1
TEPE AKADEMİ
İş Sağlığı Etiği
Ders Notları
2
İş Sağlığı ve Guumlvenliği Genel Muumlduumlrluumlğuuml oumlnsoumlzuuml
İŞ SAĞLIĞI PROFESYONELLERİ İCcedilİN ULUSLARARASI ETİK KURALLAR
Bakanlığımız topyekucircn bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturma gayretini suumlrduumlruumlrken iş
sağlığı ve guumlvenliği alanında ccedilalışan profesyonellerin eğitimi ve nitelikleri ile ilgili bir
standart oluşturma youmlnuumlndeki ccedilalışmalarını da geliştirmektedir Bu bağlamda etik
kurallar ccedilerccedilevesinde iş sağlığı ve guumlvenliği profesyonellerinin tam bir bağımsızlık ve
yetkinlikle ccedilalışabilmeleri iş sağlığı ve guumlvenliği hizmetlerinin etkin yuumlruumltuumllebilmesi ve
dolayısıyla ccedilalışanların ve işyerlerinin korunmasını temin iccedilin Uluslararası İş Sağlığı
Komisyonu tarafından ldquoİş Sağlığı Profesyonelleri İccedilin Uluslararası Etik Kurallarrdquo
rehberi hazırlanmıştır
Uumllkemizde buguumlne kadar zaman zaman ihmal edilen etik konulara ilişkin
yayınlanmış olan bu rehber Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi Oumlğretim Uumlyelerinden Yrd Doccedil Dr
Yuumlcel Demiral tarafından Tuumlrkccedileye ccedilevrilerek uumllkemiz iş sağlığı ve guumlvenliği alanına
kazandırılmıştır
Ccedilok disiplinli bir yaklaşımla yuumlruumltuumllmekte olan iş sağlığı ve guumlvenliği hizmetlerinin
iyileştirilmesinde oumlnemine inandığımız ldquoİş Sağlığı Profesyonelleri İccedilin Uluslararası Etik
Kurallarrdquo rehberi ccedilalışmalarını ccedilağdaş ve uluslararası standartlarda suumlrduumlrmeye ccedilalışan iş
sağlığı ve guumlvenliği profesyonelleri iccedilin yeni accedilılımlar ve kazanımlar sağlayacaktır
Bu dokuumlmanın ccediloğaltılması kaynak belirtilmesi koşulu ile serbesttir Ccedileviri
yapılması iccedilin ICOH un izni gereklidir ve ccedileviri metni ile İngilizce ya da Fransızca
metinleri de iccedilermelidir ldquoTemel ilkelerrdquo başlıklı boumlluumlm iş sağlığı ccedilalışanları iccedilin etik
kuralların oumlzetini iccedilerir ve iş sağlığı hizmet birimlerinde kullanılabilir
GİRİŞ
Son doumlnemde Tuumlrkiyede de sıkccedila duymaya başladığımız bir kavram İş etiği
Gerccedilekten nedir iş etiği İşletme literatuumlruumlnde iş etiği şoumlyle tanımlanıyor İşyerine ilişkin
olarak neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilmek ve doğru olanı yapmak
Sadece Tuumlrkiye iccedilin değil duumlnya iccedilin de yeni guumlndeme gelen bir kavram iş etiği
Buguumln duumlnya genelindeki onbinlerce şirket tarafından uygulanan kuralları buumlyuumlk oranda
Amerikalı iki oumlğretim uumlyesi Wallace ve Pekel tarafından konulmuş
3
Buna goumlre iş etiği oumlzellikle şirketlerin buumlyuumlk değişim doumlnemlerinden ya da
krizlerden geccediltiği doumlnemlerde oumlne ccedilıkıyor Bu doumlnemlerde şirketin daha oumlnceki kurumsal
değerleri sorgulanıyor ve iş etiğine oumlnem verilmezse toplum tarafından yanlış olarak
değerlendirilebilecek kararlar alınabiliyor O nedenle değişim ya da kriz doumlnemlerinde
şirket ccedilalışanları ve liderlerinin izleyebileceği değerleri oluşturacak iş etiği kurallarının
doğru tanımlanması şart
İş etiğinin iki temel uygulama alanı bulunuyor Bunlardan ilki youmlnetimin yanlış
davranışlarını oumlnlemeye youmlnelik Amerikalı oumlğretim uumlyeleri Madsen ve Shafritzin
Essentials of Business Ethics (İş Etiğinin Temelleri) adlı kitabına goumlre iş etiği uumlst
youmlnetimin yasadışı gayri ahlaki ya da tartışma yaratacak davranışlarını oumlnlemeyi
amaccedillıyor Sanılanın aksine iş etiği uumlst youmlnetim iccedilin doğruları ve yanlışları koyan bir
kurallar manzumesinden ibaret değil Aynı zamanda youmlnetime neyin doğru neyin yanlış
olduğu konusunda kararsız kalındığı durumlarda yardımcı olmayı amaccedillıyor
İş etiğinin diğer uygulama alanı ise guumlnluumlk işlerde yaşanabilecek ahlaki sorunların
oumlnlenmesine ilişkin Burada asıl hedef ccedilıkarların ccedilatıştığı durumlarda nasıl hareket
edileceğini belirlemek
İŞ ETİĞİ
1 İş sağlığı uygulamasının amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek ccedilalışma
kapasiteleri ile becerilerini guumlccedillendirmek ve geliştirmek sağlık durumlarını goumlzeterek
işccedililerin yeterliliklerine goumlre işin uyarlanmasını duumlzenlemek herkes iccedilin guumlvenli ve
s a ğ l ı k l ı ccedilalışma ortamını kurmak ve suumlrduumlrmektir
2 İş sağlığının geniş bir ccedilalışma alanı vardır işten kaynaklanan zararları oumlnlemeyi
iş kazaları ve meslek hastalıkları dacirchil olmak uumlzere işe bağlı rahatsızlıkları ve iş ile
sağlık arasındaki etkileşime ilişkin tuumlm youmlnleri kapsar İş sağlığı profesyonelleri her
fırsatta sağlık ve guumlvenlik gereccedillerinin seccedilimi ve tasarımında uygun youmlntem işlem ve
guumlvenli iş uygulamalarının sağlanmasında yer almalı ve deneyimden gelen bilginin
aktarılması kadar işccedililerin bu alana katılımlarını da desteklemelidirler
4
3 Eşitlik ilkesi temelinde iş sağlığı profesyonelleri işccedililere sağlık sorunları ya da
engellerine rağmen iş edinmeleri ve suumlrduumlrmeleri konusunda yardımcı olmalıdır Kabul
edilmelidir ki işccedililerin cinsiyet yaş psikolojik durum sosyal konum iletişim engelleri
ve diğer etmenler tarafından belirlenen oumlzel iş sağlığı gereksinimleri vardır Bu tuumlr
gereksinimler işle ilgili sağlığın korunmasına gerekli oumlzen goumlsterilerek ve hiccedilbir ayrım
goumlzetme olasılığı bırakılmadan bireysel temelde karşılanmalıdır
4 Bu Kuralların amacı iccedilin ldquoiş sağlığı profesyonellerirdquo tanımı profesyonel yeterliğe
sahip olarak iş guumlvenliği ve sağlığı goumlrevlerini yuumlruumlten iş sağlığı hizmeti veren ya da bir
iş sağlığı uygulamasında yer alanların tuumlmuumlnuuml kapsamak uumlzere kullanılır İş sağlığı
teknik tıbbi sosyal ve yasal alanları iccedilerdiği ve teknoloji ile sağlık arasında bir arayuumlz
oluşturduğu iccedilin ccedilok farklı disiplinler ile ilişkilidir İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı
hekimlerini ve hemşirelerini iş muumlfettişleri ile iş hijyenistleri ve psikologları iş sağlığı
ve guumlvenliği araştırması alanındaki uzmanları olduğu kadar ergonomi rehabilitasyon
kaza oumlnleme ccedilalışma ortamının geliştirilmesi alanlarındaki uzmanları da kapsar Eğilim
bu iş sağlığı profesyonellerinin yeteneklerini ccedilok disiplinli bir ekip yaklaşımı
iccedilerisinde harekete geccedilirme youmlnuumlndedir
5 Kimya toksikoloji muumlhendislik radyasyon guumlvenliği epidemiyoloji ccedilevre sağlığı
uygulamalı sosyoloji sigorta personeli ve sağlık eğitimi gibi farklı disiplinlerden birccedilok
profesyonel de bir oumllccediluumlye kadar iş sağlığı uygulamalarında yer alabilir Bunların
yanısıra halk sağlığı ve işccedili yetkilileri işverenler işccedililer ile temsilcileri ve ilk yardım
ccedilalışanları da meslek olarak iş sağlığı uzmanı olmamalarına rağmen iş sağlığı
politika ve programlarının uygulanmasında temel bir role hatta doğrudan
sorumluluğa sahiptirler Son olarak diğer birccedilok meslek sahipleri oumlrneğin avukatlar
mimarlar imalatccedilılar tasarımcılar iş analistleri iş organizasyonu uzmanları teknik okul
uumlniversite ve diğer kurumlardaki oumlğretmenler ve medya personeli de ccedilalışma
ortamının ve ccedilalışma koşullarının geliştirilmesine ilişkin olarak oumlnemli bir rol uumlstlenirler
6 ldquoİşverenlerrdquo terimi uumlzerinde karşılıklı anlaşılmış bulunan bir ilişkinin sonucu olarak
(serbest ccedilalışan kişi hem işveren hem işccedili kabul edilir) uğraş alanındaki işccedililere karşı
yasal sorumluluk taahhuumlt ve goumlrev uumlstlenen kişiler anlamına gelir ldquoİşccedililerrdquo terimi bir
işveren iccedilin tam suumlreli yarı suumlreli ya da geccedilici olarak ccedilalışan her kişi iccedilin kullanılır
buradaki terim geniş anlamda idari personel ve serbest ccedilalışanlar (serbest ccedilalışan
kişinin hem işveren hem de işccedilinin goumlrevlerini uumlstlendiği kabul edilir) dahil olmak uumlzere
5
kullanılmaktadır ldquoYetkili makamrdquo resmi kuralları emirleri ya da yasal yaptırımı olan
youmlnergeleri ccedilıkarma guumlcuuml olan ve bunların denetiminden ve yuumlruumltuumllmelerinden sorumlu
olan bakan huumlkuumlmet ya da kamu goumlrevlisi anlamına gelir
7 İş guumlvenliği ve sağlığı konuları ile ilgilenen ve bu alanlarda yer alanların arasında
karmaşık ilişkiler olduğu kadar geniş kapsamlı bir goumlrevler yuumlkuumlmluumlluumlkler ve
sorumluluklar alanı da vardır Genel olarak yuumlkuumlmluumlluumlkler ve sorumluluklar yasal
duumlzenlemelerle belirlenir Her işveren kendi işindeki işccedililerin sağlık ve guumlvenliğinden
sorumludur Her mesleğin kendi goumlrevlerinin doğasına ilişkin sorumlulukları vardır İş
sağlığı profesyonellerinin roluumlnuumln diğer profesyonellerle yetkili makamlarla ve
ekonomik sosyal ccedilevre ve sağlık politikalarının etki alanı iccedilindeki ccedilevrelerle
ilişkilerinin tanımlanması oumlnemlidir Bu durum iş sağlığı profesyonellerinin etik
kura l l ar ı ve profesyonel tavırlarındaki standartlara ilişkin net bir goumlruumlş accedilısı gerektirir
Birccedilok meslekten uzman ccedilok disiplinli bir yolda birlikte ccedilalışırken eylemlerini ortak
değerler temeline oturtmaya ccedilaba goumlstermeli ve birbirlerinin goumlrevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri
sorumlulukları ve mesleksel standartları konusunda anlayışlı davranmalıdırlar
8 İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yerine getirilmesinin bazı koşulları ve iş
s a ğ l ı ğ ı hizmetlerinin yuumlruumltuumllmesi etkinliklerin planlanması ve goumlzden geccedilirilmesi
işccedililer ve youmlnetimle suumlrekli bilgi alışverişi gibi konularda olduğu gibi yasal duumlzenlemeler
iccedilinde tanımlanır Sağlıklı bir iş sağlığı uygulamasının temel gereksinimleri arasında
tam bir profesyonel bağımsızlık da yer alır yani iş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini
yerine getirirken bilgileri ve vicdanları doğrultusunda işccedililerin sağlığının korunması ve
guumlvenlikleri iccedilin kararlar almalarına ve onlara oumlnerilerde bulunabilmelerine olanak
tanıyacak kadar bağımsız olabilmelidirler İş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini yararlı
uygulamalar ve en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre yuumlruumltmelerine olanak veren
gerekli koşulların sağlandığından emin olmalıdırlar Bu koşullar uygun elemanların
alımını eğitim ve suumlrekli eğitimi uygun duumlzeyde deneyimli bir youmlnetime erişim ve
bunun desteklenmesini iccedilermelidir
9 Bunların dışındaki ve ccediloğunlukla ulusal duumlzenlemelerle belirlenen gereksinimler
ccedilalışma alanına serbest girişi oumlrnek alma olanaklarını ve ccedilalışma ortamını
değerlendirmeyi iş analizleri yapmayı soruşturmalara katılmayı ve işteki guumlvenlik ve
sağlık standartlarının uygulamaya konmasında yetkili makamlara danışmayı kapsar İşin
korunması ve sağlığın korunması bilgi ve gizlilik hakkı ve bireysel ccedilıkarlarla toplu
6
ccedil ı k a r l a r arasındaki ccedilelişkiler gibi aynı anda izlenen ve birbiriyle ccedilatışabilen
hedeflerden doğabilecek etik ccedilelişkilere oumlzel dikkat goumlsterilmelidir
10 İş sağlığı uygulaması Uluslararası Ccedilalışma Oumlrguumltuuml (UCcedilOuml) ve Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml (DSOuml) tarafından 1950rsquode tanımlanmış ve UCcedilOumlDSOuml İş Sağlığı Ortak Komitesi
tarafından 1995rsquode aşağıdaki şekilde guumlncellenmiş bulunan iş sağlığı amaccedillarına
uymalıdır
İş sağlığı şunları amaccedillamalıdır Buumltuumln ccedilalışanların fiziksel akılsal ve sosyal iyilik
durumunun en uumlst duumlzeye yuumlkseltilmesi ve bunun suumlrduumlruumllmesi ccedilalışma koşulları
yuumlzuumlnden işccedililerin sağlık durumlarının bozulmasının oumlnlenmesi işteki sağlığa aykırı
e t m e n l e r yuumlzuumlnden doğabilecek risklerden işccedililerin korunması işccedililerin fizyolojik ve
psikolojik yeterliklerine uygun iş ortamlarına yerleştirilmesi ve bu koşulların
suuml rduumlruuml lmes i ve oumlzetlemek gerekirse işin insana ve her insanın da işine goumlre
uyarlanması
İş sağlığında temel odak noktası uumlccedil farklı amaca youmlnelmiştir (i) işccedililerin sağlığının ve
ccedil a l ı şma kapasitesinin geliştirilmesi ve suumlrduumlruumllmesi (ii) iş ortamının ve işin
guumlvenlik ve sağlığı geliştirici youmlnde duumlzenlenmesi (iii) İşin organizasyonu ve ccedilalışma
kuumlltuumlruumlnuumln işteki sağlığı ve guumlvenliği destekleyici youmlnde geliştirilmesi bunu yaparken
aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve duumlzguumln ccedilalışma youmlntemi geliştirilmesine
yardımcı olup işin verimliliğini arttırabilmesi Bu bağlamda ccedilalışma kuumlltuumlruuml kavramı
ilgili iş tarafından benimsenen ana değer sistemlerinin bir yansıması anlamına
gelmelidir Boumlyle bir kuumlltuumlr işteki youmlnetsel sistemlere personel politikasına katılım
ilkelerine eğitim politikalarına ve kalite youmlnetimine yansır
11 İş sağlığı uygulamasının ana hedefinin esas olarak meslek hastalıkları ve
yaralanmaların ve işle ilgili hastalıkların oumlnlenmesi olduğu ne kadar vurgulansa azdır
Boumlyle bir uygulamanın amacına uygun bilgi-temelli bilimsel etik ve teknik bakış
accedilısına goumlre sağlıklı olmasını ve işletmedeki iş risklerine ve soumlz konusu ccedilalışan nuumlfusun
iş sağlığı gereksinimlerine uygun olmasını garantilemek iccedilin denetimli koşullar altında
ve ndash olanaklı ise profesyonel iş sağlığı hizmetlerini iccedileren ndash duumlzenli bir sistem iccedilinde
gerccedilekleştirilmesi gerekir
7
12 Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca oumllccediluumlmler yapmak ve hizmet
sağlamak olmadığı işccedilileri koruyan bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış accedilısıyla
işccedililerin sağlığına ve ccedilalışma kapasitesine oumlzen goumlstermek anlamına geldiği gittikccedile
