Kasetsart J. (Soc. Sci) 36 : 201 - 216 (2015) ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 : 201 - 216 (2558)
ความเตมใจจายเพอคณลกษณะในการบรหารจดการ ชองทางจกรยาน
Willingness to Pay for Attributes of Cycleway Management
โสมสกาว เพชรานนท* และ วลยภรณ อตตะนนทน
Somskaow Bejranonda and Valaiporn Attanandana
ABSTRACT
This research estimated people’s willingness to pay for attributes of cycleway management and study factors influencing willingness to pay for cycleway management in Bangkok. The Choice Modeling approach was applied. Data were collected from 719 people residing in Bangkok in 2014. It was found that 40% of respondents were willing to pay for cycleway management. The factors affecting people’s willingness to pay for cycleway management were: education, participation in environmental activities, occupation, the price of their bicycles, and the respondents’ opinion on the significant level of infrastructure to support the use of bicycles in daily life. According to the analysis of indirect utility function, the attributes of cycleway network, bicycle parking space, and offered each choice of willingness to pay were factors affecting the choices for cycleway management chosen by people in Bangkok. Marginal implicit prices (the willingness to pay) of the attributes of cycle parking space and the cycleway network were 84.30 and 53.90 baht per year, respectively. Keywords: willingness to pay, attributes of cycleway management
ภาควชาเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
Department of Economics, Faculty of Economics, Kasetsart University, Bangkok 10900, Thailand.
* Corresponding author, e-mail: [email protected]
บทคดยอ
การศกษาน ประเมนความเตมใจจายเพ อ
คณลกษณะในการบรหารจดการชองทางจกรยาน
และปจจยท มอทธพลตอความเตมใจจายเพ อการ
บรหารจดการชองทางจกรยานของประชาชนใน
กรงเทพมหานคร โดยใชวธแบบจำลองทางเลอก
(Choice Modeling Approach) และรวบรวมขอมล
จากตวแทนประชากรในกรงเทพมหานครจำนวน
719 คน ในปพ.ศ. 2557 ผลการศกษาพบวา กล ม
ตวอยางรอยละ 40 มความเตมใจจายเพอการบรหาร
จดการฯ สวนปจจยทมผลตอความเตมใจจายเพอการ
บรหารจดการชองทางจกรยานในกรงเทพมหานคร
คอ ระดบการศกษา และการมสวนรวมในกจกรรม
ดานสงแวดลอม อาชพ ราคาของจกรยานทใช และ
การใหระดบความสำคญของโครงสรางพนฐานใน
การรองรบการใชจกรยานในชวตประจำวน ทงนเมอ
ว เคราะหฟงก ชนอรรถประโยชนทางออมพบวา
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 202
คณลกษณะดานโครงขายเสนทางจกรยาน สถานท
จอดจกรยาน และความเตมใจจายทนำเสนอของ
แตละทางเลอก เปนปจจยทมผลตอการเลอกทางเลอก
ในการบรหารจดการชองทางจกรยานของประชาชน
ในกรงเทพมหานคร โดยราคาแฝงหรอความเตมใจ
จายสวนเพมของคณลกษณะดานสถานทจอดจกรยาน
และดานโครงขายเสนทางจกรยาน เทากบ 84.30 และ
53.90 บาทตอป ตามลำดบ
คำสำคญ: ความเตมใจจาย คณลกษณะในการบรหาร
จดการชองทางจกรยาน
บทนำ
กรงเทพมหานครเปนชมชนเมองทใหญทสด
ของประเทศไทย ซงมปญหาดานการจราจรตดอนดบ
โลก โดยปญหาดงกลาวมสาเหตหลกมาจากความไม
เพยงพอของระบบขนสงสาธารณะตอปรมาณความ
ตองการใชบรการของประชาชน และเกดขนจาก
ความนยมใชรถยนตสวนบคคลของประชาชนใน
เมอง โดยปญหาดานการจราจรในกรงเทพมหานคร
น นไดกอใหเกดความเสยหายกบเศรษฐกจ สงคม
และสงแวดลอมเปนอยางมาก ทผานมาภาครฐไดม
ความพยายามทจะจดการกบปญหาทเกดขน ทงโดย
การขยายถนนเพมเตมเพอรองรบปรมาณรถยนตท
เพมขน รวมทงการเพมจำนวนรถสาธารณะ การสราง
ระบบขนสงสาธารณะทรวดเรวและทนสมย เชน
รถไฟฟา และรถใตดน เปนตน เพอลดปรมาณการใช
รถยนตสวนบคคลลง ในสวนของประชาชนนน รอบ
หลายปทผานมามการตนตวเกยวกบการใชจกรยาน
คอนขางมากโดยเฉพาะในกลมของคนรนใหม ซ ง
หากรฐบาลสงเสรมใหมการใชจกรยานอยางจรงจง
จะสามารถชวยรกษาสภาพแวดลอมของเมอง ลดการ
ใชพลงงาน ลดปรมาณมลพษทางเสยงและทางอากาศ
ซงจะทำใหคณภาพชวตของประชาชนในเมองด ทงน
การใชจกรยานเปนยานพาหนะเพอเดนทางในเมอง
นบเปนหนทางหนงทจะนำไปสการพฒนาเมองอยาง
ยงยน ซงใหความสำคญกบการพฒนาทรกษาสมดล
ระหวางสงแวดลอมกบการพฒนาทางเศรษฐกจและ
สงคม รวมทงการพฒนาเมองใหมสภาวะแวดลอมท
จะทำใหประชาชนมชว ตอย อยางปกตสขและม
คณภาพชวตทด อยางไรกตาม แมวาในชวงทผานมา
ประชาชนจะมความสนใจและตนตวเกยวกบการใช
จกรยานในกรงเทพมหานครเปนอยางมาก เนองจาก
จกรยานสามารถตอบโจทยของการแกไขปญหาการ
จราจรได ในขณะเดยวกนยงสามารถพฒนาคณภาพ
ชวตในเมองไดดวย แตส งอำนวยความสะดวกท
เกยวของกบการขจกรยาน อาท ท จอดจกรยาน จด
ขามแยกสำหรบจกรยาน เปนตน ยงมจำนวนนอย
และไมเพยงพอ สาเหตเหลาน กลายเปนขอจำกด
ส ำ ค ญ ท ท ำ ใ ห ก า ร ส ง เ ส ร ม ก า ร ใ ช จ ก ร ย า น ใ น
กรงเทพมหานครไมประสบผลสำเรจเทาทควร
จากปญหาขางตน การใหประชาชนเขามาม
สวนรวมในการบรหารจดการชองทางจกรยานจงม
ความสำคญในการท จะสนบสนนการใชจกรยาน
ใหมความย งยนมากข น ดงน น งานวจยน จงม
วตถประสงคเพ อศกษาราคาแฝงหรอความเตมใจ
จายสวนเพ มของแตละคณลกษณะในการบรหาร
จดการชองทางจกรยาน และปจจยท มผลตอการ
ตดสนใจรวมจายในการบรหารจดการดงกลาว ซ ง
การบรหารจดการชองทางจกรยานในการวจยคร ง
น หมายถงการดแลและจดการใหมส งอำนวยความ
สะดวกทเอ อตอการใชจกรยานในการเดนทาง เชน
การดแลความปลอดภยบรเวณทจอดจกรยาน การ
จดใหมท จอดอยางเพยงพอ เปนตน โดยการวจย
ครงนเลอกศกษาในกรงเทพมหานคร เนองจากเปน
เมองหลวงของประเทศทมปญหาจราจรอยในระดบ
