…
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Republika e Kosovës
Republika Kosova-Republic of Kosovo
Qeveria –Vlada-Government
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë- Ministarstvo Trgovine i Industrije- Ministry of Trade and Industry
Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në Kosovë (KIESA)
Agencija za Investicije i Podršku Preduzeča na Kosovu (KIESA)
Kosovo Investment and Enterprise Support Agency (KIESA)
ANALIZA E NEVOJAVE PËR TRAJNIME TË NVM-ve
Faqe | 2 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
IMPLEMENTUES I PROJEKTIT:
D&D Business Support Center
Sheshi. "Edit Durham", H1, Nr.11,
10000 Prishtinë, Republika e Kosovës
Tel: +377(0)44-693-564,
E-mail: [email protected]
www.dd-bsc.com
FINANCUAR NGA:
Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në
Kosovë
Agencija za Investicije i Podršku Preduzeča na Kosovu
Kosovo Investment and Enterprise Support Agency
AUTORËT:
Safet Fazliu
Afrim Kamishi
Valjeta Tuzi
Flakë Hajdini
PRISHTINË, TETOR 2017
Faqe | 3 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
PËRMBAJTJA LISTA E FIGURAVE 6
LISTA E SHKURTESAVE 7
1. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE 8
2. METODOLOGJIA E HULUMTIMIT 12
3. ANALIZA E TË DHËNAVE TË GJENERUARA NGA ANKETA 14
3.1. PJESA I - Informatat e përgjithshme mbi NVM-të 14
3.1.1. Periudha e themelimit të ndërmarrjeve 14
3.1.2. Struktura e të punësuarve sipas moshës dhe gjinisë në NVM-të e anketuara 15
3.1.3. Struktura e të punësuarve sipas kualifikimit arsimor në NVM-të e anketuara 16
3.1.4. Certifikimi i ndërmarrjeve të anketuara me standarde kombëtare apo ndërkombëtare 17
3.2. PJESA II – Trajnimet e vijuara nga ndërmarrjet 18
3.2.1. Menaxhimi i burimeve njerëzore në ndërmarrjet e anketuara 18
3.2.2. Trajnimi i të punësuarve në të kaluarën 19
3.2.3. Llojet e trajnimeve të vijuara në të kaluarën, nga punëtorët e ndërmarrjeve të anketuara 20
3.2.4. Ndikimi i trajnimeve në performancën e të punësuarve 21
3.2.5. Forma e organizimit të trajnimeve (fizike/online) 22
3.2.6. Ndikimi i trajnimeve online në performancën e të punësuarve në NVM-të e anketuara 23
3.2.7. Mënyra e organizimit të trajnimeve 24
3.2.8. Burimi kryesor i financimit të trajnimeve në të kaluarën 25
3.2.9. Vlerësimi i përfitimeve nga trajnimet në raport me kostot e trajnimeve 26
3.2.10. Arsyet e mos-vijimit së trajnimeve në të kaluarën 27
3.2.11. Pengesat dhe vështirësitë në procesin e punës dhe sfidat e NVM-ve nga mungesa e pjesëmarrjes në
trajnime 28
3.3. PJESA III - Nevoja e NMV-ve për trajnime në të ardhmen 29
3.3.1. Nevoja e ndërmarrjeve për trajnime menaxheriale 29
3.3.1.1. Nevoja për trajnime menaxheriale 29
3.3.1.2. Nevoja për trajnimet mbi burimet njerëzore 31
3.3.1.3. Nevoja për trajnime në prokurim publik dhe tenderim 33
3.3.1.4. Nevoja për trajnime në menaxhim financiar 35
3.3.1.5. Nevoja për trajnime mbi vlerësimin e tregut 37
3.3.1.6. Nevoja për trajnimet në fushën e marketingut 38
3.3.2. Nevoja e ndërmarrjeve për trajnime operative/ administrative 39
Faqe | 4 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.3.2.1. Nevoja për trajnime operative/ administrative 40
3.3.2.2. Nevoja për trajnime në përgatitjen dhe menaxhimin e projekteve 41
3.3.2.3. Nevoja për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabiliteti 43
3.3.2.4. Nevoja për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve 44
3.3.2.5. Nevoja për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit, shfrytëzim efecient të energjisë dhe
certifikim të produkteve 45
3.3.3. Nevojat e ndërmarrjeve për trajnime teknike dhe/ ose profesionale 47
3.3.4. Gatishmëria e ndërmarrjeve të anketuara për trajnime online 50
4. PËRMBLEDHJE DHE REKOMANDIME 51
5. SHTOJCA 1 – PYETËSORI 54
LISTA E TABELAVE
TABELA 1 - Krahasimi i kërkesave të NVM-ve për trajnime ................................................................................ 11
TABELA 2 - Periudha e themelimit të ndërmarrjeve .............................................................................................. 14
TABELA 3 - Struktura e të punësuarve meshkuj në NVM-të e anketuara ............................................................. 15
TABELA 4 - Struktura e të punësuarave femra në NVM-të e anketuara ................................................................ 15
TABELA 5 - Struktura e të punësuarve sipas kualifikimit arsimor ........................................................................ 16
TABELA 6 - Certifikimit i NVM-ve të anketuara me standarde kombëtare/ ndërkombëtare ................................ 17
TABELA 7 - Menaxhimi i burimeve njerëzore në 800 NVM-të e anketuara. ....................................................... 18
TABELA 8 - Pjesëmarrja e punëtorëve në trajnime në të kaluarën ........................................................................ 19
TABELA 9 - Llojet e trajnimeve të mbajtura deri tani nga punëtorët e NVM-ve ................................................. 20
TABELA 10 - Ndikimi i trajnimeve në performancën e të punësuarve .................................................................. 21
TABELA 11 - Forma e organizimit të trajnimeve................................................................................................... 22
TABELA 12 - Ndikimi i trajnimeve online në performancën e të punësuarve. ...................................................... 23
TABELA 13 - Organizimi i trajnimeve ................................................................................................................... 24
TABELA 14 - Burimi kryesor i financimit të trajnimeve ....................................................................................... 25
TABELA 15 - Vlerësimi i përfitimeve në raport me kostot për trajnime nga respodentët ..................................... 26
TABELA 16 - Arsyet e mos-vijimit së trajnimeve .................................................................................................. 27
TABELA 17 - Pengesat/ vështirësitë në procesin e punës dhe sfidat që NVM-të i hasin nga mungesa e trajnimeve
................................................................................................................................................................................. 28
TABELA 18 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime menaxheriale ............................................................... 29
TABELA 19 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime menaxheriale ............................................................ 30
TABELA 20 – Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime menaxheriale ......................................................... 30
TABELA 21 - Nevoja e mikro- ndërmarrjeve për trajnimet mbi burimet njerëzore ............................................... 31
TABELA 22 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnimet mbi burimet njerëzore ............................................. 31
TABELA 23 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnimet mbi burimet njerëzore .......................................... 32
TABELA 24 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në prokurim publik dhe tenderim................................ 33
TABELA 25 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në prokurim publik dhe tenderim ............................. 33
Faqe | 5 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 26 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në prokurim publik dhe tenderim .......................... 34
TABELA 27 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në menaxhim financiar ............................................... 35
TABELA 28 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në menaxhim financiar ............................................. 35
TABELA 29 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në menaxhim financiar .......................................... 36
TABELA 30 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime mbi vlerësimin e tregut ............................................... 37
TABELA 31 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime mbi vlerësimin e tregut ............................................ 37
TABELA 32 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime mbi vlerësimin e tregut .......................................... 37
TABELA 33 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnimet në fushën e marketingut ............................................. 38
TABELA 34 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnimet në fushën e marketingut .......................................... 38
TABELA 35 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnimet në fushën e marketingut ....................................... 39
TABELA 36 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime operative/ administrative ........................................... 40
TABELA 37 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime operative/ administrative ......................................... 40
TABELA 38 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime operative/ administrative ...................................... 40
TABELA 39 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në përgatitjen dhe menaxhimin e projekteve .............. 41
TABELA 40 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në përgatitjen dhe menaxhim e projekteve .............. 42
TABELA 41 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në përgatitjen dhe menaxhim e projekteve ............ 42
TABELA 42 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit ............. 43
TABELA 43 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit ........... 43
TABELA 44 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit ......... 44
TABELA 45 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve ...................................... 44
TABELA 46 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve ................................... 45
TABELA 47 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve ................................ 45
TABELA 48 – Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit , shfrytëzim efecient
të energjisë dhe certifikim të produkteve ................................................................................................................ 46
TABELA 49 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit, shfrytëzim efecient
të energjisë dhe certifikim të produkteve ................................................................................................................ 46
TABELA 50 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit, shfrytëzim
efecient të energjisë dhe certifikim të produkteve ................................................................................................... 46
TABELA 51 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime teknike dhe/ ose profesionale ...................................... 47
TABELA 52 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime teknike dhe/ ose profesionale ................................... 48
TABELA 53 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime teknike dhe/ ose profesionale ................................ 48
TABELA 54 - Gatishmëria e ndërmarrjeve të anketuara për trajnime online ......................................................... 50
TABELA 55 - Trajnimet e rekomanduara ............................................................................................................... 52
Faqe | 6 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