daha iyi anlaşılmaktadır İş sağlığında bu oumlzenli ve geliştirici yaklaşım koruyucu
geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri ilk-yardım rehabilitasyon ve gerektiğinde
tazminat oumldenmesi iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da iccedileren kapsamlı
ve tutarlı bir anlayışla işccedililerin sağlığına insani ve sosyal gereksinimlerine youmlnelir
Benzer olarak iş sağlığı ccedilevre sağlığı kalite youmlnetimi uumlruumln guumlvenliği ve kontrol halk
ve toplum sağlığı ve guumlvenliği arasındaki bağlantıları goumlz oumlnuumlnde bulundurmanın
oumlnemi de gittikccedile daha iyi anlaşılmaktadır Bu strateji iş guumlvenliği ve sağlık youmlnetimi
sistemlerinin gelişmesine bu gelişmeyi suumlrduumlruumllebilir adil sosyal accedilıdan yararlı ve
insani gereksinimlerle uyumlu yapabilmek iccedilin temiz teknolojilerin seccediliminin ve
uumlretenlerle koruyanların guumlccedil birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar
Temel ilkeler
Aşağıdaki uumlccedil paragrafta iş sağlığı profesyonelleri iccedilin Uluslararası Etik Kurallarrsquoın temel
aldığı ilke ve değerler oumlzetlenmiştir
İş sağlığının amacı işccedililerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına youmlnelik
hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yuumlksek profesyonel standartlara ve
etik ilkelere goumlre gerccedilekleştirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri ccedilevre ve toplum
sağlığına katkıda bulunmalıdır
İş sağlığı profesyonellerinin goumlrevleri arasında işccedilinin yaşamını ve sağlığını koruma
insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yuumlksek etik ilkeleri
geliştirme yer alır Profesyonel davranış duumlruumlstluumlk tarafsızlık sağlık verilerinin
gizliliğini ve işccedililerin oumlzel bilgilerini korumayı da iccedilermektedir
İş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa
sahip olması gereken uzmanlardır Goumlrevleri iccedilin gerekli olan yeterliği edinip
suumlrduumlrmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biccedilimde
yuumlruumltmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
2
İş Sağlığı ve Guumlvenliği Genel Muumlduumlrluumlğuuml oumlnsoumlzuuml
İŞ SAĞLIĞI PROFESYONELLERİ İCcedilİN ULUSLARARASI ETİK KURALLAR
Bakanlığımız topyekucircn bir guumlvenlik kuumlltuumlruuml oluşturma gayretini suumlrduumlruumlrken iş
sağlığı ve guumlvenliği alanında ccedilalışan profesyonellerin eğitimi ve nitelikleri ile ilgili bir
standart oluşturma youmlnuumlndeki ccedilalışmalarını da geliştirmektedir Bu bağlamda etik
kurallar ccedilerccedilevesinde iş sağlığı ve guumlvenliği profesyonellerinin tam bir bağımsızlık ve
yetkinlikle ccedilalışabilmeleri iş sağlığı ve guumlvenliği hizmetlerinin etkin yuumlruumltuumllebilmesi ve
dolayısıyla ccedilalışanların ve işyerlerinin korunmasını temin iccedilin Uluslararası İş Sağlığı
Komisyonu tarafından ldquoİş Sağlığı Profesyonelleri İccedilin Uluslararası Etik Kurallarrdquo
rehberi hazırlanmıştır
Uumllkemizde buguumlne kadar zaman zaman ihmal edilen etik konulara ilişkin
yayınlanmış olan bu rehber Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi Oumlğretim Uumlyelerinden Yrd Doccedil Dr
Yuumlcel Demiral tarafından Tuumlrkccedileye ccedilevrilerek uumllkemiz iş sağlığı ve guumlvenliği alanına
kazandırılmıştır
Ccedilok disiplinli bir yaklaşımla yuumlruumltuumllmekte olan iş sağlığı ve guumlvenliği hizmetlerinin
iyileştirilmesinde oumlnemine inandığımız ldquoİş Sağlığı Profesyonelleri İccedilin Uluslararası Etik
Kurallarrdquo rehberi ccedilalışmalarını ccedilağdaş ve uluslararası standartlarda suumlrduumlrmeye ccedilalışan iş
sağlığı ve guumlvenliği profesyonelleri iccedilin yeni accedilılımlar ve kazanımlar sağlayacaktır
Bu dokuumlmanın ccediloğaltılması kaynak belirtilmesi koşulu ile serbesttir Ccedileviri
yapılması iccedilin ICOH un izni gereklidir ve ccedileviri metni ile İngilizce ya da Fransızca
metinleri de iccedilermelidir ldquoTemel ilkelerrdquo başlıklı boumlluumlm iş sağlığı ccedilalışanları iccedilin etik
kuralların oumlzetini iccedilerir ve iş sağlığı hizmet birimlerinde kullanılabilir
GİRİŞ
Son doumlnemde Tuumlrkiyede de sıkccedila duymaya başladığımız bir kavram İş etiği
Gerccedilekten nedir iş etiği İşletme literatuumlruumlnde iş etiği şoumlyle tanımlanıyor İşyerine ilişkin
olarak neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilmek ve doğru olanı yapmak
Sadece Tuumlrkiye iccedilin değil duumlnya iccedilin de yeni guumlndeme gelen bir kavram iş etiği
Buguumln duumlnya genelindeki onbinlerce şirket tarafından uygulanan kuralları buumlyuumlk oranda
Amerikalı iki oumlğretim uumlyesi Wallace ve Pekel tarafından konulmuş
3
Buna goumlre iş etiği oumlzellikle şirketlerin buumlyuumlk değişim doumlnemlerinden ya da
krizlerden geccediltiği doumlnemlerde oumlne ccedilıkıyor Bu doumlnemlerde şirketin daha oumlnceki kurumsal
değerleri sorgulanıyor ve iş etiğine oumlnem verilmezse toplum tarafından yanlış olarak
değerlendirilebilecek kararlar alınabiliyor O nedenle değişim ya da kriz doumlnemlerinde
şirket ccedilalışanları ve liderlerinin izleyebileceği değerleri oluşturacak iş etiği kurallarının
doğru tanımlanması şart
İş etiğinin iki temel uygulama alanı bulunuyor Bunlardan ilki youmlnetimin yanlış
davranışlarını oumlnlemeye youmlnelik Amerikalı oumlğretim uumlyeleri Madsen ve Shafritzin
Essentials of Business Ethics (İş Etiğinin Temelleri) adlı kitabına goumlre iş etiği uumlst
youmlnetimin yasadışı gayri ahlaki ya da tartışma yaratacak davranışlarını oumlnlemeyi
amaccedillıyor Sanılanın aksine iş etiği uumlst youmlnetim iccedilin doğruları ve yanlışları koyan bir
kurallar manzumesinden ibaret değil Aynı zamanda youmlnetime neyin doğru neyin yanlış
olduğu konusunda kararsız kalındığı durumlarda yardımcı olmayı amaccedillıyor
İş etiğinin diğer uygulama alanı ise guumlnluumlk işlerde yaşanabilecek ahlaki sorunların
oumlnlenmesine ilişkin Burada asıl hedef ccedilıkarların ccedilatıştığı durumlarda nasıl hareket
edileceğini belirlemek
İŞ ETİĞİ
1 İş sağlığı uygulamasının amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek ccedilalışma
kapasiteleri ile becerilerini guumlccedillendirmek ve geliştirmek sağlık durumlarını goumlzeterek
işccedililerin yeterliliklerine goumlre işin uyarlanmasını duumlzenlemek herkes iccedilin guumlvenli ve
s a ğ l ı k l ı ccedilalışma ortamını kurmak ve suumlrduumlrmektir
2 İş sağlığının geniş bir ccedilalışma alanı vardır işten kaynaklanan zararları oumlnlemeyi
iş kazaları ve meslek hastalıkları dacirchil olmak uumlzere işe bağlı rahatsızlıkları ve iş ile
sağlık arasındaki etkileşime ilişkin tuumlm youmlnleri kapsar İş sağlığı profesyonelleri her
fırsatta sağlık ve guumlvenlik gereccedillerinin seccedilimi ve tasarımında uygun youmlntem işlem ve
guumlvenli iş uygulamalarının sağlanmasında yer almalı ve deneyimden gelen bilginin
aktarılması kadar işccedililerin bu alana katılımlarını da desteklemelidirler
4
3 Eşitlik ilkesi temelinde iş sağlığı profesyonelleri işccedililere sağlık sorunları ya da
engellerine rağmen iş edinmeleri ve suumlrduumlrmeleri konusunda yardımcı olmalıdır Kabul
edilmelidir ki işccedililerin cinsiyet yaş psikolojik durum sosyal konum iletişim engelleri
ve diğer etmenler tarafından belirlenen oumlzel iş sağlığı gereksinimleri vardır Bu tuumlr
gereksinimler işle ilgili sağlığın korunmasına gerekli oumlzen goumlsterilerek ve hiccedilbir ayrım
goumlzetme olasılığı bırakılmadan bireysel temelde karşılanmalıdır
4 Bu Kuralların amacı iccedilin ldquoiş sağlığı profesyonellerirdquo tanımı profesyonel yeterliğe
sahip olarak iş guumlvenliği ve sağlığı goumlrevlerini yuumlruumlten iş sağlığı hizmeti veren ya da bir
iş sağlığı uygulamasında yer alanların tuumlmuumlnuuml kapsamak uumlzere kullanılır İş sağlığı
teknik tıbbi sosyal ve yasal alanları iccedilerdiği ve teknoloji ile sağlık arasında bir arayuumlz
oluşturduğu iccedilin ccedilok farklı disiplinler ile ilişkilidir İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı
hekimlerini ve hemşirelerini iş muumlfettişleri ile iş hijyenistleri ve psikologları iş sağlığı
ve guumlvenliği araştırması alanındaki uzmanları olduğu kadar ergonomi rehabilitasyon
kaza oumlnleme ccedilalışma ortamının geliştirilmesi alanlarındaki uzmanları da kapsar Eğilim
bu iş sağlığı profesyonellerinin yeteneklerini ccedilok disiplinli bir ekip yaklaşımı
iccedilerisinde harekete geccedilirme youmlnuumlndedir
5 Kimya toksikoloji muumlhendislik radyasyon guumlvenliği epidemiyoloji ccedilevre sağlığı
uygulamalı sosyoloji sigorta personeli ve sağlık eğitimi gibi farklı disiplinlerden birccedilok
profesyonel de bir oumllccediluumlye kadar iş sağlığı uygulamalarında yer alabilir Bunların
yanısıra halk sağlığı ve işccedili yetkilileri işverenler işccedililer ile temsilcileri ve ilk yardım
ccedilalışanları da meslek olarak iş sağlığı uzmanı olmamalarına rağmen iş sağlığı
politika ve programlarının uygulanmasında temel bir role hatta doğrudan
sorumluluğa sahiptirler Son olarak diğer birccedilok meslek sahipleri oumlrneğin avukatlar
mimarlar imalatccedilılar tasarımcılar iş analistleri iş organizasyonu uzmanları teknik okul
uumlniversite ve diğer kurumlardaki oumlğretmenler ve medya personeli de ccedilalışma
ortamının ve ccedilalışma koşullarının geliştirilmesine ilişkin olarak oumlnemli bir rol uumlstlenirler
6 ldquoİşverenlerrdquo terimi uumlzerinde karşılıklı anlaşılmış bulunan bir ilişkinin sonucu olarak
(serbest ccedilalışan kişi hem işveren hem işccedili kabul edilir) uğraş alanındaki işccedililere karşı
yasal sorumluluk taahhuumlt ve goumlrev uumlstlenen kişiler anlamına gelir ldquoİşccedililerrdquo terimi bir
işveren iccedilin tam suumlreli yarı suumlreli ya da geccedilici olarak ccedilalışan her kişi iccedilin kullanılır
buradaki terim geniş anlamda idari personel ve serbest ccedilalışanlar (serbest ccedilalışan
kişinin hem işveren hem de işccedilinin goumlrevlerini uumlstlendiği kabul edilir) dahil olmak uumlzere
5
kullanılmaktadır ldquoYetkili makamrdquo resmi kuralları emirleri ya da yasal yaptırımı olan
youmlnergeleri ccedilıkarma guumlcuuml olan ve bunların denetiminden ve yuumlruumltuumllmelerinden sorumlu
olan bakan huumlkuumlmet ya da kamu goumlrevlisi anlamına gelir
7 İş guumlvenliği ve sağlığı konuları ile ilgilenen ve bu alanlarda yer alanların arasında
karmaşık ilişkiler olduğu kadar geniş kapsamlı bir goumlrevler yuumlkuumlmluumlluumlkler ve
sorumluluklar alanı da vardır Genel olarak yuumlkuumlmluumlluumlkler ve sorumluluklar yasal
duumlzenlemelerle belirlenir Her işveren kendi işindeki işccedililerin sağlık ve guumlvenliğinden
sorumludur Her mesleğin kendi goumlrevlerinin doğasına ilişkin sorumlulukları vardır İş
sağlığı profesyonellerinin roluumlnuumln diğer profesyonellerle yetkili makamlarla ve
ekonomik sosyal ccedilevre ve sağlık politikalarının etki alanı iccedilindeki ccedilevrelerle
ilişkilerinin tanımlanması oumlnemlidir Bu durum iş sağlığı profesyonellerinin etik
kura l l ar ı ve profesyonel tavırlarındaki standartlara ilişkin net bir goumlruumlş accedilısı gerektirir
Birccedilok meslekten uzman ccedilok disiplinli bir yolda birlikte ccedilalışırken eylemlerini ortak
değerler temeline oturtmaya ccedilaba goumlstermeli ve birbirlerinin goumlrevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri
sorumlulukları ve mesleksel standartları konusunda anlayışlı davranmalıdırlar
8 İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yerine getirilmesinin bazı koşulları ve iş
s a ğ l ı ğ ı hizmetlerinin yuumlruumltuumllmesi etkinliklerin planlanması ve goumlzden geccedilirilmesi
işccedililer ve youmlnetimle suumlrekli bilgi alışverişi gibi konularda olduğu gibi yasal duumlzenlemeler
iccedilinde tanımlanır Sağlıklı bir iş sağlığı uygulamasının temel gereksinimleri arasında
tam bir profesyonel bağımsızlık da yer alır yani iş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini
yerine getirirken bilgileri ve vicdanları doğrultusunda işccedililerin sağlığının korunması ve
guumlvenlikleri iccedilin kararlar almalarına ve onlara oumlnerilerde bulunabilmelerine olanak
tanıyacak kadar bağımsız olabilmelidirler İş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini yararlı
uygulamalar ve en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre yuumlruumltmelerine olanak veren
gerekli koşulların sağlandığından emin olmalıdırlar Bu koşullar uygun elemanların
alımını eğitim ve suumlrekli eğitimi uygun duumlzeyde deneyimli bir youmlnetime erişim ve
bunun desteklenmesini iccedilermelidir
9 Bunların dışındaki ve ccediloğunlukla ulusal duumlzenlemelerle belirlenen gereksinimler
ccedilalışma alanına serbest girişi oumlrnek alma olanaklarını ve ccedilalışma ortamını
değerlendirmeyi iş analizleri yapmayı soruşturmalara katılmayı ve işteki guumlvenlik ve
sağlık standartlarının uygulamaya konmasında yetkili makamlara danışmayı kapsar İşin
korunması ve sağlığın korunması bilgi ve gizlilik hakkı ve bireysel ccedilıkarlarla toplu
6
ccedil ı k a r l a r arasındaki ccedilelişkiler gibi aynı anda izlenen ve birbiriyle ccedilatışabilen
hedeflerden doğabilecek etik ccedilelişkilere oumlzel dikkat goumlsterilmelidir
10 İş sağlığı uygulaması Uluslararası Ccedilalışma Oumlrguumltuuml (UCcedilOuml) ve Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml (DSOuml) tarafından 1950rsquode tanımlanmış ve UCcedilOumlDSOuml İş Sağlığı Ortak Komitesi
tarafından 1995rsquode aşağıdaki şekilde guumlncellenmiş bulunan iş sağlığı amaccedillarına
uymalıdır
İş sağlığı şunları amaccedillamalıdır Buumltuumln ccedilalışanların fiziksel akılsal ve sosyal iyilik
durumunun en uumlst duumlzeye yuumlkseltilmesi ve bunun suumlrduumlruumllmesi ccedilalışma koşulları
yuumlzuumlnden işccedililerin sağlık durumlarının bozulmasının oumlnlenmesi işteki sağlığa aykırı