วกฤต ปจจยดานการคมนาคมขนสงมผลกระทบตอ
คณภาพชวตของประชาชนอยางเหนไดชด โดยผล
ทไดจากการศกษาครงนจะเปนแนวทางสำหรบการ
กำหนดนโยบายซ งเกยวของกบการสนบสนนการ
ใชจกรยานเพอชวยแกไขปญหาจราจร ปญหามลภาวะ
รวมทงสงเสรมคณภาพชวตทดใหแกประชาชน ซง
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 203
จะนำไปส การพฒนากรงเทพมหานครอยางย งยน
และมประสทธภาพยงขนตอไปในอนาคต
แนวคด ทฤษฎ และการตรวจเอกสาร
การบรหารจดการชองทางจกรยานจดเปน
บรการของภาครฐทไมมราคาในระบบตลาด ดงนน
จงไมสามารถกำหนดมลคาผลประโยชนทเกดขนจาก
การดำเนนนโยบายการบรหารจดการชองทาง
จกรยานไดอยางชดเจน อยางไรกตาม การดำเนน
นโยบายการบรหารจดการชองทางจกรยานกอใหเกด
ประโยชนก บสงคมและประชาชนผ ใชบรการ
ดงกลาว เชน หากภาครฐดำเนนนโยบายการบรหาร
จดการชองทางจกรยานโดยวธการกำหนดชองทาง
จกรยานขน จะทำใหการเดนทางของประชาชนบาง
กลมดขนและชวยบรรเทาปญหาการจราจร นอกจาก
นการทประชาชนหนมาใชบรการชองทางจกรยาน
สำหรบการเดนทางจะทำใหประชาชนมสขภาพทด
ขน สำหรบประโยชนทเกดกบสงคม เชน ทำใหเมอง
มลกษณะนาอย มากข น ซ งจะชวยทำใหมลคาท ดน
ของเมองเพ มสงข น เปนตน (Pucher & Dijkstra,
2003; Racca & Dhanju, 2006; Sener, Eluru, & Bhat,
2009) ซงในการวจยครงนจะประเมนความเตมใจจาย
เพอการบรหารจดการชองทางจกรยานโดยใชวธแบบ
จำลองทางเลอก
แบบจำลองทางเลอก หรอทร จกกนในช อ
Choice Modeling (CM) อธบายวาเมอมทางเลอกให
กบผบรโภค ผบรโภคจะเลอกทางเลอกทคดวาเขาจะ
ไดรบอรรถประโยชนทเปนไปไดมากทสด (Maximum
Possible Utility) ซงเปนการผนวกรวมแบบจำลอง
ของ Lancaster (1966) กบทฤษฎอรรถประโยชนท
เกดขนแบบสม (Random Utility Theory: RUT) ท
เสนอโดย Marschak ในป ค.ศ. 1974 (Batley & Daly,
2006) และมการพฒนาตอโดย McFadden (1974)
ทฤษฎอรรถประโยชนทเกดขนแบบสม (RUT) มขอ
สมมตวาอรรถประโยชนทางออมของผบรโภคคนท i
ประกอบดวย 2 สวน โดยสวนแรกเปนสวนทสามารถ
สงเกตและประมาณการได (V) ซงสามารถอธบายได
โดยคณลกษณะตางๆของสนคา/บรการ (X) และสวน
ทสองเปนสวนทไมสามารถสงเกตไดซงเกดจากการ
ทนกวจยมขอมลไมสมบรณ ซงสะทอนอยในรปของ
คาความคลาดเคลอน (e) โดยอรรถประโยชนสวนท
ไมสามารถสงเกตไดน เปนตวแปรส ม (Random
Variable) ดงนน จงทำใหอรรถประโยชนทางออม
ของผ บรโภคคนท i (Ui) เปนคาส มดวย (Hanley,
Mourato, & Wright, 2001; Holmes & Adamowicz,
2003; Louviere, Hensher, & Swait, 2000) โดยแสดง
ไดดงสมการ (1)
Uij = Vij(Xij) + eij = bXij + eij (1)
โดยกำหนดให j หมายถง ทางเลอกตางๆในชดทาง
เลอก
Uij หมายถง อรรถประโยชนทางออมของ
ผบรโภคคนท i ทไดรบจากทางเลอก j ซงโดยทวไป
กำหนดใหเปนรปแบบสมการเสนตรง (Champ,
Boyle , & Brown, 2002) กลาวคอ
Ui = β δk ijk jX P+=∑Kk 1 (1.1)
โดย Xijk คอ คณลกษณะท k ของทางเลอก j ท
ผบรโภคคนท i เลอก โดย k=1, 2,…, K
βk คอ สมประสทธของคณลกษณะท k
Pj คอ ราคาหรอคาใชจายของทางเลอกท j
δ คอ สมประสทธ ของปจจยดานราคา ซ ง
แสดงถงอรรถประโยชนสวนเพมของเงน
สมมตวามทางเลอก g และ h ดงนน ความนา
จะเปนทผบรโภคจะชอบทางเลอก g ในชดทางเลอก
มากกวาทางเลอก h สามารถแสดงไดในรปของความ
นาจะเปนทอรรถประโยชนทเกดจากทางเลอก g จะ
มากกวาทางเลอก h ดงสมการ (2)
P[(Uig>Uih) ; ∀h ≠ g] =
P[(Vig – Vih)>(eih – eig)] (2)
ในการหาคาความนาจะเปนจำเปนทจะตอง
ทราบการกระจายของคาความคลาดเคล อน (eij)
ดงนน จงมขอสมมตวาคาความคลาดเคลอนดงกลาว
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 204
มการแจกแจงแบบเปนอสระตอกนและมการกระจาย
เหมอนกน (Independently and Identically
Distributed: IID) ซงแสดงวาอรรถประโยชนทไดจาก
แตละทางเลอกไมข นอยตอกนและตองไมมปญหา
Independence of Irrelevant Alternatives (IIA)
(Hanley et al., 2001) ดงนน ความนาจะเปนของทาง
เลอก g ท ถกเลอกดวยความชอบมากทสดสามารถ
แสดงอยในรปการกระจายแบบโลจสตก (McFadden,
1974) ดงสมการ (3) ซงการระบเฉพาะในลกษณะน
ร จกกนในแบบจำลองทเรยกวา Conditional Logit
Model (Hanley et al., 2001)
P[(Uig>Uih) ; ∀h ≠ g] = exp( )
exp( )µV
µVig
j ij∑ (3)
โดย µ คอคาสมประสทธสดสวน (Scale Parameter)
ซ ง เ ปนสวนกลบของสดสวนของคา เบ ยง เบน
มาตรฐานของคาความคลาดเคลอน และมขอสมมต
ใหเทากบ 1 (Hanley et al., 2001) ซงแสดงใหเหน
วาการเลอกจากชดทางเลอกตางๆจะตองเปนไปตาม
หลกของ IIA ดงท กลาวในขางตน ซงหมายความ
วาความนาจะเปนโดยเปรยบเทยบของ 2 ทางเลอกท
กำลงถกเลอกไมไดรบอทธพลจากการมหรอไมมทาง
เลอกอน
กรณท นำเสนอทางเลอกท ประกอบดวย
คณลกษณะดานตางๆของสนคา/บรการ (Choice-
Specific Attributes) เพอใหผบรโภคตดสนใจเลอก
แบบจำลองท เหมาะสมท นำมาว เคราะหฟงก ชน
อรรถประโยชนทางออมทไดจากคณลกษณะดานตางๆ
ของสนคา/บรการกำหนดใหอย ในรปแบบสมการ
เสนตรงคอ แบบจำลอง Conditional Logit ซงใชวธ
ความนาจะเปนสงสด ดงนน แบบจำลองตามสมการ
(3) สามารถถกประมาณการโดยใชวธ Conventional
Maximum Likelihood ดงสมการ (4)
log L = y VijVijijj
JiI
jJlog exp( )
exp( )===
∑∑∑
111
(4)
โดยกำหนดให yij คอ ตวแปรทแสดงการตดสนใจ
เลอก (Indicator Variables) ทางเลอก j ของผบรโภค
คนท i
โดย yij =
1 ถาผบรโภคคนท i เลอกทางเลอก j 0 ถาผบรโภคคนท i เลอกทางเลอกอน
Vij คอ ฟงกชนอรรถประโยชนทางออมท
กลาวถงในเบองตนตามสมการ (1)
ในสมการ (1) นอกจากตวแปร X จะแสดง
คณลกษณะตางๆของสนคา/บรการแลว ยงสามารถ
แสดงตวแปรดานเศรษฐกจ-สงคมของผบรโภคไดอก
ดวย แตเนองจากตวแปรดงกลาวเหลานเปนคาคงทใน
ทกทางเลอกสำหรบผบรโภคแตละคน (หมายความวา
ผ บรโภคคนท i มรายไดเทาเดม ไมวาจะเลอกทาง
เลอกท 1 หรอ 2) (Hanley et al., 2001) ซงสามารถนำ
ม า ค ำ น ว ณ ค า ค ว า ม เ ต ม ใ จ จ า ย ส ำ ห ร บ แ ต ล ะ
