HPV VaccinatieHPV Vaccinatie
Feiten en FabelsFeiten en Fabels
April/Maart 2009April/Maart 2009
Erik Boss, gynaecoloogErik Boss, gynaecoloog
Opzet van deze avondOpzet van deze avondBaarmoederhals (kanker)Baarmoederhals (kanker)
Humaan Papillomavirus (HPV)Humaan Papillomavirus (HPV)
Het uitstrijkjeHet uitstrijkje
HPV Vaccinatie en Rijksvaccinatie programmaHPV Vaccinatie en Rijksvaccinatie programma
PlaspauzePlaspauze
Vragen en discussieVragen en discussie
Waarom??Waarom??Veel wetenschappelijke feiten onbekend Veel wetenschappelijke feiten onbekend bij grote publiekbij grote publiek
Veel onjuiste fabels in omloop Veel onjuiste fabels in omloop (kettingbrieven, internet)(kettingbrieven, internet)
Natuurlijk eigen beslissing nemen…….. Natuurlijk eigen beslissing nemen…….. maar wel na adequate informatie maar wel na adequate informatie
Discussie over de Discussie over de inhoud niet de vorminhoud niet de vorm
Anatomie baarmoederhalsAnatomie baarmoederhals
1. baarmoederlichaam
2. baarmoederhals
3. vagina
Anatomie baarmoederhalsAnatomie baarmoederhals
BaarmoederhalskankerBaarmoederhalskankerBaarmoederhalskanker komt veel voor
Baarmoederhals 470.606
Darm/Rectum 445.963
Long 337.115
Maag 317.883
Borst 1.050.346
De 5 meest voorkomende soorten kanker bij vrouwen (wereldwijd)
WereldwijdWereldwijdBaarmoederhalskanker wereldwijd
Leeftijdsgestandaardiseerd per 100,000 populatie (Alle leeftijden)
Iedere 2 minuten overlijdt er een vrouw aan baarmoederhalskanker
Hoe vaak baarmoederhalskanker voorkomt
010
2030
405060
7080
90100
0-20
20-2
4
25-2
9
30-3
4
35-3
9
40-4
4
45-4
9
50-5
4
55-5
9
60-6
4
65-6
9
70-7
4
75-7
9
80-8
4
85-8
9
90-9
4 +95
Leeftijdsgroep
Aan
tal
gev
alle
nNederlandse situatie:Nederlandse situatie: 700 nieuwe patienten per jaar700 nieuwe patienten per jaar
200 overlijden 200 overlijden
Oorzaak BHKOorzaak BHK
Niet erfelijk!!Niet erfelijk!!
Risico verhogende co-factoren Risico verhogende co-factoren (roken) (roken)
Oorzaak BHKOorzaak BHK
Virusinfectie met Virusinfectie met
Humaan Papilloma Virus (HPV) Humaan Papilloma Virus (HPV)
Dr. Zur Hausen
Nobelprijs 2008
100 typen HPV-virus (nummer)100 typen HPV-virus (nummer)
Zeer besmettelijkZeer besmettelijk
Meestal onschuldigMeestal onschuldig
15 types kunnen kanker veroorzaken15 types kunnen kanker veroorzaken
2 belangrijkste high-risk typen 2 belangrijkste high-risk typen HPV-16 en HPV-18HPV-16 en HPV-18
HPV virusHPV virus
HPV virusHPV virus
Veelvoorkomend virusVeelvoorkomend virus
80% van de vrouwen loopt HPV 80% van de vrouwen loopt HPV op in haar levenop in haar leven
HPV zit op huid en slijmvliesHPV zit op huid en slijmvlies
Ook bij sexueel contact zonder Ook bij sexueel contact zonder penetratiepenetratie
HPV beschermingHPV bescherming
Condooms verlagen kansCondooms verlagen kans
op besmetting (niet 100%)op besmetting (niet 100%)
Huid-op-huid contact Huid-op-huid contact
voldoendevoldoende
Gevolg HPV infectieGevolg HPV infectieMeestal zonder klachtenMeestal zonder klachten
Lichaam ruimt virus meestal zelf opLichaam ruimt virus meestal zelf op
Bij persisteren virus kans op Bij persisteren virus kans op afwijkingenafwijkingen
Voorstadia van of Voorstadia van of baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker
SAMENVATTENDSAMENVATTENDBaarmoederhalskanker is een zeldzame Baarmoederhalskanker is een zeldzame uitkomst van een veel voorkomende uitkomst van een veel voorkomende infectie met een virus (HPV-16/18)infectie met een virus (HPV-16/18)
