Behandeling van depressieve
adolescenten,
do’s and dont’s
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Programma
15.15 – 15.25 Inleiding, toelichting op het programma
15.25 - 15.40 Wetenschappelijk perspectief
15.40 – 15.25 Do’s and Dont’s
De professional en depressie
Werkrelatie.
Houding van de professional
Problemen tijdens een begeleiding/behandeling
De effectieve professional
16.25 -16.30 Afsluiting
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Welke vragen leven er onder
professionals? hoe om te gaan met (depressieve) adolescenten in het
contact/ werkrelatie optimaliseren en belang ervan
tips over en oefenen met interventies op interactieniveau
behoefte aan deskundigheidsbevordering/ betere interventies
handvatten voor therapie met wat lastiger doelgroep/ complexe problematiek
praktische tips verkrijgen/ handvatten/ vaardigheden uitbreiden/ Adviezen mbt het uitvoeren van behandeling van depressieve adolescenten
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Symptomen DSM-IV-TR 1. Gedeprimeerde of prikkelbare stemming.
2. Duidelijke daling van plezier en interesse.
3. Veranderende eetlust en gewicht.
4. Slaapproblemen
5. Veranderingen in activiteitenniveaus, rusteloosheid of zich beduidend langzamer bewegen dan normaal.
6. Vermoeidheid of energieverlies.
7. Gevoelens van waardeloosheid, schuld.
8. Verminderde capaciteit om na te denken, zich te concentreren of besluiten te nemen.
9. Terugkerende gedachten aan de dood, suïcide gedachten of suïcide pogingen.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
5
UIT: www.ggzrichtlijnen.nl Ernstbeoordeling depressie
(Trimbos, 2010) licht matig ernstig
Aantal symptomen volgens DSM-IV-TR
5-6 symptomen
6-8 symptomen
8-9 symptomen
Aard van de symptomen
psychotische kenmerken en / of suicidaliteit
Zelfrapportage Children’s Depression
Inventory (CDI-27)
score tot 12
score 12-16
score >16
GAF-score: dagelijks functioneren
65 en hoger
45-65
lager dan 45
Aantal gebieden waarop de stoornis duidelijk interfereert met de dagelijkse gang van
zaken (school, vrienden, hobby's/activiteiten, thuis)
1 gebied
2 of 3 gebieden
4 gebieden
Depressie bij adolescenten
• 2% kinderen en 5% adolescenten is depressief, in klinische populatie 25% (Carr, 1999)
• Voor intrede volwassenheid; 14 tot 25% heeft 1 depressieve episode doorgemaakt (Ryan, 2005).
• Beperkingen in functioneren, veel comorbiditeit (40-90%) en chronisch
• 60% depressieve adolescenten rapporteert suïcidale gedachten 30% heeft een poging gedaan (Birmaher et al, 2007)
• Recidive kans rond 70% binnen 5 jaar (de Wit, 2000)
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Secundaire problemen
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
• Sociale problemen
• Agressieproblemen
• Schoolproblemen; prestaties, schooluitval en spijbelen
• Verzuim en verminderde prestaties
• Somatische klachten
• Comorbiditeit
• Misbruik van middelen
• Gezinsproblemen
• Juridische problemen
Verschil in sekse
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
• Jongens: prikkelbaar, leerproblemen, veel huilen, agressief gedrag
• Meisjes: stil, geremd, treurig, teruggetrokken
9 Henk Bouman 2005
Behandeling en Effectiviteit
• Effect size psychotherapie lopen van (0.34, Weisz et al., 2006) tot 1.27 (Lewinsohn & Clarke, 1999)
• Effectsize CGT 0.53 (Klein et al., 2007)
• Vooral CGT/IPT effectief, 1e keuze behandeling
• Gezinstherapie en non-directieve therapie minder effectief dan CGT/IPT
• Geen onderzoek in Nederland dus geen bewezen effectieve behandeling voor adolescenten met een klinische depressie!
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
10 Henk Bouman 2005
Effectiviteit Doepressie • CWD-A effectiever is dan reguliere zorg (care as
usual) (Clarke et al., 1995; Clarke et al., 2001; Clarke et al., 2002).
• Aanbevolen in ‘Richtlijn Addendum Depressie bij jeugd (2009) voor de behandeling van depressieve stoornissen bij adolescenten.
• Erkend door het Kenniscentrum kind en jeugd psychiatrie.
• Erkend als theoretisch goed onderbouwd door de Databank effectieve jeugd interventies van het NJI.