คณลกษณะของสนคา/บรการตามทฤษฎอปสงคได
ดงสมการ (5) (Hanemann, 1984; Parsons & Kealy,
1992) โดย V0 คออรรถประโยชนของสถานการณ
ปจจบนหรอสถานการณเปรยบเทยบหรอสถานการณ
ตงตน และ V1 คออรรถประโยชนของสถานการณอน
by คอคาสมประสทธทบอกอรรถประโยชนสวนเพม
ของรายได และแสดงถงคาสมประสทธของตนทน
คณลกษณะ (Cost Attribute)
WTP = byV
Vi i
i i
− ∑
∑{ }1 1
0ln exp( )
exp( ) (5)
จากสมการ (1) ในกรณทดชนอรรถประโยชน
เปนเสนตรง (Linear Utility Index) สมการ (5)
สามารถแสดงใหมดงสมการ (6) โดย bc คอคา
สมประสทธของคณลกษณะใดๆ โดยสดสวนนแสดง
ถงคาราคาแฝงของคณลกษณะ
WTP = −bb
c
y (6)
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 205
งานวจยทเกยวของ
การศกษาเกยวกบการบรหารชองทางจกรยาน
ในประเทศไทยท เก ยวของกบดานเศรษฐศาสตร
คอนขางเปนเรองใหม โดยงานวจยสวนใหญทดำเนน
การมกเปนงานวจยทางดานสถาปตยกรรม การ
ออกแบบ หรอวศวกรรม โดยงานดานเศรษฐศาสตร
ไมปรากฎวามมากนก อยางไรกตามในตางประเทศ
ไดมงานวจยดานนบางแลว โดยสวนมากเปนงานวจย
ดานการคมนาคม และการวางแผนภมภาคและเมอง
เชน งานของ Sener et al. (2009) ท สรปไววาการ
ขจกรยานเปนการเดนทางทราคาไมแพงมากนกเมอ
เปรยบเทยบกบการใชรถยนต และยงชวยบรรเทา
ปญหาการจราจร ลดปญหามลภาวะทางอากาศ และ
ชวยประหยดพลงงาน นอกจากนนยงทำใหผ ขบข
จกรยานมสขภาพแขงแรงจากการขจกรยาน และเปน
กจกรรมทสามารถทำรวมกนไดทงครอบครวซงจะ
ชวยทำใหสงคมครอบครวมความเขมแขงมากขน แต
การทเมองตางๆมสงอำนวยความสะดวกทเกยวกบ
จกรยานไมเพยงพอกจะทำใหเปนอปสรรคสำหรบ
การใชจกรยานเชนกน ดงงานวจยของ Pucher and
Dijkstra (2003) ทพบวาในประเทศสหรฐอเมรกาม
อตราการตายตอไมลจากการใชจกรยานมากกวาการ
ใชรถยนต 12 เทา
อยางไรกตาม มประเดนถกเถยงกนในเร อง
การมเสนทางจกรยานผานจะกอใหเกดผลดหรอผล
เสยกบเมองมากกวากน ซงงานของ Racca and
Dhanju (2006) พบวา ในบางชมชนนนการมเสนทาง
จกรยานผานพ นท ชวยใหเกดกจกรรมนนทนาการ
ชวยเรองการเดนทาง ชวยเพมมลคาทดน และทำให
ปญหาอาชญากรรมลดลง ในขณะทบางชมชนกงวล
วาพนทความเปนสวนตวจะลดนอยลง ซงอาจนำไปส
ราคาท ดนท ลดลงไดและมโอกาสทจะเกดปญหา
อาชญากรรมตอไป ดงนน การประสบผลสำเรจใน
โครงการเกยวกบเสนทางจกรยานจงข นอย ก บวา
นกวางแผนมความเขาใจและสามารถสอสารทำความ
เขาใจกบชมชนไดมากนอยเพยงใดเกยวกบผลกระทบ
ทจะเกดขนกบพนทน นๆและหาวธปองกนการเกด
ปญหาอาชญากรรม อาท เพมการปองกนในเสนทาง
จกรยาน ดแลรกษาเสนทางจกรยาน และสงเสรมการ
ใชเสนทางจกรยาน เปนตน งานวจยของ Taylor and
Mahmassani (1996) พบวาผใชจกรยานใชจกรยาน
มากขนถามทลอคจกรยานและมชองทางจกรยานให
ซ งสอดคลองกบงานของ Papon, Assaf, and
Berezoski (2011) ทพบวา ผใชจกรยานตองการใหมท
จอดจกรยานท ปลอดภยใกลกบสถานรถไฟ และ
คาดหวงวาบรการดงกลาวจะไมตองเสยคาใชจายและ
ใหบรการ 24 ชวโมง
งานวจยของ Lierop, Lee, and El-Geneidy
(2012) ไดศกษาความเตมใจจายเพ อดแลความ
ปลอดภยใหก บท จอดรถจกรยานในเมองมอน-
ทรออล ประเทศแคนาดา เนองจากผใชจกรยานกงวล
ปญหาเร องความปลอดภยจากการถกขโมยหรอถก
ผไมหวงดทำลายจกรยานทจอดไว ซงงานวจยพบวา
กลมตวอยางสวนหนงมความเตมใจจายเพอปรบปรง
ท จอดจกรยานทปลอดภยอยางนอย 0.50 ดอลลาร
สหรฐตอวน และมากทสด 15 ดอลลารสหรฐตอวน
นอกจากน พบวา ปจจยท มผลตอความเตมใจจาย
ไดแก ประสบการณจากการท จกรยานถกขโมย
อาชพ อาย รายไดของครวเรอนตอป ราคาจกรยาน
เหตผลในการใชจกรยาน และจำนวนครงในการใช
จกรยานในรอบป ซงผลการวจยดงกลาว ทำใหเมอง
มอนทรออลมแนวทางในการปรบปรงโครงสราง
พนฐานทเกยวของกบการจอดจกรยาน เชน การตดตง
อปกรณเพอปองกนการขโมย หรอการกำหนดราคา
คาใชบรการอปกรณหรอโครงสรางพนฐานอนๆท
ปองกนการขโมยจกรยานไดในราคาทไมสงมากนก
เปนตน ซงชวยกระตนใหประชาชนหนมาใชจกรยาน
มากขน ซงคลายกบขอสรปของ USDOT (2012) ทม
ขอสงเกตวาเมองควรใหความสำคญกบการหาจดท
เหมาะสมทสดในการออกแบบสถานทจอด การรกษา
ความปลอดภย หรอการจดหาทจอดรถจกรยาน ทงน
เพราะทจอดรถจกรยานเปนสวนหนงของโครงขาย
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 206
การใชจกรยานซงเปนการเดนทางทมประสทธภาพท
ใชตนทนนอยทสด โดย Shoup (2006) เคยสรปไววา
คาธรรมเนยมในการจอดรถยนตสามารถกำหนดให
สงได เพ อไมกอใหเกดแรงจงใจในการนำรถยนต
ออกมาขบข แตคาธรรมเนยมสำหรบการจอดจกรยาน
ควรกำหนดในลกษณะตรงขามคอควรกำหนดใหตำ
เพอจงใจใหประชาชนหนมาใชจกรยานใหมากขน
นอกจากนงานวจยทศกษาเกยวกบคณลกษณะ
ของสงอำนวยความสะดวกทเกยวของกบจกรยานมก
เปนการศกษาในระดบภาพรวม เชน การวเคราะห
ความสมพนธระหวางคณลกษณะของเสนทางจกรยาน
และมาตรวดการใชจกรยาน (อาท การเปลยนแปลง
จำนวนผขจกรยานเมอมการปรบปรงเสนทางจกรยาน
เปนตน) หรองานวจยเกยวกบการเปรยบเทยบการใช
จกรยานระหว าง เ มองตางๆเม อมการลงทนใน
โครงสรางพนฐานทเกยวกบจกรยาน เปนตน (Clark,
1992; Nelson & Allen, 1997; Moritz, 1997) ซงงาน
วจยในระดบภาพรวมไมไดวเคราะหการตดสนใจ
ระดบบคคล เชน พฤตกรรมการใชจกรยาน หรอ
ปจจยทสงผลตอการใชจกรยาน ดงนน การวเคราะห
ในระดบจลภาคจะชวยใหเขาใจการตดสนใจของผใช
จกรยานไดมากขน อาท พฤตกรรมของผใชจกรยาน
ความพงพอใจในการใชเสนทางจกรยาน รวมทง
ปจจยทกำหนดการใชจกรยานหรอการเลอกเสนทาง
จกรยานของผ ใชจกรยาน ซงงานวจยนสนใจใน
ประเดนดงกลาว
งานวจยท ผานมาสวนใหญพจารณาความ
สมพนธระหว างปจจยท กำหนดเสนทางการใช
จกรยานและความพงพอใจในเสนทางจกรยาน
(Antonakos, 1994; Guttenplan & Patten, 1995;
Ortuzar , Iacobelli, & Valeze, 2000; Sener et al.,
2009; Stinson & Bhat, 2003; Tilahun , Levinson, &
Krizek, 2007) โดยปจจยทกำหนดการเลอกเสนทาง
จกรยานสามารถสรปไดเปน 6 กล ม คอ ทจอดรถ
จกรยานบนถนน สงอำนวยความสะดวกในการ
