Sofie Deberdt
Samenhuizen vzw - Brussel 5 december 2012
Introductie & stedelijk beleid
Sam
enhuizen 12-2012
1. Wat ?
2. Voorbeelden en meerwaarde
3. Knelpunten
4. Acties en Samenhuizen vzw
Sam
enhuizen 12-2012
1. Types samenhuizen : twee basisvormen
woningdelen :gemeenschapshuis
en woongroepcentraal wonen en cohousing
traditioneel wonen
1
Sam
enhuizen 12-2012 Terminologie
gemeenschappelijk wonenintentional community (US, UK), collaborative housing, communal housing (US, UK),
woongemeenschap (NL, B-VL), samenhuizen (B-VL), habitat collectif (B-W), habitat participatif (F), partizipative wohnformen, gemeinschaftliches wohnen (D), bogemenskap (S), …
Autonome woonsten en gemeenschappelijke voorzieningen
Privé kamer(s) in een groete woonst
beperkte gemeensch. delen
tuin, garage, wasplaats, en eventueel tuinhuis, clubhuis, atelier, …
uitgebreide gemeensch. delen
tuin, garages, washuis,+ eetzaal, keuken, zithoek, hobby, speelkamer, atelier,logeerkamers, e.a. …
Huishouden ten dele samen
meestal 3 à 8 unitsvaak samen eten
Huishouden volledig samen
meestal > 8 unitsmeestal samen eten
centraal wonen centraal wonen (NL, B-VL), habitat groupé (F, B-W),
self-developed condominium (US),
atrium-siedlung (D), … twee units : kangoeroewonen (NL, B-
VL), maison kangourou (F, B-W) , duo-wonen (NL), homeshare (US), granny
flats (UK, US), …
cohousingcohousing (US, UK, B, IT)
co-voisinage (FR), cohabitat (CA),
centraal wonen (NL), boffaelleskaeber (DK) ,
kollektivhus (S), Bofellesskap (N)
gemeinschaftliche wohnformen (D)
klein (6-15 units) : mini-cohousing (US)
gemeenschaps-huis
gemeenschapshuis (B-VL), student coop (US), co-location (F, B-W)
duurzaam:
woongroep (NL, B-VL), wooncollectief (NL), … ‘friends-wonen’ (B-VL), share house (US, AUS),
wohngruppe(D), ...
leef-gemeenschap
commune (UK, US, B-VL), leefgemeenschap (NL, B-
VL)communauté (F, B-W),
comune (IT), kommune (D, AU, DK),
kommun (S), …
minder gemeenschappelijkheid meer (ruimtes, voorzieningen, activiteiten, …)
1
Sam
enhuizen 19-9-2012
gemeenschapshuis en woongroep
Peninsula (USA)
Haniahof (NL)
Laken (B)
Keimblatt (Oostenrijk)
22. voorbeelden
Sam
enhuizen 12-2012
woongroep Andromeda (Woluwe)5 bewoners - huur - senioren
K73 (St-Agatha-Berchem)4 bewonersSamenhurenjongvolwassenen
2
Sam
enhuizen 12-2012
De Haringrokerij
(Antwerpen)
11 woonstenmede-eigendom
gemengde leeftijden
centraal wonen2
Sam
enhuizen 19-9-2012
De 3 Torekens
(Antwerpen)
8 woonstenmede-eigendom
gemengde leeftijden
centraal wonen 2
Sam
enhuizen 12-2012
centraal wonen
Huiself (Lebbeke)
5 woonstencentraal wonen
2
5S
amenhuizen 12
-2012 2
Biplan, Haren/Brussel
6 woonstencentraal wonenmede-eigendom
centraal wonen
5S
amenhuizen 12
-2012 2
CotéKanaL (Brussel) 17 woonstencentraal wonenmede-eigendomgemengde leeftijden
centraal wonen2
5S
amenhuizen 12-2012
2
De Molen van Rotselaar
12 woonstenmede-eigendom
gemengde leeftijden
centraal wonen2
Sam
enhuizen 19-9-2012
centraal wonen
Meerhem (Gent)
8 woonstenmede-eigendom verbouwde school
2
Sam
enhuizen 19-9-2012
cohousing Trudeslund(Denemarken)
33 woonstenmede-eigendom
gemengde leeftijden
2
5S
amenhuizen 12
-2012 2
cohousing
Ecovillage IthacaIthaca NY (USA)
2 x 30 woonstenmede-eigendom
gemengde leeftijden3e fase
in aanbouw
2
5S
amenhuizen 12
