ÇOCUKLARDA VE ÇOCUKLARDA VE
GENÇLERDE ÖZGÜVEN GENÇLERDE ÖZGÜVEN
GELİŞİMİGELİŞİMİ
Anne-baba olarak hepimiz, Anne-baba olarak hepimiz,
çocuklarımızın sınıfta tedirgin çocuklarımızın sınıfta tedirgin
olmadan parmak kaldırıp öğretmene olmadan parmak kaldırıp öğretmene
anlamadıklarını sorabilmelerini, anlamadıklarını sorabilmelerini,
düşüncelerini kendinden emin bir düşüncelerini kendinden emin bir
şekilde ifade edebilmelerini isteriz.şekilde ifade edebilmelerini isteriz.
Bütün bunların çocuğunuzun Bütün bunların çocuğunuzun
özgüven gelişimiyle direk ilgili özgüven gelişimiyle direk ilgili
olduğunu hiç düşündünüz mü? olduğunu hiç düşündünüz mü?
Özgüven sadece okul Özgüven sadece okul
yaşamında değil, kişisel yaşamında değil, kişisel
ve sosyal yasamda da ve sosyal yasamda da
önemlidir.önemlidir.
Araştırmacılar, birbirlerini Araştırmacılar, birbirlerini
tamamlayan iki çeşit tamamlayan iki çeşit
özgüvenden özgüvenden
bahsetmektedirler. bahsetmektedirler.
Bunlardan birincisi iç, diğeri dış Bunlardan birincisi iç, diğeri dış
özgüvendir. özgüvendir.
İç özgüven, kendimizden İç özgüven, kendimizden
memnun ve kendimizle memnun ve kendimizle
barışık olduğumuza dair barışık olduğumuza dair
inancımız ve bu konuda inancımız ve bu konuda
hissettiklerimizdir. hissettiklerimizdir.
Dış özgüven ise dışarıya Dış özgüven ise dışarıya
kendimizden emin olduğumuz kendimizden emin olduğumuz
seklinde verdiğimiz görüntü ve seklinde verdiğimiz görüntü ve
davranışlardır.davranışlardır.
I Ç Ö Z G Ü V E NI Ç Ö Z G Ü V E N
A) KENDINI SEVME:A) KENDINI SEVME:
Kendini seven çocuklar hem duygusal
hem fiziksel gereksinimlerine değer
verirler.
Kendi ihtiyaçlarını başkalarınınkilerle eşit
olarak değerlendirirler.
İstedikleri şeyleri elde etme konusunda
suçluluk duymazlar. İhtiyaçlarının
karşılanmasını hakları olarak görürler.
Övgü almayı ve ödüllendirilmeyi açık açık talep ederler.
Başkalarının kendileri ile ilgilenmesinden ve kendileri için bir şeyler yapmasından çok hoşlanırlar.
İyi nitelikleriyle gururlanır ve bu niteliklerinden daima yararlanırlar.
Başkalarını, mutluluklarını ve yaşamlarını sabote edecek şeylerden kaçınırlar.
B) KENDINI TANIMA B) KENDINI TANIMA
Kendini tanıyan çocuklar güçlü ve Kendini tanıyan çocuklar güçlü ve
zayıf yönlerinin farkındadırlar. zayıf yönlerinin farkındadırlar.
Hiçbir zaman kalabalığın içinde Hiçbir zaman kalabalığın içinde
kaybolmazlar. kaybolmazlar.
Kendi değerlerini bilirler. Kendi değerlerini bilirler.
Kendilerine uygun arkadaşlar Kendilerine uygun arkadaşlar
bulurlar. bulurlar.
Başkalarının görüşlerine açıktırlar ve Başkalarının görüşlerine açıktırlar ve
eleştirildiklerinde hemen eleştirildiklerinde hemen
savunmaya geçmezler. savunmaya geçmezler.
Eksik yönlerini geliştirme ve Eksik yönlerini geliştirme ve
değiştirme özellikleri vardır. değiştirme özellikleri vardır.