• Geïmplementeerd binnen de GGZ
• Nog niet bewezen effectief in Nederland. Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
11 Henk Bouman 2005
Studie Adolescent depression (SAD)
1. Is de D(o)epressie cursus effectiever dan reguliere zorg?
2. Is de individuele D(o)epressie cursus kosten-effectiever dan reguliere zorg?
3. Wat zijn de kosten van een klinische depressie bij adolescenten?
4. Welke moderatoren spelen een rol bij de effectiviteit van CGT?
5. Welke mediatoren spelen een rol bij de effectiviteit van CGT?
6. Spelen non-specifieke therapie variabelen een rol bij de effectiviteit van CGT?”.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
12 Henk Bouman 2005
1. Depressie diagnose 2. Depressie symptomen 3. Depressie ernst 4. Depressie verbetering 5. GAF score 6. Kwaliteit van leven 7. School/werk 8. Suicide risico 9. Comorbiditeit 10. Alcohol en drugs gebruik 11. Levensgebeurtenissen 12. Depresie ouder 13. Psychopathologie ouder 14. Opvoeding 15. Conflict
1. Automatische cognities 2. Emotieregulatie 3. Attributie stijl
EFFECT MATEN
MEDIATOREN
Doelstelling 1
Doelstelling 5
Reguliere behandeling
D(o)epressie
versus
Doelstelling 2 en 3
KOSTEN MATEN
1 Kostenvragenlijst
1. Geslacht 2. Leeftijd 3. Etniciteit 4. School niveau 5. Gezinsinkomen 6. Ernst van depressie 7. Comorbiditeit 8. Depressie ouder 9. Psychopathologie ouder
MODERATOREN
Doelstelling 4 Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
13 Henk Bouman 2005
Design • RCT
• Experimentele conditie (N=70); Doepressie, geprotocolleerde individuele CGT
• Controle conditie (N=70); afspiegeling van reguliere zorg (IPT, systeemtherapie, ouderbegeleiding, Oplossingsgerichte therapie, Medicatie, Mindfulness, ACT, psychodynamische therapie, activering, FFT, gesprekstherapie, meidengroep, EMDR, creatieve therapie, PMT, running
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
14 Henk Bouman 2005
Design • Vier meetmomenten:
• Voormeting
• 2 mediator metingen tijdens behandeling
• Nameting (of na 15 sessies)
• follow-up 1 (6 maanden na de interventie)
• follow-up 2 (12 maanden na de interventie)
2014; resultaten!
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
15 Henk Bouman 2005
14 Deelnemende instellingen
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Accare
Bascule
Herlaarhof
Orbis GGZ
Ambulatorium
Altrecht I-Psy
GGZ Centraal
Perspectief
Praktijk Appelboom
Traverse
De Jutters
Triversum
Curium
116 Factoren die een rol spelen
bij het ontstaan van depressie
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Model ketenzorg
Reactie: professional
Gedeprimeerde of prikkelbare stemming
Voorzichtig, aftasten, probeert de ander het naar
de zin te maken. Afgewezen voelen, geïrriteerd
raken.
Duidelijke daling van plezier en interesse
Probeert iemand op te vrolijken, leuke zitting
ervan te maken. Hopeloosheid.
Veranderende eetlust en gewicht Controleren van
eetpatroon.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Reactie: professional
Slaapproblemen Controleren van slaappatroon.
Gevoelens van machteloosheid.
Veranderingen in activiteitenniveaus, rusteloosheid of
zich beduidend langzamer bewegen dan normaal.
Gejaagdheid tijdens gesprekken sneller iets bespreken. Of
juist van de hak op de tak. Geen vat erop krijgen.
Vermoeidheid of energieverlies Neiging om op te
peppen. Gevoel dat je veeleisend bent. Dat je niet
empathisch bent als je iets wilt veranderen of
uitproberen.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Reactie: professional
Gevoelens van waardeloosheid, schuld
weerleggen. Machteloosheid, waar moet je
beginnen met veranderen. Alles doen om het
tegendeel te bwijzen.
Verminderde capaciteit om na te denken, zich te
concentreren of besluiten te nemen Alles duurt
eindeloos. Geduld raakt op. Waar ben ik mee bezig?
Deze behandeling kan helemaal niet?
Terugkerende gedachten aan de dood, suïcide
gedachten of suïcide pogingen Angstgevoelens en
zekerheid willen. Neiging om te negeren.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Wat betekent dit voor de
professional? Wat is er precies aan de hand me deze jongere?
Ik heb het idee dat we geen klik hebben.
Ik doe het verkeerd!
Onjuiste begeleiding/behandeling geïndiceerd?
Ik ben een slecht in mijn vak.
Na afloop van een gesprek ben ikzelf depri.
‘Do not’: Ik laat me omscholen.
……………………………….…
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
VIDEO http://www.youtube.com/watch?v=wfueC_
Vbdug&feature=endscreen
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Do’s: Resultaat van behandeling werd het
beste voorspeld door(Karver, 2005);
1. Interpersoonlijke vaardigheden (empathie,
warmte, vertrouwen, respect..)
