilijn Bouwhoogte tussen 15 en 20 meter
Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?
Dat zijn:
Observatie campusObservatie van kenmerken Campus de Uithof Ontmoetingsplekken buiten: zitelementen
(verhoogd groen) In de avond geen leven in straten: rustig
Tram noordzijde/ fietspad dubbelzijdig (ruim) Materiaalgebruik
Cluster met kleine clusters in het groen
Bouwhoogte 30-80 m
Ontsluiting autoverkeer en langzaam verkeer gescheiden
Parkeren op maaiveld en gebouwd parkeren Vrijliggend
Klinkers, breed bij verblijfsplekken
Vrijliggend dubbelzijdig
Hoogwaardig rondom entrees Overig basic: kijkgroen
Gegroepeerd
Onderscheidend
Wegen
Stoep
Fietspaden
Groen
Bomen
Architectuur
Uitgangspunten campus
Bebouwing in clusters Clusters omgeven door groen,
trottoir bij entree Verhoogde zitelementen in de vorm van
groen Auto en langzaam verkeer / OV gescheiden Fietspad dubbelzijdig 5m Hoogte bebouwing 30-80m Architectuur onderscheidend
Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?
Dat zijn:
Uitgangspunten campus
Historische waarde: Waterlinie inundatiegebied tot begin jaren 60
Oever openbaar Buitenplaats gevoel Veel gebruik iepen Jaagpad aan de zuidzijde>wandelgebied
Observatie van kenmerken rivier de Kromme Rijn
Bosrijk Open Stadoever
Klinkers
Onverhard
Met groene afwerking
Afwisseling parkachtig
Gegroepeerd / bossages
Flauwe
Rivier drager van het ensemble Zicht vanuit het water: bos / open / bebouwing Intensiteit gebruik wisselt
Materiaalgebruik
Wegen
Stoep
Fietspaden
Groen
Bomen
Architectuur
Observatie Rivier de Kromme Rijn
Uitgangspunten Kromme RijnUitgangspunten Kromme Rijn
Oever openbaar Buitenplaats gevoel Optimaliseren jaagpad Zicht naar de Kromme Rijn Intensiteit gebruik vergroten Paden onverhard Bomen gegroepeerd Flauwe taluds
Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?
Dat zijn:
Constateringen route stad - campus
Constateringen route Binnenstad - Uithof
2) Functies levendigheid op de tweede lijn
Studentencampus
Sportpark
Biotuin/winkel
Hogeschool voor de Kunsten Utrecht
Winkels Onderwijs
Constateringen route Stad - Campus
1) Onsamenhangend geheel (tweetal 180 graden momenten)
1 2
1. Stad buitenwijk 2. Park Uithof
Als we naar de route van het plangebied kijken vallen een drietal dingen in het bijzonder op die afbreuk doen aan het doel om de stad en campus te verweven.
1. Onsamenhangend geheel (tweetal 180 graden momenten)
Kijkend richting de stad (punt 1) is een levendige buurt met winkels en terrassen waarneembaar. Hier is veel interactie tussen mensen. Kijk je vervolgens richting de Uithof zie je een straat die overgedimensioneerd is, vooral gericht op auto-verkeer. Er zijn vooral achterkanten van gebouwen zichtbaar en nauwelijks mensen op straat. Eenzelfde tafareel heb je bij de Uithof (punt 2). Kijkend richting de Uithof zie je een moderne cam-pus, drukte tijdens schooluren en levendigheid. Draai je hier 180 graden dan zit je in een parkzone met weinig mensen en verblijfskwaliteit. Hier zit-ten geen functies en heerst sociale onveiligheid.Er ontbreekt massa om de twee werelden te ver-weven.
2. Functies levendigheid liggen op de tweede lijn.Functies als een studentencampus, HKU, win-kels, biotuin/winkel en sportvelden zorgen voor levendigheid en dynamiek, maar zijn niet zicht-baar vanuit de route. Ze liggen verscholen achter gebouwen en bosschages.