Yapıcı olacağına inanırlarsa yardim Yapıcı olacağına inanırlarsa yardim
almaya açıktırlar.almaya açıktırlar.
C) KENDINE AÇIK HEDEFLER KOYMA:C) KENDINE AÇIK HEDEFLER KOYMA:
Kendilerine başarabilecekleri hedefler Kendilerine başarabilecekleri hedefler
belirlerler. belirlerler.
BunlarıBunları başarmak içinde başkalarına başarmak içinde başkalarına
bağımlı olmazlar. bağımlı olmazlar.
Yeterince motive oldukları için başkalarına Yeterince motive oldukları için başkalarına
kıyasla hedefleri gerçekleştirmede daha kıyasla hedefleri gerçekleştirmede daha
istekli ve enerjiktirler.istekli ve enerjiktirler.
Tutarlı davranırlar çünkü hedef Tutarlı davranırlar çünkü hedef
belirlerken en ayrıntılı noktaları belirlerken en ayrıntılı noktaları
önceden tahmin edebilirler. önceden tahmin edebilirler.
Özeleştiriyi öğrenmişlerdir. Özeleştiriyi öğrenmişlerdir.
Kendi ilerlemelerini kontrol Kendi ilerlemelerini kontrol
edebilirler. edebilirler.
Kolay karar verebilirler.Kolay karar verebilirler.
D) POZITIF DÜSÜNMED) POZITIF DÜSÜNME
Pozitif düşünen çocuklar iyi deneyimler Pozitif düşünen çocuklar iyi deneyimler
yasama ve bunlardan iyi sonuçlar elde yasama ve bunlardan iyi sonuçlar elde
etme konusunda umutları vardır. etme konusunda umutları vardır.
İnsanlar hakkındaki düşünceleri genellikle İnsanlar hakkındaki düşünceleri genellikle
olumludur. olumludur.
Her sorunun bir çözümü olacağına Her sorunun bir çözümü olacağına
inanırlar. inanırlar.
Geleceğin geçmişten daima daha Geleceğin geçmişten daima daha
iyi olacağına inanırlar. iyi olacağına inanırlar.
Yaşamlarındaki değişikliklere Yaşamlarındaki değişikliklere
çabuk uyum sağlarlar. çabuk uyum sağlarlar.
Değişikliklerin insani ilerletip Değişikliklerin insani ilerletip
geliştireceğine inanırlar.geliştireceğine inanırlar.
D I Ş Ö Z G Ü V E ND I Ş Ö Z G Ü V E N
A) ILETISIM A) ILETISIM
İletişim konusunda beceriler kazanmış
olan bir çocuk başkalarını anlayışla,
sakin ve dikkatle dinleyebilir.
Her yastan ve her kesimden insanla
konuşacak bir şeyler bulabilirler.
Yüzeysel konulardan, daha derin
sohbetlere ne zaman, nasıl
geçeceklerini bilirler.
Başkalarının sözsüz ifadelerinden
ve beden dilinden anlarlar.
Utanıp sıkılmadan toplum önünde
konuşurlar.
B) KENDINI IYI IFADE EDEBILME:B) KENDINI IYI IFADE EDEBILME:
Kendini iyi ifade eden çocuklar, dolaysız Kendini iyi ifade eden çocuklar, dolaysız
yoldan ve açıkça gereksinimlerini yoldan ve açıkça gereksinimlerini
söylerler. söylerler.
Kendilerinin ve başkalarının haklarını Kendilerinin ve başkalarının haklarını
korurlar. korurlar.
Teşvik etmeyi bilirler ve karşısındakinin de Teşvik etmeyi bilirler ve karşısındakinin de
kendisini teşvik etmesini isterler. kendisini teşvik etmesini isterler.
Övgüyü kabul ederler, Övgüyü kabul ederler,
başkasını övebilirler. başkasını övebilirler.
Gerektiğinde etkin bir şekilde Gerektiğinde etkin bir şekilde
şikayet ve mücadele ederler.şikayet ve mücadele ederler.