LISTA E FIGURAVE
FIGURA 1 - Periudha e themelimit të ndërmarrjeve............................................................................................... 14
FIGURA 2 - Të punësuarit në NVM sipas moshës dhe gjinisë ............................................................................... 16
FIGURA 3 - Struktura e të punësuarve sipas kualifikimit arsimor ......................................................................... 17
FIGURA 4 - Certifikimit i NVM-ve me standarde kombëtare/ ndërkombëtare ...................................................... 17
FIGURA 5 - Menaxhimi i burimeve njerëzore në NVM ........................................................................................ 18
FIGURA 6 - Pjesëmarrja e punëtorëve në trajnime të mëhershme ......................................................................... 19
FIGURA 7 - Llojet e trajnimeve të mbajtura deri tani nga punëtorët e NVM-ve ................................................... 20
FIGURA 8 - Ndikimi i trajnimeve në performancën e punëtorëve ......................................................................... 21
FIGURA 9 - Forma e organizimit të trajnimeve ..................................................................................................... 22
FIGURA 10 - Ndikimi i trajnimeve online në performancën e të punësuarve ........................................................ 23
FIGURA 11 - Organizimi i trajnimeve .................................................................................................................... 24
FIGURA 12 - Burimi kryesor i financimit të trajnimeve ........................................................................................ 25
FIGURA 13 - Vlerësimi i përfitimeve në raport me kostot për trajnime nga respodentët ...................................... 26
FIGURA 14 - Arsyet e mos-vijimit së trajnimeve................................................................................................... 27
FIGURA 15 - Pengesat/ vështirësitë në procesin e punës dhe sfidat që NVM-të i hasin nga mungesa e trajnimeve
................................................................................................................................................................................. 28
FIGURA 16 – Nevoja e NVM-ve për trajnime menaxheriale ................................................................................. 31
FIGURA 17 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në fushën e burimeve njerëzore .................................................... 32
FIGURA 18 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në prokurim publik dhe tenderim ................................................. 34
FIGURA 19 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në menaxhim të financave ............................................................ 36
FIGURA 20 – Nevoja e NVM-ve për trajnime mbi vlerësimin e tregut ................................................................. 38
FIGURA 21 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në fushën e marketingut ................................................................ 39
FIGURA 22 – Nevoja e NVM-ve për trajnime operative/administrative ............................................................... 41
FIGURA 23 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në përgatitjen dhe menaxhimin e projekteve ................................ 43
FIGURA 24 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit ................................ 44
FIGURA 25 – Nevoja e NVM-ve për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve ........................................................ 45
FIGURA 26 – Nevoja e NVM-ve për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit, shfrytëzim efecient të energjisë
dhe certifikim të produkteve .................................................................................................................................... 47
FIGURA 27 – Nevoja e NVM-ve për trajnime profesionale dhe/ose administrative ............................................. 49
FIGURA 28 - Gatishmëria e ndërmarrjeve të anketuara për trajnime online .......................................................... 50
Faqe | 7 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
LISTA E SHKURTESAVE
ANT Analiza e Nevojave për Trajnime
CE Konformiteti Evropian
HACCAP Analiza e Rreziqeve dhe Kontrollit të Pikave Kritike
ISO Organizata Ndërkombëtare për Standardizime
KE Komisioni Evropian
KIESA Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në Kosovë
MTI Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
NVM Ndërmarrje të Vogla dhe të Mesme
NP Ndërmarrje Prodhuese
NSH Ndërmarrje Shërbyese
NT Ndërmarrjet Tregtare
SEECEL Qendra e Evropës Juglindore e të Mësuarit për Ndërmarrësi
SPSS Paketa Statistikore për Shkenca Sociale
Faqe | 8 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
1. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE
Burimet njerëzore, padyshim që janë një ndër faktorët kryesorë në qëndrueshmërinë dhe zhvillimin e
sektorit privat, gjegjësisht ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme. Bazuar në shumë hulumtime të realizuara
deri më tani, në këtë hulumtim, si dhe në çdo opinion të nxjerrë nga komuniteti i biznesit, rezulton se
NVM-të në Republikën e Kosovës ballafaqohen me vështërsi serioze, në rekrutimin e fuqisë punëtore në
harmoni me nevojat e tyre. Kjo vjen si rrjedhojë e nivelit të ulët të edukimit formal dhe joformal karshi
nevojave të tregut të punës, të ofruara nga institucionet arsimore në të gjitha nivelet, si ato të sektorit
publik poashtu edhe atij privat. Duke qenë të ekspozuara në një treg të hapur, nën konkurrencën rajonale
dhe ndërkombëtare, NMV-ve kosovare të ballafaquara me këtë sfidë, iu vështirësohet qëndrueshmëria
dhe mundësia për rritje të konkurrueshmërisë, si në tregun vendor ashtu edhe në qasjen në eksport. Nga
ana tjetër, zhvillimi i kapaciteteve njerëzore, respektivisht aftësimi i punëkërkuesve, është parakusht
qenësor edhe për tërheqjen e investimeve të huaja direkte.
Qëllimi i këtij hulumtimi, të financuar nga Ministria e Tregtisë dhe Industrisë/ KIESA dhe implementuar
nga D&D Business Support Center, është vlerësimi i gjendjes aktuale lidhur me kapacitetet e burimeve
njerëzore në NVM, si dhe identifikimi i nevojave për trajnime, për të punësuarit në NVM-të në Kosovë.
Të gjeturat nga ky hulumtim do t’i shërbejnë KIESA-s dhe institucioneve të tjera relevante, për ndërtimin
e politikave mbështetëse për NVM-të, si dhe në zhvillimin e programeve dhe projekteve në funksion të
lehtësimit të qasjes në trajnime adekuate, në formë online, në fushat e nevojshme për të punësuarit në
NVM-të në Kosovë.
Ky hulumtim, ndër të tjera pasqyron të gjeturat nga anketimi me 800 NVM të anketuara, për pikat me
theks të veçantë në:
Rëndësinë e trajnimeve për ndërmarrjet,
Përfitimet kryesore të ndërmarrjeve nga trajnimet,
Sfidat që ndërmarrjet hasin në mungesë të trajnimeve,
Fushat në të cilat ndërmarrjet kanë nevojë për trajnime,
Gatishmëritë dhe mundësitë e ndërmarrjeve për të shfrytëzuar trajnimet online, si dhe
Propozimin e formës së trajnimeve online, e cila do të jetë e pranueshme dhe shfrytëzueshme
nga ndërmarrjet.
Në këtë analizë të nevojave për trajnime, është përfshirë një mostër prej 800 NVM-ve nga tërë territori i
Kosovës, respektivisht në shtatë regjionet e Republikës së Kosovës (Prishtinë, Prizren, Ferizaj, Gjilan,
Pejë, Gjakovë dhe Mitrovicë).
Për më tepër, në këtë hulumtim, janë bërë disa krahasime, për çështje specifike dhe relevante në raport
me hulumtime tjera (përafërsisht të ngjashme), të realizuara në të kaluarën nga organizata të ndryshme.
Gjithashtu, janë gjeneruar edhe shumë të dhëna të tjera të rëndësishme edhe për strukturën e të
punësuarve në NVM.
Sa i përket nivelit të arsimimit për të punësuarit në NVM, si një tregues i rëndësishëm i zhvillimit të
NVM-ve, nga ky hulumtim rezulton se në Kosovë dominon numri i të punësuarve me arsimim të mesëm
Faqe | 9 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
me 68.1%, përderisa në vitin 2013, sipas hulumtimit të realizuar nga SEECEL, kjo përqindje ka qenë
73.36%, që ka qenë përqindja më e lartë e punëtorëve me arsimim të mesëm, krahasuar me Kroacinë me
70.06%, Shqipërinë me 61.43% dhe Turqinë me 38.49%.1 Poashtu, është evidentuar edhe përqindja e të
punësuarve meshkuj në ndërmarrje në Kosovë, e cila është dukshëm më e lartë (71%) se sa ajo e femrave
(29%). Nëse e krahasojmë strukturën gjinore të të punësuarve, me mesataren e vendeve të Ballkanit
Perëndimor dhe Turqisë (në bazë të hulumtimit të realizuar nga SEECEL në vitin 2013, që ishte 35% për
mikro ndërmarrjet dhe 49% në ndërmarrjet e mesme), mund të thuhet se mesatarja e të punësuarave
femra në Kosovë, është dukshëm më e ulët në krahasim me atë të Ballkanit Perëndimor dhe Turqisë.2
Hulumtimi ka identifikuar fushat kryesore, në të cilat ndërmarrjet kanë shprehur nevojë parësore për
intervenim (si “shumë të nevojshme”), e që ka reflektuar me listën e trajnimeve më shumë të kërkuara, si
në vijim (si pikë krahasuese janë marrë trajnimet specifike, të kërkuara me mbi 10%):
1. Trajnimet menaxheriale, me një përfshirje të përgjithshme prej 14.05%, me kërkesa të veçanta për
fushat në vijim:
a) Plan biznesi – 30.75%
b) Menaxhim i përgjithshëm i ndërmarrjes – 21.75%
c) Planifikim strategjik dhe organizim – 19.88 %
2. Trajnimet në menaxhim financiar, me përfshirje të përgjithshme me prej 3.22%, mirëpo me kërkesë
më të madhe për trajnimet e veçanta si:
d) Kërkim i fondeve nga KE – 12.13%
3. Trajnimet mbi vlerësimin e tregut, me përfshirje të përgjithshme prej 11.81%, me kërkesa të veçanta
për fushat në vijim:
e) Vlerësimi i tregut të brendshëm – 13.88 %
f) Qasja në import dhe procedurat e importit – 12.38%
g) Qasja në eksport dhe procedurat e eksportit – 11.75%
4. Trajnimet në marketing, me përfshirje të përgjithshme prej 38.46%, me kërkesa të veçanta për fushat
në vijim:
h) Strategjia e shitjes – 43.75 %
i) Plani i marketingut – 38.63%
j) Mjetet e marketingut – 33.00%
5. Trajnimet operative/ administrative, me përfshirje të përgjithshme prej 7.10%, mirëpo me kërkesë
më të madhe për trajnimet e veçanta si:
k) Zhvillimi i produkteve / shërbimeve – 14.25 %
l) Komunikimi me palë – 11.88%
6. Trajnimet në përgatitjen dhe menaxhimimn e projekteve, me përfshirje të përgjithshme prej 12.97%,
me kërkesa të veçanta për fushat në vijim:
m) Aplikimi për projekte/ grante – 25.88%
n) Përgatitja e aplikacioneve (Forma e aplikacionit) – 19.38%
o) Nënshkrimi i kontratës – 17.13%
p) Implementimi i kontratës – 14.38%
q) Përdorimi i asistencës teknike për përgatitjen e projektit – 10.13%
7. Trajnimet në menaxhim të financave dhe kontabilitet, me përfshirje të përgjithshme prej 12.46%, me
kërkesa të veçanta për fushat në vijim:
r) Kontabiliteti financiar – 14.50%
1 SEECEL: ”Training needs analysis for SMEs” – Western Balkans and Turkey’s experience (2013) p.33
2 SEECEL: ”Training needs analysis for SMEs” – Western Balkans and Turkey’s experience (2013) p.28
Faqe | 10 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
s) Taksat dhe tatimet – 14.13%
8. Trajnimet mbi shërbimin ndaj klientëve, me përfshirje të përgjithshme prej 20.54%, me kërkesa të
veçanta për fushat në vijim:
t) Komunikimi me klientë – 28.63%
u) Komunikimi dhe gjuhët e huaja i – 16.63%
v) Rrjetëzim – 16.38%
Vlen të theksohet se për trajnimet për burimet njerëzore, informacion dhe teknologji, si dhe trajnimet
teknike profesionale, interesimi i shprehur nga NVM-të e anketuara, ka qenë nën 10%.