Een persisterende infectie met HPV is een Een persisterende infectie met HPV is een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van noodzakelijke stap in de ontwikkeling van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker
Geen baarmoederhalskanker zonder HPV Geen baarmoederhalskanker zonder HPV
SAMENVATTENDSAMENVATTENDBaarmoederhalskanker is een zeldzame Baarmoederhalskanker is een zeldzame uitkomst van een veel voorkomende uitkomst van een veel voorkomende infectie met een virus (HPV-16/18)infectie met een virus (HPV-16/18)
Een persisterende infectie met HPV is een Een persisterende infectie met HPV is een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van noodzakelijke stap in de ontwikkeling van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker
Geen baarmoederhalskanker zonder HPV Geen baarmoederhalskanker zonder HPV
SAMENVATTENDSAMENVATTENDBaarmoederhalskanker is een zeldzame Baarmoederhalskanker is een zeldzame uitkomst van een veel voorkomende uitkomst van een veel voorkomende infectie met een virus (HPV-16/18)infectie met een virus (HPV-16/18)
Een persisterende infectie met HPV is een Een persisterende infectie met HPV is een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van noodzakelijke stap in de ontwikkeling van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker
Geen baarmoederhalskanker zonder HPV Geen baarmoederhalskanker zonder HPV
Opsporing Opsporing BaarmoederhalskankerBaarmoederhalskanker
““Uitstrijkje”Uitstrijkje”
Doel:Doel:
Vroegtijdige opsporing van Vroegtijdige opsporing van afwijkende cellen/ voorstadia afwijkende cellen/ voorstadia
Het uitstrijkjeHet uitstrijkje
Hoe ziet het uitstrijkje eruit
Normaal uitstrijkje Afwijkend uitstrijkje
Uitslag uitstrijkUitslag uitstrijk
Pap 0Pap 0 KK
Pap 1Pap 1 OO
Pap 2Pap 2 PP
Pap 3Pap 3 AA
Pap 4Pap 4 CC
Pap 5Pap 5 BB
Dr. Papanicolaou
BevolkingsonderzoekBevolkingsonderzoek
750.000 uitnodigingen750.000 uitnodigingen
30-60 jaar, iedere 5 jaar oproep30-60 jaar, iedere 5 jaar oproep
65% coverage 65% coverage
grote regionale verschillengrote regionale verschillen
onderzoek naar self-samplingonderzoek naar self-sampling
Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje
Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje
Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek
Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!
Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie
Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje
Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje
Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek
Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!
Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie
Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje
Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje
Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek
Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestalEen foute uitslag van een uitstrijk betekent meestalfoute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!
Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie
Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje
Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje
Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek
Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!
Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie
Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje
Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje
Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek
Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!
Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie
HPV en Vaccinatie HPV en Vaccinatie tegen tegen
baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker
Uitdagingen voor het afweersysteemUitdagingen voor het afweersysteem
VirussenSchimmels
GistenParasieten
BacteriënAllergenen
Hoe werkt vaccinatieHoe werkt vaccinatie
Vaccins bestaan uit deeltjes die op het virus lijken met een hulpstof om het Vaccins bestaan uit deeltjes die op het virus lijken met een hulpstof om het afweersysteem te stimulerenafweersysteem te stimuleren
Afweerrespons zonder ziek te wordenAfweerrespons zonder ziek te worden
Afweersysteem is voorbereid op een infectieAfweersysteem is voorbereid op een infectie Bij infectie wordt virus snel aangepaktBij infectie wordt virus snel aangepakt
Langdurigebescherming
Afweerrespons
VaccinHulpstof
Deeltjes die op virus lijken
RijksvaccinatieprogrammaRijksvaccinatieprogramma
Sinds 1957 Sinds 1957 Deelname is kosteloosDeelname is kosteloos > 95% deelname> 95% deelname
Vaccinaties:Vaccinaties: Consultatiebureau: 0 – 4 jaarConsultatiebureau: 0 – 4 jaar GGD: 4 en 9 jaarGGD: 4 en 9 jaar
Per 2009: Per 2009: uitbreiding vaccinatie uitbreiding vaccinatie baarmoederhals-kanker baarmoederhals-kanker
Bron: LVE
BMR vaccinaties 1-1-2005Per gemeente, cohort 2002, eerste vaccinatie zuigelingen (14 mnd)
DNA
HPV virusIn het vaccin:
alleen lege virusmantels
Geen DNA
Afweerreactie na vaccinatie Afweerreactie na vaccinatie Antistoffen gericht tegen virusmantel Antistoffen gericht tegen virusmantel
HPVHPV
Antistoffen binden aan virus Antistoffen binden aan virus
Voorkomen dat het virus de cellen kan Voorkomen dat het virus de cellen kan binnen dringenbinnen dringen
Vaccinatie voorkómt dus: nieuwe Vaccinatie voorkómt dus: nieuwe infectie of herinfectieinfectie of herinfectie
Afweerreactie na vaccinatie veel hoger Afweerreactie na vaccinatie veel hoger dan na een infectiedan na een infectie
Vaccinatie tegen Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker baarmoederhalskanker
Hoge effectiviteit tegen infecties Hoge effectiviteit tegen infecties met hoog risicotypes met hoog risicotypes
HPV 16 en 18HPV 16 en 18
Deze types zijn samen Deze types zijn samen verantwoordelijk voorverantwoordelijk voor
±± 70% van 70% van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker
±± 50% van matig tot ernstig 50% van matig tot ernstig afwijkende uitstrijkjesafwijkende uitstrijkjes
Bescherming door vaccinatieBescherming door vaccinatie Bewezen effectief bij vrouwenBewezen effectief bij vrouwen
tot en met 25 jaar:tot en met 25 jaar: Tegen langdurige infectieTegen langdurige infectie Tegen afwijkingen Tegen afwijkingen
Studies naar effectiviteit bij vrouwenStudies naar effectiviteit bij vrouwenouder dan 25 jaar lopen nog. ouder dan 25 jaar lopen nog. Afweerreactie wel aangetoond.Afweerreactie wel aangetoond.
