HellluuupMijn patiënt heeft mogelijk een seksueel probleem
Ellen MoeselaarPhysician Assistant /Seksuoloog NVVSKerndocent M-PA Hogeschool Rotterdam6 februari 2020
Disclosure belangen spreker
(Potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder
Voor de bijeenkomst mogelijk relevante
relaties met bedrijven
Bedrijfsnamen
• Sponsoring of onderzoeksgeld
• Honorarium of andere (financiële)
vergoeding
• Aandeelhouder
• Andere relatie, namelijk …
• Geen
• Geen
• Geen
• Geen
Inhoud
• Introductie
• Uhhh…seks?
• Ziek/ gezond
• Seksuele disfuncties
• Hoe/ wanneer….. pak ik “het” aan
Bij patiënten met een stoma vraag ik altijd naar de mogelijke seksuele problemen!
Vraagje
Seksualiteit Intimiteit
• Alles wat geslachtsverkeer betreft (van Dale)
• Vertrouwen
• Verbonden• fysiek/ emotioneel/
spiritueel
Waarom vrijen mensen?
Relatie (liefde, intimiteit, etc)
Procreatie
Recreatie (lekker, avontuur, lust)
Gewoonte, routine
Of…
•Ik denk er nooit aan en vind het niet lekker
Man vs Vrouw
Man
• Seksueel op de voorgrond
1. Erectie/ Coitus Orgasme/ Ejaculaat
2. Seksuele handelingen
3. Dollen/ strelen
Vrouw
• Plezier samen
1. Dollen/ strelen
2. Seksuele handelingen
3. Coitus
4. Orgasme
Hormonen en seks
Zin =Testosteron
• Man: testis• Vrouw: ovaria en bijnieren
• Opwinding: geen oestrogenen nodig voor lubricatie• Orgasme: testosteron vrouw laag/ orgasme moeizaam
Voorwaarden
Remmende factorenBiologisch (fysiologisch/ fysiek)
• Ziek/ moe
• Pijn
• Beperking
• Hormonale veranderingen
• Lichamelijke sensaties (jeuk, irritatie, tintelingen)
• Anatomische verandering
• Infertiliteit
Remmende factoren Psychologisch
• Verstoord lichaamsbeeld, niet “normaal” zijn
• Controleverlies
• Falen t.o.v. je partner of jezelf
• Angst, depressie, schaamte, boosheid
• Preoccupatie met de ziekte (bang voor pijntjes etc.)
Remmende factorenSociaal
• Coping stijl (rigide)
• Seksuele identiteit
• Normen en waarden
• Toelaten en omgaan emoties/ fantasie
Remmende factorensociaal (relatie gebonden)
• Communicatie met partner
• Intimiteit
• Rollenpatroon
• Wantrouwen/ macht/ afstand
Remmende factorenPraktisch
• Geluid (kind, buiten)
• Privacy
• Afleidende gedachten (agenda/ afspraken)
• Anticonceptie
• Vreemde handen
• Nycturie
Problemen algemeen• Verminderd (teveel) verlangen
• Verschil in verlangen
• Opwinding stoornis
• Orgasmestoornis
• (Urogenitaal) pijn
• Ontevredenheid (dissatisfactie)
Om een orgasme te krijgen heeft de man wel een erectie nodig!
Vraagje
Seksuele stoornissen
Mannen• Verminderd/ teveel verlangen
• Erectiel disfunctioneren
• Geen/ onvoldoende erectie
• Orgasme stoornissen
• VTZL
• Droog orgasme
• Urogenitale (BB)pijn
Vrouwen• Verminderd verlangen, opwinding
• Orgasmestoornissen
• Dyspareunie/ urogenitaal pijn
• Vaginisme
Ontevreden
• Katheter
• Stoma
• Pessarium
• Levensfase
• Relatie✓Negatieve ervaring✓Voorkeur✓Fertiliteit✓Verschil
Post menopauze
❖Opvliegers
❖Nachtelijk transpireren
❖Hoofdpijn
❖Stemmingswisselingen
❖Depressie
❖Droge slijmvliezen✓Recidiverende UWI✓Pijn
Seksualiteit is geen dwingendmedisch onderwerp
❖Waarom (ter sprake brengen)❖Wie (is er verantwoordelijk)❖Wanneer (ter sprake brengen)❖ Hoe (ter sprake brengen)
Om seksualiteit bespreekbaar te maken moet je wel zelf seksuele ervaring hebben!
Vraagje
Waarom (over seks praten)
❖Relatie verbetering
❖Escalatie voorkomen
❖Kwaliteit van leven
❖Onderliggende oorzaak
❖Duidelijkheid
Wanneer
Hoe doet U het
• Zijn er persoonlijke belemmeringen?• Hoe gaat U om met (eigen)normen en waarden?• Hoe is uw eigen seksuele ontwikkeling geweest?• Bent u bang voor emoties van u zelf of de patiënt?• Hebt u voldoende kennis over seksualiteit• Kunt U tips of oplossingen bieden?• Kent u de sociale kaart?Kortom…. mag, wil en kan U er over praten?
