Projekt edukacyjny z j. angielskiego pt.„Ale mam newsa- o zapożyczeniach z j. angielskiego”
Zapożyczenia to obce w strukturze danego języka wyrazy, zwroty, formy fleksyjne, czy związki frazeologiczne. Najprościej mówiąc jest to zjawisko przechodzenia pewnych cech jednego języka do innego. Zacierają one pierwotne zależności między językami.
Co to są zapożyczenia?
Klasyfikacja zapożyczeń jest oparta na różnych kryteriach: przedmiotu zapożyczenia, pochodzenia, stopnia przyswojenia, drogi dostania się do języka i funkcji. Wyróżnia się także specjalną grupę: internacjonalizmy.
Klasyfikacja
Bierze pod uwagę co zostało zapożyczone z języka obcego.
Kryterium przedmiotu zapożyczenia
Przedmiot zapożyczenia dzielimy na:
-Zapożyczenia właściwe-Strukturalne – „kalki” podział na : 1. Słowotwórcze 2. Frazeologiczne-Semantyczne (znaczeniowe)-Zapożyczenia sztuczne-Zapożyczenia fonetyczne-Zapożyczenia gramatyczne
Podział przedmiotu zapożyczenia
Zapożyczone zostają słowa wraz ze swoimi znaczeniami z języka żywego. W przeciwieństwie do zapożyczeń sztucznych, które pochodzą z języka martwego, np. starożytnej greki, łaciny. Najczęściej pierwotne formy ulegają spolszczeniu np.
-mecz – ang. match – przejęcie słowa i znaczenia (starcie sportowe), spolszczenie pisowni.
-burmistrz – niem. Burgmeister – przejęcie słowa i znaczenia (przewodniczący miasta), spolszczenie pisowni.
Zapożyczenia właściwe
Wierne odwzorowania obcych konstrukcji językowych, tłumaczenia ich na język polski.
Wyróżniamy dwa typy kalek:-Słowotwórcze- Odwzorowania pojedynczych
obcych słów. Np. zaimek od łac. pronomen-Frazeologiczne- Odwzorowania obcych
zwrotów. Np. wziąć się za coś
Strukturalne – „kalki”
Do istniejącej już w systemie leksykalnym konstrukcji zapożyczane jest nowe znaczenie. Zwane są także pożyczkami ukrytymi.
Przykład:- wyraz mysz oznaczał tylko gatunek
zwierzęcia, a pod wpływem angielskiego Mouse zaczął oznaczać także „mysz komputerową”;
Semantyczne (znaczeniowe)
Tworzone z obcych cząstek składowych. Dzielimy je na:
- Grupa, w której cząstki pochodzą z jednego języka. Np. telefon – gr. tele-daleko i gr.phone czyli dźwięk;
- Hybrydy – grupa, w której cząstki pochodzą z różnych języków. Np. telewizja – gr. tele i łac. visio (widzenie).
Zapożyczenia sztuczne
Przejmowanie fonetyki obcych języków.
Przykłady:
pol. wiesiele pod wpływem języka czeskiego przybrało postać wesele.
Zapożyczenia fonetyczne
Słabiej są zbadane
wpływy gramatyki jednego języka na drugi, choć wiele wskazuje na to, że i one odgrywają znaczącą rolę.
Zapożyczenia gramatyczne
Mówi o tym skąd pochodzą pożyczki. Ten podział mówi o kontaktach z innymi językami.
Przykłady:- anglicyzm – język angielski,- bohemizm – język czeski, - galicyzm – język francuski,- germanizm – język niemiecki,- rutenizm – języki ruskie, języki
wschodniosłowiańskie (np. język białoruski, język ukraiński),
Kryterium pochodzenia
Mówi o tym, w jak dużym stopniu słownictwo obce zadomowiło się w naszym systemie leksykalnym.
Dzielimy je na:- Cytaty- Wyrazy częściowo przyswojone- Wyrazy całkowicie przyswojone
Kryterium stopnia przyswojenia
Wyrazy i zwroty przeniesione z innego języka w niezmienionej postaci graficznej i fonetycznej. Przykłady: fr. à propos, à la carte; ang. bye bye; wł. allegro; łac. Incognito.
