1900-1950 Wereld
oo
rlog
en
Kenmerk 40Twee Wereldoorlogen Les 1 – Oorzaken WO I
Dieper liggende oorzaken
• Nationalisme– Het nationalisme van begin 19e eeuw veranderde tot
nationalisme waarbij eigen superioriteit en haat tegen het vreemde, tegen buitenlandse invloeden (politiek en cultureel) steeds meer de overhand nam
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
H7:§ 1: p122-4
Dieper liggende oorzaken
• Imperialisme (lees: modern imperialisme)– Wedloop om koloniën
• Voor economische redenen– Grondstoffen en afzetgebieden
• Voor sociale redenen– aanzien
• Voor bestuurlijke redenen– Strategische gebieden
– Grote rivaliteit tussen Europese landen, o.a.• Duitsland versus Engeland =
– “Weltpolitik” en “Een plaats onder de zon” (Duitse vlootpolitiek) versus “Britannia rules the waves”
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
Dieper liggende oorzaken
• Militarisme – Landen (lees: leiders van landen) willen niet meer zoals de
Fransen in de Frans-Pruisische oorlog (1870-71) verrast worden door snellere mobilisatie van de vijand
• Hierdoor krijgen de Generale Staven meer ruimte – en daarmee ook invloed – alvast plannen te maken voor een eventuele oorlog
– Oorlog wordt weer gezien als een middel om politieke doeleinden te bereiken
– Onder de bevolking wordt een krijgshaftige geest gekweekt
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
Dieper liggende oorzaken
• Wapenwedloop– Engeland versus Duitsland
• Wie heeft de grootste vloot?– Frankrijk versus Duitsland
• Na 1871 breidde Frankrijk haar leger snel uit; de Duitse reactie bleef niet uit
– Oostenrijk-Hongarije versus Rusland• Eind 19e eeuw was het Russische leger enorm in omvang
gegroeid; O-H moest wel reageren om de Russische stoomwals tegen te kunnen houden (Balkan!)
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
Dieper liggende oorzaken
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
• Engeland• Was de baas op zee en
wilde dit blijven• Sloot verdragen met
Frankrijk, Rusland en België om haar machtspositie in Europa te verstevigen– In 1904 al met
Frankrijk: Entente Cordiale
– 1907 opnieuw samen met Frankrijk én Rusland: Triple Entente
• Ging verder gewoon haar eigen gang!
Duitsland• Wilhelm II wil wereldmacht• Versterkte haar positie in Europa
door een verbond met Oostenrijk-Hongarije (de dubbelmonarchie) aan te gaan
• Tweebond (1882)• Vijf jaar later sloot men met Italië
erbij de Driebond – Triple Alliance (1887)
Bondgenootschappen leidden tot1. Onvoorzichtiger gedrag2. Domino-effect wanneer er een
conflict ontstaat
Bondgenootschappen
Bondgenootschappen
Dieper liggende oorzaken
• Vergissingen politiek leiders– Averechtse gevolgen bondgenootschappen– Nationalisme en militarisme leidde tot
zelfoverschatting– Geen idee van de effecten van de inzet van de
moderne wapens
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
Directe oorzaak
1870
1880
1890
1900
1910
1920
1930
1940
1950
1960
• Door moord op Frans Ferdinand ontstond een kettingreactie– Oostenrijk-Hongarije → Servië– Rusland → Oostenrijk-Hongarije– Duitsland → Rusland– Frankrijk → Duitsland– Duitsland → België– Engeland → Duitsland
• Welk bovenstaand land vormt een uitzondering (en waarom denk je dat)?
Von Schliffenplan
• Duitsland had al ruim voor het uitbreken van de oorlog een tactisch plan voor de aanval op Frankrijk klaarliggen!
• Probleempje– Al vanaf 1838 had België een neutraliteitspact met Engeland
gesloten
4 augustus 1914