e t m e n l e r yuumlzuumlnden doğabilecek risklerden işccedililerin korunması işccedililerin fizyolojik ve
psikolojik yeterliklerine uygun iş ortamlarına yerleştirilmesi ve bu koşulların
suuml rduumlruuml lmes i ve oumlzetlemek gerekirse işin insana ve her insanın da işine goumlre
uyarlanması
İş sağlığında temel odak noktası uumlccedil farklı amaca youmlnelmiştir (i) işccedililerin sağlığının ve
ccedil a l ı şma kapasitesinin geliştirilmesi ve suumlrduumlruumllmesi (ii) iş ortamının ve işin
guumlvenlik ve sağlığı geliştirici youmlnde duumlzenlenmesi (iii) İşin organizasyonu ve ccedilalışma
kuumlltuumlruumlnuumln işteki sağlığı ve guumlvenliği destekleyici youmlnde geliştirilmesi bunu yaparken
aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve duumlzguumln ccedilalışma youmlntemi geliştirilmesine
yardımcı olup işin verimliliğini arttırabilmesi Bu bağlamda ccedilalışma kuumlltuumlruuml kavramı
ilgili iş tarafından benimsenen ana değer sistemlerinin bir yansıması anlamına
gelmelidir Boumlyle bir kuumlltuumlr işteki youmlnetsel sistemlere personel politikasına katılım
ilkelerine eğitim politikalarına ve kalite youmlnetimine yansır
11 İş sağlığı uygulamasının ana hedefinin esas olarak meslek hastalıkları ve
yaralanmaların ve işle ilgili hastalıkların oumlnlenmesi olduğu ne kadar vurgulansa azdır
Boumlyle bir uygulamanın amacına uygun bilgi-temelli bilimsel etik ve teknik bakış
accedilısına goumlre sağlıklı olmasını ve işletmedeki iş risklerine ve soumlz konusu ccedilalışan nuumlfusun
iş sağlığı gereksinimlerine uygun olmasını garantilemek iccedilin denetimli koşullar altında
ve ndash olanaklı ise profesyonel iş sağlığı hizmetlerini iccedileren ndash duumlzenli bir sistem iccedilinde
gerccedilekleştirilmesi gerekir
7
12 Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca oumllccediluumlmler yapmak ve hizmet
sağlamak olmadığı işccedilileri koruyan bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış accedilısıyla
işccedililerin sağlığına ve ccedilalışma kapasitesine oumlzen goumlstermek anlamına geldiği gittikccedile
daha iyi anlaşılmaktadır İş sağlığında bu oumlzenli ve geliştirici yaklaşım koruyucu
geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri ilk-yardım rehabilitasyon ve gerektiğinde
tazminat oumldenmesi iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da iccedileren kapsamlı
ve tutarlı bir anlayışla işccedililerin sağlığına insani ve sosyal gereksinimlerine youmlnelir
Benzer olarak iş sağlığı ccedilevre sağlığı kalite youmlnetimi uumlruumln guumlvenliği ve kontrol halk
ve toplum sağlığı ve guumlvenliği arasındaki bağlantıları goumlz oumlnuumlnde bulundurmanın
oumlnemi de gittikccedile daha iyi anlaşılmaktadır Bu strateji iş guumlvenliği ve sağlık youmlnetimi
sistemlerinin gelişmesine bu gelişmeyi suumlrduumlruumllebilir adil sosyal accedilıdan yararlı ve
insani gereksinimlerle uyumlu yapabilmek iccedilin temiz teknolojilerin seccediliminin ve
uumlretenlerle koruyanların guumlccedil birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar
Temel ilkeler
Aşağıdaki uumlccedil paragrafta iş sağlığı profesyonelleri iccedilin Uluslararası Etik Kurallarrsquoın temel
aldığı ilke ve değerler oumlzetlenmiştir
İş sağlığının amacı işccedililerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına youmlnelik
hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yuumlksek profesyonel standartlara ve
etik ilkelere goumlre gerccedilekleştirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri ccedilevre ve toplum
sağlığına katkıda bulunmalıdır
İş sağlığı profesyonellerinin goumlrevleri arasında işccedilinin yaşamını ve sağlığını koruma
insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yuumlksek etik ilkeleri
geliştirme yer alır Profesyonel davranış duumlruumlstluumlk tarafsızlık sağlık verilerinin
gizliliğini ve işccedililerin oumlzel bilgilerini korumayı da iccedilermektedir
İş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa
sahip olması gereken uzmanlardır Goumlrevleri iccedilin gerekli olan yeterliği edinip
suumlrduumlrmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biccedilimde
yuumlruumltmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
3
Buna goumlre iş etiği oumlzellikle şirketlerin buumlyuumlk değişim doumlnemlerinden ya da
krizlerden geccediltiği doumlnemlerde oumlne ccedilıkıyor Bu doumlnemlerde şirketin daha oumlnceki kurumsal
değerleri sorgulanıyor ve iş etiğine oumlnem verilmezse toplum tarafından yanlış olarak
değerlendirilebilecek kararlar alınabiliyor O nedenle değişim ya da kriz doumlnemlerinde
şirket ccedilalışanları ve liderlerinin izleyebileceği değerleri oluşturacak iş etiği kurallarının
doğru tanımlanması şart
İş etiğinin iki temel uygulama alanı bulunuyor Bunlardan ilki youmlnetimin yanlış
davranışlarını oumlnlemeye youmlnelik Amerikalı oumlğretim uumlyeleri Madsen ve Shafritzin
Essentials of Business Ethics (İş Etiğinin Temelleri) adlı kitabına goumlre iş etiği uumlst
youmlnetimin yasadışı gayri ahlaki ya da tartışma yaratacak davranışlarını oumlnlemeyi
amaccedillıyor Sanılanın aksine iş etiği uumlst youmlnetim iccedilin doğruları ve yanlışları koyan bir
kurallar manzumesinden ibaret değil Aynı zamanda youmlnetime neyin doğru neyin yanlış
olduğu konusunda kararsız kalındığı durumlarda yardımcı olmayı amaccedillıyor
İş etiğinin diğer uygulama alanı ise guumlnluumlk işlerde yaşanabilecek ahlaki sorunların
oumlnlenmesine ilişkin Burada asıl hedef ccedilıkarların ccedilatıştığı durumlarda nasıl hareket
edileceğini belirlemek
İŞ ETİĞİ
1 İş sağlığı uygulamasının amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek ccedilalışma
kapasiteleri ile becerilerini guumlccedillendirmek ve geliştirmek sağlık durumlarını goumlzeterek
işccedililerin yeterliliklerine goumlre işin uyarlanmasını duumlzenlemek herkes iccedilin guumlvenli ve
s a ğ l ı k l ı ccedilalışma ortamını kurmak ve suumlrduumlrmektir
2 İş sağlığının geniş bir ccedilalışma alanı vardır işten kaynaklanan zararları oumlnlemeyi
iş kazaları ve meslek hastalıkları dacirchil olmak uumlzere işe bağlı rahatsızlıkları ve iş ile
sağlık arasındaki etkileşime ilişkin tuumlm youmlnleri kapsar İş sağlığı profesyonelleri her
fırsatta sağlık ve guumlvenlik gereccedillerinin seccedilimi ve tasarımında uygun youmlntem işlem ve
guumlvenli iş uygulamalarının sağlanmasında yer almalı ve deneyimden gelen bilginin
aktarılması kadar işccedililerin bu alana katılımlarını da desteklemelidirler
4
3 Eşitlik ilkesi temelinde iş sağlığı profesyonelleri işccedililere sağlık sorunları ya da
engellerine rağmen iş edinmeleri ve suumlrduumlrmeleri konusunda yardımcı olmalıdır Kabul
edilmelidir ki işccedililerin cinsiyet yaş psikolojik durum sosyal konum iletişim engelleri
ve diğer etmenler tarafından belirlenen oumlzel iş sağlığı gereksinimleri vardır Bu tuumlr
gereksinimler işle ilgili sağlığın korunmasına gerekli oumlzen goumlsterilerek ve hiccedilbir ayrım
goumlzetme olasılığı bırakılmadan bireysel temelde karşılanmalıdır
4 Bu Kuralların amacı iccedilin ldquoiş sağlığı profesyonellerirdquo tanımı profesyonel yeterliğe
sahip olarak iş guumlvenliği ve sağlığı goumlrevlerini yuumlruumlten iş sağlığı hizmeti veren ya da bir
iş sağlığı uygulamasında yer alanların tuumlmuumlnuuml kapsamak uumlzere kullanılır İş sağlığı
teknik tıbbi sosyal ve yasal alanları iccedilerdiği ve teknoloji ile sağlık arasında bir arayuumlz
oluşturduğu iccedilin ccedilok farklı disiplinler ile ilişkilidir İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı
hekimlerini ve hemşirelerini iş muumlfettişleri ile iş hijyenistleri ve psikologları iş sağlığı
ve guumlvenliği araştırması alanındaki uzmanları olduğu kadar ergonomi rehabilitasyon
kaza oumlnleme ccedilalışma ortamının geliştirilmesi alanlarındaki uzmanları da kapsar Eğilim
bu iş sağlığı profesyonellerinin yeteneklerini ccedilok disiplinli bir ekip yaklaşımı
iccedilerisinde harekete geccedilirme youmlnuumlndedir
5 Kimya toksikoloji muumlhendislik radyasyon guumlvenliği epidemiyoloji ccedilevre sağlığı
uygulamalı sosyoloji sigorta personeli ve sağlık eğitimi gibi farklı disiplinlerden birccedilok
profesyonel de bir oumllccediluumlye kadar iş sağlığı uygulamalarında yer alabilir Bunların
yanısıra halk sağlığı ve işccedili yetkilileri işverenler işccedililer ile temsilcileri ve ilk yardım
ccedilalışanları da meslek olarak iş sağlığı uzmanı olmamalarına rağmen iş sağlığı
politika ve programlarının uygulanmasında temel bir role hatta doğrudan
sorumluluğa sahiptirler Son olarak diğer birccedilok meslek sahipleri oumlrneğin avukatlar
mimarlar imalatccedilılar tasarımcılar iş analistleri iş organizasyonu uzmanları teknik okul
uumlniversite ve diğer kurumlardaki oumlğretmenler ve medya personeli de ccedilalışma
ortamının ve ccedilalışma koşullarının geliştirilmesine ilişkin olarak oumlnemli bir rol uumlstlenirler
6 ldquoİşverenlerrdquo terimi uumlzerinde karşılıklı anlaşılmış bulunan bir ilişkinin sonucu olarak
(serbest ccedilalışan kişi hem işveren hem işccedili kabul edilir) uğraş alanındaki işccedililere karşı
yasal sorumluluk taahhuumlt ve goumlrev uumlstlenen kişiler anlamına gelir ldquoİşccedililerrdquo terimi bir
işveren iccedilin tam suumlreli yarı suumlreli ya da geccedilici olarak ccedilalışan her kişi iccedilin kullanılır
buradaki terim geniş anlamda idari personel ve serbest ccedilalışanlar (serbest ccedilalışan
kişinin hem işveren hem de işccedilinin goumlrevlerini uumlstlendiği kabul edilir) dahil olmak uumlzere
5
kullanılmaktadır ldquoYetkili makamrdquo resmi kuralları emirleri ya da yasal yaptırımı olan
youmlnergeleri ccedilıkarma guumlcuuml olan ve bunların denetiminden ve yuumlruumltuumllmelerinden sorumlu
olan bakan huumlkuumlmet ya da kamu goumlrevlisi anlamına gelir
7 İş guumlvenliği ve sağlığı konuları ile ilgilenen ve bu alanlarda yer alanların arasında
karmaşık ilişkiler olduğu kadar geniş kapsamlı bir goumlrevler yuumlkuumlmluumlluumlkler ve
sorumluluklar alanı da vardır Genel olarak yuumlkuumlmluumlluumlkler ve sorumluluklar yasal
duumlzenlemelerle belirlenir Her işveren kendi işindeki işccedililerin sağlık ve guumlvenliğinden
sorumludur Her mesleğin kendi goumlrevlerinin doğasına ilişkin sorumlulukları vardır İş
sağlığı profesyonellerinin roluumlnuumln diğer profesyonellerle yetkili makamlarla ve
ekonomik sosyal ccedilevre ve sağlık politikalarının etki alanı iccedilindeki ccedilevrelerle
ilişkilerinin tanımlanması oumlnemlidir Bu durum iş sağlığı profesyonellerinin etik
kura l l ar ı ve profesyonel tavırlarındaki standartlara ilişkin net bir goumlruumlş accedilısı gerektirir
Birccedilok meslekten uzman ccedilok disiplinli bir yolda birlikte ccedilalışırken eylemlerini ortak
değerler temeline oturtmaya ccedilaba goumlstermeli ve birbirlerinin goumlrevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri
sorumlulukları ve mesleksel standartları konusunda anlayışlı davranmalıdırlar
8 İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yerine getirilmesinin bazı koşulları ve iş
s a ğ l ı ğ ı hizmetlerinin yuumlruumltuumllmesi etkinliklerin planlanması ve goumlzden geccedilirilmesi
işccedililer ve youmlnetimle suumlrekli bilgi alışverişi gibi konularda olduğu gibi yasal duumlzenlemeler
iccedilinde tanımlanır Sağlıklı bir iş sağlığı uygulamasının temel gereksinimleri arasında
tam bir profesyonel bağımsızlık da yer alır yani iş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini
yerine getirirken bilgileri ve vicdanları doğrultusunda işccedililerin sağlığının korunması ve
guumlvenlikleri iccedilin kararlar almalarına ve onlara oumlnerilerde bulunabilmelerine olanak
tanıyacak kadar bağımsız olabilmelidirler İş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini yararlı
uygulamalar ve en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre yuumlruumltmelerine olanak veren
gerekli koşulların sağlandığından emin olmalıdırlar Bu koşullar uygun elemanların
alımını eğitim ve suumlrekli eğitimi uygun duumlzeyde deneyimli bir youmlnetime erişim ve
bunun desteklenmesini iccedilermelidir
9 Bunların dışındaki ve ccediloğunlukla ulusal duumlzenlemelerle belirlenen gereksinimler
ccedilalışma alanına serbest girişi oumlrnek alma olanaklarını ve ccedilalışma ortamını
değerlendirmeyi iş analizleri yapmayı soruşturmalara katılmayı ve işteki guumlvenlik ve
sağlık standartlarının uygulamaya konmasında yetkili makamlara danışmayı kapsar İşin
korunması ve sağlığın korunması bilgi ve gizlilik hakkı ve bireysel ccedilıkarlarla toplu
6
ccedil ı k a r l a r arasındaki ccedilelişkiler gibi aynı anda izlenen ve birbiriyle ccedilatışabilen
hedeflerden doğabilecek etik ccedilelişkilere oumlzel dikkat goumlsterilmelidir
10 İş sağlığı uygulaması Uluslararası Ccedilalışma Oumlrguumltuuml (UCcedilOuml) ve Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml (DSOuml) tarafından 1950rsquode tanımlanmış ve UCcedilOumlDSOuml İş Sağlığı Ortak Komitesi
tarafından 1995rsquode aşağıdaki şekilde guumlncellenmiş bulunan iş sağlığı amaccedillarına
uymalıdır
İş sağlığı şunları amaccedillamalıdır Buumltuumln ccedilalışanların fiziksel akılsal ve sosyal iyilik
durumunun en uumlst duumlzeye yuumlkseltilmesi ve bunun suumlrduumlruumllmesi ccedilalışma koşulları
yuumlzuumlnden işccedililerin sağlık durumlarının bozulmasının oumlnlenmesi işteki sağlığa aykırı
e t m e n l e r yuumlzuumlnden doğabilecek risklerden işccedililerin korunması işccedililerin fizyolojik ve
psikolojik yeterliklerine uygun iş ortamlarına yerleştirilmesi ve bu koşulların
suuml rduumlruuml lmes i ve oumlzetlemek gerekirse işin insana ve her insanın da işine goumlre
uyarlanması
İş sağlığında temel odak noktası uumlccedil farklı amaca youmlnelmiştir (i) işccedililerin sağlığının ve
ccedil a l ı şma kapasitesinin geliştirilmesi ve suumlrduumlruumllmesi (ii) iş ortamının ve işin
guumlvenlik ve sağlığı geliştirici youmlnde duumlzenlenmesi (iii) İşin organizasyonu ve ccedilalışma