ขจกรยาน ลกษณะทางกายภาพของถนน ลกษณะของ
ถนนทเกยวของ เวลาทใชในการเดนทางไปยงจดหมาย
ปลายทาง และปจจยสวนบคคลของผขจกรยาน
งานวจยท เกยวของกบการใชจกรยานหรอ
การบรหารจดการชองทางจกรยานสวนใหญท
ดำเนนการในประเทศไทยเปนงานทเกยวของกบ
การสงเสรมการใชจกรยานของนสตในมหาวทยาลย
(พงษศกด วรช และเกรยงไกร, 2556; วราลกษณ
และสาธดา, 2556) งานดานการวางผงเมองและการ
พฒนา (กญจนย และ Helene, 2557; ไกรอนนต และ
พลเดช, 2557; สภาพร, 2557) งานดานสงคมและ
สงแวดลอม (ธงชย และคณะ, 2556) เปนตน
วธดำเนนการวจย
การศกษาคร งน ใชขอมลปฐมภม ซ งไดจาก
การสำรวจโดยใชแบบสอบถามสมภาษณกล ม
ตวอยางประชาชนทอาศยในกรงเทพมหานครจำนวน
719 ตวอยาง การสมตวอยางดำเนนการโดยแบงพนท
กรงเทพมหานคร 50 เขตออกเปน 5 กลมโดยพจารณา
จากจำนวนประชากรในเขต ซงประกอบดวยเขตทม
ประชากรนอยกวา 80,000 มากกวา 80,000-100,000
มากกวา 100,000-120,000 มากกวา 120,000-150,000
และมากกวา 150,000 คน ตามลำดบ โดยจำนวนกลม
ตวอยางใชการคำนวณตามสดสวนของประชากรใน
กลมพนททแบงไว ซงจำนวนกลมตวอยางของทง 5
กลมพนทมจำนวน 90, 100, 150, 120 และ 259 คน
ตามลำดบ โดยกอนเกบแบบสอบถามฉบบจรงได
ทำการทดสอบแบบสอบถามจำนวน 32 ชด เพอหา
จำนวนเงนซ งแสดงความเตมใจจายสำหรบแตละ
คณลกษณะและระดบของคณลกษณะตางๆของการ
บรหารจดการชองทางจกรยาน (ตารางท 1 และ 2)
งานวจยน ไดกำหนดคณลกษณะและระดบ
ของคณลกษณะในการบรหารจดการชองทางจกรยาน
โดยม 4 คณลกษณะ แตละคณลกษณะม 2 ระดบ
(ตารางท 1) ซงทำใหมทางเลอกทแตกตางกนทงหมด
เทากบ 16 ทางเลอก และใช Orthogonal Design เพอ
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 207
เลอกทางเลอกทเหมาะสมเพยง 9 ทางเลอก (ซงรวม
ทางเลอกในกรณฐานซงจะตองมในทกชดทางเลอก)
โดยหารอกบผเช ยวชาญและผท ใชจกรยานในชวต
ประจำวนเกยวกบความเปนไปไดในแตละทางเลอก
วาสามารถดำเนนการหรอมความเปนไปไดหรอไม
จากนนกำหนดราคาของแตละทางเลอก โดยใชมลคา
ความเตมใจจายของประชาชนตอคณลกษณะใน
แตละดานของการจดการชองทางจกรยานทไดจาก
การทดสอบแบบสอบถามมาคำนวณมลคาของแตละ
ทางเลอก (ตารางท 2) และนำแบบสอบถามไปเกบ
ขอมลกบกล มตวอยางแบบบงเอญ (Accidental
Sampling) ตามกล มพ นท ดงท กลาวมาแลว ใน
ระหวางเดอนพฤษภาคม-มถนายน พ.ศ. 2557
ตารางท 1 คณลกษณะและระดบคณลกษณะในการจดการชองทางจกรยาน คณลกษณะ ระดบคณลกษณะ ตวแปรทใชในการวเคราะหแบบจำลองทางเลอก
การจดใหมชองทางจกรยาน
(ATT1)
โครงขายเสนทางจกรยาน
(ATT2)
สถานทจอดจกรยาน
(ATT3)
ความปลอดภย (การมสญญาณไฟ)
(ATT4)
1. ไมมชองทางจกรยาน
2. มชองทางจกรยานทกนแยกจากถนนโดยเฉพาะ
1. ไมมโครงขายเชอมโยงกบระบบขนสงมวลชน
2. มโครงขายเชอมโยงกบระบบขนสงมวลชน
1. ไมมทจอดจกรยานสาธารณะ
2. มทจอดจกรยานสาธารณะ
1. ไมมสญญาณไฟจราจรสำหรบจกรยาน
2. มสญญาณไฟจราจรสำหรบจกรยาน
0 = ไมมชองทางจกรยาน (ทางเลอกฐาน)
1 = ม
0 = ไมมโครงขายเชอมโยง (ทางเลอกฐาน)
1 = ม
0 = ไมมทจอดจกรยานสาธารณะ (ทางเลอกฐาน)
1 = ม
0 = ไมมไฟจราจรสำหรบจกรยาน (ทางเลอกฐาน)
1 = ม
ตารางท 2 ทางเลอกของการจดการชองทางจกรยานในกรงเทพมหานครทสมมตขนและมลคาความเตมใจจาย
ทางเลอกท การจดใหมชองทางจกรยาน โครงขายเสนทางจกรยาน สถานทจอดจกรยาน ความปลอดภย ราคา (บาทตอป)
1 มชองทางจกรยานทกน
แยกจากถนนโดยเฉพาะ
มโครงขายเชอมโยงกบ
ระบบขนสงมวลชน
มทจอดจกรยาน
สาธารณะ
มสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
650
2 มชองทางจกรยานทกน
แยกจากถนนโดยเฉพาะ
ไมมโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
มทจอดจกรยาน
สาธารณะ
ไมมสญญาณไฟจราจร
สำหรบ จกรยาน
270
3 มชองทางจกรยานทกน
แยกจากถนนโดยเฉพาะ
มโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
ไมมทจอดจกรยาน
สาธารณะ
ไมมสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
370
4 ไมมชองทางจกรยาน มโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
มทจอดจกรยาน
สาธารณะ
ไมมสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
120
5 มชองทางจกรยานทกน
แยกจากถนนโดยเฉพาะ
ไมมโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
ไมมทจอดจกรยาน
สาธารณะ
มสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
390
6 ไมมชองทางจกรยาน มโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
ไมมทจอดจกรยาน
สาธารณะ
มสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
260
7 มชองทางจกรยานทกน
แยกจากถนนโดยเฉพาะ
ไมมโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
มทจอดจกรยาน
สาธารณะ
มสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
270
8 มชองทางจกรยานทกน
แยกจากถนนโดยเฉพาะ
ไมมโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
ไมมทจอดจกรยาน
สาธารณะ
ไมมสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
130
กรณฐาน ไมมชองทางจกรยาน ไมมโครงขายเชอมโยง
กบระบบขนสงมวลชน
ไมมทจอดจกรยาน
สาธารณะ
ไมมสญญาณไฟจราจร
สำหรบจกรยาน
0
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 208
ขอมลท ไดนำมาว เคราะหปจจยท มผลตอ
ความเตมใจจายเพ อการบรหารจดการชองทาง
จกรยานโดยใชแบบจำลองโลจท (สมการ 7) โดยราย
ละเอยดของตวแปรทใชในการศกษาแสดงในตารางท
(3)
WTP = α0 + α1 Gender + α2 Age + α3 Status + α4
Mem + α5 Inc + α6 Incf + α7 Edu + α8 Occ1 + α9
Occ2 + α10 Occ3 + α11 Occ4 + α12 Occ5 + α13
Occ6 + α14 Occ7 + α15 Occ8 + α16 Head + α17
Membi + α18 Acti + α19 Memen + α20 Opiinfra +
α21 Opiuse + α22 Par + α23 Member + α24 Time +
α25 Price (7)
โดย α0 คอคาคงท และ αi คอคาสมประสทธ ของ
ตวแปรตางๆ 25 ตวแปรดงแสดงในตารางท (3)