3) Succesfactoren niet aanwezigConstateringen route Binnenstad - Uithof
3) Succesfactoren niet aanwezig
1. Venuslaan: autogericht
2. Rubenslaan: levendigheid / relatie Krommerijn
3. Weg naar de wetenschap: Park geen verblijfskwaliteit
De huidige profielen hebben niet de sterke kenmerken van stad, campus en Kromme Rijn. Er zijn geen entrees aan de straat,
massa ontbreekt, profielen zijn te breed en de Kromme Rijn is niet goed geintegreerd en geeft hier geen buitenplaats gevoel.
verdichten verclusteren
verbinden
Verbinden: stad en campus Verdichten: binnenstedelijke groei Verclusteren: clusters uit campus richting stad
Concept: Verbinden, verdichten en verclusteren
Concept: Verbinden, verdichten en verclusteren
Middelen
1. Profiel versmallen
2. Programma schuiven
3. Opheffen barrires
4. Functies naar 1e lijn
5. Doortrekken plint
6. Fietsverbinding
7. Autostructuur aanpassen
8. Clusters rondom haltes OV
Middelen
Ambitiekaart
Legenda
Campus clusters
Nieuwbouw
Vrijliggend fietspad 2 richtingen
Huidige bebouwing
Nieuwe tramligging
Ontsluiting
AmbitiekaartAmbitiekaart
Legenda
Campus clusters
Nieuwbouw
Vrijliggend fietspad 2 richtingen
Huidige bebouwing
Nieuwe tramligging
Ontsluiting
Ambitiekaart
Legenda
Campus clusters
Nieuwbouw
Vrijliggend fietspad 2 richtingen
Huidige bebouwing
Nieuwe tramligging
Ontsluiting
Door het levendige interactiemilieu van de binnenstad uit te rollen over de route naar de Uithof en tegeliljkertijd het cluster Uithof te verlengen richting de stad ontstaat er in Utrecht Oost een verbinding van stedelijk niveau. Samen met de meanderende Kromme Rijn ontstaat er een interessante mix van wonen, werken, studeren en vrije tijd.
Ambitiekaart
Legenda
Campus clusters
Nieuwbouw
Vrijliggend fietspad 2 richtingen
Huidige bebouwing
Nieuwe tramligging
Ontsluiting
1. Profiel versmallen
2. Programma schuiven
Door het profiel te versmallen en lokaal te slopen ontstaat er ruimte om een stedelijke wand uit te rollen vanuit de binnenstad. Een interessante plint ontstaat en geeft orientatie en levendigheid.
Woningen en studentenwoningen toevoegen aan de stadstraat.
Universiteitsprogramma uit de cam-pus over de nieuwe clusters strooien zorgt voor meer interactie tussen beide milieus.
Voorzieningen op vrije tijd gericht moeten de route interessant maken.
3. Barrires opheffen
4. Functies naar 1e lijn
Spoorviaduct: Spoor is niet meer in gebruik en kan worden afgebroken. Hierdoor ont-staat er een mooie ruimte om het fietsnet uit te breiden.
Waterlinieviaduct:Door afslagen te bundelen wordt de impact op de omgeving minder en ontstaat er ontwikkelruimte aan beide zijden van het viaduct.
Door aanpassingen aan het netwerk komen de functies: biotuin, hoge-school voor de kunsten, sportpark,Studentencampus en winkelsaan de rivier, fietsroute en stad-straat te liggen.
Anderzijds door nieuwe functies als scholen, bibliotheek, horeca toe te voegen langs de fietsroute gaat de route interessant worden en krijgt het gebied meer bekendheid wat de levendigheid ten goede komt.
A27 viaduct:Een eerste stap buiten de campus is het toevoegen van programma in de viaducten. Dat zorgt voor veiligheid en orientatie.
Spoo
rvia
duct
Wat
erlin
ievi
aduc
t
A27
5. Doortrekken plintHet doortrekken van de stedelijke wand richting campus geeft passanten orientatie.
- Stedelijke wand richting campus- Duidelijke openbare ruimte campus richting stad- Orintatiepunten
Huidig:Wijk geen relatie met de straat.
Plan stedelijke wand:Wijk, straat en route vormen een eenheid.
6. Fietsverbinding
Huidig
Fietsverbinding
Plan
- Dag: Langs de Krommerijn
- Nacht: Via de stadstraat / het sportpark
In de huidige situatie volgt de fiets altijd het autoverkeer en niet het landschap.
Met de dag- en nachtroute ontstaat er een keuze om langs de Kromme Rijn te fietsen of via de stadstraat en het sportpark. De dagroute maakt optimaal gebruik van de pracht van de Kromme Rijn en de nachtroute van de sociaal veilige stadstraat.