kuumlltuumlruumlnuumln işteki sağlığı ve guumlvenliği destekleyici youmlnde geliştirilmesi bunu yaparken
aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve duumlzguumln ccedilalışma youmlntemi geliştirilmesine
yardımcı olup işin verimliliğini arttırabilmesi Bu bağlamda ccedilalışma kuumlltuumlruuml kavramı
ilgili iş tarafından benimsenen ana değer sistemlerinin bir yansıması anlamına
gelmelidir Boumlyle bir kuumlltuumlr işteki youmlnetsel sistemlere personel politikasına katılım
ilkelerine eğitim politikalarına ve kalite youmlnetimine yansır
11 İş sağlığı uygulamasının ana hedefinin esas olarak meslek hastalıkları ve
yaralanmaların ve işle ilgili hastalıkların oumlnlenmesi olduğu ne kadar vurgulansa azdır
Boumlyle bir uygulamanın amacına uygun bilgi-temelli bilimsel etik ve teknik bakış
accedilısına goumlre sağlıklı olmasını ve işletmedeki iş risklerine ve soumlz konusu ccedilalışan nuumlfusun
iş sağlığı gereksinimlerine uygun olmasını garantilemek iccedilin denetimli koşullar altında
ve ndash olanaklı ise profesyonel iş sağlığı hizmetlerini iccedileren ndash duumlzenli bir sistem iccedilinde
gerccedilekleştirilmesi gerekir
7
12 Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca oumllccediluumlmler yapmak ve hizmet
sağlamak olmadığı işccedilileri koruyan bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış accedilısıyla
işccedililerin sağlığına ve ccedilalışma kapasitesine oumlzen goumlstermek anlamına geldiği gittikccedile
daha iyi anlaşılmaktadır İş sağlığında bu oumlzenli ve geliştirici yaklaşım koruyucu
geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri ilk-yardım rehabilitasyon ve gerektiğinde
tazminat oumldenmesi iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da iccedileren kapsamlı
ve tutarlı bir anlayışla işccedililerin sağlığına insani ve sosyal gereksinimlerine youmlnelir
Benzer olarak iş sağlığı ccedilevre sağlığı kalite youmlnetimi uumlruumln guumlvenliği ve kontrol halk
ve toplum sağlığı ve guumlvenliği arasındaki bağlantıları goumlz oumlnuumlnde bulundurmanın
oumlnemi de gittikccedile daha iyi anlaşılmaktadır Bu strateji iş guumlvenliği ve sağlık youmlnetimi
sistemlerinin gelişmesine bu gelişmeyi suumlrduumlruumllebilir adil sosyal accedilıdan yararlı ve
insani gereksinimlerle uyumlu yapabilmek iccedilin temiz teknolojilerin seccediliminin ve
uumlretenlerle koruyanların guumlccedil birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar
Temel ilkeler
Aşağıdaki uumlccedil paragrafta iş sağlığı profesyonelleri iccedilin Uluslararası Etik Kurallarrsquoın temel
aldığı ilke ve değerler oumlzetlenmiştir
İş sağlığının amacı işccedililerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına youmlnelik
hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yuumlksek profesyonel standartlara ve
etik ilkelere goumlre gerccedilekleştirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri ccedilevre ve toplum
sağlığına katkıda bulunmalıdır
İş sağlığı profesyonellerinin goumlrevleri arasında işccedilinin yaşamını ve sağlığını koruma
insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yuumlksek etik ilkeleri
geliştirme yer alır Profesyonel davranış duumlruumlstluumlk tarafsızlık sağlık verilerinin
gizliliğini ve işccedililerin oumlzel bilgilerini korumayı da iccedilermektedir
İş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa
sahip olması gereken uzmanlardır Goumlrevleri iccedilin gerekli olan yeterliği edinip
suumlrduumlrmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biccedilimde
yuumlruumltmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
4
3 Eşitlik ilkesi temelinde iş sağlığı profesyonelleri işccedililere sağlık sorunları ya da
engellerine rağmen iş edinmeleri ve suumlrduumlrmeleri konusunda yardımcı olmalıdır Kabul
edilmelidir ki işccedililerin cinsiyet yaş psikolojik durum sosyal konum iletişim engelleri
ve diğer etmenler tarafından belirlenen oumlzel iş sağlığı gereksinimleri vardır Bu tuumlr
gereksinimler işle ilgili sağlığın korunmasına gerekli oumlzen goumlsterilerek ve hiccedilbir ayrım
goumlzetme olasılığı bırakılmadan bireysel temelde karşılanmalıdır
4 Bu Kuralların amacı iccedilin ldquoiş sağlığı profesyonellerirdquo tanımı profesyonel yeterliğe
sahip olarak iş guumlvenliği ve sağlığı goumlrevlerini yuumlruumlten iş sağlığı hizmeti veren ya da bir
iş sağlığı uygulamasında yer alanların tuumlmuumlnuuml kapsamak uumlzere kullanılır İş sağlığı
teknik tıbbi sosyal ve yasal alanları iccedilerdiği ve teknoloji ile sağlık arasında bir arayuumlz
oluşturduğu iccedilin ccedilok farklı disiplinler ile ilişkilidir İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı
hekimlerini ve hemşirelerini iş muumlfettişleri ile iş hijyenistleri ve psikologları iş sağlığı
ve guumlvenliği araştırması alanındaki uzmanları olduğu kadar ergonomi rehabilitasyon
kaza oumlnleme ccedilalışma ortamının geliştirilmesi alanlarındaki uzmanları da kapsar Eğilim
bu iş sağlığı profesyonellerinin yeteneklerini ccedilok disiplinli bir ekip yaklaşımı
iccedilerisinde harekete geccedilirme youmlnuumlndedir
5 Kimya toksikoloji muumlhendislik radyasyon guumlvenliği epidemiyoloji ccedilevre sağlığı
uygulamalı sosyoloji sigorta personeli ve sağlık eğitimi gibi farklı disiplinlerden birccedilok
profesyonel de bir oumllccediluumlye kadar iş sağlığı uygulamalarında yer alabilir Bunların
yanısıra halk sağlığı ve işccedili yetkilileri işverenler işccedililer ile temsilcileri ve ilk yardım
ccedilalışanları da meslek olarak iş sağlığı uzmanı olmamalarına rağmen iş sağlığı
politika ve programlarının uygulanmasında temel bir role hatta doğrudan
sorumluluğa sahiptirler Son olarak diğer birccedilok meslek sahipleri oumlrneğin avukatlar
mimarlar imalatccedilılar tasarımcılar iş analistleri iş organizasyonu uzmanları teknik okul
uumlniversite ve diğer kurumlardaki oumlğretmenler ve medya personeli de ccedilalışma
ortamının ve ccedilalışma koşullarının geliştirilmesine ilişkin olarak oumlnemli bir rol uumlstlenirler
6 ldquoİşverenlerrdquo terimi uumlzerinde karşılıklı anlaşılmış bulunan bir ilişkinin sonucu olarak
(serbest ccedilalışan kişi hem işveren hem işccedili kabul edilir) uğraş alanındaki işccedililere karşı
yasal sorumluluk taahhuumlt ve goumlrev uumlstlenen kişiler anlamına gelir ldquoİşccedililerrdquo terimi bir
işveren iccedilin tam suumlreli yarı suumlreli ya da geccedilici olarak ccedilalışan her kişi iccedilin kullanılır
buradaki terim geniş anlamda idari personel ve serbest ccedilalışanlar (serbest ccedilalışan
kişinin hem işveren hem de işccedilinin goumlrevlerini uumlstlendiği kabul edilir) dahil olmak uumlzere
5
kullanılmaktadır ldquoYetkili makamrdquo resmi kuralları emirleri ya da yasal yaptırımı olan
youmlnergeleri ccedilıkarma guumlcuuml olan ve bunların denetiminden ve yuumlruumltuumllmelerinden sorumlu
olan bakan huumlkuumlmet ya da kamu goumlrevlisi anlamına gelir
7 İş guumlvenliği ve sağlığı konuları ile ilgilenen ve bu alanlarda yer alanların arasında
karmaşık ilişkiler olduğu kadar geniş kapsamlı bir goumlrevler yuumlkuumlmluumlluumlkler ve
sorumluluklar alanı da vardır Genel olarak yuumlkuumlmluumlluumlkler ve sorumluluklar yasal
duumlzenlemelerle belirlenir Her işveren kendi işindeki işccedililerin sağlık ve guumlvenliğinden
sorumludur Her mesleğin kendi goumlrevlerinin doğasına ilişkin sorumlulukları vardır İş
sağlığı profesyonellerinin roluumlnuumln diğer profesyonellerle yetkili makamlarla ve
ekonomik sosyal ccedilevre ve sağlık politikalarının etki alanı iccedilindeki ccedilevrelerle
ilişkilerinin tanımlanması oumlnemlidir Bu durum iş sağlığı profesyonellerinin etik
kura l l ar ı ve profesyonel tavırlarındaki standartlara ilişkin net bir goumlruumlş accedilısı gerektirir
Birccedilok meslekten uzman ccedilok disiplinli bir yolda birlikte ccedilalışırken eylemlerini ortak
değerler temeline oturtmaya ccedilaba goumlstermeli ve birbirlerinin goumlrevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri
sorumlulukları ve mesleksel standartları konusunda anlayışlı davranmalıdırlar
8 İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yerine getirilmesinin bazı koşulları ve iş
s a ğ l ı ğ ı hizmetlerinin yuumlruumltuumllmesi etkinliklerin planlanması ve goumlzden geccedilirilmesi
işccedililer ve youmlnetimle suumlrekli bilgi alışverişi gibi konularda olduğu gibi yasal duumlzenlemeler
iccedilinde tanımlanır Sağlıklı bir iş sağlığı uygulamasının temel gereksinimleri arasında
tam bir profesyonel bağımsızlık da yer alır yani iş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini
yerine getirirken bilgileri ve vicdanları doğrultusunda işccedililerin sağlığının korunması ve
guumlvenlikleri iccedilin kararlar almalarına ve onlara oumlnerilerde bulunabilmelerine olanak
tanıyacak kadar bağımsız olabilmelidirler İş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini yararlı
uygulamalar ve en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre yuumlruumltmelerine olanak veren
gerekli koşulların sağlandığından emin olmalıdırlar Bu koşullar uygun elemanların
alımını eğitim ve suumlrekli eğitimi uygun duumlzeyde deneyimli bir youmlnetime erişim ve
bunun desteklenmesini iccedilermelidir
9 Bunların dışındaki ve ccediloğunlukla ulusal duumlzenlemelerle belirlenen gereksinimler
ccedilalışma alanına serbest girişi oumlrnek alma olanaklarını ve ccedilalışma ortamını
değerlendirmeyi iş analizleri yapmayı soruşturmalara katılmayı ve işteki guumlvenlik ve
sağlık standartlarının uygulamaya konmasında yetkili makamlara danışmayı kapsar İşin
korunması ve sağlığın korunması bilgi ve gizlilik hakkı ve bireysel ccedilıkarlarla toplu
6
ccedil ı k a r l a r arasındaki ccedilelişkiler gibi aynı anda izlenen ve birbiriyle ccedilatışabilen
hedeflerden doğabilecek etik ccedilelişkilere oumlzel dikkat goumlsterilmelidir
10 İş sağlığı uygulaması Uluslararası Ccedilalışma Oumlrguumltuuml (UCcedilOuml) ve Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml (DSOuml) tarafından 1950rsquode tanımlanmış ve UCcedilOumlDSOuml İş Sağlığı Ortak Komitesi
tarafından 1995rsquode aşağıdaki şekilde guumlncellenmiş bulunan iş sağlığı amaccedillarına
uymalıdır
İş sağlığı şunları amaccedillamalıdır Buumltuumln ccedilalışanların fiziksel akılsal ve sosyal iyilik
durumunun en uumlst duumlzeye yuumlkseltilmesi ve bunun suumlrduumlruumllmesi ccedilalışma koşulları
yuumlzuumlnden işccedililerin sağlık durumlarının bozulmasının oumlnlenmesi işteki sağlığa aykırı
e t m e n l e r yuumlzuumlnden doğabilecek risklerden işccedililerin korunması işccedililerin fizyolojik ve
psikolojik yeterliklerine uygun iş ortamlarına yerleştirilmesi ve bu koşulların
suuml rduumlruuml lmes i ve oumlzetlemek gerekirse işin insana ve her insanın da işine goumlre
uyarlanması
İş sağlığında temel odak noktası uumlccedil farklı amaca youmlnelmiştir (i) işccedililerin sağlığının ve
ccedil a l ı şma kapasitesinin geliştirilmesi ve suumlrduumlruumllmesi (ii) iş ortamının ve işin
guumlvenlik ve sağlığı geliştirici youmlnde duumlzenlenmesi (iii) İşin organizasyonu ve ccedilalışma
kuumlltuumlruumlnuumln işteki sağlığı ve guumlvenliği destekleyici youmlnde geliştirilmesi bunu yaparken
aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve duumlzguumln ccedilalışma youmlntemi geliştirilmesine
yardımcı olup işin verimliliğini arttırabilmesi Bu bağlamda ccedilalışma kuumlltuumlruuml kavramı
ilgili iş tarafından benimsenen ana değer sistemlerinin bir yansıması anlamına
gelmelidir Boumlyle bir kuumlltuumlr işteki youmlnetsel sistemlere personel politikasına katılım
ilkelerine eğitim politikalarına ve kalite youmlnetimine yansır
11 İş sağlığı uygulamasının ana hedefinin esas olarak meslek hastalıkları ve
yaralanmaların ve işle ilgili hastalıkların oumlnlenmesi olduğu ne kadar vurgulansa azdır
Boumlyle bir uygulamanın amacına uygun bilgi-temelli bilimsel etik ve teknik bakış
accedilısına goumlre sağlıklı olmasını ve işletmedeki iş risklerine ve soumlz konusu ccedilalışan nuumlfusun
iş sağlığı gereksinimlerine uygun olmasını garantilemek iccedilin denetimli koşullar altında
ve ndash olanaklı ise profesyonel iş sağlığı hizmetlerini iccedileren ndash duumlzenli bir sistem iccedilinde
gerccedilekleştirilmesi gerekir
7
12 Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca oumllccediluumlmler yapmak ve hizmet
sağlamak olmadığı işccedilileri koruyan bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış accedilısıyla
işccedililerin sağlığına ve ccedilalışma kapasitesine oumlzen goumlstermek anlamına geldiği gittikccedile
daha iyi anlaşılmaktadır İş sağlığında bu oumlzenli ve geliştirici yaklaşım koruyucu
geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri ilk-yardım rehabilitasyon ve gerektiğinde
tazminat oumldenmesi iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da iccedileren kapsamlı
ve tutarlı bir anlayışla işccedililerin sağlığına insani ve sosyal gereksinimlerine youmlnelir
Benzer olarak iş sağlığı ccedilevre sağlığı kalite youmlnetimi uumlruumln guumlvenliği ve kontrol halk
ve toplum sağlığı ve guumlvenliği arasındaki bağlantıları goumlz oumlnuumlnde bulundurmanın
oumlnemi de gittikccedile daha iyi anlaşılmaktadır Bu strateji iş guumlvenliği ve sağlık youmlnetimi
sistemlerinin gelişmesine bu gelişmeyi suumlrduumlruumllebilir adil sosyal accedilıdan yararlı ve
insani gereksinimlerle uyumlu yapabilmek iccedilin temiz teknolojilerin seccediliminin ve
uumlretenlerle koruyanların guumlccedil birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar
Temel ilkeler
Aşağıdaki uumlccedil paragrafta iş sağlığı profesyonelleri iccedilin Uluslararası Etik Kurallarrsquoın temel
aldığı ilke ve değerler oumlzetlenmiştir
İş sağlığının amacı işccedililerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına youmlnelik
hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yuumlksek profesyonel standartlara ve
etik ilkelere goumlre gerccedilekleştirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri ccedilevre ve toplum
sağlığına katkıda bulunmalıdır
İş sağlığı profesyonellerinin goumlrevleri arasında işccedilinin yaşamını ve sağlığını koruma
insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yuumlksek etik ilkeleri
geliştirme yer alır Profesyonel davranış duumlruumlstluumlk tarafsızlık sağlık verilerinin
gizliliğini ve işccedililerin oumlzel bilgilerini korumayı da iccedilermektedir
İş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa
sahip olması gereken uzmanlardır Goumlrevleri iccedilin gerekli olan yeterliği edinip
suumlrduumlrmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biccedilimde
yuumlruumltmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
5
kullanılmaktadır ldquoYetkili makamrdquo resmi kuralları emirleri ya da yasal yaptırımı olan
youmlnergeleri ccedilıkarma guumlcuuml olan ve bunların denetiminden ve yuumlruumltuumllmelerinden sorumlu
olan bakan huumlkuumlmet ya da kamu goumlrevlisi anlamına gelir
7 İş guumlvenliği ve sağlığı konuları ile ilgilenen ve bu alanlarda yer alanların arasında
karmaşık ilişkiler olduğu kadar geniş kapsamlı bir goumlrevler yuumlkuumlmluumlluumlkler ve
sorumluluklar alanı da vardır Genel olarak yuumlkuumlmluumlluumlkler ve sorumluluklar yasal
duumlzenlemelerle belirlenir Her işveren kendi işindeki işccedililerin sağlık ve guumlvenliğinden
sorumludur Her mesleğin kendi goumlrevlerinin doğasına ilişkin sorumlulukları vardır İş
sağlığı profesyonellerinin roluumlnuumln diğer profesyonellerle yetkili makamlarla ve
ekonomik sosyal ccedilevre ve sağlık politikalarının etki alanı iccedilindeki ccedilevrelerle
ilişkilerinin tanımlanması oumlnemlidir Bu durum iş sağlığı profesyonellerinin etik
kura l l ar ı ve profesyonel tavırlarındaki standartlara ilişkin net bir goumlruumlş accedilısı gerektirir
Birccedilok meslekten uzman ccedilok disiplinli bir yolda birlikte ccedilalışırken eylemlerini ortak
değerler temeline oturtmaya ccedilaba goumlstermeli ve birbirlerinin goumlrevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri
sorumlulukları ve mesleksel standartları konusunda anlayışlı davranmalıdırlar
8 İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yerine getirilmesinin bazı koşulları ve iş
s a ğ l ı ğ ı hizmetlerinin yuumlruumltuumllmesi etkinliklerin planlanması ve goumlzden geccedilirilmesi
işccedililer ve youmlnetimle suumlrekli bilgi alışverişi gibi konularda olduğu gibi yasal duumlzenlemeler
iccedilinde tanımlanır Sağlıklı bir iş sağlığı uygulamasının temel gereksinimleri arasında
tam bir profesyonel bağımsızlık da yer alır yani iş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini
yerine getirirken bilgileri ve vicdanları doğrultusunda işccedililerin sağlığının korunması ve
guumlvenlikleri iccedilin kararlar almalarına ve onlara oumlnerilerde bulunabilmelerine olanak
tanıyacak kadar bağımsız olabilmelidirler İş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini yararlı
uygulamalar ve en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre yuumlruumltmelerine olanak veren
gerekli koşulların sağlandığından emin olmalıdırlar Bu koşullar uygun elemanların
alımını eğitim ve suumlrekli eğitimi uygun duumlzeyde deneyimli bir youmlnetime erişim ve
bunun desteklenmesini iccedilermelidir
9 Bunların dışındaki ve ccediloğunlukla ulusal duumlzenlemelerle belirlenen gereksinimler
ccedilalışma alanına serbest girişi oumlrnek alma olanaklarını ve ccedilalışma ortamını
değerlendirmeyi iş analizleri yapmayı soruşturmalara katılmayı ve işteki guumlvenlik ve
sağlık standartlarının uygulamaya konmasında yetkili makamlara danışmayı kapsar İşin
korunması ve sağlığın korunması bilgi ve gizlilik hakkı ve bireysel ccedilıkarlarla toplu
6
ccedil ı k a r l a r arasındaki ccedilelişkiler gibi aynı anda izlenen ve birbiriyle ccedilatışabilen
hedeflerden doğabilecek etik ccedilelişkilere oumlzel dikkat goumlsterilmelidir
10 İş sağlığı uygulaması Uluslararası Ccedilalışma Oumlrguumltuuml (UCcedilOuml) ve Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml (DSOuml) tarafından 1950rsquode tanımlanmış ve UCcedilOumlDSOuml İş Sağlığı Ortak Komitesi
tarafından 1995rsquode aşağıdaki şekilde guumlncellenmiş bulunan iş sağlığı amaccedillarına
uymalıdır
İş sağlığı şunları amaccedillamalıdır Buumltuumln ccedilalışanların fiziksel akılsal ve sosyal iyilik
durumunun en uumlst duumlzeye yuumlkseltilmesi ve bunun suumlrduumlruumllmesi ccedilalışma koşulları
yuumlzuumlnden işccedililerin sağlık durumlarının bozulmasının oumlnlenmesi işteki sağlığa aykırı
e t m e n l e r yuumlzuumlnden doğabilecek risklerden işccedililerin korunması işccedililerin fizyolojik ve
psikolojik yeterliklerine uygun iş ortamlarına yerleştirilmesi ve bu koşulların
suuml rduumlruuml lmes i ve oumlzetlemek gerekirse işin insana ve her insanın da işine goumlre
uyarlanması
İş sağlığında temel odak noktası uumlccedil farklı amaca youmlnelmiştir (i) işccedililerin sağlığının ve
ccedil a l ı şma kapasitesinin geliştirilmesi ve suumlrduumlruumllmesi (ii) iş ortamının ve işin
guumlvenlik ve sağlığı geliştirici youmlnde duumlzenlenmesi (iii) İşin organizasyonu ve ccedilalışma
kuumlltuumlruumlnuumln işteki sağlığı ve guumlvenliği destekleyici youmlnde geliştirilmesi bunu yaparken
aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve duumlzguumln ccedilalışma youmlntemi geliştirilmesine
yardımcı olup işin verimliliğini arttırabilmesi Bu bağlamda ccedilalışma kuumlltuumlruuml kavramı
ilgili iş tarafından benimsenen ana değer sistemlerinin bir yansıması anlamına
gelmelidir Boumlyle bir kuumlltuumlr işteki youmlnetsel sistemlere personel politikasına katılım
ilkelerine eğitim politikalarına ve kalite youmlnetimine yansır
11 İş sağlığı uygulamasının ana hedefinin esas olarak meslek hastalıkları ve
yaralanmaların ve işle ilgili hastalıkların oumlnlenmesi olduğu ne kadar vurgulansa azdır
Boumlyle bir uygulamanın amacına uygun bilgi-temelli bilimsel etik ve teknik bakış
accedilısına goumlre sağlıklı olmasını ve işletmedeki iş risklerine ve soumlz konusu ccedilalışan nuumlfusun
iş sağlığı gereksinimlerine uygun olmasını garantilemek iccedilin denetimli koşullar altında
ve ndash olanaklı ise profesyonel iş sağlığı hizmetlerini iccedileren ndash duumlzenli bir sistem iccedilinde
gerccedilekleştirilmesi gerekir
7
12 Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca oumllccediluumlmler yapmak ve hizmet
sağlamak olmadığı işccedilileri koruyan bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış accedilısıyla
işccedililerin sağlığına ve ccedilalışma kapasitesine oumlzen goumlstermek anlamına geldiği gittikccedile
daha iyi anlaşılmaktadır İş sağlığında bu oumlzenli ve geliştirici yaklaşım koruyucu
geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri ilk-yardım rehabilitasyon ve gerektiğinde
tazminat oumldenmesi iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da iccedileren kapsamlı
ve tutarlı bir anlayışla işccedililerin sağlığına insani ve sosyal gereksinimlerine youmlnelir
Benzer olarak iş sağlığı ccedilevre sağlığı kalite youmlnetimi uumlruumln guumlvenliği ve kontrol halk
ve toplum sağlığı ve guumlvenliği arasındaki bağlantıları goumlz oumlnuumlnde bulundurmanın
oumlnemi de gittikccedile daha iyi anlaşılmaktadır Bu strateji iş guumlvenliği ve sağlık youmlnetimi
sistemlerinin gelişmesine bu gelişmeyi suumlrduumlruumllebilir adil sosyal accedilıdan yararlı ve
insani gereksinimlerle uyumlu yapabilmek iccedilin temiz teknolojilerin seccediliminin ve
uumlretenlerle koruyanların guumlccedil birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar
Temel ilkeler
Aşağıdaki uumlccedil paragrafta iş sağlığı profesyonelleri iccedilin Uluslararası Etik Kurallarrsquoın temel
aldığı ilke ve değerler oumlzetlenmiştir
İş sağlığının amacı işccedililerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına youmlnelik
hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yuumlksek profesyonel standartlara ve
etik ilkelere goumlre gerccedilekleştirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri ccedilevre ve toplum
sağlığına katkıda bulunmalıdır
İş sağlığı profesyonellerinin goumlrevleri arasında işccedilinin yaşamını ve sağlığını koruma
insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yuumlksek etik ilkeleri
geliştirme yer alır Profesyonel davranış duumlruumlstluumlk tarafsızlık sağlık verilerinin
gizliliğini ve işccedililerin oumlzel bilgilerini korumayı da iccedilermektedir
İş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa
sahip olması gereken uzmanlardır Goumlrevleri iccedilin gerekli olan yeterliği edinip
suumlrduumlrmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biccedilimde
yuumlruumltmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
6
ccedil ı k a r l a r arasındaki ccedilelişkiler gibi aynı anda izlenen ve birbiriyle ccedilatışabilen
hedeflerden doğabilecek etik ccedilelişkilere oumlzel dikkat goumlsterilmelidir
10 İş sağlığı uygulaması Uluslararası Ccedilalışma Oumlrguumltuuml (UCcedilOuml) ve Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml (DSOuml) tarafından 1950rsquode tanımlanmış ve UCcedilOumlDSOuml İş Sağlığı Ortak Komitesi
tarafından 1995rsquode aşağıdaki şekilde guumlncellenmiş bulunan iş sağlığı amaccedillarına
uymalıdır
İş sağlığı şunları amaccedillamalıdır Buumltuumln ccedilalışanların fiziksel akılsal ve sosyal iyilik
durumunun en uumlst duumlzeye yuumlkseltilmesi ve bunun suumlrduumlruumllmesi ccedilalışma koşulları
yuumlzuumlnden işccedililerin sağlık durumlarının bozulmasının oumlnlenmesi işteki sağlığa aykırı
e t m e n l e r yuumlzuumlnden doğabilecek risklerden işccedililerin korunması işccedililerin fizyolojik ve
psikolojik yeterliklerine uygun iş ortamlarına yerleştirilmesi ve bu koşulların
suuml rduumlruuml lmes i ve oumlzetlemek gerekirse işin insana ve her insanın da işine goumlre
uyarlanması
İş sağlığında temel odak noktası uumlccedil farklı amaca youmlnelmiştir (i) işccedililerin sağlığının ve
ccedil a l ı şma kapasitesinin geliştirilmesi ve suumlrduumlruumllmesi (ii) iş ortamının ve işin
guumlvenlik ve sağlığı geliştirici youmlnde duumlzenlenmesi (iii) İşin organizasyonu ve ccedilalışma
kuumlltuumlruumlnuumln işteki sağlığı ve guumlvenliği destekleyici youmlnde geliştirilmesi bunu yaparken
aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve duumlzguumln ccedilalışma youmlntemi geliştirilmesine
yardımcı olup işin verimliliğini arttırabilmesi Bu bağlamda ccedilalışma kuumlltuumlruuml kavramı
ilgili iş tarafından benimsenen ana değer sistemlerinin bir yansıması anlamına
gelmelidir Boumlyle bir kuumlltuumlr işteki youmlnetsel sistemlere personel politikasına katılım
ilkelerine eğitim politikalarına ve kalite youmlnetimine yansır
11 İş sağlığı uygulamasının ana hedefinin esas olarak meslek hastalıkları ve
yaralanmaların ve işle ilgili hastalıkların oumlnlenmesi olduğu ne kadar vurgulansa azdır
Boumlyle bir uygulamanın amacına uygun bilgi-temelli bilimsel etik ve teknik bakış
accedilısına goumlre sağlıklı olmasını ve işletmedeki iş risklerine ve soumlz konusu ccedilalışan nuumlfusun
iş sağlığı gereksinimlerine uygun olmasını garantilemek iccedilin denetimli koşullar altında
ve ndash olanaklı ise profesyonel iş sağlığı hizmetlerini iccedileren ndash duumlzenli bir sistem iccedilinde
gerccedilekleştirilmesi gerekir
7
12 Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca oumllccediluumlmler yapmak ve hizmet
sağlamak olmadığı işccedilileri koruyan bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış accedilısıyla
işccedililerin sağlığına ve ccedilalışma kapasitesine oumlzen goumlstermek anlamına geldiği gittikccedile
daha iyi anlaşılmaktadır İş sağlığında bu oumlzenli ve geliştirici yaklaşım koruyucu
geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri ilk-yardım rehabilitasyon ve gerektiğinde
tazminat oumldenmesi iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da iccedileren kapsamlı
ve tutarlı bir anlayışla işccedililerin sağlığına insani ve sosyal gereksinimlerine youmlnelir
Benzer olarak iş sağlığı ccedilevre sağlığı kalite youmlnetimi uumlruumln guumlvenliği ve kontrol halk
ve toplum sağlığı ve guumlvenliği arasındaki bağlantıları goumlz oumlnuumlnde bulundurmanın
oumlnemi de gittikccedile daha iyi anlaşılmaktadır Bu strateji iş guumlvenliği ve sağlık youmlnetimi
sistemlerinin gelişmesine bu gelişmeyi suumlrduumlruumllebilir adil sosyal accedilıdan yararlı ve
insani gereksinimlerle uyumlu yapabilmek iccedilin temiz teknolojilerin seccediliminin ve
uumlretenlerle koruyanların guumlccedil birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar
Temel ilkeler
Aşağıdaki uumlccedil paragrafta iş sağlığı profesyonelleri iccedilin Uluslararası Etik Kurallarrsquoın temel
aldığı ilke ve değerler oumlzetlenmiştir
İş sağlığının amacı işccedililerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına youmlnelik
hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yuumlksek profesyonel standartlara ve
etik ilkelere goumlre gerccedilekleştirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri ccedilevre ve toplum
sağlığına katkıda bulunmalıdır
İş sağlığı profesyonellerinin goumlrevleri arasında işccedilinin yaşamını ve sağlığını koruma
insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yuumlksek etik ilkeleri
geliştirme yer alır Profesyonel davranış duumlruumlstluumlk tarafsızlık sağlık verilerinin
gizliliğini ve işccedililerin oumlzel bilgilerini korumayı da iccedilermektedir
İş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa
sahip olması gereken uzmanlardır Goumlrevleri iccedilin gerekli olan yeterliği edinip
suumlrduumlrmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biccedilimde
yuumlruumltmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
7
12 Kusursuz bir iş sağlığı uygulamasının yalnızca oumllccediluumlmler yapmak ve hizmet
sağlamak olmadığı işccedilileri koruyan bakımını ve gelişimini sağlayan bir bakış accedilısıyla
işccedililerin sağlığına ve ccedilalışma kapasitesine oumlzen goumlstermek anlamına geldiği gittikccedile
daha iyi anlaşılmaktadır İş sağlığında bu oumlzenli ve geliştirici yaklaşım koruyucu
geliştirici ve tedavi edici sağlık hizmetleri ilk-yardım rehabilitasyon ve gerektiğinde
tazminat oumldenmesi iyileşme sonrası iş ortamına yeniden katılmayı da iccedileren kapsamlı
ve tutarlı bir anlayışla işccedililerin sağlığına insani ve sosyal gereksinimlerine youmlnelir
Benzer olarak iş sağlığı ccedilevre sağlığı kalite youmlnetimi uumlruumln guumlvenliği ve kontrol halk
ve toplum sağlığı ve guumlvenliği arasındaki bağlantıları goumlz oumlnuumlnde bulundurmanın
oumlnemi de gittikccedile daha iyi anlaşılmaktadır Bu strateji iş guumlvenliği ve sağlık youmlnetimi
sistemlerinin gelişmesine bu gelişmeyi suumlrduumlruumllebilir adil sosyal accedilıdan yararlı ve
insani gereksinimlerle uyumlu yapabilmek iccedilin temiz teknolojilerin seccediliminin ve
uumlretenlerle koruyanların guumlccedil birliğinin gerekliliğini vurgulayarak olanak sağlar
Temel ilkeler
Aşağıdaki uumlccedil paragrafta iş sağlığı profesyonelleri iccedilin Uluslararası Etik Kurallarrsquoın temel
aldığı ilke ve değerler oumlzetlenmiştir
İş sağlığının amacı işccedililerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına youmlnelik
hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yuumlksek profesyonel standartlara ve
etik ilkelere goumlre gerccedilekleştirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri ccedilevre ve toplum
sağlığına katkıda bulunmalıdır
İş sağlığı profesyonellerinin goumlrevleri arasında işccedilinin yaşamını ve sağlığını koruma
insan onuruna saygı ve iş sağlığı politikaları ile programlarında en yuumlksek etik ilkeleri
geliştirme yer alır Profesyonel davranış duumlruumlstluumlk tarafsızlık sağlık verilerinin
gizliliğini ve işccedililerin oumlzel bilgilerini korumayı da iccedilermektedir
İş sağlığı profesyonelleri goumlrevlerini yerine getirirken tam profesyonel bağımsızlığa
sahip olması gereken uzmanlardır Goumlrevleri iccedilin gerekli olan yeterliği edinip
suumlrduumlrmeli ve işlerini doğru uygulamayla ve profesyonel etik kurallara uygun biccedilimde
yuumlruumltmelerini sağlayacak koşulları talep etmelidirler
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
8
İş sağlığı ccedilalışanlarının goumlrevleri ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri
Amaccedillar ve danışmanlık roluuml
1 İş sağlığı uygulamasının ana amacı işccedililerin sağlığını korumak ve desteklemek
guumlvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak işccedililerin iş kapasitelerini ve işe erişimlerini
korumaktır Bu amacı izlerken iş sağlığı profesyonelleri risk değerlendirmesinde geccedilerli
youmlntemler kullanmalı etkin oumlnlemler oumlnermeli ve uygulamalarını suumlrekli kılmalıdır İş
sağlığı profesyonelleri işverenlerin iş sağlığı ve guumlvenliği alanındaki sorumluluklarını
yerine getirmelerinde olduğu gibi işccedililerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme
konusunda da yeterli ve duumlruumlst oumlnerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri
bulundukları yerlerde guumlvenlik ve sağlık kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı
suumlrduumlrmelidirler
Bilgi ve uzmanlık
2 İş sağlığı profesyonelleri iş ve ccedilalışma ortamına yakın olmak iccedilin ccedilaba goumlstermeli
bilimsel ve teknik bilgi ile donanmalı konuyla ilgili riskleri yok etmek ya da en aza
indirmek iccedilin en verimli youmlntemler hakkında yeterince bilgili olmalıdır Yapılan
ccedilalışmalarda oumlncelikli vurgu politikalar temiz teknolojilerin seccedilimi muumlhendislik
kontrol youmlntemleri ve iş duumlzenlemeleri ile işyerlerinin işccedililere goumlre uyarlanması gibi
konulara dayanılarak tanımlanan birincil korumaya olacağından iş
sağlığı profesyonelleri duumlzenli biccedilimde ve rutin olarak her fırsatta işyerlerini
gezmeli işccedililerle ve youmlnetimle iletişim iccedilinde bulunmalıdır
Politika ve program geliştirilmesi
3 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin sağlığını etkileyebilecek risk etmenleri konusunda
youmlnetimi ve işccedilileri bilgilendirmelidir İşle ilgili tehlikelerin risk değerlendirmesi işlerin ve
işyerlerinin gereksinimlerine goumlre uyarlanmış bir iş guumlvenliği ve sağlığı politikası ile bir
oumlnleme programı oluşturulmasına youmlnlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
halihazırda kullanılabilir bilimsel ve teknik bilgi ile iş duumlzenlemesi ve ccedilalışma ortamı
hakkındaki bilgilerini temel alarak boumlyle bir politika ve program oumlnermelidirler İş
sağlığı profesyonelleri uygun şekilde iş guumlvenliği ve sağlık tehlikelerini izlemede ve
başarısızlık halinde sonuccedilları en aza indirmede oumlnlemleri de iccedileren oumlnerilerde
bulunmak iccedilin gerekli beceriye ve uzmanlığa sahip olduklarını garanti etmelidirler
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
9
Oumlnleme ve hızlı hareket etmenin vurgulanması
4 Teknik accedilıdan kusursuz ve kolaylıkla uygulanabilen basit oumlnlemlerin seccedililmesine oumlzel
dikkat goumlsterilmelidir İleri duumlzeyde değerlendirmeler yapılarak oumlnlemlerin etkin olup
olmadığı ya da daha eksiksiz bir ccediloumlzuumlmuumln bulunup bulunmayacağı kontrol edilmelidir
Bir iş riskinin ciddiyetine ilişkin kuşkular varsa sağduyulu bir dikkatle hızla harekete
geccedililmeli ve gereken yapılmalıdır İlgili tehlike ya da risklerin doğası hakkında
belirsizlikler ya da farklı duumlşuumlnceler varsa iş sağlığı profesyonelleri tuumlm ilgililere
değerlendirmelerinde accedilık olmalı duumlşuumlncelerini iletmede muğlacircklıktan kaccedilınmalı ve
gerektiğinde diğer profesyonellere danışmalıdırlar
İyileştirici eylemlerin izlemi
5 İş sağlığı profesyonelleri bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve guumlvenlik iccedilin
tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya goumlnuumllsuumlzce karşılanması
durumunda olabildiğince hızla uygun uumlst duumlzey youmlnetim goumlrevlisine bilimsel bilginin
değerlendirilmesinin oumlnemini maruz kalım sınır değerlerini de iccedileren ilgili sağlık
koruma standartlarının uygulanmasının oumlnemini vurgulamalı ve işverenin işyerinde
yasa ve youmlnetmelikleri uygulama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml anımsatarak kaygılarını yazılı olarak
accedilıkccedila d i l e getirmelidir İlgili işccedililer ve kuruluştaki temsilcilerini bilgilendirmeli ve yetkili
makamlarla gereken her durumda iletişim kurmalıdır
Guumlvenlik ve sağlık bilgileri
6 İş sağlığı profesyonelleri işccedililerin maruz kalabilecekleri iş tehlikeleri konusunda
hiccedilbir gerccedileği gizlemeyen ve oumlnleyici youmlntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir
tarzda bilgilendirilmelerine katkıda bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri idari
personel ve işccedililerin sağlık ve guumlvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili
olarak işveren işccedililer ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İş sağlığı profesyonelleri
işverenlere işccedililere ve temsilcilerine işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş
tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır
Ticari sırlar
7 İş sağlığı profesyonelleri etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri enduumlstriyel ve
ticari sırları accedilıklamamakla yuumlkuumlmluumlduumlr Bununla birlikte işccedililerin ve toplumun
guumlvenlik ve sağlığını koruma accedilısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar
Gerektiğinde iş sağlığı profesyonelleri ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle goumlrevli
yetkili makama danışmalıdır
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
10
Sağlık izlemi
8 İş sağlığının hedefleri sağlık izlem youmlntemleri ve işlemleri bu konularda
bilgilendirilmesi gereken işccedililere oumlncelik verilmek uumlzere accedilıkccedila tanımlanmalıdır Bu
youmlntemlerin ve işlemlerin uygunluğu ve geccedilerliliği saptanmalıdır İzlem işccedililerin onayı
alınarak yuumlruumltuumllmelidir Muayene ve izlem programlarına katılımın olası olumlu ve
olumsuz sonuccedilları onay alma işleminin bir parccedilası olarak tartışılmalıdır Sağlık izlemi
yetkili makam tarafından onaylanmış bir iş sağlığı profesyoneli tarafından
gerccedilekleştirilmelidir
İşccediliyi bilgilendirme
9 Sağlık izlem sistemi iccedilinde yuumlruumltuumllen muayenelerin sonuccedilları ilgili işccedililere
accedilıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi işin gereklilikleri ve işccedilinin
sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerccedilekleştirilmelidir İşccedililere ccedilıkarlarına
aykırı olduğunu hissettikleri bir işe uygunlukları hakkında verilen kararlara ilişkin
kuşkularını belirtme olanakları olduğu bildirilmelidir Bu konuda bir başvuru formu
hazırlanmalıdır
İşvereni bilgilendirme
10 Ulusal yasa ve youmlnetmeliklerle saptanmış muayenelerin sonuccedilları planlanan ccedilalışma
iccedilin uygunluk iş ile ilgili veya mesleksel tehlikelere maruz kalmada tıbbi bakımdan
gerekli sınırlamalarla ilgili konular sadece youmlnetime aktarılmalıdır oumlnerilerde işlerin ve
ccedilalışma koşullarının işccedilinin yeteneklerine goumlre uyarlanması gerektiği vurgulanmalıdır
İşe uygunluk konusundaki sağlık konusundaki ya da iş tehlikelerinin sağlık uumlzerindeki
olası etkilerine dair genel bilgiler işccedilinin sağlığının korunmasını garantilemek iccedilin
gerekli goumlruumllduumlğuuml kadarıyla ilgili işccediliye haber verilip onayı alınarak verilebilir
Uumlccediluumlncuuml kişilere youmlnelik tehlike
11 İşccedilinin sağlık durumunun ve yuumlruumltuumllen işin doğasının başkalarının guumlvenliğini
tehlikeye sokma olasılığı varsa işccedili durumdan accedilık şekilde haberdar edilmelidir
Oumlzellikle tehlikeli bir durumda youmlnetim ve ulusal youmlnetmeliklerce gerekli ise yetkili
makam uumlccediluumlncuuml kişileri korumak iccedilin gerekli oumlnlemlerden haberdar edilmelidir İş
sağlığı profesyonelleri oumlnerilerinde soumlz konusu işccedilinin işi ile tehlikeye uğraması olası
kişilerin sağlığının ve guumlvenliğinin arasını bulmaya ccedilalışmalıdır
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
11
Biyolojik izlem ve araştırmalar
12 Biyolojik testler ve diğer araştırmalar ilgili işccedilinin sağlığının korunması iccedilin
geccedilerlilik ve uygunluklarına duyarlılık seccedilicilik ve prediktif değerlerine goumlre
seccedililmelidir İş sağlığı profesyonelleri guumlvenilir olmayan ya da verilen işin gereklerine
ilişkin yeterli oumlngoumlruuml değeri taşımayan kontrol testleri ve araştırmaları kullanmamalıdır
Olanaklı ve elverişli olduğunda seccedilim daima ilgili işccedilinin sağlığına karşı hiccedilbir tehlike
iccedilermeyen invaziv olmayan youmlntemlerden yana yapılmalıdır Soumlz konusu işccedilinin sağlığı
iccedilin risk taşıyan invaziv bir araştırma ya da muayene ancak işccedilinin yararları ile anılan
risklerin değerlendirilmesinden sonra oumlnerilebilir Bu tuumlr bir araştırma işccedilinin
aydınlatılmış onamına sunularak en yuumlksek profesyonel standartlara goumlre
gerccedilekleştirilmelidir Sigorta amaccedillı ya da sigorta istemlerini haklı ccedilıkarmak iccedilin
kullanılamaz
Sağlığın desteklenmesi
13 İş sağlığı profesyonelleri sağlık eğitimi sağlığın desteklenmesi sağlık taraması
ve halk sağlığı programlarıyla uğraşırken tasarım ve uygulama aşamalarında hem
işverenin hem de işccedililerin katılımını istemelidirler Aynı zamanda işccedililerin kişisel sağlık
verilerinin gizliliğini korumalı koumltuumlye kullanılmasını oumlnlemelidirler
Toplumun ve ccedilevrenin korunması
14 İş sağlığı profesyonelleri toplum ve ccedilevrenin korunmasına ilişkin rollerinin
bilincinde olmalıdırlar Ccedilevre sağlığı ve halk sağlığına katkıda bulunacak bir bakış accedilısı
ile işletmedeki ccedilalışmalar veya işlemler sonucu doğabilecek mesleksel ve ccedilevresel
tehlikelerin oumlnlenmesi amacıyla tanımlama değerlendirme tanıtma ve haberdar etme
konularında uygun biccedilimde ilk adımı atmalı ve katılımda bulunmalıdırlar
Bilimsel bilgiye katkı
15 İş sağlığı profesyonelleri yeni ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinden bilimsel
toplulukları halk sağlığı ve işccedili sınıfı yetkililerini tarafsız olarak haberdar etmelidirler
Aynı zamanda yeni ve amaca uygun oumlnleme youmlntemlerini de bildirmelidirler
Araştırmada goumlrevli iş sağlığı profesyonelleri etkinliklerini tam bir profesyonel
bağımsızlık iccedilinde sağlam bir bilimsel temele oturtarak tasarlamalı yuumlruumltmeli ve
bağımsız bir etik kurulun uygun biccedilimde değerlendirmesi de dacirchil olmak uumlzere tıbbi ve
diğer araştırmalara ilişkin etik ilkeleri izlemelidir
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
12
İş sağlığı profesyonellerinin işlevlerinin yuumlruumltuumllmesine ilişkin koşullar
Yeterlilik doğruluk ve tarafsızlık
16 İş sağlığı profesyonellerinin etkinliklerindeki temel amaccedilları işccedililerin sağlığı ve
guumlvenliğinden yana olmalıdır İş sağlığı profesyonelleri yargılarını bilimsel bilgiye ve
teknik yeterliğe dayandırmalı ve gerektiğinde uzman goumlruumlşuumlne başvurmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri doğruluk ve tarafsızlıklarına olan guumlveni tehlikeye atabilecek
yargılardan oumlneri ve etkinliklerden kaccedilınmalıdırlar
Profesyonel bağımsızlık
17 İş sağlığı profesyonelleri işlevlerini yuumlruumltmede tam bir profesyonel bağımsızlık
aramalı bunu suumlrduumlrmeli ve gizlilik kurallarına dikkat etmelidirler İş sağlığı