Faktor tjetër i rëndësishëm, në zhvillimin dhe adaptimin e ndryshimeve të ambientit të të bërit biznes,
është struktura demografike e të punësuarve në NVM. Kështu, nga hulumtimi i zhvilluar rezulton se numri
më i madh i të punësuarve në Kosovë përfshin grupmoshën 25 – 49 vjeç, me 77.77% tek ndërmarrjet
mikro, si dhe 76.40% tek ndërmarrjet e mesme, ndërsa krahasuar me të dhënat nga raporti i SEECEL
2013, kjo përqindje e grup moshës është përafërsisht e njejtë edhe në vendet e Ballkanit Perëndimor dhe
Turqisë, e që përfshin 73.2% tek ndërmarrjet mikro dhe 64.9% tek ndërmarrjet e mesme.3
Gjatë hulumtimit është analizuar edhe menaxhimi i burimeve njerëzore, me ç’rast rezultatet tregojnë se tek
ndërmarrjet në Kosovë, burimet njerëzore menaxhohen nga pronari në 95% të rasteve, ndërsa 99% tek
ndërmarrjet mikro. Sipas raportit të SEECEL 2015, në vendet e Ballkanit Perëndimorë dhe Turqisë, rreth
75% të ndërmarrjeve mikro, burimet njerëzore menaxhohen nga vet pronari i ndërmarrjes.4
Sa i përket mënyrës së organizimit të trajnimeve, sipas hulumtimit të realizuar nga SEECEL në vitin 2013,
49% e ndërmarrjeve në Kosovë, kanë organizuar trajnime të brendshme (me ekspertë brenda ndërmarrjes)
ndërsa raporti i tanishëm tregon se trajnimet e brendshme marrin pjesë me 15.3% në totalin e përgjithshëm
të trajnimeve të realizuara. Nga numri i përgjithshëm i trajnimeve, 61.3% prej tyre janë organizuar me
ekspertë jashtë ndërmarrjes (46.0% trajnime të jashtme me ekspertë vendorë; 15.3% trajnime të jashtme
me ekspertë ndërkombëtarë), ndërsa sipas hulumtimit të realizuar nga SEECEL, në vitin 2013 kjo shifër
në Kosovë ishte 26%.5
Krahasimi i kërkesave për trajnime të NVM-ve të anketuara në Kosovë, është bërë me raportin e realizuar
nga SEECEL, për vendet e Ballkanit Perëndimor dhe Turqisë, në vitin 2015. Këtu janë krahasuar vetëm
trajnimet e kërkuara të NVM-ve në hulumtimin e SEECEL, me trajnimet përafërsisht të njëjta të
hulumtimit të tanishëm.
3 SEECEL: ”Training needs analysis for SMEs” – Western Balkans and Turkey’s experience (2013) p.32
4 SEECEL: ”Training needs analysis for SMEs” – Western Balkans and Turkey’s experience (2015) p.36
5 SEECEL: ”Training needs analysis for SMEs” – Western Balkans and Turkey’s experience (2013) p.45
Faqe | 11 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 1 - Krahasimi i kërkesave të NVM-ve për trajnime
Burimi: SEECEL 2015; Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Shënim: Vlerësimi i nevojave të NVM-ve për trajnimet e mësipërme është realizuar përmes shkallës së vlerësimit të nevojës për
trajnime, të deklaruar nga ndërmarrjet ku:
1 - nënkupton që ndërmarrjet “deri diku” kanë nevojë për trajnime; dhe
2 - nënkupton që ndërmarrjet kanë “shumë nevojë” për trajnime.
Tabela e mësipërme paraqet krahasimin e nevojave të NVM-ve për trajnimet e theksuara, me ç’rast mund
të vërehet se vlerësimi i nevojave të NVM-ve në vendet e Ballkanit Perëndimor (përfshirë Kosovën) dhe
Turqisë, është më i lartë se sa nevojat e theksuara nga NVM-të e anketuara në këtë hulumtim, për të gjitha
llojet e trajnimeve. Trajnimi më i kërkuar, si në hulumtimin e SEECEL-it, poashtu edhe në këtë hulumtim,
është trajnimi për marketing dhe shitje, ku 41% e NVM-ve të raportuara në SEECEL kanë deklaruar që
kanë shumë nevojë për këtë trajnim, 40% e kanë vlerësuar deri diku të nevojshëm, derisa 38% nga NVM-
të e anketuara në këtë hulumtim, e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm, si dhe 10% e tyre deri diku të
nevojshëm.6
6 SEECEL: ”Training needs analysis for SMEs” – Western Balkans and Turkey’s experience (2015) p.38
Trajnimet e kërkuara
Raporti nga SEECEL 2015,
për vendet e Ballkanit
Perëndimor dhe Turqisë,
përfshirë Kosovën
Raporti ANT 2017 -
Kosovë
1 2 1 2
Marketing dhe shitje 40% 41% 10% 38%
Menaxhimi kualitativ dhe standardet 39% 41% 5% 9%
Vlerësimi i tregut 41% 39% 4% 12%
Planifikimi strategjik dhe organizimi 37% 39% 13% 20%
Komunikimi dhe gjuhët e huaja 37% 35% 4% 17%
Menaxhimi i burimeve njerëzore 40% 34% 5% 8%
Menaxhimi financiar dhe kontabiliteti 39% 34% 8% 12%
Teknologjia e informacionit dhe komunikimit 49% 32% 2% 5%
Energjia efiçiente 36% 31% 3% 3%
Faqe | 12 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
2. METODOLOGJIA E HULUMTIMIT
Anketimi i NVM-ve është zhvilluar nëpërmjet pyetësorit, i cili është hartuar posaçërisht për këtë hulumtim
nga kompania konsulente D&D Business Support Center dhe është aprovuar nga Agjencia për Investime
dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në Kosovë (KIESA). Anketa e realizuar ka mundësuar gjenerimin e të
dhënave të rëndësishme statistikore dhe opinione të ndryshme, që krijojnë mundësi për të bërë vlerësime,
analiza të trendeve zhvillimore, analiza krahasuese midis sektorëve të NVM-ve në periudha të ndryshme
kohore për burimet njerëzore në NVM, përkatësisht identifikimin e nevojave për ngritjen e kapaciteteve të
tyre.
Pyetësori është dizajnuar ashtu që të sigurojë informacione të përgjithshme dhe specifike rreth analizës së
nevojave për trajnime (ANT) të NVM-ve. Pyetësori përmban gjithsej 36 pyetje, me disa nën-pyetje për
qëllimin e lartpërmendur.
Pyetësori është ndarë në tri (3) pjesë:
Pjesa I, përmban informata të përgjithshme të NVM-ve, përfshirë të dhënat e ndërmarrjes, vitin e
themelimin, sektorin, veprimtarinë, strukturën e të punësuarve sipas moshës dhe gjinisë, shkallën e
kualifikimit arsimor të punonjësve dhe certifikimin eventual të ndërmarrjes me standarde kombëtare
ose ndërkombëtare.
Pjesa II, përmban informata për trajnime paraprake të vijuara nga NVM-të, format e trajnimeve të
deritanishme (online apo fizike), efektin e trajnimeve të mbajtura në performancën e punonjësve,
mënyrën e organizimit të trajnimeve (ekspertë brenda ndërmarrjes, ekspertë vendorë apo
ndërkombëtarë), mënyrat e financimit të trajnimeve, arsyet e mos vijimit të trajnimeve dhe pengesat
që kanë hasur në procesin e punës për shkak të mungesës së trajnimeve adekuate.