ก า ร ศ ก ษ า ม ล ค า ค ว า ม เ ต ม ใ จ จ า ย เ พ อ
คณลกษณะในการบรหารจดการชองทางจกรยานใน
กรงเทพมหานคร ใชวธการวเคราะหโดยใชแบบ
จำลองทางเลอก (Choice Model) แบบ Conditional
Logit Model และประมาณคาพารามเตอร โดยวธ
ความนาจะเปนสงสด (Maximum Likelihood
Estimator: MLE) ในการวเคราะหฟงกชน
อรรถประโยชนทางออม (Vi) ของประชาชนใน
กรงเทพมหานคร ดงสมการ (8) รายละเอยดของ
ตวแปรทใชในการศกษาแสดงดงตารางท (1)
ตารางท 3 ตวแปรทใชในการศกษาและสมมตฐาน
ตวแปร ความหมาย สมมตฐาน
ตวแปรตาม
WTP
0 = ไมมความเตมใจจายเพอบรหารจดการชองทางจกรยาน 1= มความเตมใจจาย
ตวแปรอสระ
Gender
0 = เพศชาย 1= เพศหญง
+
Age อายผตอบแบบสอบถาม (ป) +
Status 0 = สถานภาพไมเคยสมรส 1 = สมรส +/-
Mem จำนวนสมาชกในครวเรอนทมรายได (คน) +
Inc รายไดรวมเฉลยของผตอบแบบสอบถาม (บาท/เดอน) +
Incf รายไดรวมเฉลยของครอบครว (บาท/เดอน) +
Edu จำนวนปทไดรบการศกษา (ป) +
Occi อาชพตางๆ โดย i=1,2,3,…,8 หมายถงอาชพพนกงานบรษทเอกชน ธรกจสวนตว ขาราชการ/
พนกงานรฐวสาหกจ นกเรยน/นกศกษา แมบาน/พอบาน รบจาง และอนๆ ตามลำดบ โดยกำหนดให
0 = ไมไดมอาชพดงกลาว และ 1 = มอาชพดงกลาว
+
Head 0 = ไมไดเปนหวหนาครวเรอน 1= เปนหวหนาครวเรอน +/-
Membi 0 = ไมเคยเปน/เปนสมาชกททำงานในองคกรทเกยวของกบจกรยาน 1= เคยเปน/เปน +
Acti 0 = ไมเคยเขารวมกจกรรมทเกยวของกบจกรยาน 1= เคยเขารวม +
Memen 0 = ไมไดเปน/ไมเคยเปน/ไมเคยรวมกจกรรมดานสงแวดลอม 1= เปน/เคยเปน/เคยรวม +
Opiinfra คะแนนเฉลยของระดบความคดเหนตอการใหระดบความสำคญของโครงสรางพนฐานในการรองรบ
การใชจกรยานในชวตประจำวน
+
Opiuse คะแนนเฉลยของระดบความคดเหนตอสาเหตหรอเหตผลในการใชจกรยานในชวตประจำวน +
Par ระดบการมสวนรวมในกจกรรมดานสงแวดลอม (คะแนน) +
Member จำนวนสมาชกในครอบครวทใชจกรยาน (คน) +
Time ระยะเวลาทผานมาทใชจกรยานในชวตประจำวน (ป) +
Price ราคาจกรยานทใช (บาท) +
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 209
Vi = β1ATT1i + β2ATT2i + β3ATT3i +
β4ATT4i + γPi (8)
โดย Vi คอ อรรถประโยชนทางออมของตวอยาง
คนท i ซ งสะทอนการตดสนใจเลอกทางเลอกท
กำหนดให โดยกำหนดให 0 = กลมตวอยางไมเลอก
และ 1 = เลอก
Pi คอ ราคา หรอคาความเตมใจจายสำหรบ
แนวทางในการจดการชองทางจกรยานทกลมตวอยาง
คนท i เลอก (ตารางท 2)
γ คอ สมประสทธของตวแปรความเตมใจจาย
β1, β2, β3, β4 คอ สมประสทธของตวแปร
คณลกษณะดานตางๆ 4 ดาน ซงไดแก ATT1 ATT2
ATT3 และ ATT4 ตามลำดบ
โดยในการวจยคร งน ไมไดนำคณลกษณะ
สวนบคคลของกลมตวอยางไวในแบบจำลองสมการ
(8) เน องจากมขอสมมตท สอดคลองกบ Lancaster
(1966) ทวาคณลกษณะบรการทำใหอรรถประโยชน
ของผบรโภคเกดขนอยางสม (Random Utility) ตามท
เคยกลาวไวในเบองตน ดงนน การเลอกของผบรโภค
จงไดรบอทธพลมาจากคณลกษณะของบรการท
แตกตางกน บนพนฐานทผ บรโภคมลกษณะสวน
บคคลทเหมอนกนทกประการ และเนองจากทางเลอก
ในการศกษาน มความเปนอสระแก ก นหรอไม
สามารถทดแทนกนได ซงอครพงศ (2553) ไดสรปไว
วาสามารถใช Conditional Logit Model ในการ
วเคราะหและประมาณการคาสมประสทธได
ผลการวจยและอภปราย
ผลการวจยแบงเปน 3 สวน ประกอบดวย 1)
ขอมลปจจยสวนบคคลและพฤตกรรมของกล ม
ตวอยาง 2) ปจจยทมผลตอความเตมใจจายเพอการ
บรหารจดการชองทางจกรยาน และ 3) ความเตมใจ
จายเพ อการบรหารจดการชองทางจกรยาน โดยม
รายละเอยด ดงน
สวนท 1 ขอมลปจจยสวนบคคลและพฤตกรรมของ
กลมตวอยาง
ผลการวจยจากการสมภาษณกลมตวอยางท
อาศยอยในพนทกรงเทพมหานครทง 50 เขต จำนวน
719 คน ซ งแบงเปนผ ใชจกรยานในชวตประจำวน
364 คน และไมใชจกรยานในชวตประจำวน 355 คน
พบวา กลมตวอยางในภาพรวมสวนใหญเปนเพศชาย
มอายเฉลย 32 ป ไมไดเปนหวหนาครวเรอน สำเรจ
การศกษาในระดบปรญญาตรหรอเทยบเทา อาชพ
พนกงานบรษทเอกชน รายไดเฉลยตอเดอนประมาณ
18,842 บาท จำนวนสมาชกเฉลยในครวเรอนทมราย
ไดประมาณ 3 คน และรายไดรวมของครวเรอนโดย
เฉลยประมาณ 53,690 บาท
สำหรบกล มตวอยางท ใชจกรยานในชว ต
ประจำวนจำนวน 364 คน พบวา เปนกล มท ใช
จกรยานมาไมเกน 3 ปมากทสด (รอยละ 31.6) สวน
ใหญราคาจกรยานทใชเฉลยอยในชวง 2,000-4,000
บาทตอคน (รอยละ 36.5) โดยใชจกรยานประมาณ
3-4 วนตอสปดาห (รอยละ 28.3) ระยะทางท ขบข
ประมาณ 1-5 กโลเมตรตอวน (รอยละ 64.6) ระยะ
เวลาทขบขจกรยานนอยกวา 1 ชวโมงตอวน (รอยละ
55.5) ซงชวงเยน ระหวางเวลา 15.00-19.00 น. เปน
ชวงเวลาทกลมตวอยางใชจกรยานบอยทสด (รอยละ
28.8) โดยมพฤตกรรมการใชเพอออกกำลงกาย (รอย
ละ 54.4) และมความคดเหนวาการไมมชองทาง
จกรยานโดยเฉพาะเปนอปสรรคของการใชจกรยาน
ในชวตประจำวน (รอยละ 53.6)
สวนท 2 ปจจยท มผลตอความเตมใจจายเพ อการ
บรหารจดการชองทางจกรยาน
ณ ระดบนยสำคญทางสถตทระดบความเชอมน
รอยละ 90 ปจจยท มผลตอความเตมใจจายเพ อการ
บรหารจดการชองทางจกรยานในกรงเทพมหานคร
(ตารางท 4) ไดแก ปจจยสวนบคคลของกลมตวอยาง
ซ งประกอบดวย ระดบการศกษา (Edu) และอาชพ
ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ (Occ3) ในขณะท
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 210
ปจจยท เอ ออำนวยตอการขบข จกรยานของกล ม
ตวอยางไดแก การใหระดบความสำคญของ
โครงสรางพนฐานในการรองรบการใชจกรยานใน
ชวตประจำวน (Opiinfra) ระดบการมสวนรวมของ
ประชาชนในกจกรรมดานสงแวดลอม (Par) และ
ราคาของจกรยานทใช (Price)
ผลการวเคราะหเปนท นาสงเกตวา กล ม
ตวอยางทมระดบการศกษาทสงข นมแนวโนมทจะ
เตมใจจายเพอการบรหารจดการชองทางจกรยานเพม
ขน ทงนอาจมสาเหตมาจากผทมระดบการศกษาสง
ขน จะมความสมพนธกบระดบรายได และการเขา
รวมกจกรรมทเกยวของกบจกรยานและสงแวดลอมท
ตารางท 4 ผลการวเคราะหปจจยทมผลตอความเตมใจจายเพอการบรหารจดการชองทางจกรยานของกลม
ตวอยาง พ.ศ. 2557
ตวแปรอสระ คาสมประสทธ Sig.