C) DUYGULARINI KONTROL C) DUYGULARINI KONTROL EDEBILME:EDEBILME:
Duyguları ile başa çıkabilen çocuklar Duyguları ile başa çıkabilen çocuklar
duygularının esiri olmazlar. duygularının esiri olmazlar.
Beklenmedik davranışlar göstermezler. Beklenmedik davranışlar göstermezler.
Korkuları ve endişeleri ile başa çıkabildikleri Korkuları ve endişeleri ile başa çıkabildikleri
için riskleri göze alabilirler.için riskleri göze alabilirler.
Mutsuzluklarının kendilerini sürekli Mutsuzluklarının kendilerini sürekli
engellemesine izin vermedikleri engellemesine izin vermedikleri
için sıkıntılı dönemlerini kısa için sıkıntılı dönemlerini kısa
sürede atlatabilirler. sürede atlatabilirler.
Anlaşmazlık olduğunda kendilerini Anlaşmazlık olduğunda kendilerini
iyi savunurlar. iyi savunurlar.
Kıskançlık, öfke gibi doğal olan Kıskançlık, öfke gibi doğal olan
duyguları yaşadıklarında suçluluğa duyguları yaşadıklarında suçluluğa
kapılmazlar. kapılmazlar.
İlişkilerinde neşe, sevgi ve mutluluk İlişkilerinde neşe, sevgi ve mutluluk
ararlar. ararlar.
Kimseye körü körüne kapılmazlar.Kimseye körü körüne kapılmazlar.
ÖZGÜVENLİ ÇOCUK ÖZGÜVENLİ ÇOCUK
NASIL YETİSTİRİRİZ?NASIL YETİSTİRİRİZ?
1.1. Şartsız Sevgi GöstermekŞartsız Sevgi Göstermek
2.2. Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu BelirtmekSinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek
3.3. Açık isteklerde bulunmakAçık isteklerde bulunmak
4.4. Dinlemeyi öğrenmekDinlemeyi öğrenmek
5.5. Çocuğun duygularını ciddiye almakÇocuğun duygularını ciddiye almak
6.6. Çocuğun varlığını kabul etmekÇocuğun varlığını kabul etmek
7.7. Değerlendirecek günlük bir şeyler bulmakDeğerlendirecek günlük bir şeyler bulmak
8.8. Çocukla yalnız vakit geçirmekÇocukla yalnız vakit geçirmek
9.9. Çocuğun bazı şeyleri kendisinin yapmasına izin vermekÇocuğun bazı şeyleri kendisinin yapmasına izin vermek
KAPLAN ve AİLESİKAPLAN ve AİLESİ
Bir ormanda kaplan ailesi yaşamaktadır. Bir gün bu ailenin bir Bir ormanda kaplan ailesi yaşamaktadır. Bir gün bu ailenin bir yavruları olur ve baba bu duruma çok sevinir ve dişi yavruları olur ve baba bu duruma çok sevinir ve dişi kaplana;kaplana;
““Bizim oğlan bir kahraman olacak” der.Bizim oğlan bir kahraman olacak” der.Yavru kaplan biraz büyüdüğü zaman anne kaplan babayı Yavru kaplan biraz büyüdüğü zaman anne kaplan babayı
memnun etmek için avladığı avı yavrusuna verip, onu memnun etmek için avladığı avı yavrusuna verip, onu babasına göstermesini ister. Baba bunu görünce sevinir ve babasına göstermesini ister. Baba bunu görünce sevinir ve “benim oğlum bir kahraman oldu” der.“benim oğlum bir kahraman oldu” der.