-2012 2
cohousing
22 woonstengemengde leeftijden
juridisch : mede-eigendom
La Grande Cense (Clabecq, B)
Sam
enhuizen 19-9-2012
cohousing
Vinderhoute (B) 17 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden
2
5S
amenhuizen 12
-2012 2
Abbeyfield (senioren)
Entre Voisins (Etterbeek, B)
8 woonsten
Martin-Pêcheur(Watermaal-Bosvoorde, B)
8 woonsten
2
Diverse initiatieven
Woonerf De Speye(Poperinge, B)
4 woonsten
Carpe Diem(Diksmuide, B)
4 woonsten
25S
amenhuizen 12-2012
2
5S
amenhuizen 12
-2012 2
Meerwaarde van samenhuizen voor bewoners, gemeenschap en leefmilieu
praktisch
sociaal
ecologisch
maatschappelijk
2
5S
amenhuizen 12
-2012 2
Praktische meerwaardevoor de bewoners
• delen van ruimte en middelen
(wasmachine, grasmaaier, atelier, …)
• tijdswinst (onderhoud, maaltijden, …)
• opvang kinderen (bijzonder voor
één-oudergezinnen)
• leren van elkaar (rolmodellen, kennis
en vaardigheden delen)
2
Sam
enhuizen 19-9-2012
Sociale meerwaarde voor de bewoners
• samenhorigheid, contact, gezelschap (tegen
verzuring,vereenzaming)
• steun, opvang, hulp
• gezamenlijke activiteiten
• grotere veiligheid en veiligheidsgevoel door sociale controle
2
Sam
enhuizen 12-2012
Maatschappelijke meerwaarde
• samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling
• verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)
• integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden
• zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren
• bewust burgerschap, democratie van onderaf
• reconversie van bestaande gebouwen
2
Sam
enhuizen 12-2012
Maatschappelijke meerwaarde
• samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling
• verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)
• integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden
• zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren
• bewust burgerschap, democratie van onderaf
• reconversie van bestaande gebouwen
2
Sam
enhuizen 12-2012
Ecologische meerwaarde
• ecologisch verantwoord gebruik van de ruimte, compact bouwen
Klassieke verkaveling vs. cohousingbeide 34 woonsten(Cohousing Windsong, CA)
verharding
ruimtegebruik
rioleringen
2
Sam
enhuizen 12-2012
Ecologische meerwaarde
• betaalbare eco-bio opties : materialen, waterbeheer, energie
• afvalbeheer, wijkcompostering, hergebruik
• autodelen, Local Exchange and Trading System, …
2
Sam
enhuizen 12-2012
Ontwikkeling en beheer door de bewoners
KOPEN
BOUWEN
WONEN
BEHEER
AANLOOP
2
4S
amenhuizen 12-2012
Groepstraject © Samenhuizen 2012STAPPENPLAN SAMENHUIZEN PROJECT
VISIE
BO
UW
GR
OE
PF
INA
NC
.JU
RID
ISCH
PL
AA
TS
Aannemer(s) kiezen en contracteren
Aannemer(s) kiezen en contracteren
Zelfbouw(hoeveel, wat, hoe,
wanneer)
Zelfbouw(hoeveel, wat, hoe,
wanneer)
Bewoonbaar maken
(inrichten, verbouwen, bouwen…)
Bewoonbaar maken
(inrichten, verbouwen, bouwen…)
Kontakten metLokale/Regionale
Overheid
Kontakten metLokale/Regionale
Overheid
Juridische structuurStartfase
(visietekst, charter, initiële overeenkomst)
Juridische structuurStartfase
(visietekst, charter, initiële overeenkomst)
Juridisch adviseur (notaris, ...) kiezen
Juridisch adviseur (notaris, ...) kiezen
Juridische structuurBewoning
(huren, eigendom, verdeling, .)
Juridische structuurBewoning
(huren, eigendom, verdeling, .)