Pjesa III, përmban informata rreth nevojave për trajnime në të ardhmen. Në pyetësor janë listuar
rreth 74 lloje të trajnimeve të grupuara në 3 kategori kryesore:
o Trajnime menaxheriale,
o Trajnime operative/ administrative dhe
o Trajnime profesionale/ teknike.
Realizimi i hulumtimit është bërë me metodën e intervistave direkte në mes të anketuesve dhe
respondentëve, përkatësisht me pronarët ose përfaqësuesit e NVM-ve. Pas realizimit të punës në teren,
pyetësorët janë procesuar në aplikacionin SPSS, dhe njëkohësisht është bërë kontrolli i vazhdueshëm i
përputhshmërisë së anketave të realizuara me mostrën e paracaktuar për anketim.
Në hulumtim janë përfshirë 800 ndërmarrje, sipas strukturës së mostrës së paracaktuar, si në vijim:
600 mikro-ndërmarrje, ndërmarrjet që punësojnë deri në 9 punëtorë;
o 300 Prodhuese;
o 90 Shërbyese;
o 210 Tregtare.
150 ndërmarrje të vogla, ndërmarrjet që punësojnë nga 10-49 punëtorë;
o 70 Prodhuese;
o 10 Shërbyese;
o 70 Tregtare.
Faqe | 13 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
50 ndërmarrje të mesme, ndërmarrjet që punësojnë 50-249 punëtorë.
o 35 Prodhuese;
o 5 Shërbyese;
o 10 Tregtare.
Hulumtimi është realizuar në gjithë territorin e Kosovës, ku shpërndarja mostrës është bërë në raport me
numrin e përgjithshëm të ndërmarrjeve të regjistruara në secilin regjion, dhe që ka strukturën si në vijim:
o Regjioni i Prishtinës (319),
o Regjioni i Prizrenit (89),
o Regjioni i Ferizajt (87),
o Regjioni i Gjilanit (83),
o Regjioni i Pejës (84),
o Regjioni i Gjakovës (62) dhe
o Regjioni i Mitrovicës (76).
Faqe | 14 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3. ANALIZA E TË DHËNAVE TË GJENERUARA NGA ANKETA
3.1. PJESA I - Informatat e përgjithshme mbi NVM-të
Pjesa e I-rë e pyetësorit përmban informata të përgjithshme të NVM-ve, përfshirë të dhënat e ndërmarrjes,
vitin e themelimin, sektorin, veprimtarinë, strukturën e të punësuarve sipas moshës dhe gjinisë, shkallën e
kualifikimit arsimor të punonjësve dhe certifikimin eventual të ndërmarrjes me standarde kombëtare ose
ndërkombëtare. Të dhënat e gjeneruara nga anketa e realizuar, janë paraqitur në detaje në vijim.
3.1.1. Periudha e themelimit të ndërmarrjeve
Duke u bazuar në të dhënat e gjeneruara nga anketa, është bërë klasifikimi i ndërmarrjeve në bazë të
periudhës së tyre të themelimit, përfshirë këtu periudhën para vitit 1989, nga viti 1990 deri në vitin 1999,
periudhën prej vitit 2000 deri në vitin 2010 dhe periudha e fundit prej vitit 2011deri 2017. Në tabelën 2
janë paraqitur të gjeturat e anketës në lidhje me periudhën e themelimit të NVM-ve të anketuara.
TABELA 2 - Periudha e themelimit të ndërmarrjeve
Periudha e
themelimit
Mikro E vogël E mesme Totali i
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
përgjithshëm
Para 1989 21 5 15 41 6.83% 8 0 1 9 6.00% 5 0 1 6 12.00% 56 7.00%
1990-1999 37 5 20 62 10.33% 15 2 13 30 20.00% 7 2 7 16 32.00% 108 13.50%
2000-2010 11
7 31 92 240 40.00% 32 8 38 78 52.00% 14 2 2 18 36.00% 336 42.00%
2011-2017 12
5 49 83 257 42.84% 15 0 18 33 22.00% 9 1 0 10 20.00% 300 37.50%
Total 30
0 90
21
0 600 100.0% 70 10 70 150 100.0% 35 5 10 50 100.0% 800 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Sipas të dhënave të prezantuara në figurën 1,
vërehet se përqindja më e madhe e
ndërmarrjeve të anketuara janë themeluar në
periudhën në mes viteve 2011-2017 apo38%
prej tyre, rreth 42% e ndërmarrjeve të
anketuara kanë filluar veprimtarinë e tyre
gjatë periudhës 2000-2010, derisa 13% i
takojnë periudhës së viteve 1990-1999. Pjesa
tjetër e ndërmarrjeve, apo 7% janë themeluar
para viteve të 90-ta. Nga tabela 2, mund të
vërehet se ndërmarrjet e themeluara tash e 6
vite janë kryesisht të madhësisë mikro, pjesa
më e madhe e ndërmarrjeve të themeluara
nga vitet 2000-2010 janë të madhësisë se
vogël dhe ndërmarrjet e mesme janë
kryesisht të themeluara nga viti 1990-1999.
FIGURA 1 - Periudha e themelimit të ndërmarrjeve
7%
14%
42%
38%
Para 1989
1990 - 1999
2000- 2010
2011 - 2017
Faqe | 15 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.1.2. Struktura e të punësuarve sipas moshës dhe gjinisë në NVM-të e anketuara
Në tabelën 3 dhe 4, është paraqitur në detaje struktura e moshës dhe gjinisë së të punësuarve në
ndërmarrjet e anketuara. Kjo analizë është bërë në numrin e përgjithshëm të ndërmarrjeve të anketuara, si
dhe në strukturën e ndërmarrjeve sipas madhësisë dhe sektorit. Vlen të theksohet se nga numri i
përgjithshëm i të punësuarve në ndërmarrjet e anketuara, në strukturën gjinore, dominojnë të punësuarit
meshkuj me 70.6%, ndërsa në strukturën e moshës, tek femrat dominon grupmosha 25-29 vjeç me 24.2%
dhe tek meshkujt grupmosha 30-34 vjeç me 20.1%. Detajet tjera analitike mund të shihen në tabelat
vijuese (tabelat 3 dhe 4): TABELA 3 - Struktura e të punësuarve meshkuj në NVM-të e anketuara
Grup mosha
Mikro E vogël E mesme
Total
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
18 deri 24 64 14 35 113 8.8% 142 4 73 219 11.2% 248 18 54 320 11.6% 652 10.8%
25 deri 29 166 45 68 279 21.7% 198 14 142 354 18.1% 313 62 80 455 16.4% 1088 18.1%
30 deri 34 144 34 91 269 20.9% 207 28 166 401 20.4% 423 37 80 540 19.5% 1210 20.1%
35 deri 39 113 33 63 209 16.2% 231 17 122 370 18.9% 323 62 108 493 17.8% 1072 17.8%
40 deri 44 87 15 37 139 10.7% 131 14 84 229 11.7% 324 29 48 401 14.5% 769 12.8%
45 deri 49 68 13 37 118 9.2% 97 16 91 204 10.3% 171 47 41 259 9.3% 581 9.7%
50 deri 54 54 10 36 100 7.8% 53 12 57 122 6.2% 129 30 30 189 6.8% 411 6.8%
55 deri 59 24 9 16 49 3.8% 24 0 19 43 2.2% 60 8 10 78 2.8% 170 2.8%
Mbi 60 vjet 5 2 4 11 0.9% 12 0 7 19 1.0% 28 0 8 36 1.3% 66 1.1%
Total 725 175 387 1287 100.0% 1095 105 761 1961 100.0% 2019 293 459 2771 100.0% 6019 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 4 - Struktura e të punësuarave femra në NVM-të e anketuara
Grup mosha
Mikro E vogël E mesme
Total
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
18 deri 24 41 10 38 89 16.8% 44 12 73 129 20.6% 200 3 28 231 17.2% 449 18.0%
25 deri 29 65 33 46 144 27.3% 81 19 76 176 28.1% 253 7 25 285 21.2% 605 24.2%
30 deri 34 66 13 28 107 20.2% 64 7 70 141 22.4% 220 8 33 261 19.4% 509 20.3%
35 deri 39 32 24 11 67 12.6% 32 6 32 70 11.2% 162 4 31 197 14.7% 334 13.4%
40 deri 44 26 2 13 41 7.7% 21 8 17 46 7.3% 122 0 9 131 9.7% 218 8.7%
45 deri 49 24 7 9 40 7.5% 14 2 18 34 5.4% 113 6 3 122 9.1% 196 7.8%
50 deri 54 17 2 6 25 4.7% 10 0 6 16 2.6% 82 0 5 87 6.5% 128 5.1%
55 deri 59 10 1 4 15 2.8% 14 0 0 14 2.2% 16 0 4 20 1.5% 49 2.0%
Mbi 60 vjet 1 0 1 2 0.4% 1 0 0 1 0.2% 9 0 1 10 0.7% 13 0.5%
Total 282 92 156 530 100.0% 281 54 292 627 100.0% 1177 28 139 1344 100.0% 2501 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Faqe | 16 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Në figurën 2, është pasqyruar pjesëmarrja e punëtorëve në baza gjinore, të ndara në grup mosha të
ndryshme, ku vërehet një numër dukshëm më i lartë i gjinisë mashkullore me 70.6% nga numri i
përgjithshëm, derisa, numri i femrave të punësuara në NVM, është gjetur të jetë rreth 29.4% nga numri i
përgjithshëm.