profesyonelleri oumlzellikle sağlığa ve guumlvenliğe karşı tehlike oluşturan mesleksel riskler
konusunda işveren işccedili ve temsilcilerine oumlnerilerde bulunurken hiccedilbir koşul altında
yargılarının ve beyanlarının bir ccedilıkar ccedilatışmasından etkilenmesine izin vermemelidirler
Eşitlik ayrım goumlzetmeme ve iletişim
18 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı hizmeti verdikleri insanlarla guumlven gizlilik ve
eşitliğe dayanan bir ilişki kurmalıdır Durumlarına yargılarına ya da iş sağlığı
profesyonelinin danışmanlığına goumltuumlren nedene bakılmaksızın ve hiccedilbir ayrım
goumlzetilmeksizin tuumlm işccedililer eşit olarak değerlendirilmelidir İş sağlığı profesyonelleri
kendi aralarında işin ve işteki ccedilalışma ortamının koşulları ve duumlzenlenmesi konularında
en uumlst duumlzeyde kararlardan sorumlu uumlst duumlzey youmlnetim personeliyle ve işccedililerin
temsilcileriyle accedilık iletişim kanalları kurmalı ve bunu suumlrduumlrmelidir
İş soumlzleşmelerinde etik huumlkuumlm
19 İş sağlığı profesyonelleri soumlzleşmelerine etik huumlkuumlm konulmasını istemelidirler Bu
etik huumlkuumlm oumlzellikle profesyonel standartları youmlnerge ve etik kuralları iccedilermelidir İş
sağlığı profesyonelleri işlevlerini beklenen profesyonel standartlara ve etik ilkelere goumlre
yuumlruumltmelerine izin vermeyen iş sağlığı uygulaması koşullarını kabul etmemelidirler İş
soumlzleşmeleri yasal soumlzleşmeye bağlı ve taraflar arasında kılavuzluğu iccedilermeli ve
anlaşmazlık youmlnetiminde oumlzellikle kayıtlara ve gizliliğe erişimi kapsamalıdır İş sağlığı
profesyonelleri iş ya da hizmet soumlzleşmelerinin profesyonel bağımsızlıklarını
kısıtlayabilecek koşullar iccedilermediğinden emin olmalıdırlar Soumlzleşme koşulları hakkında
kuşku oluşması halinde yasal dayanak aranmalı ve yetkili makama uygun şekilde
danışılmalıdır
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
13
Kayıtlar
20 İş sağlığı profesyonelleri işletmedeki iş sağlığı sorunlarını tanımlama amacıyla
uygun bir gizlilik oumllccediluumlsuuml iccedilerisinde yeterli kayıt tutmalıdır Bu tuumlr kayıtlar ccedilalışma
ortamının izlemine ilişkin verileri iş oumlykuumlsuuml gibi kişisel verileri ve iş riskleri ile ilgili
oumlykuuml mesleksel tehlikelere maruz kalma konusunda kişisel izlem ve uygunluk
sertifikaları gibi iş sağlığı verilerini iccedilerir İşccedililerin ccedilalışma ortamının izlemine ilişkin
verilere ve kendi sağlık kayıtlarına erişimi sağlanmalıdır
Tıbbi gizlilik
21 Bireysel tıbbi veriler ve tıbbi araştırma sonuccedilları iş sağlığı hekimi ya da iş sağlığı
hemşiresinin sorumluluğu altında korunan gizli tıbbi dosyalara kaydedilmelidir Tıbbi
dosyaların erişimi iletilmesi ve accedilıklanması yerel duumlzeyde geccedilerli olan tıbbi veriler
hakkında ulusal yasa ve youmlnetmeliklere ve sağlık profesyonelleri ile tıbbi meslek
sahipleri iccedilin ilgili ulusal etik kurallara goumlre duumlzenlenir
Toplu sağlık verileri
22 Bireysel olarak tanınma olanağı bulunmayan durumlarda işteki youmlnetime ve işccedili
temsilcilerine ya da bulundukları yerlerdeki guumlvenlik ve sağlık komitelerine korunmasız
işccedili gruplarının sağlığını ve guumlvenliğini koruma goumlrevlerinde yardımcı olmak amacıyla
işccedili gruplarına ait buumltuumln sağlık verileriyle ilgili bilgi accedilıklanabilir İş yaralanmaları ve
meslek hastalıkları ulusal yasalara ve youmlnetmeliklere goumlre yetkili makamlara
bildirilmelidir
Sağlık profesyonelleriyle ilişkiler
23 İş sağlığı profesyonelleri işle veya tuumlmuumlyle işguumlcuumlnuumln sağlığıyla ilişkili olan
işccedililerin sağlığının korunması bakımı ya da desteklenmesi gibi konularla ilgili olmayan
kişisel bilgileri araştırmamalıdır İş sağlığı hekimleri işccedilinin onayı ile ve yalnızca soumlz
konusu işccedilinin korunması bakımı ya da sağlığının desteklenmesi amacıyla işccedilinin
kişisel hekiminden ya da hastane tıbbi personelinden daha fazla bilgi ve veri talebinde
bulunabilir Bu işlem sırasında iş sağlığı hekimi işccedilinin kişisel hekimini ya da hastane
tıbbi personelini yaptığı işlem ve gereken tıbbi bilginin ya da verinin amacı hakkında
bilgilendirmelidir İş sağlığı hekimi ya da hemşiresi eğer gerekliyse işccedilinin onayı ile
kişisel hekimine işccedilinin sağlık durumu risk oluşturan işteki tehlikeler mesleksel riskler
ve sorunlar hakkında bilgi verebilir
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
14
Suiistimalle muumlcadele
24 İş sağlığı personeli işccedililerin sağlığı ve tıbbi verilerin gizliliğinin korunması
konusunda diğer iş sağlığı profesyonelleri ile işbirliği yapmalıdır İş sağlığı
profesyonelleri bu kurallar iccedilinde yer alan etik ilkelere aykırı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri
ilgili işlem ve uygulamaları tanımlamalı değerlendirmeli ve bunlara dikkat ccedilekmeli
gerektiğinde yetkili makamları haberdar etmelidirler Bunlar oumlzellikle iş sağlığı
verilerinin koumltuuml kullanımı bulguların gizlenmesi ya da alıkonması tıbbi gizliliğin ihlal
edilmesi ya da bilgilerin bilgisayara konması gibi kayıtların korunmasındaki yetersizliğe
dair oumlrneklerdir
Sosyal taraflarla ilişkiler
25 İş sağlığı profesyonelleri insan onuruna saygı goumlstermek ve iş sağlığı uygulamasının
kabul edilebilirliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla tam bir profesyonel bağımsızlığın
ve tıbbi gizliliğin korunmasını garanti etmenin gerekliliği konusunda işverenleri
işccedilileri ve temsilcileri bilinccedillendirmelidir
Etiği destekleme ve denetim
26 İş sağlığı profesyonelleri iş sağlığı uygulamasında en yuumlksek etik standardı
uygulayabilmek iccedilin işverenlerin işccedililerin ve onların oumlrguumltlerinin ve yetkili makamların
desteğini ve işbirliğini istemelidirler İş sağlığı profesyonelleri uygun standartların
konulmuş olduğundan ve bunların karşılandığından eğer eksiklikler varsa bunların
ortaya ccedilıkarılıp duumlzeltildiğinden ve profesyonel performansın suumlrekli gelişmesini
garantilemek iccedilin gerekli adımların atıldığından emin olabilmek amacıyla etkinliklerin
profesyonel olarak denetimine ilişkin bir program başlatmalıdırlar
İş etiği konusunda doğru sanılan 5 yanlış
Yeni guumlndeme gelen bir kavram olması nedeniyle youmlneticilerin iş etiğiyle ilgili ccedilok sayıda
doğru bildiği yanlış bulunuyor Bu 5 yanlıştan birine buumlyuumlk ihtimalle siz de
inanıyorsunuz
1İş etiği youmlnetimin değil ahlakın bir sorunudur
Yanlış Amerikalı oumlğretim uumlyesi Diane Kirrane Managing Values A Systematic Approach
to Business Ethics (Youmlnetim Değerleri İş Etiğine Sistematik Bir Yaklaşım) adlı
makalesinde ccedilalışanların ahlaki değerlerinin oluşturulmasının kurumsal etik programının
temel hedeflerinden biri olduğunu vurguluyor
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
15
2Bizim ccedilalışanlarımız ahlaklıdır iş etiğine ihtiyacımız yok
Bir işyerinde iş etiği sorununu doğuran temel nedenler arasında her guumln karşımıza
ccedilıkacak cinsten sorunlar bulunuyor Farklı ccedilıkarlar arasında ciddi boyutlarda yaşanan
ccedilatışmalar alınan kararların alternatiflerinin bulunuyor olması ve bu kararların şirket
hissedarlarının ccedilıkarlarını etkilemesi Buumltuumln bu ccedilelişkilerin aşılmasında iş etiği kurallarının
yol goumlsterici olması gerekiyor
3İş etiği iyi youmlneticilerin koumltuuml amaccedillı youmlneticileri engellemesini amaccedil edinir
Her zaman değil İyi youmlneticiler de oumlzellikle kriz ve değişim doumlnemlerinde etik olmayan
kararlar alabilirler İş etiği şirketteki buumltuumln youmlneticilerin etik kararlar alma konusunda
birbirine yardım etmesini oumlngoumlruumlr
4İş etiği yeni moda olan bir kavramdır yakında unutulur
Yanlış İş etiği uumlzerine bilinen ilk yazı bundan 2 bin yıl oumlnce Romalı youmlnetici Cicero
tarafından yazılmıştı İş etiğinin son doumlnemde guumlndeme gelmesi buumlyuumlk oranda Toplam
Kalite Youmlnetiminin toplumsal memnuniyeti guumlndeme getirmesinden kaynaklanıyor
5İş etiği youmlnetilemez
İş etiği dolaylı bir şekilde youmlnetilir Oumlrneğin şirket kurucusunun ve mevcut genel
muumlduumlruumln davranışları şirket ccedilalışanlarının etik değerleri uumlzerinde belirleyici bir oumlneme
sahiptir Aynı şekilde stratejik oumlncelikler de (Kar maksimizasyonu pazar payını artırmak
maliyetleri duumlşuumlrmek vs) şirketin etik değerleri uumlzerinde etki yapar
Şirket tarafından yazılı bir şekilde belirlenen etik kurallar genellikle ccedilalışanların etik
değerlerini derinden etkiler
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
16
HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi 01021999()
Kendilerini her zaman duumlnya hekimliğinin bir parccedilası olarak goumlren Tuumlrkiye Cumhuriyeti
toprakları uumlzerinde ulusal evrensel ve ccedilağdaş bir sorumluluk ve hizmet anlayışına sahip
bulunan hekimlik mesleğinin iccedilinde yer aldığı toplumsal ve kuumlltuumlrel koşullardan
soyutlanmayacağının bilinci ile insanın sahip olduğu olanakları geliştirebilmesinin en
temel koşulunun onun bedensel ve ruhsal sağlığı olduğunun bilincini taşıyan bu uumllkenin
hekimleri duumlnyadaki ve Tuumlrkiyedeki toplumsal ve bilimsel değişimler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak ve ccedileşitli platformlarda tartışılarak oluşturulan Hekimlik Meslek Etiği
Kurallarına bağlılıklarını bildirmekle insana insan olarak hizmet etmenin yuumlce onurunu
taşırlar
BİRİNCİ BOumlLUumlM
(Amaccedil Kapsam ve Tanımlar)
Amaccedil
Madde 1-Bu kuralların amacı hekimlerin mesleklerinin gereklerini yerine getirirken
uymaları zorunlu olan hekimlik meslek etiği kurallarını belirlemektir
Kapsam
Madde 2-Tuumlrkiyede hekimlik yapma hakkını kazanmış olup mesleğini uygulayan tuumlm
hekimler bu kurallar kapsamındadır
Dayanak
Madde 3-Bu kurallar buumltuumlnuuml 6023 sayılı yasanın 59g maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır
Tanımlar
Madde 4-Bu metinde geccedilen
a)Bakanlık deyimi Sağlık Bakanlığını
b)Hekim deyimi tıp doktorlarını
c)Hekim oumlrguumltuuml deyimi Tuumlrk Tabipleri Birliğini
ifade eder
İKİNCİ BOumlLUumlM
(Genel Kural ve İlkeler)
Hekimin Goumlrev ve Oumldevleri
Madde 5-Hekimin oumlncelikli goumlrevi hastalıkları oumlnlemeye ve bilimsel gerekleri yerine
getirerek hastaları iyileştirmeye ccedilalışarak insanın yaşamını ve sağlığını korumaktır
Meslek uygulaması sırasında insan onurunu goumlzetmesi de hekimin oumlncelikli oumldevidir
Hekim bu yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirebilmek iccedilin gelişmeleri yakından izler
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
17
Etik İlkeler
Madde 6-Goumlrevlerini yerine getirirken hekimin uyması gereken evrensel tıbbi etik
ilkeleri yararlılık zarar vermeme adalet ve oumlzerklik ilkeleridir
Hekimin Yansızlığı
Madde 7-Hekim goumlrevlerini her durumda hastaları arasındaki siyasal goumlruumlş sosyal
durum dini inanccedil milliyet etnik koumlken ırk cinsiyet yaş toplumsal ve ekonomik durum
ve benzeri farklılıkları goumlzetmeksizin yerine getirmekle yuumlkuumlmluumlduumlr
Vicdani ve Mesleki Kanı
Madde 8-Hekim mesleğini uygularken vicdani ve mesleki bilimsel kanaatine goumlre
hareket eder
Sır Saklama Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 9-Hekim hastasından mesleğini uygularken oumlğrendiği sırları accedilıklayamaz
Hastanın oumllmesi ya da o hekimle ilişkisinin sona ermesi hekimin bu yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml
ortadan kaldırmaz
Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da oumlteki insanların yaşamını
tehlikeye sokması durumunda hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla
hekim bu sırrı saklamakla yuumlkuumlmluuml değildir
Yasal zorunluluk durumlarında hekimin rapor duumlzenlemesi de meslek sırrının accedilıklanması
anlamına gelmez
Hekim tanık ya da bilirkişi olarak mahkemeye ccedilağrıldığında olayın meslek sırrı olduğunu
ileri suumlrerek bu goumlrevlerinden ccedilekilebilir
Acil Yardım
Madde 10-Hekim goumlrevi ve uzmanlığı ne olursa olsun gerekli tıbbi girişimlerin
yapılamadığı acil durumlarda ilk yardımda bulunur
Ticari Amaccedil ve Reklam Yasağı
Madde 11-Hekim mesleğini uygularken reklam yapamaz ticari reklamlara araccedil olamaz
ccedilalışmalarına ticari bir goumlruumlnuumlm veremez insanları yanıltıcı paniğe duumlşuumlruumlcuuml yanlış
youmlnlendirici meslektaşlar arasında haksız rekabete yol accedilıcı davranışlarda bulunamaz
Hekim yayın araccedillarıyla yapacağı duyurularda varsa Tababet Uzmanlık Tuumlzuumlğuumlne goumlre
kabul edilmiş olan uzmanlık alanını ccedilalışma guumln ve saatlerini bildirebilir Tabela ve
benzeri tanıtım araccedillarının biccedilim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır
Meşru ve Yasak Youmlntemler
Madde 12-Hekim mesleğini yerine getirirken bilimsel ve ccedilağdaş tanı ve tedavi
youmlntemleriyle koruyucu hekimlik ilkelerini goumlz oumlnuumlnde bulundurur hastalarının tanı ve
tedavisinde bilimsel olmayan youmlntemleri uygulayamaz Hekim gerekli bilimsel
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
18
aşamalardan geccedilip ruhsatlandırılmamış kimyasal farmakolojik biyolojik maddeleri ilaccedil
olarak kullanamaz
Hekimliğin Koumltuuml Uygulanması (Malpractice)
Madde 13-Bilgisizlik deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar goumlrmesi
hekimliğin koumltuuml uygulaması anlamına gelir
Aracılık Etme ve Aracıdan Yararlanma Yasağı
Madde 14-Hekim oumlteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi ccedilıkar karşılığı
hasta goumlnderemez Hekim hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz
Enduumlstri ile İlişkilerde Ccedilıkar Sağlama Yasağı
Madde 15-Hekimler enduumlstri kuruluşları ile hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi kuramazlar Bilimsel
araştırmalar ve eğitime youmlnelik ilişkiler ise şeffaf ve kurumsal olmalıdır Bu ilişkilerde
Tuumlrk Tabipleri Birliğinin hazırladığı Hekim ve İlaccedil Tanıtım İlkeleri geccedilerlidir