Anne kaplan babanın sevincini görünce bunu her gün Anne kaplan babanın sevincini görünce bunu her gün yapmaya karar verir. Derken günlerden bir gün baba kaplan yapmaya karar verir. Derken günlerden bir gün baba kaplan ölür ve anne yavrusundan avlanmasını ister. Yavru kaplan; ölür ve anne yavrusundan avlanmasını ister. Yavru kaplan; “anne sen bana avlanmayı öğretmedin ki ben nasıl “anne sen bana avlanmayı öğretmedin ki ben nasıl avlanayım” der. Anne yavruya hak verir ve avlanmaya avlanayım” der. Anne yavruya hak verir ve avlanmaya devam eder, derken bir gün anne ölür. Yavru kaplan çok devam eder, derken bir gün anne ölür. Yavru kaplan çok şaşırır. Ne yapacağını bilmez ve ormandaki kurtların, şaşırır. Ne yapacağını bilmez ve ormandaki kurtların, tilkilerin ve çakalların artıklarıyla karnını doyurmaya başlar. tilkilerin ve çakalların artıklarıyla karnını doyurmaya başlar. Böylece yavru kaplan hayatının sonuna kadar ormanda ki Böylece yavru kaplan hayatının sonuna kadar ormanda ki hayvanların alay ettiği bir kaplan olarak hayatını sürdürür.hayvanların alay ettiği bir kaplan olarak hayatını sürdürür.
10.10. Çocuğun özel eşyalarına saygı göstermekÇocuğun özel eşyalarına saygı göstermek
11.11. Çocuğun düşüncelerine saygı göstermekÇocuğun düşüncelerine saygı göstermek
12.12. Çocuğun yeteneklerini kabul etmekÇocuğun yeteneklerini kabul etmek
13.13. Çocuğun tercihlerine saygı göstermekÇocuğun tercihlerine saygı göstermek
14.14. Çocuğun önemli olanını vücutları olmadığını Çocuğun önemli olanını vücutları olmadığını
öğretmek. Asıl önemli olan iç güzelliktir.öğretmek. Asıl önemli olan iç güzelliktir.
15.15. Çocuk içine kapanıksa yardım etmekÇocuk içine kapanıksa yardım etmek
16.16. Sevgiyi fiziksel olarak ifade etmekSevgiyi fiziksel olarak ifade etmek
17.17. Çocukla göz seviyesinde konuşmakÇocukla göz seviyesinde konuşmak
18.18. Çelişkili mesajlar vermekten Çelişkili mesajlar vermekten sakınmaksakınmak
19.19. Duygularınızı çocukla paylaşmakDuygularınızı çocukla paylaşmak
20.20. Her çocuğun tek olduğu üzerine Her çocuğun tek olduğu üzerine odaklanmakodaklanmak
Güçlü oldukları konularda büyüklerine Güçlü oldukları konularda büyüklerine
yardımcı olmalarına izin verilmesi.yardımcı olmalarına izin verilmesi.
Yaptığı işe karışmayarak duyulan Yaptığı işe karışmayarak duyulan
güvenin belli edilmesi.güvenin belli edilmesi.
Onunla zaman geçirerek önemli Onunla zaman geçirerek önemli
olduğunun kanıtlanması.olduğunun kanıtlanması.
Onların düşünce ve inançlarının Onların düşünce ve inançlarının
eleştirilmeden dinlenmesi.eleştirilmeden dinlenmesi.
Potansiyellerini sınamaları için riske Potansiyellerini sınamaları için riske
atılmalarının teşvik edilmesi.atılmalarının teşvik edilmesi.
Yaptığı işlerle ilgili ona olumlu tepkiler Yaptığı işlerle ilgili ona olumlu tepkiler
verilmesi.verilmesi.
Çocuğa yönelik eleştirilerin Çocuğa yönelik eleştirilerin
dolaysız, açık ve dürüst olması.dolaysız, açık ve dürüst olması.
Kendisini tanıması için sosyal Kendisini tanıması için sosyal
etkinliklere (Resim, tiyatro, etkinliklere (Resim, tiyatro,
spor.... vb.) yönlendirilmesi.spor.... vb.) yönlendirilmesi.
Karşılaştırma yapmaktan Karşılaştırma yapmaktan
kaçınılması.kaçınılması.
Çocuğun sınırlarını göz önünde Çocuğun sınırlarını göz önünde
bulundurarak çok zor hedefler bulundurarak çok zor hedefler
belirlememesine yardımcı belirlememesine yardımcı
olunması.olunması.