Autostructuur
Autovrij: campus sfeer
Autovrij: campus sfeer
Huidig
Plan - Stadstraat: parkeren op straat - Route via sportpark; sportpark
gentegreerd in stedelijk weefsel - Autovrij cluster in park
Stadstraat
7. Autostructuur Door het omleggen van de autostructuur richting de Uithof wordt er een autovrij park gecrerd.
Dit autovrije park zorgt voor een nieuw cluster in de sfeer van de huidige Uithof.
Verdichten rondom OV haltes Bus 12(s): 1 x per 2 minuten (spits)
Tram: hoge frequentie
Bus: 1 x per 10 minuten
Plan - Clusteren rondom tramhaltes
Huidig
8. Verdichten rondom OV haltesStudentenprogramma rond-om OV-haltes heeft veel voordelen: goed bereikbaar, snel in de stad, beperken au-toverkeer en milieubewust.
9. Zichtlijnen Kromme RijnZichtlijnen Kromme Rijn
Huidig
Plan - Zicht stadstraat Kromme Rijn - Zicht Tram/fietspad Kromme Rijn - Strategisch slopen / bosschages
weghalen
In het plan is het belangrijk dat er overal zichtlijnen zijn met de Kromme Rijn.
Door op een aantal plekken te gebouwen te slopen en bosschages weg te halen en het fietspad te verleggen wordt de Kromme Rijn een echte blikvanger.
Verbinden, verdichten en verclusterenConcept verbinden, verdichten en verclusteren
Verbinden
Verdichten
Verclusteren
Wat betekenen de ingrepen voor het concept verbinden, verdichten en verclusteren?
VerbindenVerbinden
Superverbinding stad campus Geheel vrijliggend Via verblijfsfuncties
De vele verblijfsfuncties in de eerste lijn zoals biotuin, horeca, scholen en parken zorgen ervoor dat de fietsverbinding interessant wordt om te gebruiken. Een goede fietsverbinding zal de gebie-den stad en campus verenigen. De stedelijke wand samen met de cam-pusclusters zorgen voor orientatie.
Impressie schakelpunt verbinden Bouwregels
Impressie schakelpunt verbinden
Verdichten
Om de nieuwe verbinding tot een succes te laten maken is verdichting gewenst. Door het profiel te versmallen ontstaan er ruimtes die opgevuld worden door de nieuwe stedelijke wand komend uit de binnenstad. De stedelijke wand, breed voetpad, parkeren op straat zorgen voor een optimaal gebruik van voorzieningen in de plint.
Door de open verkaveling en leegstaande pan-den te verdichten ontstaat een potentie van 3.000 woningen, 2 scholen, voorzieningen en kantoorruimte.
Verdichten
Huidig
Plan
a
b
a
b
Programma - Studentenwoningen (30m2): 1800 - Appartementen (80-150m2) : 1500 - Woningen (grondgebonden): 100 - Voorzieningen (plint): 10.000 m2 - Kantoren: 30.000 m2 - 2 campus achtige scholen - 1 basis / middelbare school
Stadspark aan de stadstraat
Hogeschool-Universiteit cluster Fietsen langs de over dubbelzijdig Hoofdontsluiting Ontmoetingsplekken
Bouwregels
Brede stoep
Studentenwoningen
Stadspark
Typologie cluster
Verdichting
Stadspark
Stadspark aan de stadstraat
Stadspark vogelvlucht
Vogelvlucht Stadstraat & stadspark
Stadstraat met zicht naar de Kromme Rijn
Impressie Stadstraat met het stadspark
Stadspark doorzichten naar stadstraat
Impressie Stadspark
Verclusteren
Het uitgangspunt Campus wordt doorgetrokken tot en met het stadion. Hierdoor voelt de campus dich-ter bij de stad. Door ook een cluster aan de andere zijde van de Kromme Rijn mogelijk te maken vormt de Kromme Rijn niet langer een grens, maar wordt het juist het centrum van het nieuwe park. Ook het sportpark, de biotuin en het scholencomplex maken onderdeel uit van de nieuwe stadscampus.