BeschermingsduurBeschermingsduur Lange termijnstudie: momenteel tot 6,4 jaar na vaccinatieLange termijnstudie: momenteel tot 6,4 jaar na vaccinatie
Gezondheidsraad gaat uit van minimaal 10 jaarGezondheidsraad gaat uit van minimaal 10 jaar
Wie vaccineren ?Wie vaccineren ? Vaccineren beschermt alleen tegen nieuwe infectiesVaccineren beschermt alleen tegen nieuwe infecties
Daardoor meest ideale tijdstip: voor begin van seksuele Daardoor meest ideale tijdstip: voor begin van seksuele activiteit, voor eerste contact met (high risk) HPVactiviteit, voor eerste contact met (high risk) HPV
Echter vrouwen van alle leeftijden blijven risico lopen op een Echter vrouwen van alle leeftijden blijven risico lopen op een nieuwe infectienieuwe infectie
Daardoor kan vaccinatie zinvol zijn voor vrouwen na het Daardoor kan vaccinatie zinvol zijn voor vrouwen na het begin van seksuele activiteitbegin van seksuele activiteit
BIJWERKINGENBIJWERKINGEN Bijwerkingen over het algemeen:Bijwerkingen over het algemeen:
vergelijkbaar met andere vaccins vergelijkbaar met andere vaccins van voorbijgaande aardvan voorbijgaande aard
Bijwerkingen kunnen zijn:Bijwerkingen kunnen zijn: Op plaats van injectie: roodheid, Op plaats van injectie: roodheid,
gevoeligheid, zwelling gevoeligheid, zwelling
Verder: hoofdpijn, spierpijn, en koortsVerder: hoofdpijn, spierpijn, en koorts
Gemelde bijwerkingen na vaccinatie = door vaccinatieGemelde bijwerkingen na vaccinatie = door vaccinatie
Gezondheidsraad Gezondheidsraad rapportrapport
maart 2008 (www.gr.nl)maart 2008 (www.gr.nl) Potentieel te behalen gezondheidswinstPotentieel te behalen gezondheidswinst
Effectieve bescherming tegen persisterende HPV infectie en Effectieve bescherming tegen persisterende HPV infectie en voorstadia van BHKvoorstadia van BHK
Aannemelijke bescherming tegen BHKAannemelijke bescherming tegen BHK
Bijwerkingenprofiel geen reden tot ongerustheidBijwerkingenprofiel geen reden tot ongerustheid
Vaccinatie binnen RVP dient urgent volksgezondheidszorgbelangVaccinatie binnen RVP dient urgent volksgezondheidszorgbelang
Raad adviseert vaccinatie tegen HPV op te nemen voor meisjes Raad adviseert vaccinatie tegen HPV op te nemen voor meisjes 12 jr, catch-up 13t/m16 jaar 12 jr, catch-up 13t/m16 jaar
HET ADVIESHET ADVIES
Opname vaccinatie Opname vaccinatie baarmoederhalskanker in baarmoederhalskanker in
RijksvaccinatieprogrammaRijksvaccinatieprogramma
Voor wie?Voor wie?
Standaard voor 12-jarige meisjes: start september 2009Standaard voor 12-jarige meisjes: start september 2009
Inhaalvaccinatie voor meisjes van 13 tot en met 16 jaar in Inhaalvaccinatie voor meisjes van 13 tot en met 16 jaar in de eerste helft van 2009de eerste helft van 2009
RVP
HPV vaccinatie sinds 2009 onderdeel RVPHPV vaccinatie sinds 2009 onderdeel RVP
Zelfde landelijke programma als prikken tegen rode Zelfde landelijke programma als prikken tegen rode hond en mazelenhond en mazelen
Via overheid, dus geen eigen kostenVia overheid, dus geen eigen kosten
Niet verplicht Niet verplicht
Om te onthoudenOm te onthoudenVaccinatie beschermt tegen 2 HPV typen (HPV 16-18)Vaccinatie beschermt tegen 2 HPV typen (HPV 16-18)
70% BHK wordt door deze typen veroorzaakt70% BHK wordt door deze typen veroorzaakt
Vaccinatie beschermt niet tegen andere SOA’s (chlamydia, HIV, Vaccinatie beschermt niet tegen andere SOA’s (chlamydia, HIV, hepatitis B)hepatitis B)
Veilig vrijen blijft dus belangrijkVeilig vrijen blijft dus belangrijk
Deelname aan bevolkingsonderzoek (uitstijkjes) blijft belangrijkDeelname aan bevolkingsonderzoek (uitstijkjes) blijft belangrijk
Dank voor de Dank voor de aandacht!!aandacht!!