Cytaty
Odczuwane jako obce ze względu np. na wymowę, pisownię, nieodmienność, ale mocno tkwiące w naszym systemie leksykalnym. Przykłady: sinus (wymowa), apartheid (pisownia), dżudo (brak odmiany).
Wyrazy częściowo przyswojone
Odczuwane jako rodzime ze względu na spolszczoną formę i odmienność. Są to np. burmistrz, brokuły, chleb, cegła, fontanna, szkoła itd.
Wyrazy całkowicie przyswojone
Określa rodzaj drogi jaką zapożyczenia dostały się do naszego języka. Dzielimy je na:
- Zapożyczenia pośrednie- Dostały się z jakiegoś języka poprzez inny. Przykład:
łac. castellum → czes. kostel → do pol. kościół- Zapożyczenia bezpośrednie- Dostały się
do naszego języka bez pośrednika. Przykład: niem. Bürgermeister → pol. burmistrz
Kryterium drogi dostania się do języka
Specjalna grupa wyrazów międzynarodowych. Posługuje się nimi wiele nacji. Słowa takie mają identyczne znaczenie w wielu językach. Różnią się tylko formą. Przykład:
- pol. Totalitaryzm - ang. Totalitarism - czes. Totalita - fin. Totalitarismi
Internacjonalizmy
Słownictwo polskie dzielimy na rodzime i zapożyczone. Te drugie stanowią zasadniczą grupę leksykalną naszego języka. Pojawia się ono w polszczyźnie od początków jej rozwoju. Jest świadectwem licznych kontaktów politycznych i kulturalnych Polski z innymi krajami. Zapożyczenia są to, bowiem wyrazy, związki frazeologiczne, konstrukcje składowe przyjęte z obcego języka.
Zapożyczenia w j. polskim
-Cesarz - z łac. - zapożyczenie z okresu przed przyjęciem chrześcijaństwa.
- Pop - za pośrednictwem języków germańskich. Do XV w. był jedną z nazw duchownego.
- Ksiądz - z germańskiego, jest polskim przekształceniem greckiego wyrazu "kunnigs", wódz, władca. W staropolszczyźnie oznaczał dostojnika świeckiego.
Najstarsze zapożyczenia w j. polskim
Charakteryzując słownictwo w poszczególnych etapach rozwoju języka polskiego można zauważyć, że:
- w okresie staropolskim (od XV do XVI w.) miały miejsce silne wpływy niemieckie, łacińskie i czeskie
- w okresie średniopolskim (od XVI w. do 70-tych lat XVIII w.) nastąpiło osłabienie wpływów łacińskich, niemieckich i czeskich natomiast nasiliły się wpływy języka włoskiego, francuskiego, ruskiego, tureckiego i węgierskiego.
- w okresie nowopolskim od 70-tych lat XVIII. Do 1945r.) upowszechniły się germanizmy, rusycyzmy i zapożyczenia z języka angielskiego
Historia zapożyczeń w Polsce
Najwięcej nowych zapożyczeń w j. polskim pochodzi z j. angielskiego. Jest to spowodowane wciąż narastającą popularyzacją języka angielskiego, zwłaszcza w środowiskach najsilniej oddziaływujących na młode pokolenie.
Najmłodsze zapożyczenia
naukowo-techniczne
kultura sport muzyka ekonomia
moda jedzenie
flesz bestseller tenis pop biznes top hamburger
kompakt thriller hokej hip-hop biznesmen
dżinsy chipsy
komputer happening
mecz rock menadżer bikini fast food
kontener hobby rugby disco sponsor topless stek
stres pub set blues leasing kipsy popcorn
telewizor show ring DJ monitoring
T-shirt tost
Tabela z zapożyczeniami z j. angielskiego
Zapraszamy na nasz komiks o tym jak w życiu codziennym używać zapożyczeń pt. „Ciężkie jest życie sportowca”
-Buczkowski Łukasz -Burda Szymon -Iwański Marcin -Polak Mateusz -Woszczak Bartłomiej
Uczestnicy projektu: