Hoofdstuk 3
Moleculen in levende materie
Context 1Materie, energie en
leven
I. Te dik, te dun …
risico’s van ondergewicht en overgewicht
BMI
= quetelet-index
boek p. 35-36
Quetelet (1796-1874)
‘de gemiddelde mens’ versus ‘vrije wil’
II. Voedingsstoffen
1. suikers (gluciden)
2. vetten (lipiden)
3. eiwitten (protëinen)
4. mineralen en vitaminen
functies: energie, opbouw, hulpstoffen (enzymen)
boek p. 36-37
III. Gluciden
= suikers = koolhydraten
boek p. 38-42
3.1 Monosachariden
1) Glucose = druivensuiker
• zesring• ‘bloedsuiker’: 0,080 tot 0,120 %
Diabetes
pancreas = alvleesklier
Type 1 Diabetes = jeugddiabetes (autoimmuunziekte)
0,5%
Type 2 Diabetes =ouderdomsdiabetes (insulineresistentie)
4% (> 50j: 10%)
Type 3 Diabetes = zwangerschapsdiabetes
3%
3.1 Monosachariden
• zesring• in fruit, in honing
2) Fructose = vruchtensuiker
3.2 Disachariden
condensatiereactie: twee moleculen worden gebonden en een watermolecule wordt afgesplitst
1) Maltose (= suiker in het bier) • 2 glucosemoleculen• in kiemende gerst bereiding van bier
+ +
+ =
3.2 Disachariden
2) Lactose (= melksuiker)
• in dunne darm: lactase splitst melksuiker• daarna opgenomen in bloed
• lactasedeficiëntie
3.2 Disachariden
3) Sacharose = sucrose (suiker in de keuken)
• glucose + fructose• bietsuiker, rietsuiker
3.3 Polysachariden
macromoleculen of natuurlijke polymerenontstaan door condensatiereactie tussen glucosemoleculen (honderden tot miljoenen)
• stevigheid van celwand planten• niet afbreekbaar door mensen, wel door sommige dieren• toepassing in de industrie: katoen, textiel, papier, watten
1) Cellulose
3.3 Polysachariden
2) Zetmeel
• in de voeding, als energiebron• als bindmiddel in soepen, sauzen, … (maïzena)• wel afbreekbaar
in de keuken:
• als stijfsel (kleefmiddel)
in de industrie:
3.3 Polysachariden
3) Glycogeen
• reservestof (energiebron)• in spieren en lever• houdt bloedsuikerspiergel op peil
3.4 Vertering van suikers
• di- en polysachariden afgebroken tot monosachariden• door hydrolysereacties: water wordt opgenomen• kauwen (enzyme amylase), maagzuur (HCl)