Juridische structuur Bouwfase(burgerlijke
maatschap, …)
Juridische structuur Bouwfase
(burgerlijke maatschap, …)
Site zoeken en
eventueeloptie nemen
Site zoeken en
eventueeloptie nemen
beschikbare of nog te zoeken
SITE
beschikbare of nog te zoeken
SITE
Urbanisatie en
reglementen
Urbanisatie en
reglementen
Site verwerven (huren, kopen, erfpacht, .)
Site verwerven (huren, kopen, erfpacht, .)
Plans en bouwaanvraag
Plans en bouwaanvraag
VISIE aanzet vanuitinitiatiefgroep
VISIE aanzet vanuitinitiatiefgroep
GROEPvormen
uit bestaande of nieuwe groep
GROEPvormen
uit bestaande of nieuwe groep
Visieuitwerken
en/of bijschaven
Visieuitwerken
en/of bijschaven
Groepsstructuur, Beslissings-procedures,
Conflicthantering
Groepsstructuur, Beslissings-procedures,
Conflicthantering
Toekomstige buren
contacteren (evt. info-avond)
Toekomstige buren
contacteren (evt. info-avond)
Bekendmakingen groep vergroten
Bekendmakingen groep vergroten
Interne communicatie, cohesie, sociale activiteiten, ...
Interne communicatie, cohesie, sociale activiteiten, ...
Criteria en procedurevoor aansluitingnieuwe leden
Criteria en procedurevoor aansluitingnieuwe leden
Haalbaarheidsstudie architecturaal
(samen met financ. haalbaarheidsstudie)
Haalbaarheidsstudie architecturaal
(samen met financ. haalbaarheidsstudie)
Architect kiezen
Architect kiezen
Ruimtelijke ontwerp
(programma van eisen)& aanvraag
Ruimtelijke ontwerp
(programma van eisen)& aanvraag
Nagaan vanfinanciële middelen
van de groep
Nagaan vanfinanciële middelen
van de groep
Financiële haalbaarheidsstudi
e (budget en raming)
en financiëel beleid
(kostenverdeling)
Financiële haalbaarheidsstudi
e (budget en raming)
en financiëel beleid
(kostenverdeling)
Boekhouding(bijdragen van deelnemers, betalingen, .)
Boekhouding(bijdragen van deelnemers, betalingen, .)
Premies, subsidies
en eventuele sponsoring
Premies, subsidies
en eventuele sponsoring
Financiering en leningen
Financiering en leningen
Financieel experts (adviseur, banken, boekhouder, ...)
kiezen
Financieel experts (adviseur, banken, boekhouder, ...)
kiezen
22
Potentieel : van niche naar mainstream
Peiling Universiteit Roskilde (DK):
interesse bij 32% van de alleenstaande ouders voor cohousing
Peiling Harris Interactive voor Gecina (F):
interesse bij 32% van de bevolking (bij18-24jaar is dit 44%) Peiling OIVO-CRIOC (B):
interesse bij 23,6% van de bevolking voor huisdelen
Peiling Metlife voor AARP Health Care (USA):
interesse bij 34% van de 50-65jarigen om te leven in een cohousing-like setting Stel slechts 5% van de Vlaamse bevolking dit is 300.000 bewoners in ca 8.000 projecten
⇒ interesse gegarandeerd voor 25 projecten per gemeente (van elk gemiddeld 40 personen)
5S
amenhuizen 12-2012
2
3. Algemene knelpunten
- relatief onbekend
- vooroordelen
- rechtsongelijkheid door verschillende interpretatie wetgeving op lokaal vlak
- niet opgenomen in wetteksten, enkel zorgwonen
Sam
enhuizen 12-2012
3
Knelpunten ervaren, algemeenEnquête nav “Samenhuizen in België” 2010
Sam
enhuizen 12-2012
3
Knelpunten ervaren, woningdelenEnquête nav “Samenhuizen in België” 2010
Sam
enhuizen 12-2012
3
Knelpunten ervaren, cohousing en centraal wonenEnquête nav “Samenhuizen in België” 2010
Sam
enhuizen 12-2012 3
Knelpunten woningdelen
Voornamelijk in de huursector
– inschrijving in de gemeente
– uitkeringen, sociale zekerheid, leefloon(alleenstaanden worden als samenwonend beschouwd)
– ruimtelijke ordening / stedenbouw bvb opsplitsing