2. Professionele ‘beïnvloedende’ vaardigheden
(duidelijke begrijpelijke rationale, feedback
geven, actieve sturing, steun, directe adviezen)
3. Bereidwilligheid van jeugdige/ouders tot
participatie in de behandeling
4. Mate van participatie in de behandeling van zowel
de jeugdige als de ouders
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Do’s: Wat vinden Ad. belangrijk? (Freake, 2007)
Wat ik vertel is vertrouwelijk.
Hij/zij luistert naar mij.
Hij/zij is aardig, zorgzaam, sympathiek en begripvol.
Ik kan deze professional vertrouwen.
Hij/zij is niet veroordelend.
Ik voel me op m’n gemak en kan makkelijk dingen vertellen.
Ik word op een persoonlijke wijze behandeld en niet als een onderdeel van het werk.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Do’s: Wat vinden adolescenten belangrijk? (Freake, 2007)
Hij/zij is niet betuttelend en behandelt mij niet als een kind.
Hij/zij legt dingen uit en geeft mij informatie en advies.
Hij/zij is competent, ervaren en gekwalificeerd voor dit werk.
Ik heb steeds contact met dezelfde persoon.( geen wisselingen van hulpverlener)
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Valkuilen
Dont’s: Onderschatten van het belang van de relatie.
Onvoldoende aansluiten bij wat een adolescent
belangrijk vindt.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Do’s en de Werkrelatie (Bordin 1974,1994)
Werkrelatie als voortdurende onderhandeling
Taak: adolescent onderzoekt zijn depressie
met behulp van de kennis van de
professional)
Doel: de stemming beïnvloeden en
verbeteren
‘Bonding’: je moet het zelf doen maar je
hoeft het niet alleen te doen
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Video
www.youtube.com/watch?v
=apzXGEbZht0
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Non-verbaal en verbaal gedrag
Dont’s: Afstemmen op adolescent?
Do’s: Niet afstemmen op de adolescent?
Non-verbaal gedrag van de jongere als
informatiebron
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Motivatie
Probleem: De depressie belemmert de motivatie en daarmee
de begeleiding/behandeling, b.v. geen huiswerk maken.
Do’s:
Onderschrijft hij het doel van de begeleiding/behandeling?
Is doel van het huiswerk duidelijk?
Is er sprake van onvermogen of van verzet?
Is de werkrelatie voldoende?
Voelt de adolescent zich begrepen?
Raak je geïrriteerd? ( bespreken met collega’s/intervisie)
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Ernstige hopeloosheid Probleem:
nog voordat de begeleiding/behandeling begonnen is lijkt er al stagnatie opgetreden te zijn. Adolescent vindt iedere poging om tot verandering te komen hopeloos. Ziet geen perspectief.
Do’s:
Psycho-educatie: hopeloosheid = symptoom van depressie.
“Ga je experimenteren met hoe je dit symptoom kunt verminderen?”. De “ziekte”, de depressie is de vijand.
Benoem dit onderdeel werkt misschien niet voor jou maar de komende misschien wel.
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Ernstige hopeloosheid (vervolg)
Do’s:
Benoem dit ‘onderdeel’ werkt misschien niet voor jou maar de komende misschien wel.
Activering op basis van vroegere ervaringen.
Door ‘meten’ de subjectieve beleving ter discussie stellen.
Empathisch, vasthoudend zijn.
Vertrouwen en hoop uitstralen.
Als professional eigen gevoelens, van onvermogen, hanteren (intervisie).
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Depressie en Angst
Probleem: Oefeningen/veranderingen kunnen niet door bv. sociale angst. Dit kan bij de adolescent de depressie versterken. “Zelfs oefeningen uit de kan ik niet.”.
Do’s:
Ontspanningsoefeningen
Sociale vaardigheden oefenen in een veilige omgeving
Veel positieve feedback geven
Lage doelen stellen die haalbaar zijn
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Gedragsproblemen Probleem: Interpersoonlijke conflicten (beperkte flexibiliteit, lage tolerantie, vijandig gedrag) bemoeilijken de werkrelatie
Do’s:
Uitleg over de samenhang prikkelbare stemming, conflicten en depressie
Anderen kun je niet veranderen, wel hoe jij ermee omgaat.
Succeservaringen op doen (meten en activering)
Assertiviteit trainen
Communicatieve vaardigheden trainen
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Vragen naar de tevredenheid.
Wat vind je van wat we vandaag besproken
hebben?
Heb jij je begrepen gevoeld door mij?
Vind je dat je hebt kunnen zeggen wat je
wilde zeggen?
Session Rating Scale gratis te downloaden
www.clientdirectedoutcomeinformed.comf
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Vragen?
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012
Bedankt voor Uw
aandacht!
Denise Bodden Yvonne Stikkelbroek 2012