Constant 0.014 0.000
Gender 0.835 0.306
Age 0.999 0.945
Status 0.743 0.146
Mem 0.937 0.450
Inc 1.000 0.147
Incf 1.000 0.162
Edu 1.155 0.001***
Occ1 1.029 0.921
Occ2 0.769 0.532
Occ3 3.838 0.018**
Occ4 0.358 0.123
Occ5 0.000 0.999
Occ6 1.679 0.309
Occ7 0.907 0.850
Occ8 1.638 0.619
Head 0.944 0.783
Membi 1.336 0.562
Acti 0.750 0.512
Memem 0.714 0.397
Opiinfra 1.293 0.067*
Opiuse 1.141 0.386
Par 1.327 0.000***
Member 1.005 0.952
Time 1.018 0.319
Price 1.000 0.040**
Pseudo R2 = 0.112 N=719 หมายเหต: ***, **, และ * หมายถง มนยสำคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 99 95 และ 90 ตามลำดบ
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 211
เพมสงขน รวมถงอาจสงผลตอทศนคตทเกยวของกบ
การบรหารจดการชองทางจกรยาน จงมแนวโนมทจะ
มความเตมใจจายเพมสงขนเชนเดยวกน นอกจากน
สำหรบกลมตวอยางท มอาชพขาราชการ/พนกงาน
รฐวสาหกจ ซ งอาชพดงกลาวมความสมพนธกบ
ระดบรายไดรวม ลกษณะการดำเนนชวต และ
ทศนคตท เก ยวของกบการบรหารจดการชองทาง
จกรยาน จงทำใหกล มตวอยางทประกอบอาชพ
ดงกลาวมแนวโนมทจะเตมใจจายเพ อการบรหาร
จดการชองทางจกรยานมากกวาอาชพอน
นอกจากน แนวโนมความเตมใจจายเพอการ
บรหารจดการชองทางจกรยานของกลมตวอยางจะ
เพ มมากข น หากกล มตวอยางเขาไปมสวนรวมใน
กจกรรมดานส งแวดลอมและใหความสำคญตอ
โครงสรางพนฐานในการรองรบการใชจกรยานมาก
ยงขน รวมทงหากกลมตวอยางใชจกรยานทราคาแพง
มากขนจะมแนวโนมความเตมใจจายเพอการบรหาร
จดการชองทางจกรยานเพมขนดวยเชนกน ทงนเปน
เพราะวา เมอกลมตวอยางลงทนซอจกรยานในราคาท
สง ยอมมความตองการจะดแลรกษาใหดมากขนดวย
อกทงการลงทนซอจกรยานในราคาสงนนยงสะทอน
ถงการใหความสำคญกบการใชจกรยานในชว ต
ประจำวน ซงสวนใหญผใชจกรยานอยางจรงจงมกจะ
มความตองการสาธารณปโภคท เหมาะสมและ
ปลอดภยในการขบขมากขน ซงสวนนจะทำใหกลม
ตวอยางมแนวโนมท จะเตมใจจายเพ อการบรหาร
จดการชองทางจกรยานเพมมากขน
สวนท 3 ความเตมใจจายทางเศรษฐศาสตรเพอการ
บรหารจดการชองทางจกรยาน
ผลการศกษาในสวนนประกอบดวย 2 หวขอ
คอ 1) คณลกษณะทมผลตอความเตมใจจายเพอการ
บรหารจดการชองทางจกรยาน และ 2) ความเตมใจ
จายเพ อคณลกษณะในการบรหารจดการชองทาง
จกรยาน โดยมรายละเอยดดงน
คณลกษณะของการบรหารจดการชองทาง
จกรยานทมผลตอความเตมใจจาย
ผลการศกษา (ตารางท 5) พบวา คณลกษณะ
ดานโครงขายเสนทางจกรยาน สถานทจอดจกรยาน
และความเตมใจจายท นำเสนอของแตละทางเลอก
เปนตวแปรทมผลตอความเตมใจจายเพอการบรหาร
จดการชองทางจกรยานในกรงเทพมหานครอยางมนย
สำคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 95 โดย
การมโครงขายเสนทางจกรยานเช อมโยงกบระบบ
ขนสงมวลชน และมท จอดจกรยานสาธารณะอยาง
เพยงพอจะทำใหอรรถประโยชนของกล มตวอยาง
เพมขน ในขณะทเมอความเตมใจจายทนำเสนอของ
แตละทางเลอกมมลคาเพมขน อรรถประโยชนของ
กลมตวอยางจะลดลง
ตารางท 5 ผลการวเคราะหฟงกชนอรรถประโยชนของกลมตวอยางตอการตดสนใจเลอกการบรหารจดการ
ชองทางจกรยาน
คณลกษณะ คาสมประสทธ ระดบนยสำคญ
การจดใหมชองทางจกรยาน (ATT1) -0.0388 0.774
โครงขายเสนทางจกรยาน (ATT2) 0.4198 0.017**
สถานทจอดจกรยาน (ATT3) 0.6566 0.000***
ความปลอดภย (ATT4) 0.1874 0.221
ความเตมใจจายทนำเสนอของแตละทางเลอก (P) -0.0078 0.000 ***
Log likelihood function -1274.71 Psudo R-squared 0.1931
หมายเหต: *** และ ** หมายถง มนยสำคญทางสถตทระดบความเชอมนรอยละ 99 และ 95 ตามลำดบ
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 212
ความเตมใจจายเพอคณลกษณะในการบรหาร
จดการชองทางจกรยาน
จากฟงกชนอรรถประโยชนทางออมของกลม
ตวอยางทไดจากการตดสนใจเลอกแนวทางในการ
บรหารจดการชองทางจกรยานในกรงเทพมหานคร
ทำใหทราบถงคณลกษณะของรปแบบการจดการชอง
ทางจกรยานท มผลตอการตดสนใจเลอกของกล ม
ตวอยาง ซ งคาสมประสทธของตวแปรตางๆ จาก
สมการฟงกชนอรรถประโยชนทางออม (Vi) สามารถ
นำมาคำนวณหามลคาของแตละคณลกษณะ ซงกคอ
ราคาแฝง (Implicit Price) หรอความเตมใจจายสวน
เพ ม (Marginal Willingness to Pay) ของระดบ
คณลกษณะ กลาวคอราคาแฝงนเปนอตราสวนเพมใน
การทดแทนกน (Marginal Rate of Substitution:
MRS) ระหวางคาสมประสทธของคณลกษณะท
ตองการกบคาสมประสทธของความเตมจายท นำ
เสนอ โดยกำหนดใหปจจยอนๆ คงท
จากผลการประมาณค าแบบจำลองการ
ตดสนใจเลอกการบรหารจดการชองทางจกรยานใน
กรงเทพมหานคร (ตารางท 6) พบวาราคาแฝงของ
คณลกษณะดานสถานทจอดจกรยานมมลคาเทากบ
84.30 บาทตอป ซงเปนคณลกษณะทมราคาแฝงมาก
ทสด รองลงมาคอ คณลกษณะดานโครงขายเสนทาง
จกรยาน มราคาแฝงเทากบ 53.90 บาทตอป จากผล
การศกษาจะเหนไดวาประชาชนใหความสำคญกบ
สถานทจอดจกรยานซงเปนคณลกษณะหนงของการ
บรหารจดการชองทางจกรยานในกรงเทพมหานคร
คอนขางมากเมอเปรยบเทยบกบคณลกษณะดานอนๆ
โดยผานทางราคาแฝง ทงนเน องจากในปจจบน
สถานทจอดจกรยานสาธารณะในกรงเทพมหานครยง
มไมเพยงพอ ประกอบกบจกรยานทใชมราคา