– huurcontracten
Sam
enhuizen 12-2012 3
Knelpunten cohousing en centraal wonen (1)
Voornamelijk in de koopsector
– vooral stedenbouwkundig
– in concurrentie met projectontwikkelaars (nieuwbouw), financieel en beslissingskracht
– bestemming (renovatie)
– financieel moeilijke aanloopfase
– lange aanloopfase, drempel te hoog, slaagkansen laag
– organisatie van de groep: van droom tot werkelijkheid
– durven aanspreken van begeleiding, van experten, complementair aan de interne competenties
Sam
enhuizen 12-2012 3
Knelpunten cohousing en centraal wonen (2)
– site vinden en verwerven
– premiestelsel niet afgestemd op samenhuizenmoeten bewezen worden met individuele uitgaven, opsplitsen van facturenook bvb dakisolatie niet voor verhuurders + per dak en niet per wooneenheid
– bij beschermd erfgoed in principe 'meer mogelijk', maar geen evident proces
– juridisch nog weinig expertise in Vlaanderen
– reflex naar ondersteuning vanuit steden, sociale huisvestingsmaatschappijen en autonome gemeentebedrijven blijft beperkt
Sam
enhuizen 12-2012 3
Knelpunten cohousing en centraal wonen (3)
– betrekken van bescheiden inkomenscategorieën, gemengde groepen, gemengd project huur-koop
– grond- en pandendecreet: weinig ervaring hoe dit zou moeten gerealiseerd worden (% sociale woningen)
– nutsvoorzieningen soms verplicht individueel aan te sluiten, collectieve aansluitingen 'bestaan' niet, een groep dreigt als bedrijf gezien te worden, als verdeler/leverancier enz
Sam
enhuizen 12-2012 3
4. Samenhuizen in het stedelijk beleid
Situering
Federaal
Vlaams
Brussel (goedgekeurde resolutie)
Provincies
Gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden
Stads- en streekontwikkelingsbedrijven
Sociale huisvesting
OCMW's
Snuffelen?
Of wordt het knuffelen!
Sam
enhuizen 12-2012 4
Samenhuizen in het stedelijk beleid
Vijf krachtlijnen
1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap, delen en lokale inspraak
2. Ondersteun gemeenschappelijk wonen
3. Informeer over gemeenschappelijk wonen
4. Organiseer samenwerking en overleg rond gemeenschappelijk wonen
om concrete maatregelen uit te werken
5. Lanceer een pilootproject in je gemeente
met aandacht voor het wegwerken van de knelpunten
Sam
enhuizen 12-2012 4
Samenhuizen in het stedelijk beleid
Vijf krachtlijnen
1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap, delen en lokale inspraak
2. Ondersteun gemeenschappelijk wonen
3. Informeer over gemeenschappelijk wonen
4. Organiseer samenwerking en overleg rond gemeenschappelijk wonen
om concrete maatregelen uit te werken
5. Lanceer een pilootproject in je gemeente
met aandacht voor het wegwerken van de knelpunten
Sam
enhuizen 12-2012 4
Ondersteun
Neem gemeenschappelijk wonen op in je beleid
→ in beleidsplannen
→ in het woonbeleidsplan (kwaliteit, betaalbaarheid)
→ hou ermee rekening bij opmaak stedenbouwkundige verordening
Zorg voor continuïteit
→ één ambtenaar is de contactpersoon rond het thema en coördineert de initiatieven hierrond
Onderteken het charter samenhuizen, mei 2013
Sam
enhuizen 12-2012 4
Informeer
Informeer de schepenen, de ambtenaren en de bewoners
→ ahv vormingsactiviteiten en publicaties
Studiereis voor professionelen naar Denemarken
maart 2013
Communicatie
→ Open Dag Samenhuizen aankondigen in krantje, op de website
18 mei 2013 = Open Dag Samenhuizen
Sam
enhuizen 12-2012 4
Organiseer
Overleg tussen schepenen, gemeentediensten, ocmw, buurgemeenten…