Verclusteren
nieuw cluster
nieuw cluster
Huidig
Plan
nieuw cluster
Programma - 4 faculteitsgebouwen - Dependance bibliotheek (7.000m2) - Studenthotel: 230 kamers - Studentenwoningen: 1000
- Appartementen 80-140m2: 500 - Grondgebonden woningen: 35
Campus cluster aan de Kromme Rijn
Cluster architectuur
Zicht naar Krommerijn
Horeca
Studeren in het groen
Harde eisen - Rooilijn naar fiets/tramstraat - Doorzichten naar de Krommerijn - Hoogbouw aflopend naar het water
Programma - Universiteit - Bibliotheek dependance - Studentenhotel - Studentenwoningen
- Horeca - Parkeergebouw - Appartementen
Campus cluster aan de Kromme Rijn
Campus cluster aan de Kromme Rijn
Impressie campus cluster de Kromme Rijn
Relatie bibliotheek met de Kromme Rijn
Studeren in het groen met zicht op de Kromme Rijn
Stap 0 (autonome ontwikkelingen) Niet gebruikte viaduct spoorweg slopen (barrire wegnemen) Hoge dichtheid toepassen verdichtingslocaties OR groen kwaliteitsslag A27 viaduct verbreden / park Rhijnauwen over de A27 Verdichting sportpark Cluster dichtst bij de campus inzetten als woningbouwopgave
Strategie
Stap 2 - Stedelijke wand: bouwenveloppen/regels - Vrije tijdsvoorzieningen langs het Kromme Rijn fietspad naar de
Uithof t.b.v. levendigheid - Gebouwen park deel verwerven/aanleggen - Brug aanleggen bij cluster bibliotheek: verandering autonetwerk
zorgt voor autovrije zone park
Stap 1 - Verbinden: fietspad aanleggen langs de Kromme Rijn - Verdichten: profiel versmallen - Verclusteren: 3 locaties benoemen/verwerven
Stap 3 - Afslag Waterlinieweg versmallen: bebouwing andere zijde
mogelijk maken - Stadionplein OR - Halte verplaatsen
Ingrepen
OR park Bebouwing (enveloppen) Stedelijke wand bebouwing OR verbindingen omgeving OR profiel + fietspad OR stadionplein
Prioritering Om deze ontwikkeling in gang te zetten zal de ge-meente de verbinding moeten aanpakken, met name de auto- en fietsstructuur.De Universiteitscampus zal samen met de gemeente scholen moeten verplaatsen.Daarnaast dient de gemeente en/of een ontwikke-laar i.s.m. de gemeente woningen te verplaatsen of uit te kopen. Het gaat hierbij om ca. 150 woningen.
Daarnaast zijn een aantal ruimtelijke en program-matische ingrepen nodig om het transformatie- /herontwikkelingsproces in gang te zetten. Hier kan de gemeente bouwenveloppen maken om structuur aan te brengen. Het doel van deze ingrepen is het creren van spin-off naar de omgeving en het bevor-deren van verstedelijking van het gebied.
De ontwikkeling van het gebied zal geleidelijk tot stand komen en zal geen eindpunt kennen. Over 10-15 jaar zijn er weer nieuwe gedachten en ont-wikkelingen op het gebied van herontwikkeling. Om dit proces te begeleiden is het verstandig dat nu al gewerkt worddt aan een heldere ontwikkelkaart om aanvragen in goede banen te leiden.
Strategie
Stap 0 (autonome ontwikkelingen) Niet gebruikte viaduct spoorweg slopen (barrire wegnemen) Hoge dichtheid toepassen verdichtingslocaties OR groen kwaliteitsslag A27 viaduct verbreden / park Rhijnauwen over de A27 Verdichting sportpark Cluster dichtst bij de campus inzetten als woningbouwopgave
Strategie
Stap 2 - Stedelijke wand: bouwenveloppen/regels - Vrije tijdsvoorzieningen langs het Kromme Rijn fietspad naar de
Uithof t.b.v. levendigheid - Gebouwen park deel verwerven/aanleggen - Brug aanleggen bij cluster bibliotheek: verandering autonetwerk
zorgt voor autovrije zone park
Stap 1 - Verbinden: fietspad aanleggen langs de Kromme Rijn - Verdichten: profiel versmallen - Verclusteren: 3 locaties benoemen/verwerven
Stap 3 - Afslag Waterlinieweg versmallen: bebouwing andere zijde
mogelijk maken - Stadionplein OR - Halte verplaatsen
Ingrepen
OR park Bebouwing (enveloppen) Stedelijke wand bebouwing OR verbindingen omgeving OR profiel + fietspad OR stadionplein
Prioritering
De samensmelting van stad en campus