Hedeflerine ulaşmada geçtikleri her Hedeflerine ulaşmada geçtikleri her
aşama için teşvik edilmesi. aşama için teşvik edilmesi.
(Daha uzun birlikte olmak, hafta sonu (Daha uzun birlikte olmak, hafta sonu
sinemaya birlikte gitmek, evde parti sinemaya birlikte gitmek, evde parti
yapmasına izin vermek.....vb.) yapmasına izin vermek.....vb.)
Onların hedeflerine saygı gösterilmesi.Onların hedeflerine saygı gösterilmesi.
* Olumsuz düşüncelerini bir kenara * Olumsuz düşüncelerini bir kenara
bırakarak kendileri adına olumlu bırakarak kendileri adına olumlu
şeyler söylemeleri için şeyler söylemeleri için
cesaretlendirilmesi.cesaretlendirilmesi.
Düşüncelerinde genelleme Düşüncelerinde genelleme
yapmalarının engellenmesi. yapmalarının engellenmesi.
("Sınav konularının hiçbirini ("Sınav konularının hiçbirini
öğrenmemiştik" yerine "Sınav öğrenmemiştik" yerine "Sınav
konularının bazılarını öğrenmemiştik" konularının bazılarını öğrenmemiştik"
.... vb.).... vb.)
Düşüncelerindeki abartılı ifadelerin Düşüncelerindeki abartılı ifadelerin
daha doğru ifadelere yöneltilmesine daha doğru ifadelere yöneltilmesine
yardımcı olunması ("Öğretmen beni yardımcı olunması ("Öğretmen beni
hiç dinlemiyor" yerine "Soru hiç dinlemiyor" yerine "Soru
sorduğumda bazen öğretmen beni sorduğumda bazen öğretmen beni
dinlemiyor".....vb.)dinlemiyor".....vb.)
Sık sık konuşma fırsatı verilmesi ve Sık sık konuşma fırsatı verilmesi ve
düzenli aralıklarla çeşitli konularda düzenli aralıklarla çeşitli konularda
sohbetler edilmesi.sohbetler edilmesi.
* Kültür farklılıkları,* Kültür farklılıkları, farklı insanlar ve farklı insanlar ve
durumlar hakkında tartışmalar durumlar hakkında tartışmalar
yapılması.yapılması.
Beden dilinin önemi üzerinde Beden dilinin önemi üzerinde
durulması.durulması.
Ev içinde ve dışında başarabileceği Ev içinde ve dışında başarabileceği
sorumluluklar verilmesi. sorumluluklar verilmesi.
(Sofrayı kurma, telefon faturasını (Sofrayı kurma, telefon faturasını
yatırma, ufak tefek alışveriş yatırma, ufak tefek alışveriş
yapma.... vb.)yapma.... vb.)
Değişik yaş gruplarındaki Değişik yaş gruplarındaki
insanların bulunduğu ortamlara insanların bulunduğu ortamlara
girmesine fırsat yaratılması.girmesine fırsat yaratılması.
Pozitif düşüncelerin paylaşılarak Pozitif düşüncelerin paylaşılarak
olumlu düşünme yeteneğinin olumlu düşünme yeteneğinin
geliştirilmesi.geliştirilmesi.
Sizlere sunduğumuz bu önerileri Sizlere sunduğumuz bu önerileri
adım adım gerçekleştirerek adım adım gerçekleştirerek
özgüven gelişimine yardımcı özgüven gelişimine yardımcı
olacağınıza inanıyoruz.olacağınıza inanıyoruz.
KAYNAKLAR:KAYNAKLAR:
1) "Kendine güvenen çocuk 1) "Kendine güvenen çocuk
yetiştirme, Gael Lindenfield, 1997"yetiştirme, Gael Lindenfield, 1997"
2) "Çocuk eğitiminin anahtarı 2) "Çocuk eğitiminin anahtarı
Özgüven, Tony Humphreys, 1996 "Özgüven, Tony Humphreys, 1996 "