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekimler Arası İlişkiler)
Meslektaşlar Arasında Saygı
Madde 16-Hekim kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan oumlteki meslek
mensupları ile iyi ilişkiler kurar meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka uumlyesine
karşı kuumlccediluumlk duumlşuumlruumlcuuml davranışlarda bulunamaz
Mesleki Dayanışma
Madde 17-Hekim meslektaşlarını mesleki youmlnden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı
korur
Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı
Madde 18-Hekim tıbbi goumlrevlerini yerine getirirken gecikmenin hasta yaşamını tehdit
edebileceği zorunlu durumlar dışında oumlzel bilgi beceri gerektiren bir girişimde
bulunamaz
Danışım(Konsuumlltasyon) ve Ekip Ccedilalışması
Madde 19-Danışım ve ekip ccedilalışması suumlrecinin duumlzenli işleyebilmesi ve bir hekim hakkı
olarak yaşama geccedilirilebilmesi iccedilin
a)Hasta izlemi sırasında değişik uzmanlık alanlarının goumlruumlş ve uygulamalarına gereksinim
doğduğunda tedaviyi yuumlruumlten hekim durumu hasta veveya yakınlarına bildirmelidir
Konsuumlltasyonu hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi yazılı olarak ister Yazılı istemde
hastanın oumlzellikleri konsuumlltasyon isteğinin nedenleri accedilık ve anlaşılır biccedilimde belirtilir
b)Konsuumlltasyon suumlrecinde konsuumlltan hekim de hastanın suumlrekli hekimi gibi hastadan
sorumludur
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
19
c)Konsuumlltan hekim alanında bilimsel ve teknik bilgiye sahip olmalıdır
d)Konsuumlltasyon sonucunda konsuumlltasyonun gerekccedilesi ve sonuccedilları accedilık ve anlaşılır
biccedilimde bir tutanak ile belgelenir
e)Konsuumlltasyonun sonuccedillarından hastalar da yeterli oumllccediluumlde bilgilendirilir
f)Konsuumlltasyonun sonucunda hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi ile konsuumlltan hekimin
goumlruumlş ve kanaatleri arasında fark olur ve hasta konsuumlltan hekimin oumlnerilerini kabul
ederse hastanın tedaviyi yuumlruumlten hekimi tedaviyi bırakabilir
g)Konsuumlltasyon istenen hekim davete uymak zorundadır
Odaya Bildirme Yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
Madde 20-Hekim meslektaşları ile meslek uygulaması konusunda uzlaşmaz bir
anlaşmazlığa duumlştuumlğuumlnde ya da tıp etiği accedilısından yanlış davranan bir meslektaşının bu
davranışını kasıtlı bir biccedilimde suumlrduumlrmesi durumunda yerel tabip odasına konuyla ilgili
bildirimde bulunur
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
(Hekim-Hasta İlişkileri)
Hasta Haklarına Saygı
Madde 21-Hekim hastasının sağlığı ile ilgili kararlar alırken bilgilenme hakkı
aydınlatılmış onam hakkı tedaviyi kabul ya da red hakkı vb hasta haklarına saygı
goumlstermek zorundadır
Hekim Seccedilme Oumlzguumlrluumlğuuml
Madde 22-Hasta mevzuatın belirlediği kurallara tıbbi uygulamanın oumlzelliklerine ve
kurumun koşullarına goumlre hekimini seccedilmekte oumlzguumlrduumlr
Muayenesiz Tedavi Yasağı
Madde 23-Hekim acil olgular gibi zorunlu durumlar dışında hastasını bizzat muayene
etmeden tedavisine başlayamaz
Hasta Uumlzerindeki Etkinin Kullanımı
Madde 24-Hekim hasta uumlzerindeki etkisini tıbbi amaccedillar dışında kullanamaz
Tedaviyi Uumlstlenmeme veya Yarıda Bırakma
Madde 25-Hekim ancak tıbbi bilgisini gerektiği gibi uygulayamayacağına karar
verdiğinde ve hastasının başvurabileceği başka bir hekim bulunduğu durumlarda
hastanın bakımını ve tedavisini uumlstlenmeyebilir veya tedaviyi yarım bırakabilir Yukarıdaki
koşullarda tedaviyi bırakacak hekim bu durumu ve hastanın sağlığının tehlikeye
duumlşmeyeceğini hastaya veya yakınlarına anlatır ve onları tıbbi yardımla ilgili başka
olanaklar konusunda bilgilendirir İkinci hekim bulunmadan hekim hastasını bırakamaz
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
20
Hekim tedaviyi uumlstlenen meslektaşına hasta hakkındaki tuumlm bilgileri aktarmakla
yuumlkuumlmluumlduumlr
Aydınlatılmış Onam
Madde 26-Hekim hastasını hastanın sağlık durumu ve konulan tanı oumlnerilen tedavi
youmlnteminin tuumlruuml başarı şansı ve suumlresi tedavi youmlnteminin hastanın sağlığı iccedilin taşıdığı
riskler verilen ilaccedilların kullanılışı ve olası yan etkileri hastanın oumlnerilen tedaviyi kabul
etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuccedillar olası tedavi seccedilenekleri ve riskleri
konularında aydınlatır Yapılacak aydınlatma hastanın kuumlltuumlrel toplumsal ve ruhsal
durumuna oumlzen goumlsteren bir uygunlukta olmalıdır Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek
biccedilimde verilmelidir Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri hasta kendisi belirler
Sağlıkla ilgili her tuumlrluuml girişim kişinin oumlzguumlr ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir Alınan
onam baskı tehdit eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geccedilersizdir
Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar
veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır Hekim temsilcinin izin
vermemesinin koumltuuml niyete dayandığını duumlşuumlnuumlyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit
ediyorsa durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır Bunun muumlmkuumln olmaması
durumunda hekim başka bir meslektaşına danışmaya ccedilalışır ya da yalnızca yaşamı
kurtarmaya youmlnelik girişimlerde bulunur Acil durumlarda muumldahale etmek hekimin
takdirindedir Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği
iccedilin hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır
Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir
Bilgilendirilmeme Hakkı
Madde 27-Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse hekimin
bilgi vermesi gerekmez Ailenin haberdar edilmesi hastayla goumlruumlş birliğine varılarak
yapılmalıdır Bilinccedilsiz durumdaki hastalar iccedilin yakınlarının bilgilendirilip
bilgilendirilmemesine hekim karar verir
Terminal Hastalara Yardım
Madde 28-Hekim terminal doumlnemdeki hastalara her tuumlrluuml insani yardımı yapmaya insan
onuruna yaraşır koşulları sağlamaya ve ccedilekilen acıyı olabildiğince azaltmaya ccedilalışır
Uumlcret
Madde 29-Hasta uumlcret konusunda oumlnceden hekimden bilgi alabilir Hekim tuumlm
muayene tetkik tıbbi ve cerrahi girişimlerde meslek oumlrguumltuumlnuumln belirlediği taban uumlcretin
altında bir uumlcret alamaz Hekimin meslektaşları ile meslektaşlarının eşleri ve bakmakla
yuumlkuumlmluuml olduklarından muayene ve tedavi iccedilin -masraflar dışında- uumlcret almaması
uygundur
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
21
Gereksiz Harcama Yaptırma Yasağı
Madde 30-Hekim hastasının parasal durumu ne olursa olsun kesin zorunluluk
olmadıkccedila pahalı ilaccedillar ve youmlntemler oumlneremez hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz
ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez
Hastayla İlgili Bilgilerin Hastaya Verilmesi ve Kullanımı
Madde 31-Hasta dosyalarındaki bilgilerin geniş bir oumlzeti ile bilgi ve belgelerin oumlrnekleri
isteği durumunda hastaya verilir Hekim yasal zorunluluk olmadıkccedila bu bilgileri
başkasına veremez Hekim hastanın kimlik bilgilerini saklı tutmak koşuluyla bu bilgileri
dosya uumlzerinden yapacağı araştırmalarda kullanabilir
Rapor Duumlzenleme
Madde 32-Hekim bizzat muayene ve tedavi ettiği hastasına gerekli goumlrduumlğuumlnde
hastalıkla ilgili rapor verir Bu raporda tıbbi gerekccedilelere bağlı olarak istirahat tedavi şekli
diyet ccedilalışma koşulları gibi hasta iccedilin gerekli geccedilici ya da kalıcı bilgiler ve hekimin
oumlnerileri bulunur
BEŞİNCİ BOumlLUumlM
(Hekim ve İnsan Hakları)
Uluslararası Soumlzleşmelere Uyma Zorunluluğu
Madde 33-Her hekim başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak uumlzere tuumlm insan
hakları belgelerine ve hekimlikle ilgili ortak kurallara uymakla yuumlkuumlmluumlduumlr
İşkenceye Yardım Yasağı
Madde 34-Hekim tıbbi bilgi ve becerisiyle işkence ve benzeri uygulamalara katılamaz
yardımcı olamaz gerccedileğe aykırı rapor duumlzenleyemez İşkence iddiası olan olgularla
karşılaşan hekim mesleki bilgi ve becerilerini gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması iccedilin kullanır
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllere Verilecek Tıbbi Yardım
Madde 35-Tutuklu ve huumlkuumlmluumllerin muayenesi de oumlteki hastalarınki gibi kişilik haklarına
saygılı hekimlik sanatını uygulamaya elverişli koşullarda yapılır ve onların gizlilik hakları
korunur Hekimin bu koşulların sağlanması iccedilin ilgililerden istekte bulunma hakkı ve
sorumluluğu vardır Muayene sonucu duumlzenlenecek belge veya raporlarda hekimin adı
soyadı diploma numarası ve imzası mutlaka bulunur Belge ve raporun bir oumlrneği kişiye
verilir Belge ve rapor baskı altında yazılmış ise hekim bu durumu en kısa zamanda
meslek oumlrguumltuumlne bildirir
Tutuklu ve Huumlkuumlmluumllerin Tıbbi Yardımı Reddetmesi
Madde 36-Hekim muayene ve tedavi olanaklarını bilinccedilli olarak reddeden tutuklu ve
huumlkuumlmluumllere bu davranışlarının sonuccedillarının neler olabileceğini accedilıklar Zorla muayene ve
tedavi yolunu deneyemez oumlneremez
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
22
Oumlluumlm Cezasına Etkin Katılım Yasağı
Madde 37-Hekim hiccedilbir zaman oumlluumlm cezasının infazında bulunamaz infaza yardımcı
olamaz oumlluumlm cezası uygulamasında tıbbi hizmet veremez
Olağanuumlstuuml Durumlar ve Savaş
Madde 38-Hekim olağanuumlstuuml durumlar ve savaşta evrensel nitelikteki tıbbi etik
kurallarını yansızlıkla uygular Hasta ve yaralı sayısının ccedilokluğu nedeniyle herkese
gerekli tıbbi yardımın verilemediği koşullarda hekim tedavi olasılığı yuumlksek olan ağır
olgulara oumlncelik verir
Cinsel İlişki Muayeneleri
Madde 39-Hekim savcılıklar ve mahkemeler dışında kalan kişi ve kurumlardan gelen
cinsel ilişki muayene istemlerini dikkate alamaz Hekim ilgilinin veya ilgili reşit değilse
veli veya vasisinin aydınlatılmış onamı olmadıkccedila cinsel ilişki muayenesi yapamaz
ALTINCI BOumlLUumlM
(Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği)
İnsan Uumlzerinde Araştırma
Madde 40-İnsan uumlzerinde yapılacak klinik deneysel ya da epidemiyolojik araştırmalar
gerek ilaccedil gerek cerrahi youmlntem araştırmaları olsun bilimsel bilgi birikimine katkıda
bulunabilmek amacıyla yerel etik kurullardan geccedilmek koşuluyla yapılır İnsan uumlzerinde
yapılan tuumlm araştırmalar bilimsel ve mesleki youmlnden yeterli ve yetkin kişiler tarafından
yuumlruumltuumlluumlr Araştırmanın sorumluluğu tuumlmuumlyle araştırmacıya aittir
Deneğin Bilgilenmesi ve Aydınlatılmış Onamı
Madde 41-İnsan uumlzerinde yapılan araştırmalarda her deneğe araştırmanın amacı
youmlntemleri beklenen yarar ve olası yan etkileri hakkında deneğin anlayabileceği dilde ve
biccedilimde yeterli bilgi verilmesi zorunludur Deneğe ccedilalışma başladıktan sonra isterse
araştırmaya katılmaktan vazgeccedilebileceği ve onamını geri alabileceği ancak bu nedenle
daha sonraki tedavisinin ve takibinin aksamayacağı anlatılır Bilgilendirme sonrasında
deneğin konuyu yeterince anlayıp anlamadığı değerlendirilir
Araştırma hakkında yeterli bilgilendirme sağlandıktan sonra deneğin yazılı onamı alınır
Bu onam deneğin oumlzguumlr iradesine dayanmalıdır
Reşit ve Muumlmeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 42-Reşit veveya muumlmeyyiz olmayan kişiler youmlnuumlnden veli veya vasisinin
aydınlatılmış onamı gerekir
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
23
Deneğin Korunması
Madde 43-İnsan uumlzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda deneğin yaşamı bedensel ve
zihinsel buumltuumlnluumlğuuml ile sağlığı her zaman toplumsal veya bilimsel ccedilıkarların uumlzerinde
tutulur
Deneğin oumlzel yaşamına saygı goumlsterilmesi ve kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır Bilimsel
araştırma ve yayınlar ile akademik-bilimsel amaccedillı sunuşlarda deneğin kimliği gizli
tutulur
Bir tıbbi araştırmada beklenen katkı ne olursa olsun denek iccedilin ciddi bir tehlike şuumlphesi
doğduğunda araştırma durdurulur
Araştırmanın giderleri deneğe yakınlarına ya da sosyal guumlvenlik kurumuna yansıtılamaz
Yayın Etiği
Madde 44-Hekim araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel
gerccedilekleri yansıtmalıdır Ccedilalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları o yayında yer alamaz
Kaynak goumlstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler olgular ve yazılı eserler
kullanılamaz
YEDİNCİ BOumlLUumlM
(Ccedileşitli Huumlkuumlmler)
Huumlkuumlm Bulunmayan Durumlar
Madde 45-Bu kurallarda yer almayan durumlarla karşılaşıldığında hekim genel etik
ilkelere ulusal duumlzenlemelere uluslararası duumlzeydeki bildirge ve soumlzleşme huumlkuumlmlerine
uyar
Disiplin Kovuşturması
Madde 46-Hekimler bu kurallar buumltuumlnuuml huumlkuumlmlerine aykırı davranışlarda
bulunduklarında 6023 sayılı Tuumlrk Tabipleri Birliği Yasasına goumlre tabip odaları youmlnetim
kurulları tarafından onur kurullarına sevk edilirler Hekimlerin disiplin soruşturmasına
uğraması haklarında ayrıca hukuki veya cezai takibat yapılmasına engel değildir
Yuumlruumlrluumlk
Madde 47-Bu kurallar buumltuumlnuuml Tuumlrk Tabipleri Birliği Buumlyuumlk Kongresinde kabul edilip Tuumlrk
Tabipleri Birliği yayın organlarından birinde yayımlandıktan bir ay sonra yuumlruumlrluumlğe girer
ve Tuumlrk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi ve tabip odaları tarafından yuumlruumltuumlluumlr
() TTB 47 Buumlyuumlk Kongresinde (10-11 Ekim 1998) kabul edilmiştir
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59
24
TEPE AKADEMİ ANKARA MERKEZ OFİS Adres Ceyhun Atuf Kansu Cad Bayraktar Center G Blok
No1149 BalgatCcedilankayaANKARA
Tel 0 312 473 43 47
Tel-2 0 312 473 43 48
Fax 0 312 473 43 59