FIGURA 2 - Të punësuarit në NVM sipas moshës dhe gjinisë
3.1.3. Struktura e të punësuarve sipas kualifikimit arsimor në NVM-të e
anketuara
Nga këndvështrimi i shkallës së kualifikimit arsimor, ky hulumtim nxjerr në pah se shkollimi i mesëm
prinë me 68.1%, i pasuar me të punësuarit me arsimim të lartë me 19.9% e të punësuarve në NVM-ve të
anketuara.
Në tabelën 5, është paraqitur shkalla e kualifikimit arsimor në bazë të madhësisë dhe sektorit të
ndërmarrjeve të anketuara.
TABELA 5 - Struktura e të punësuarve sipas kualifikimit arsimor
Shkalla e kualifikimit
arsimor
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Arsim Fillor 56 9 11 76 4.2% 123 15 77 215 8.3% 260 19 43 322 7.8% 613 7.2%
Arsim i Mesëm 712 182 340 1234 67.9% 975 95 666 1736 67.1% 2179 251 403 2833 68.9% 5803 68.1%
Arsim i Lartë 221 62 177 460 25.3% 220 36 270 526 20.3% 559 32 122 713 17.3% 1699 19.9%
Arsim Pasuniversitar 18 14 15 47 2.6% 58 14 40 112 4.3% 197 19 30 246 6.0% 405 4.8%
Total 1007 267 543 1817 100% 1376 160 1053 2589 100% 3195 321 598 4114 100% 8520 100%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Prej 18 deri 24 vjet
Prej 25 deri 29 vjet
Prej 30 deri 34 vjet
Prej 35 deri 39 vjet
Prej 40 deri 44 vjet
Prej 45 deri 49 vjet
Prej 50 deri 54 vjet
Prej 55 deri 59 vjet
Mbi 60 vjet
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
Femra
Meshkuj
Faqe | 17 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Shkalla e arsimimit për të punësuarit në
NVM-të e anketuara, për qëllime të
këtij hulumtimi është ndarë në katër
shkallë kualifikimesh arsimore të
pasqyruara në figurën 3.
Siç u përmend më lartë, të dhënat e
këtij hulumtimi tregojnë për
dominimin të konsiderueshëm të
arsimimit të mesëm, me një pjesëmarrje
prej 68.1% të numrit të përgjithshëm të
punësuarve.
FIGURA 3 - Struktura e të punësuarve sipas kualifikimit arsimor
3.1.4. Certifikimi i ndërmarrjeve të anketuara me standarde kombëtare apo
ndërkombëtare
Rezultatet nga ky hulumtim, tregojnë për një përqindje shumë të ulët të aplikimit të standardeve të
cilësisë tek NVM-të e anketuara, respektivisht certifikimit me këto standarde. Shumica absolute e NVM-
ve të anketuara, apo 95% prej tyre kanë deklaruar se nuk janë të certifikuara me asnjë lloj standardi.
Tabela 6, pasqyron të gjeturat lidhur me numrin e ndërmarrjeve të certifikuara me standarde kombëtare
apo ndërkombëtare.
TABELA 6 - Certifikimit i NVM-ve të anketuara me standarde kombëtare/ ndërkombëtare
Certifikimi
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Jo 295 86 209 590 98.00% 58 10 70 138 92.00% 18 4 9 31 62.00% 759 95.00%
Po 5 4 1 10 2.00% 12 0 0 12 8.00% 17 1 1 19 38.00 % 41 5.00%
Total 300 90 210 600 100.0% 70 10 70 150 100.0% 35 5 10 50 100.0% 800 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga numri i përgjithshëm prej 800
NVM-ve, vetëm 41 prej tyre, apo 5% e
ndërmarrjeve, kanë deklaruar se janë të
certifikuara me standarde, prej tyre 31
ndërmarrje kanë të integruara sistemin e
standardeve ISO, ndërsa 10 ndërmarrje
të tjera kanë standarde HACCAP, CE
apo standarde tjera, derisa 95% nuk
janë të pajisura me ndonjë standard, apo
janë në proces e sipër për t’u
certifikuar.
FIGURA 4 - Certifikimit i NVM-ve me standarde kombëtare/ ndërkombëtare
7%
68%
19.9%
5%
Arsim fillor
Arsim i mesëm
Arsim i lartë
Arsim Pasuniversitar
95%
5%
Jo Po
Faqe | 18 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2. PJESA II – Trajnimet e vijuara nga ndërmarrjet
Pjesa e dytë e këtij hulumtimi, përmban informata për trajnimet paraprake, të vijuara nga NVM-të e
anketuara, format e trajnimeve të deritanishme (online apo fizike), efektin e trajnimeve të vijuara në
performancën e punonjësve, mënyrën e organizimit të trajnimeve (ekspertë brenda ndërmarrjes, ekspertë
vendorë apo ndërkombëtarë), mënyrat e financimit të trajnimeve, arsyet e mos vijimit të trajnimeve dhe
sfidat që kanë hasur NVM-të për shkak të mungesës së trajnimeve adekuate.
3.2.1. Menaxhimi i burimeve njerëzore në ndërmarrjet e anketuara
Tabela 7, pasqyron aspektin e menaxhimit të burimeve njerëzore, nëse ky menaxhim bëhet nga pronari,
drejtori, apo departamenti i burimeve njerëzore. Nga rezultatet e paraqitura në tabelën e mëposhtme,
shihet se mikro-ndërmarrjet kanë një strukturë më të thjeshtë organizative dhe burimet njerëzore
menaxhohen nga vet pronari, për dallim nga ndërmarrjet e mesme, të cilat kanë një strukturë relativisht
më të avancuar organizative.
TABELA 7 - Menaxhimi i burimeve njerëzore në 800 NVM-të e anketuara.
Përgjegjës për burime
njerëzore
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pronari 299 90 205 594 99.00% 62 10 60 132 88.00
% 22 3 9 34 68.00% 760 95.00%
Drejtori (I ndryshëm
nga pronari) 1 0 4 5 1.00% 6 0 8 14 9.30% 8 1 0 9 18.00 % 28 3.50%
Departamenti për B.
Njerëzore 0 0 1 1 0.00% 2 0 2 4 2.70% 5 1 1 7 14.00% 12 1.50%
Total 300 90 210 600 100.0% 70 10 70 150 100.0
% 35 5 10 50 100% 800 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga figura 5, mund të shihet se përgjegjësia
për menaxhimin e burimeve njerëzore në
NVM-të e anketuara dominohet nga
pronarët, me ç’rast në 95% të ndërmarrjeve
të anketuara përgjegjës është vet pronari, në
3% është drejtori dhe vetëm në 2% janë
departamentet e burimeve njerëzore. Nëse e
analizojmë përgjegjësinë e udhëheqjes së
burimeve njerëzore në bazë të madhësisë së
ndërmarrjeve, tek mikro ndërmarrjet
përgjegjësia bie tek: pronari në 99% të
rasteve, tek ndërmarrjet e vogla 88%, ndërsa
tek ndërmarrjet e mesme vërehet një
përqindje më e ulët e përgjegjësisë së
pronarit dhe një përqindje më e larte e
drejtorëve dhe departamenteve te burimeve
njerëzore. Kjo tregon se ndërmarrjet më të
mëdha, kanë struktura organizative më të
avancuara menaxheriale.
FIGURA 5 - Menaxhimi i burimeve njerëzore në NVM
95%
3%
2%
Pronari
Drejtori (I ndryshëm nga pron.)
Departamenti për B. Njerëzore
Faqe | 19 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.2. Trajnimi i të punësuarve në të kaluarën
Në tabelën 8, është paraqitur numri i ndërmarrjeve që kanë vijuar trajnime në të kaluarën, ku nga gjithsej
800 NVM të anketuara, rezulton se 248 apo 31% prej tyre, kanë vijuar ndonjë trajnim në të kaluarën.
Nga pika 3.2.2 deri tek pika 3.2.9 janë trajtuar vetëm përgjigjet e 248 ndërmarrjeve, që kanë deklaruar se
kanë vijuar trajnime në të kaluarën.
TABELA 8 - Pjesëmarrja e punëtorëve në trajnime në të kaluarën
Trajnime të
mbajtura
më herët
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Jo 215 55 171 441 73.5% 42 6 46 94 62.7% 9 2 6 17 34% 552 69%
Po 85 35 39 159 26.5% 28 4 24 56 37.3% 26 3 4 33 66% 248 31%
Total 300 90 210 600 100% 70 10 70 150 100% 35 5 10 50 100% 800 100%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga anketimi i zhvilluar, rezulton se
69% të NVM-ve të anketuara nuk kanë
vijuar trajnime në të kaluarën, ndërsa
31% e tyre kanë vijuar ndonjë lloj
trajnimi. Analizuar më tutje, rezultatet
tregojnë se: tek ndërmarrjet mikro,
vetëm 26.5% prej tyre kanë vijuar
trajnime në të kaluarën, tek ndërmarrjet
e vogla 37.3%, ndërsa ndërmarrjet e
mesme kanë përqindje më të lartë të
vijimit së trajnimeve, me rreth 66%.