www.mmc-vrouw.nlwww.mmc-vrouw.nl
PAUZEPAUZE
EXTRA dia’s voor EXTRA dia’s voor discussiediscussie
Afweerrespons na vaccinatie en na natuurlijke infectie
An
tilic
ha
amn
ivea
u
Natuurlijke infectieNatuurlijke infectie
11x hoger
Vaccin groep
Controle groep
Tijd na start vaccinatie7 mnd 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar
Afweerrespons op vaccin tegen baarmoederhals-kanker veel
hoger dan na natuurlijke infectie
!! !! MAARMAAR
Geen onderzoek effectiviteit vaccinatie doelgroep dus Geen onderzoek effectiviteit vaccinatie doelgroep dus indirect verkregen bewijsindirect verkregen bewijs
Onduidelijkheid over evt boostOnduidelijkheid over evt boost Type-replacement onduidelijkType-replacement onduidelijk Zeldzame bijwerkingen lange termijnZeldzame bijwerkingen lange termijn Vaccinatiegraad onduidelijkVaccinatiegraad onduidelijk Vrijbrief onveilige seksVrijbrief onveilige seks Hoge kostenHoge kosten Geen vervanging van BVO Geen vervanging van BVO
Nieuwe HPV infecties naar leeftijd
15,2%14,1% 13,3%
21,3%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
24 jaar 34 jaar 44 jaar 54 jaar
Leeftijd bij 3-jaars follow-up
% H
PV
-infe
ctie
Gemeten na 3-jaars follow-up bij vrouwen die bij aanvang HPV-negatief waren
Grainge MJ, Emerg Infect Dis 2005; 11: 1680-85.
Vaccinatieschema voor de HPV-inenting Inenting bestaat uit 3 prikken
Maand 1 Maand 2 Maand 3
Prik 1 Maart*
Prik 2 April*
Prik 3 September*
* Maanden zijn voorbeelden
Waarom drie prikken?Waarom drie prikken? Na 1 prik maakt je lichaam nog te weinig
afweerstoffen
Elke volgende prik zorgt voor meer afweer
Na 3 prikken is er pas een goede bescherming tegen baarmoederhalskanker
Doelgroep voor deze inentingDoelgroep voor deze inenting Alle meisjes die geboren zijn in 1997 of
daarna
Alle meisjes die geboren zijn in 1993, 1994, 1995 of 1996
Alle meisjes krijgen een persoonlijke uitnodiging
Inenting en jongensInenting en jongens
Jongens krijgen geen baarmoederhalskanker
Bescherming tegen deze ziekte is niet nodig
Jongens kunnen wel het virus doorgeven
Er is nog te weinig onderzoek gedaan om te weten of inenting voor jongens zinvol is (bijvoorbeeld om viruscirculatie te stoppen)
FABEL: in andere landen zijn meisjes FABEL: in andere landen zijn meisjes doodgegaan door de vaccinatiedoodgegaan door de vaccinatie
FEIT: door HPV-inenting zijn geen meisjes overleden
Meisjes overlijden wel aan bepaalde ziekte of aandoening
Dit kan gebeuren na HPV-vaccinatie
Maar dat betekent niet door HPV-vaccinatie
FABEL: je kunt verlamd raken door het vaccinFABEL: je kunt verlamd raken door het vaccin
FEIT: meisjes niet ernstig ziek geworden door de prikken
Meisjes kunnen wel een bepaalde ziekte of aandoening krijgen
Dit kan gebeuren na HPV-vaccinatie
Uit onderzoek blijkt dat dit niet door de vaccinatie komt
FABEL: het vaccin bevat een stof die in FABEL: het vaccin bevat een stof die in rattengif zitrattengif zit
FEIT: het vaccin bevat die stof niet
Het gaat om de stof natriumboraat
Deze stof zit in veel producten; ook in rattengif en kakkerlakkengif
Stof zit niet in het vaccin waar nu mee ingeënt wordt
In ander HPV-vaccin zit superkleine hoeveelheid van deze stof maar dit is niet schadelijk voor mensen
FABEL: vaccin bevat levensgevaarlijke giftige FABEL: vaccin bevat levensgevaarlijke giftige stoffen van insectenstoffen van insecten
FEIT: vaccin bevat geen insectencellen
Vaccin gemaakt van viruseiwit met behulp van gekweekte insectencellen
Viruseiwit is schoongemaakt en gescheiden van cellen