Kijk in de spiegel: Wat ziet U?
Moed of lef
Bij patiënten boven de 70 jaar vraag ik niet naar seksuele problemen!
Vraagje
Lef, moed….moet het?
• Start vanuit jezelf
• Noem het “beestje” bij de naam
• Ben open en eerlijk✓Ken je eigen grenzen
• Betrek de partner
• Formuleer samen de hulpvraag✓Leg de lat niet te hoog
PLISSIT
• P = Permission (toestemming)
• LI = Limited Information
• SS = Specific Suggestion(adviezen)
• IT = Intensieve therapy
BLISSS
• B: Breng het onderwerp op passende wijze ter sprake
• LI: Luister naar de ervaringen
• S: Steun de cliënt(en)
• S: Stimuleer communicatie
• S: Serveer advies en informatie• verwijs zo nodig door
SPIKES structuur slecht nieuws gesprek
• Settings✓ Voorbereiding van gesprek, ✓ Juiste ruimte en houding
• Perception✓ Wat is het eigen beeld van de medische situatie
• Invitation✓ Recht op relevante informatie. Niet iedereen wil alles tot in detail weten.
• Knowledge ✓ Kern van de boodschap, toelichting op het nieuws
• Emotions with empathic responses ✓ Anticiperen op de emoties.
• Strategy and summary ✓ Wat zijn de vervolgstappen/plan vervolgafspraak.
• Afsluiting met een samenvatting
Permission
• Ruimte
• Tijd
• Luisteren
• Geruststellen
• Aanmoedigen
• Let op eigen lichaamshouding
Limited Informatie
• Welke informatie al ontvangen?
• Informatie/antwoord✓Gevolgen voor uiterlijk
✓Gevolgen voor seksualiteit✓Gevolgen relatie
✓Gevolgen voor intimiteit
✓Tips….
Tips
•Warm bad of massage vooraf bij pijn•Bij urine incontintie: extra bed bescherming, uitplassen•Stoma: stoma afdoppen, zak legen, anale tampon•(Extra) medicatie vlak voor seks: nitrobaat, pijnstillers,
PDE5 remmer•Frisse adem•Lijfstijl adviezen: roken, gewicht, alcohol/drugs•Aandacht rolverwisseling/ mantelzorger•………
Specific Sugesstion
• Creativiteit* Aanpassen aan situatie* Ander tijdstip
* Andere houding
* Andere initiatiefnemer
* Ander opvangmateriaal
* Hulpmiddelen/alternatieven
* Extra medicatie
* Eenvoudige doelen
De sociale kaart
Patiënten met seksuele problemen verwijs ik altijd door naar een seksuoloog!
Vraagje
Intensieve Therapy(Seksuoloog)
• Psycho-educatie
• Medicatie
• Hulpmiddelen
• SF oefeningen
• Seks counselingsgesprekken
• Relatietherapie
Tip 1(Her)ontdekken van elkaar
• Intimiteit• Knuffelen• TV kijken• Relaxen• Uiteten
ONTSPANNEN
Tip 2Communiceer
• (Durf te) praten met je partner
• Voorbereiden
• Normen en waardenveiligheid
• Vertrouwen
• Luisteren
• Herformuleren
• Zondebok
• Tijd
Tip 3 Hulpmiddelen/ medicatie
Viagra voor vrouwen?
Niet te vroeg juichenDe lustpil (flibanserin) voor
vrouwen kan vertrouwen,
tijd en intimiteit
niet vervangen!
Take home
• Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen seksualiteit• Seksualiteit is niet gebonden aan leeftijd• Seksualiteitsproblemen zijn divers• Communicatie is noodzakelijk• Blijf partner (naast verzorger)
De hulpverlener die seksualiteit ontkent is niet professioneel betrokken
Vanaf maandag durf ik bij mijn patiënten naar seksuele problemen te vragen!
Vraagje
Een schilderij of muziekstuk wordt pas echt emotioneel beleefd wanneer men
er echt aandacht voor heeft.
Seks is als een schilderij
Literatuur
• W.L. Gianotten, M.J.Meihuizen en N.van Son, Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking.
• David Schnarch, Seksdrive. Zo houd je, je seksuele relatie boeiend.
• Jacques van Lankveld, Moniek ter kuile, Peter leusink, Seksuele disfuncties. Diagnostiek en behandeling.
• Peter Leusink, Marjo Rademaker, Handboek seksuele gezondheid.
Vragen
Bedankt voor de aandacht