คอนขางแพง การจอดจกรยานในท สาธารณะจงม
ความเสยงสงทจะสญหาย ดงนน จากสาเหตดงกลาว
กล มตวอยางจงเหนวาการบรหารจดการชองทาง
จกรยานในกรงเทพมหานครควรใหความสำคญอยาง
มากกบการจดหาทจอดจกรยาน นอกจากนประชาชน
ยงใหความสำคญกบการมโครงขายเสนทางจกรยาน
ทสามารถเชอมตอเนองกน ซงรวมถงระบบการใช
จกรยานทสามารถเชอมโยงกบระบบขนสงมวลชน
อ นๆ เชน รถไฟฟา หรอรถไฟใตดน เปนตน เพ อ
ใหการใชจกรยานเปนไปอยางมประสทธภาพสงสด
บทสรป วจารณ และขอเสนอแนะ
งานวจยนใชแบบจำลองทางเลอกเพอประเมน
ความเตมใจจายเพอคณลกษณะในการบรหารจดการ
ชองทางจกรยาน รวมทงศกษาปจจยทมอทธพลตอ
ความเตมใจจายดงกลาว และพบวาคณลกษณะเรองท
จอดจกรยาน และการมโครงขายเสนทางจกรยาน ม
ผลตอการตดสนใจเลอกทางเลอกในการบรหาร
จ ด ก า ร ช อ ง ท า ง จ ก ร ย า น ข อ ง ก ล ม ต ว อ ย า ง ใ น
กรงเทพมหานคร ซงพบวามความสอดคลองกบงาน
วจยอนๆ ทศกษาผใชจกรยานในประเทศตางๆ เชน
Lierop et al. (2012) Papon et al. (2001) Taylor and
Mahmassani (1996) เปนตน อยางไรกตามงานวจยน
ยงมขอจำกดบางประการเนองจากไมไดนำปจจยดาน
สงแวดลอมทเกยวของ เชน การรบมลพษระหวางการ
ขบข เปนตน เขามาพจารณาในการวจยดวย ดงนน
จากผลการวจยทพบจงมขอเสนอแนะดง ตอไปน
1. กร ง เทพมหานครควรจดใหมท จอด
จกรยานพรอมทลอคจกรยานเพมขนในสถานทตางๆ
ท ประชาชนนยมไปทำกจกรรม เชน ตลาด สวน
ตารางท 6 ราคาแฝงของคณลกษณะตางๆ ในการบรหารจดการชองทางจกรยานในกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2557
คณลกษณะ ราคาแฝง (บาท/ป)
โครงขายเสนทางจกรยาน (ATT2) 53.90
สถานทจอดจกรยาน (ATT3) 84.30
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 213
สาธารณะ เปนตน เน องจากพบวากล มตวอยางให
ความสำคญของโครงสรางพนฐานเพอรองรบการ
บรหารจดการชองทางจกรยานในสวนทเกยวกบการ
จดใหมทลอคจกรยาน และการจดทจอดจกรยานให
เพยงพอและสะดวก และกลมตวอยางยนดจายราคา
แฝงสำหรบคณลกษณะดานสถานทจอดจกรยานมาก
ทสด
2. กรงเทพมหานครควรประสานความ
รวมมอกบบรการขนสงสาธารณะอนๆ นอกเหนอ
จากบรการรถไฟฟา เชน บรการรถไฟใตดน เปนตน
เพอสรางโครงขายการเดนทางรวมกน อนจะชวยให
ประชาชนทเดนทางโดยใชบรการขนสงสาธารณะใน
บางชวงสามารถนำจกรยานไปใชรวมดวยได ซงจะ
ชวยสนบสนนการเดนทางทเปนโครงขายเสนทาง
จกรยาน ทงนเพราะในปจจบนบรการรถไฟใตดนยง
ไมอนญาตใหผโดยสารนำจกรยานเขาไปได ซงการ
ดำเนนการดงกลาวจะชวยแกไขปญหาการจราจรได
บางสวน และเปนการสรางโครงขายการเดนทางโดย
จกรยานได นอกจากนควรสรางสงอำนวยความ
สะดวกเพอสนบสนนการนำจกรยานมาใชรวม เชน
ทางลาดสำหรบนำจกรยานเขามาใชรวม หรอลฟท
ชวยยกจกรยาน เปนตน
3. กรงเทพมหานครควรจดกจกรรมหรอ
สงเสรมใหภาคเอกชนจดกจกรรมทเกยวของกบการ
ใชจกรยานใหมากขน เพอใหประชาชนไดมโอกาส
เขารวมกจกรรมดงกลาวมากขน ซงจะชวยกระตนให
ประชาชนมทศนคตทดตอการใชจกรยาน รวมทงได
เหนประโยชนของการหนมาใชจกรยานในชว ต
ประจำวนมากขน
4. กรงเทพมหานครควรรณรงคใหโรงเรยน
ตางๆในสงกดของกรงเทพมหานครมการสอนเรอง
การขบขจกรยานอยางปลอดภย รวมทงกฎระเบยบ
หรอวนยในการใชจกรยานทควรทราบ ประโยชนท
ไดรบจากการใชจกรยาน โดยใหผปกครองเขามาม
สวนรวมในกจกรรมดงกลาวพรอมกบนกเรยน ซงจะ
เปนการชวยปลกฝงและสงเสรมการใชจกรยาน
แกเยาวชน ซ งในตางประเทศไดมการดำเนนการ
ดงกลาวแลว
กตตกรรมประกาศ
การวจยน ไดรบทนสนบสนนจากภาควชา
เศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร ประจำปงบประมาณ
2557
เอกสารอางอง
กญจนย พทธเมธ และ Helene Tauban. (2557). การ
ศกษาการเลอกว ธ เดนทางบร เวณโดยรอบ
วทยาเขตของมหาวทยาลย. การประชมวชาการ
สงเสรมการเดนและการใชจกรยานในชว ต
ประจำวน ครงท 2: การเดนและจกรยานปฏบต
ได ปฏบตจรงในบรบทไทย. วนท 28 กมภาพนธ
2557. กรงเทพมหานคร 2557: 130–137.
ไกรอนนต สงส และ พลเดช เชาวรตน. (2557).
แนวทางการพฒนาเมองท เอ อตอการเดนทาง
ดวยจกรยาน กรณศกษาชมชนบานทาขอนยาง-
ขามเรยง จงหวดมหาสารคาม. การประชม
วชาการสงเสรมการเดนและการใชจกรยานใน
ชวตประจำวน คร งท 2: การเดนและจกรยาน
ปฏบตได ปฏบตจรงในบรบทไทย. วนท 28
กมภาพนธ 2557 . กรงเทพมหานคร 2557: 183–
190.
ธงชย พรรณสวสด และคณะ. (2556). แรงจงใจและ
อปสรรคในการใชจกรยานสำหรบคนทเดนทาง
ดวยจกรยานในประเทศไทย. การประชม
วชาการสงเสรมการเดนและการใชจกรยานใน
ชวตประจำวน คร งท 1 ระหวางวนท 29–30
มนาคม 2556. กรงเทพมหานคร 2556: 83–88.
พงษศกด สรยวนากล วรช หรญ และเกรยงไกร
พรอมนฤฤทธ. (2556). โครงการจกรยานสขาว
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลม
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 214
พระเกยรตจงหวดสกลนคร. การประชมวชาการ
สงเสรมการเดนและการใชจกรยานในชว ต
ประจำวน ครงท 1. ระหวางวนท 29–30 มนาคม
2556. กรงเทพมหานคร 2556: 43–46.
วราลกษณ คงอวน และสาธดา สกลรตนกลชย.
(2556). แนวทางการสงเสรมการใชจกรยาน
ภายในมหาวทยาลย. การประชมวชาการสงเสรม
การเดนและการใชจกรยานในชวตประจำวน
คร งท 1. ระหวางวนท 29–30 มนาคม 2556.