Relevante beleidsdomeinen:
- wonen, huisvesting, ruimtelijke ordening, stedenbouw
- welzijn
- milieu, duurzaamheid
- wijken, opbouwwerk
→ vb suggestienota werkgroep samenhuizen/samenhuren
lokaal sociaal beleid Gent
→ afspraken maken met wijkagent (verschillen in interpretaties)
→ vb werkgroep gemeenschapshuizen woondiensten Gent en Leuven
Concrete maatregelen uitwerken bvb subsidie Hasselt
Sam
enhuizen 12-2012 4
Lanceer
een pilootproject ism intercommunale, sociale huisvesting,…
Vertrekkende vanuit
→ een visie, het type samenhuizen dat de gemeente wil
→ een initiatiefgroep (ondersteunen)
→ een site (aanbieden, zelf ontwikkelen of regisseren)
of een combinatie
Als integrale maatregel, of vanuit een van de kapstokken:- doelgroepen bv senioren, jongeren, starters, alleenstaande ouders,zorgbehoevenden- betaalbaarheid bv minder begoede en maatschappelijk kwetsbaren- buurtwerking, leefbaarheid van de wijk- welzijn, zorg- duurzaamheid
bvb Tolhuislaan Gent, AG SOB ism Samenhuizen vzwbvb Thuishuis Platform Ouderenzorg Antwerpen
Sam
enhuizen 12-2012 4
Woonbeleidsplankwaliteit, betaalbaarheid
ANALYSE
- gegevens rond wel-zijn, mentale gezondheid
- gegevensverzameling
- potentieel samenhuizen
STRATEGISCHE EN OPERATIONELE DOELSTELLINGEN
- informeren: artikel, infosessie
- regisseren: premies, project ism sociale huisvesting
- onderzoeken opdelen sites en huizen → woningen met gemeenschappelijke delen of groepswoning
- kwaliteit woonomgeving: project, waardevolle zonevreemde gebouwen
- levenslang wonen, alternatieven voor ouderen: informeren over bvb Abbeyfield, aanbod creëren voor ouderen in te grote huizen
- promoten van samenhuizen als alternatieve woonvorm
Sam
enhuizen 12-2012 4
www.samenhuizen.be
Meer dan 10 jaar actief (opgericht november 2000)als vrijwilligersvereniging Subsidie als sociaal-culturele beweging 2011-2015
Missie : “Samenhuizen wil een platform en een forum zijn voor gemeenschappelijk wonen in ons land en zo een bijdrage leveren aan de verscheidenheid aan woonopties voor de bevolking in het algemeen en de realisatie van meer projecten van gemeenschappelijk wonen in het bijzonder. Vanuit kennis van zaken wil de vereniging ook actief bijdragen aan nieuw beleid dat gemeenschappelijk wonen ondersteunt en stimuleert.” Activiteiten : 1. Bekendmaking & sensibilisering2. Beleidsbeïnvloeding3. Informatie en kennis versterken4. Stimuleren en ondersteunen van projecten
Sam
enhuizen 12-2012 4
Activiteiten Website en oproepjes Kennis verzamelen (infotheek) en informatie verstrekken Media-aandacht verhogen Bezoeken en studiedagen Open Dag Samenhuizen (3e zaterdag van mei) Onderzoek stimuleren Publicatie « Knelpuntennota » Publicatie « Startgids voor Samenhuizers » Onderzoek en publicatie « Samenhuizen in België » (met steun van Luchtkasteelfonds Koning Boudewijnstichting)
Politieke interesse opwekken Startgroepen steunen (bvb. Pilootproject Tolhuislaan Gent)
Campagne ‘Samenhuizen in lokaal beleid (+ folders, brochure)
Adviescheques aan starters & bestaande groepen (LKfonds-KBS)
Sam
enhuizen 12-2012
Uitdagingen wonen & welzijn
gezinsverdunning, groeiend aantal kleine huishoudens
mismatch met het bestaand patrimonium woonmobiliteit
betaalbaarheid van woningen
vereenzaming, verzuring
verhogen lokale veerkracht
duurzame ontwikkeling wijken compacter bouwen vrijwaren open ruimte
vergrijzing vraag naar aangepaste woningen en zorg
Sam
enhuizen 12-2012
www.samenhuizen.be