FIGURA 6 - Pjesëmarrja e punëtorëve në trajnime të mëhershme
69%
31% Jo
Po
Faqe | 20 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.3. Llojet e trajnimeve të vijuara në të kaluarën, nga punëtorët e
ndërmarrjeve të anketuara
Varësisht nga veprimtaria që zhvillojnë ndërmarrjet, kanë variuar edhe trajnimet që ato i kanë vijuar deri
më tani. Në tabelën e mëposhtme (Tabela 9), janë pasqyruar trajnimet më të vijuara nga 248 NVM-të e
anketuara, të cilat kanë deklaruar se të punësuarit e tyre kanë vijuar ndonjë trajnim në të kaluarën. TABELA 9 - Llojet e trajnimeve të mbajtura deri tani nga punëtorët e NVM-ve
10 Trajnimet më të vijuara nga bizneset Nr. i bizneseve
1 Trajnime profesionale 27
2 Menaxhimi i biznesit 23
3 Rrobaqepësi, dizajn mode 22
4 Marketing 17
5 Kontabilitet 17
6 Trajnime të shitjes 16
7 Trajnime të estetikës 16
8 Ndërmarrësi 14
9 Linja e prodhimit 13
10 Plan biznesi 11 Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga tabela 9, vërehet se trajnimet më të vijuara nga punëtorët e ndërmarrjeve të anketuara, janë trajnimet
profesionale (27), trajnimet për menaxhim biznesi (23), për rrobaqepësi dhe dizajn të modës (22),
marketing (17), kontabilitetet (17), shitje (16), estetikë (16), ndërmarrësi (14), linja të prodhimit (13) dhe
trajnime për plan biznesi (11). Përveç trajnimeve të listuara në tabelën 9, 72 ndërmarrje të anketuara
kanë deklaruar që kanë vijuar edhe trajnime të tjera, varësisht nga aktiviteti i tyre afarist, si trajnime për
ueb dizajn, riparim të stolive, punë dore, farmaci, etj.
FIGURA 7 - Llojet e trajnimeve të mbajtura deri tani nga punëtorët e NVM-ve
27
23
22
17
17
16
16
14
13
11
0 5 10 15 20 25 30
Trajnime profesionale
Menaxhimi I biznesit
Rrobaqepësi, dizajn mode
Marketing
Kontabilitet
Trajnime të shitjes
Trajnime të estetikës
Ndërmarrësi
Linja e prodhimit
Plan biznesi
Faqe | 21 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.4. Ndikimi i trajnimeve në performancën e të punësuarve
Duke marrë parasysh se qëllimi i trajnimit të punonjësve në ndërmarrje, është ngritja e performancës së
punëtorëve dhe rrjedhimisht rritja e qëndrueshmërisë dhe konkurrushmërisë së ndërmarrjeve, përmes
këtij hulumtimi, është trajtuar edhe efekti i trajnimeve të realizuara më parë, në ngritjen e performancës
së punëtorëve. Të gjeturat nga ky këndvështrim, janë pasqyruar në tabelën 10.
TABELA 10 - Ndikimi i trajnimeve në performancën e të punësuarve
Sa kanë shtuar
trajnimet
përformanën e të
punësuarve?
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Shumë 49 15 21 85 53.46% 14 2 12 28 50.0% 13 1 4 18 54.55% 131 52.82%
Mesatarisht 30 15 18 63 39.62% 10 2 11 23 41.1% 12 2 0 14 42.42% 100 40.32%
Pak 6 3 1 10 6.29% 3 0 1 4 7.1% 1 0 0 1 3.03% 15 6.05%
Aspak 0 1 0 1 0.63% 1 0 0 1 1.8% 0 0 0 0 0.0% 2 0.81%
Total 85 34 40 159 100.0% 28 4 24 56 100% 26 3 4 33 100.0% 248 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Figura 8, tregon se shumica e
ndërmarrjeve, ose 53% prej tyre, kanë
vlerësuar trajnimet e vijuara si shumë
efektive, ndërsa 40% e të anketuarve
kanë dhëne vlerësim mesatarisht për
trajnimet e vijuara. Vetëm 6% kanë
thënë se trajnimet e vijuara kanë qenë
pak të efektshme dhe 1% i kanë
vlerësuar si aspak të efektshme.
FIGURA 8 - Ndikimi i trajnimeve në performancën e punëtorëve
53% 40%
6%
1%
Shumë
Mesatarisht
Pak
Aspak
Faqe | 22 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.5. Forma e organizimit të trajnimeve (fizike/online)
Nga aspekti i mënyrës së organizimit apo realizimit të trajnimeve në të kaluarën (trajnime fizike apo
online), nga ky hulumtim rezulton se në të kaluarën kanë dominuar trajnimet fizike me 92.3%. Rezultatet
më të detajuara mund të shihen në tabelën 11:
TABELA 11 - Forma e organizimit të trajnimeve
Në çfarë forme kanë
qenë trajnimet e
deritanishme?
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Fizike 80 31 34 145 91.20% 27 3 22 52 92.86% 25 3 4 32 97.00% 229 92.30%
Online 1 0 1 2 1.30% 1 0 0 1 1.79% 0 0 0 0 0.00% 3 1.20%
Fizike dhe Online 4 3 5 12 7.50% 0 1 2 3 5.35% 1 0 0 1 3.00% 16 6.50%
Total 85 34 40 159 100.0% 28 4 24 56 100.0% 26 3 4 33 100.0% 248 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
FIGURA 9 - Forma e organizimit të trajnimeve
Trajnimet që 248 ndërmarrjet i kanë vijuar në të kaluarën, janë mbajtur në formë fizike (salla, klasa) ose
në formën online. Rezultatet e këtij hulumtimi tregojnë se: 92% e ndërmarrjeve kanë vijuar trajnimet në
formë fizike, 1% në formë online dhe 7% në forme të kombinuar (fizike dhe online). Vlen të ceket se
pjesa më e madhe, apo 7% e ndërmarrjeve që kanë vijuar trajnime të kombinuara (fizike dhe online),
janë ndërmarrjet mikro.
92%
1% 7%
Fizike
Online
Fizike dhe Online
Faqe | 23 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.6. Ndikimi i trajnimeve online në performancën e të punësuarve në NVM-të
e anketuara
Të gjeturat e këtij hulumtimi tregojnë për një përqindje shumë të vogël të ndërmarrjeve, të cilat kanë
vijuar ndonjë trajnim online në të kaluarën, (vetëm 2.37% prej tyre).
Detajet e vlerësimit të NVM-ve të anketuara, lidhur me shkallën e ndikimit të trajnimeve në
performancën e të punësuarve në NVM, janë paraqitur në tabelën 12, ku vlen të theksohet se 58 % prej
tyre, i kanë vlerësuar trajnimet paraprake si shumë të efektshme.
TABELA 12 - Ndikimi i trajnimeve online në performancën e të punësuarve.
Trajnimet online,
sa kanë qenë të
efektshme?
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Shumë 3 1 6 10 71.43% 0 0 1 1 25.00% 0 0 0 0 0.00% 11 57.90%
Mesatarisht 1 2 0 3 21.43% 0 1 2 3 75.00% 1 0 0 1 100.0% 7 36.80%
Pak 1 0 0 1 7.14% 0 0 0 0 0.00% 0 0 0 0 0.00% 1 5.30%
Aspak 0 0 0 0 0.00% 0 0 0 0 0.00% 0 0 0 0 0.00% 0 0.00%
Total 5 3 6 14 100.0% 0 1 3 4 100.0% 1 0 0 1 100.0% 19 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Lidhur me efektet e trajnimeve online
në performancën e punëtorëve të
trajnuar, 58% e ndërmarrjeve të
anketuara, këtë formë të trajnimeve e
kanë vlerësuar si shumë efektive në
ngrijën performancës së punëtorëve të
tyre, 37% e NVM-ve e kanë vlerësuar
me mesatarisht, ndërsa vetëm 5% e
kanë vlerësuar si pak të efektshme,
ndërkohë që nuk ka pasur ndërmarrje që
trajnimet online i kanë vlerësuar si
aspak të suksesshme.
FIGURA 10 - Ndikimi i trajnimeve online në performancën e të punësuarve
58%
37%
5% 0%
Shumë
Mesatarisht
Pak
Aspak
Faqe | 24 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.7. Mënyra e organizimit të trajnimeve
Nga këndvështrimi i organizimit të trajnimeve, me ekspertë të brendshëm (brenda ndërmarrjes) dhe/apo
të jashtëm (ekspertë jashtë ndërmarrjes), rezulton se 46% e ndërmarrjeve të anketuara, të cilat kanë
realizuar trajnime për stafin e ndërmarrjeve të tyre, i kanë realizuar ato me ekspertë jashtë ndërmarrjes
(ekspertë vendorë). Më detajisht, rezultatet krahasuese në këtë aspekt, mund të shihen në tabelën vijuese
(tabela 13):
TABELA 13 - Organizimi i trajnimeve
Si kanë qenë të organizuara
trajnimet?
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Të brendshme - të ofruara
nga stafi i ndërmarrjes 14 3 2 19 12.3% 6 3 1 10 16.1% 7 1 1 9 29.0% 38 15.3%
Të jashtme - të ofruara
jashtë ndërmarrjes nga
ekspertë vendorë
51 21 17 89 57.4% 10 0 9 19 30.6% 5 1 0 6 19.4% 114 46.0%
Të jashtme - të ofruara
jashtë ndërmarrjes nga
ekspertë ndërkombëtarë
8 1 13 22 14.2% 4 2 7 13 21.0% 2 1 0 3 9.7% 38 15.3%
Të kombinuara 11 8 6 25 16.1% 11 1 8 20 32.3% 10 0 3 13 41.9% 58 23.4%
Total 84 33 38 155 100% 31 6 25 62 100% 24 3 4 31 100% 248 100%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
FIGURA 11 - Organizimi i trajnimeve
Në bazë të të dhënave të nxjerra nga hulumtimi, është vërejtur se 15% e ndërmarrjeve kanë organizuar
trajnime të brendshme (me ekspertë brenda ndërmarrjes). Numër më i madh i trajnimeve janë trajnime të
jashtme, me ekspertë vendorë, me rreth 46%, ndërsa 15% janë trajnime të jashtme, me ekspertë
ndërkombëtarë, si dhe 24% e trajnimeve janë organizuar me kombinim të ekspertëve vendorë dhe
ndërkombëtarë, nga brenda ose jashtë ndërmarrjes.