กรงเทพมหานคร 2556: 47–50..
สภาพร แกวกอ เลยวไพโรจน. (2557). การสงเสรม
การใชจกรยานเพ อเขาส สถานระบบขนสง
มวลชนแบบราง: กรณศกษาสถานทบชาง. การ
ประชมว ชาการสงเสรมการเดนและการใช
จกรยานในชวตประจำวน ครงท 2: การเดนและ
จกรยานปฏบตได ปฏบตจรงในบรบทไทย. วน
ท 28 กมภาพนธ 2557. กรงเทพมหานคร 2557:
145–151.
อครพงศ อนทอง. (2553). นโยบายสาธารณะดานการ
จดการพ นท เส ยงภยนำปาไหลหลากและดน/
โคลนถลม กรณศกษา: มลคาของความเสยงของ
ชวตประชาชนในพนทเสยงภยนำปาไหลหลาก
และดน/โคลนถลม. เอกสารประกอบการฝก
อบรม โครงการฝกอบรมเพอเสรมสรางศกยภาพ
นกวจยนโยบายสงแวดลอมรนใหม จดโดยแผน
งานสรางเสรมนโยบายสาธารณะทด รวมกบ
สถาบนวจยเพอการพฒนาแหงประเทศไทย วน
ท 21–24 ธนวาคม พ.ศ.2553 โรงแรมเดอะไทนด
รสอรท บางแสน ชลบร.
Antonakos, C. L. (1994). Environmental and travel
preferences of cyclists. Transportation
Research Record, 1438, 25–33.
Batley, R., & Daly, A. (2006). On the equivalence
of elimination-by-aspects and generalised
extreme value models of choice behavior.
Journal of Mathematical Psychology, 50(5),
456–467.
Champ, P. A., Boyle, K. J., & Brown, T. C. (Eds.).
(2002). A primer on non-market valuation.
Boston: Kluwer.
Clark, A. (1992). Bicycle-friendly cities: Key
ingredients for success. Transportation
Research Record, 1372, 71–75.
Guttenplan, M., & Patten, R. (1995). Off-road but
on track. Transportation Research News, 178(3),
7–11.
Hanemann, W. M. (1984). Welfare evaluations in
contingent valuation experiments with discrete
responses. American Journal of Agricultural
Economics, 66, 332–341.
Hanley, N., Mourato, S., & Wright, R. E. (2001).
Choice modeling approaches: A superior
alternative for environmental valuation?
Journal of Economic Survey, 15, 435–462.
Holmes, T. P., & Adamowicz, W. (2003).
Attribute-based methods. In P. Champ, K.
Boyle, T. Brown. (Eds.). A primer on
nonmarket valuation. (Chapter 6). Norwell,
MA: Kluwer Academic Publishers.
Lancaster, K. (1966). A new approach to consumer
theory. Journal of Political Economy, 84, 132–
157.
Lierop, D. V., Lee, B. Y., & El-Geneidy, A. M.
(2012). Secure investment for active transport:
Willingness to pay for secured bicycle parking
in Montreal, Canada. Paper presented at the
Transportation Research Board 93rd Annual
Meeting. Retrieved from http://tram.mcgill.ca/
Research/Publications/WTP_TRB_130728.pdf.
Louviere, J., Hensher, D., & Swait, J. (2000). Stated
choice method: Analysis and application.
Cambridge: Cambridge University Press.
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 215
McFadden, D. (1974). Conditional logit analysis of
qualitative choice behavior. In P. Zarembka
(Ed.). Frontiers in Econometrics. New York,
NY: Academic Press.
Mortiz, W. E. (1997). Survey of north american
bicycle commuters: Design and aggregate
results. Transportation Research Record.
Journal of Transportation Record Board, 1578,
91–101.
Nelson, A. C., & Allen, D. (1997). If you build them,
commuters will use them: The association
between bicycle facilities and bicycle
commuting. Transportation Research Record,
1578, 79–83.
Ortuzar J. de D., Iacobelli, A., & Valeze, C. (2000).
Estimating demand for a cycle-way network.
Transportation Research Part A, 34(5), 353–
373.
Papon, F., Assaf, P., & Berezoski, K. (2011).
Intermodal bicycle parking facilities: A stated
preference survey. Paper presented at the 90th
Annual Meeting of the Transportation Research
Board, Washington, D.C. Retrieved from http://
www.inrets.fr/linstitut/unites-de-recherche-
unites-de-service/dest/publications/posters.html.
Parsons, G. R., & Kealy, M. J. (1992). Randomly
drawn opportunity sets in a random utility
model of lake recreation. Land Economics,
68(1), 93–106.
Pucher, J., & Dijkstra, L. (2003). Promoting safe
walking and cycling to improve public health:
Lessons from the Netherlands and Germany.
American Journal of Public Health, 93, 1509–
1516.
Racca, D. P., & Dhanju, A. (2006). Property value/
desirability effects of bike paths adjacent to
residential areas. Center for Applied
Demography and Research, University of
Delaware. (Project Report). Delaware Center
for Transportation and The State of Delaware
Department of Transportation. Retrieved from
http://128.175.63.72/projects/DOCUMENTS/
bikepathfinal.pdf.
Sener, I. N., Eluru, V., & Bhat, C. R. (2009). An
analysis of bicycle route choice preferences in
Texas, U.S. Transportation, 36, 511–539.
Shoup, D. (2006). Cruising for parking. Transport
Policy, 13, 479–486.
Stinson, M. A., & Bhat, C. R. (2003). An analysis of
commuter bicyclist route choice using a stated
preference survey. Transportation Research
Record, 1828, 107–115.
Taylor, D., & Mahmassani, H. (1996). Analysis of
stated preferences for intermodal bicycle transit
interfaces. Transportation Research Record,
1556, 86–95.
Tilahun, N., Levinson, D., & Krizek, K. J. (2007).
Trails, lanes, or traffic: The value of different
bicycle facilities using an adaptive stated
preference survey. Transportation Research
Part A, 41(4), 287–301.
USDOT. (2012). Contemporary approaches to
parking pricing: A Primer. FHWA, U.S.
Department of Transportation, Washington D.C.
Retrieved from http://ops.fhwa.dot.gov/
publications/fhwahop12026/index.htm.
TRANSLATED THAI REFERENCES
Budthimedhee, K., & Tauban, H. (2014). Choices of
transportation around university campus. The
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 36 ฉบบท 2 216
2nd Thailand Bike and Walk Forum:
Practicality of Walking and Cycling in Thai
Context. February 28, 2014. Bangkok, Thailand
2014: 130–137. [in Thai]
Khongouan, W., & Sakulrattanakulchai, S. (2013).
Guidelines for encouraging the use of bicycles
in the university. The 1st Bike and Walk Forum.
March 29–30, 2013. Bangkok, Thailand 2013:
47–50. [in Thai]
Leopairojna, S. K. (2014). Promoting bike and ride -
A case study of Ban Thap Chang Station. The
2nd Thailand Bike and Walk Forum:
Practicality of Walking and Cycling in Thai
Context. February 28, 2014. Bangkok, Thailand
2014: 45–151. [in Thai]
Panswad, T. et al. (2013). Factors affecting the
decision on bicycle daily uses in Thailand for
bike users. The 1st Bike and Walk Forum.
March 29–30, 2013. Bangkok, Thailand 2013:
83–88. [in Thai]
Singhsi, K., & Chaowarat, P. (2014). The
development of bicycle promoted community:
The case study of Thakhonyang-Khamriang
Sub-districts, Maha Sarakham Province. The
2nd Thailand Bike and Walk Forum:
Practicality of Walking and Cycling in Thai
Context. February 28, 2014. Bangkok, Thailand
2014: 183–190. [in Thai]
Suriyavanagul, P., Hirun, V., & Promnaruritte, K.
(2013). White bicycle project at Kasetsart
University Chalermphrakiat Sakon Nakhon
Province Campus. The 1st Bike and Walk
Forum. March 29–30, 2013. Bangkok, Thailand
2013: 43–46. [in Thai]
Untong, A. (2010). Public policy for flood and
landslide risk areas management: the case
study of risk valuation of people in flood and
landslide risk areas. Training documentation
for “Strengthen a New Generation of
Environmental Policy Research Training
Program” organized by Promoting Healthy
Public Policy Office and Thailand
Development Research Institute. December 21–
24, 2010. Bangsaen, Chonburi, Thailand. [in
Thai]