15%
46%
15%
24% Të brendshme - të ofruara nga stafi I ndërmarrjes
Të jashtme - të ofruara jashtë ndërmarrjes nga ekspertë vendorë
Të jashtme - të ofruara jashtë ndërmarrjes nga ekspertë
ndërkombëtar
Të kombinuara
Faqe | 25 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.8. Burimi kryesor i financimit të trajnimeve në të kaluarën
Nga aspekti i burimeve të financimit të trajnimeve, rezulton se pjesa më e madhe e ndërmarrjeve të
anketuara, apo 57% prej atyre ndërmarrjeve që kanë trajnuar punëtorët e tyre në të kaluarën, financimin
e trajnimeve e kanë realizuar nga burimet vetanake, respektivisht buxheti i ndërmarrjes.
Më detajisht, burimet e financimit të trajnimeve në të kaluarën, janë pasqyruar në tabelën 14.
TABELA 14 - Burimi kryesor i financimit të trajnimeve
Cili ka qenë burimi
kryesor i financimit
të trajnimeve?
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Vetanake 38 16 24 78 48.40% 17 4 18 39 70.91% 21 1 4 26 81.25% 143 57.70%
Të punësuarit 9 5 4 18 11.20% 3 0 1 4 7.28% 2 0 0 2 6.25% 24 9.70%
Institucionet
publike 17 8 4 29 18.00% 1 0 2 3 5.45% 2 0 0 2 6.25% 34 13.70%
Organizata
ndërkombëtare 21 5 7 33 20.50% 4 0 2 6 10.91% 1 0 0 1 3.12% 40 16.10%
Tjetër 1 2 0 3 1.90% 2 0 1 3 5.45% 0 1 0 1 3.13% 7 2.80%
Total 86 36 39 161 100.0% 27 4 24 55 100.0% 26 2 4 32 100.0% 248 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga figura 12, vërehet se 57% e
ndërmarrjeve të anketuara, kanë
përdorur burimet financiare vetanake
për organizimin e trajnimeve të
nevojshme, kurse 16% e tyre kanë
siguruar fonde nga organizatat
ndërkombëtare, nga institucionet
publike 14%, nga vet të punësuarit 10%,
si dhe nga burime të tjera (zakonisht
nga selia qendrore e përfaqësisë) 3%.
Gjithashtu, nëse shikohet struktura e
financimeve në bazë të madhësisë se
ndërmarrjeve, vërehet një strukturë e
ngjashme, ku burimet financiare
vetanake dominojnë si tek ndërmarrjet
mikro, ashtu edhe tek ato të vogla dhe të
mesme.
FIGURA 12 - Burimi kryesor i financimit të trajnimeve
57%
10%
14%
16% 3%
Vetanake Të punësuarit
Institucionet publike Organizata ndërkombëtare
Tjetër
Faqe | 26 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.9. Vlerësimi i përfitimeve nga trajnimet në raport me kostot e trajnimeve
Siç është cekur më lartë, ndërmarrjet që për organizimin e trajnimeve kanë përdorur buxhetin vetanak,
janë gjithsej 143 ndërmarrje apo 57% prej tyre, nga gjithsej 248 ndërmarrje që kanë trajnuar punëtorët në
të kaluarën. Lidhur me shkallën e kënaqshmërisë së NVM-ve të anketuara me përfitimet nga trajnimet në
raport me koston e organizimit të tyre, është paraqitur tabela 15, me të dhënat në vijim:
TABELA 15 - Vlerësimi i përfitimeve në raport me kostot për trajnime nga respodentët
Nëse ka qenë
financim vetanak, sa
ka qenë i
kushtueshme në
raport me përfitimet?
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Shumë 1 2 3 6 7.79% 0 0 0 0 0.00% 2 0 1 3 10.70% 9 6.29%
Mesatarisht 13 7 13 33 42.86% 12 1 14 27 71.06% 10 0 1 11 39.30% 71 49.66%
Pak 15 4 3 22 28.57% 3 1 2 6 15.79% 6 1 1 8 28.60% 36 25.17%
Aspak 3 1 2 6 7.79% 0 1 1 2 5.26% 2 0 1 3 10.70% 11 7.69%
Pa përgjigje 7 2 1 10 12.99% 1 1 1 3 7.89% 3 0 0 3 10.70% 16 11.19%
Total 39 16 22 77 100.0% 16 4 18 38 100.0% 23 1 4 28 100.0% 143 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Siç shihet nga të dhënat e nxjerra nga
anketa dhe të paraqitura në figurën 13,
pjesa më e madhe e ndërmarrjeve të
anketuara, rreth 50%, i vlerësojnë
trajnimet e organizuara si mesatarisht të
kushtueshme në raport me përfitimet e
marra nga ato, ndërsa 25% e të
anketuarve i vlerësojnë më pak të
kushtueshme, 8% aspak të kushtueshme,
6% shumë të kushtueshme dhe 11% nuk
kanë dhënë përgjigje.
Shikuar nga madhësia e ndërmarrjeve
vërehet një strukturë e përafërt e
përgjigjeve tek të tri llojet e
ndërmarrjeve, si te ndërmarrjet mikro, te
vogla dhe të mesme, ku dominon
përgjigja e vlerësimit mesatarisht e
kushtueshme, e që pasohet nga përgjigja
pak të kushtueshme.
FIGURA 13 - Vlerësimi i përfitimeve në raport me kostot për trajnime nga
respodentët
6%
50% 25%
8% 11%
Shumë
Mesatarisht
Pak
Aspak
Pa përgjigje
Faqe | 27 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.10. Arsyet e mos-vijimit së trajnimeve në të kaluarën
Nga mostra e hulumtimit prej 800 ndërmarrjeve, 552 ndërmarrje apo 69% e ndërmarrjeve të anketuara,
janë deklaruar se nuk kanë vijuar ndonjë trajnim në të kaluarën. Gjatë hulumtimit janë analizuar arsyet e
mos vijimit së trajnimeve dhe në bazë të vlerësimeve që ndërmarrjet kanë dhënë në këtë pyetje, rezulton
se 42% prej tyre, nuk i kanë vlerësuar të nevojshme trajnimet, pasuar me përgjigjet e tjera të pasqyruara në
tabelën vijuese (Tabela 16):
TABELA 16 - Arsyet e mos-vijimit së trajnimeve
Arsyet e mos vijimit së
trajnimeve më herët
Mikro E vogël E mesme
Totali i
përgjithshëm
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Kostoja e lartë 15 8 8 31 7.00% 4 1 3 8 8.50% 1 0 1 2 11.80% 41 7.40%
Nuk janë vlerësuar të
nevojshme trajnimet 93 16 75 184 41.70% 17 5 20 42 44.70% 6 1 3 10 58.80% 236 42.80%
Nuk kemi pasur
njohuri rreth
mundësive të
trajnimeve
69 18 62 149 33.80% 14 0 14 28 29.80% 2 1 1 4 23.50% 181 32.80%
Nuk na janë përshtatur
mundësitë e ofruara
për trajnime
27 6 14 47 10.70% 7 0 4 11 11.70% 0 0 1 1 5.90% 59 10.70%
Tjetër 11 6 13 30 6.80% 0 0 5 5 5.30% 0 0 0 0 0.00% 35 6.30%
Total 215 54 172 441 100.0% 42 6 46 94 100.0% 9 2 6 17 100% 552 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga hulumtimi është vërejtur se, arsyeja e mos vijimit së trajnimeve, tek një numër i madh i
ndërmarrjeve apo 43% prej tyre, është se nuk i kanë vlerësuar të nevojshëm trajnimet, 33% kanë
deklaruar se nuk kanë pasur njohuri rreth mundësive të trajnimeve, 11% prej tyre se nuk iu janë
përshtatur mundësitë e ofruara për trajnime, 7% se kostot kanë qenë të larta, ndërsa 6% kanë dhënë
përgjigje të tjera.
FIGURA 14 - Arsyet e mos-vijimit së trajnimeve
7%
43%
33%
11% 6% Kostoja e lartë
Nuk janë vlerësuar të nevojshme trajnimet
Nuk kemi pasur njohuri rreth mundësive të trajnimeve
Nuk na janë përshtatur mundësitë e ofruara për trajnime
Tjetër
Faqe | 28 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.2.11. Pengesat dhe vështirësitë në procesin e punës dhe sfidat e NVM-ve nga
mungesa e pjesëmarrjes në trajnime
Me qëllim të identifikimit të vështirësive, që ndërmarrjet i hasin nga mungesa e pjesëmarrjes në trajnime,
është bërë analiza vijuese, nga rezulton se shitjet e pamjaftueshme janë sfida kryesore për NVM-të.
Lidhur me këtë çështje, renditja e vlerësimeve të ndërmarrjeve të anketuara është pasqyruar në tabelën
17.
TABELA 17 - Pengesat/ vështirësitë në procesin e punës dhe sfidat që NVM-të i hasin nga mungesa e trajnimeve
Cilat janë pengesat/
vështirësitë
Mikro E vogël E mesme
Total
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
To
tal
Menaxhim i dobët i
ndërmarrjes 1 3 4 8 1.82% 0 1 1 2 2.13% 0 0 0 0 0.00% 10 1.81%
Mungesa e kontrollit
adekuat 8 3 7 18 4.09% 6 0 3 9 9.57% 0 0 1 1 5.56% 28 5.07%
Shitjet e pa
mjaftueshme 82 18 76 176 40.00% 11 0 11 22 23.40% 3 1 1 5 27.78% 203 36.78%
Marketingu jo adekuat 30 12 29 71 16.14% 7 1 11 19 20.22% 1 0 0 1 5.55% 91 16.49%
Rendimenti dhe
eficenca në prodhim/
shërbime
16 3 2 21 4.77% 7 2 2 11 11.70% 4 0 0 4 22.22% 36 6.52%
Tjetër 7 2 4 13 2.95% 3 0 2 5 5.32% 0 0 0 0 0.00% 18 3.26%
Pa përgjigje 70 14 49 133 30.23% 8 2 16 26 27.66% 2 1 4 7 38.89% 166 30.07%
Total 214 55 171 440 100.0% 42 6 46 94 100.0% 10 2 6 18 100.0% 552 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga ndërmarrjet e anketuara, 37% e tyre deklarojnë se vështirësitë që i hasin në punë nga mungesa e
pjesëmarrjes në trajnime, janë shitjet e pamjaftueshme, ndërsa 16.5% e tyre theksojnë mungesën e
marketingut adekuat.
Pengesat tjera të përmendura nga NVM-të e anketuara kanë qenë menaxhimi i dobët i ndërmarrjes (2%),
mungesa e kontrollit adekuat (5%), rendimenti dhe efikasiteti në prodhim apo shërbime (3%), dhe të tjera
(3%), ndërsa në anën tjetër, 30% e NVM-ve nuk janë përgjigjur në këtë pyetje.
FIGURA 15 - Pengesat/ vështirësitë në procesin e punës dhe sfidat që NVM-të i hasin nga mungesa e trajnimeve
2%
5%
37%
16% 7%
3%
30%
Menaxhim i dobët i ndërmarrjes
Mungesa e kontrollit adekuat
Shitjet e pa mjaftueshme
Marketingu jo adekuat
Rendimenti dhe eficenca në prodhim/ shërbime
Tjetër
Pa përgjigje
Faqe | 29 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.3. PJESA III - Nevoja e NMV-ve për trajnime në të ardhmen
Pjesa III, e pyetësorit dhe rrjedhimisht e këtij hulumtimi, përmban informata rreth nevojave të NVM-ve
për trajnime në të ardhmen, ku janë listuar 74 lloje të trajnimeve të propozuara në 3 kategori kryesore:
o Trajnime menaxheriale;
o Trajnime operative/ administrative; dhe
o Trajnime profesionale/ teknike.
Vlerësimi i nevojave të NVM-ve për trajnimet e mësipërme, është realizuar përmes tri (3) shkallëve të
vlerësimit, ku:
o 0 - Nënkupton që ndërmarrjet nuk kanë nevojë për trajnime;
o 1 - Nënkupton që ndërmarrjet deri diku kanë nevojë për trajnime; dhe
o 2 - Nënkupton që ndërmarrjet kanë shumë nevojë për trajnime.
Në vijim të këtij raporti, është analizuar në detaje nevoja e NVM-ve për këto trajnime, si dhe janë
identifikuar nevojat e menjëhershme dhe nevojat afatgjate të NVM-ve për trajnime.
3.3.1. Nevoja e ndërmarrjeve për trajnime menaxheriale
Në pjesën e trajnimeve menaxheriale, janë përzgjedhur gjithsej 37 trajnime, të cilat janë cilësuar si më
të rëndësishmet e kësaj fushe, ku të njëjtat janë ndarë në gjashtë (6) grupe kryesore të trajnimeve, duke
përfshirë:
o Trajnimet menaxheriale;
o Burimet njerëzore;
o Prokurim publik dhe tenderim;
o Menaxhim financiar;
o Vlerësim i tregut; dhe
o Marketing.
Në këtë pjesë, është analizuar nevoja e NVM-ve të anketuara për trajnime menaxheriale dhe janë
identifikuar nevojat e menjëhershme dhe ato afatgjate të ndërmarrjeve për këto trajnime.
3.3.1.1. Nevoja për trajnime menaxheriale
Në kategorinë e trajnimeve menaxheriale, janë përfshirë trajnimet si: menaxhimi i përgjithshëm i
ndërmarrjes, planifikimi strategjik dhe organizimi, përpilimi i planit të biznesit, vendimmarrja
menaxheriale, e të ngjashme. Në tabelat 18, 19 dhe 20, janë listuar trajnimet e ofruara në këtë fushë, si
dhe nevoja e NVM-ve të anketuara për të vijuar këto trajnime:
TABELA 18 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime menaxheriale
Faqe | 30 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TRAJNIMET MENAXHERIALE
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikim strategjik dhe organizim 209 43 48 67 7 16 138 29 43 69.00% 13.17% 17.83%
Plan biznesi 166 33 101 51 6 33 115 30 65 55.33% 11.50% 33.17%
Menaxhimi i përgjithshëm i
ndërmarrjes 223 23 54 66 7 17 143 18 49 72.00% 8.00% 20.00%
Vendimmarrja menaxheriale 267 15 18 84 3 3 188 6 16 89.83% 4.00% 6.17%
Menaxhimi kualitativ dhe ndërmarrja 267 10 23 83 3 4 188 7 15 89.67% 3.33% 7.00%
Menaxhimi dhe vlerësimi i riskut 273 12 15 85 1 4 194 9 7 92.00% 3.67% 4.33%
Prezantim dhe përfqësim biznesi 252 12 36 77 2 11 168 9 33 82.83% 3.83% 13.33%
Ndjekja e rekomandimeve të
auditorëve 291 5 4 86 2 2 203 3 4 96.67% 1.67% 1.67%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 19 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime menaxheriale
TRAJNIMET MENAXHERIALE
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikim strategjik dhe organizim 40 6 24 6 1 3 45 10 15 60.67% 11.33% 28.00%
Plan biznesi 41 7 22 6 1 3 47 9 14 62.67% 11.33% 26.00%
Menaxhimi i përgjithshëm i ndërmarrjes 44 6 20 7 0 3 44 8 18 63.33% 9.33% 27.33%
Vendimmarrja menaxheriale 54 4 12 6 2 2 53 9 8 75.33% 10.00% 14.67%
Menaxhimi kualitativ dhe ndërmarrja 58 3 9 8 1 1 54 6 10 80.00% 6.67% 13.33%
Menaxhimi dhe vlerësimi i riskut 60 5 5 8 1 1 60 4 6 85.33% 6.67% 8.00%
Prezantim dhe përfqësim biznesi 50 3 17 10 0 0 48 8 14 72.00% 7.33% 20.67%
Ndjekja e rekomandimeve të auditorëve 66 2 2 9 0 1 67 0 3 94.67% 1.33% 4.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 20 – Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime menaxheriale
TRAJNIMET MENAXHERIALE
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikim strategjik dhe organizim 21 7 7 3 1 1 6 2 2 60.00% 20.00% 20.00%
Plan biznesi 20 9 6 4 0 1 7 2 1 62.00% 22.00% 16.00%
Menaxhimi i përgjithshëm i ndërmarrjes 21 6 8 4 0 1 5 1 4 60.00% 14.00% 26.00%
Vendimmarrja menaxheriale 26 6 3 4 1 0 8 1 1 76.00% 16.00% 8.00%
Menaxhimi kualitativ dhe ndërmarrja 23 6 6 4 1 0 9 0 1 72.00% 14.00% 14.00%
Menaxhimi dhe vlerësimi i riskut 25 5 5 4 0 1 8 1 1 74.00% 12.00% 14.00%
Prezantim dhe përfqësim biznesi 22 5 8 4 1 0 5 2 3 62.00% 16.00% 22.00%
Ndjekja e rekomandimeve të auditorëve 28 4 3 4 0 1 8 1 1 80.00% 10.00% 10.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Faqe | 31 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Në figurën 16, është paraqitur grafikisht edhe nevoja e ndërmarrjeve për trajnimet e fushës
menaxheriale, ku siç është cekur më lartë, nevoja më e madhe është treguar për trajnimin mbi hartimin
e planit të biznesit, i cili është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga 30.75% e ndërmarrjeve, deri diku i
nevojshëm nga 12.3% e tyre, derisa është cilësuar si i pa nevojshëm nga 57.13%. Një tjetër trajnim i
rëndësishëm në këtë pjesë të trajnimeve, është edhe trajnimi rreth menaxhimit të përgjithshëm të
ndërmarrjes, i cilësuar si shumë i nevojshëm nga 21.75% e NVM-ve, deri diku i nevojshëm nga 8.63%
e ndërmarrjeve dhe jo relevant nga 69.93% e tyre. Planifikimi strategjik dhe organizimi, po ashtu është
cilësuar si trajnim i nevojshëm nga NVM-të e anketuara, ku 19.88% e ndërmarrjeve e kanë cilësuar si
shumë të nevojshëm, derisa 13.25% kanë deklaruar që ky trajnim është deri diku i nevojshëm në
ndërmarrjet e tyre. Një pjesë relativisht e madhe e të anketuarve, apo 66.88%, e kanë vlerësuar këtë
trajnim si jo relevant për veprimtarinë e tyre.
FIGURA 16 – Nevoja e NVM-ve për trajnime menaxheriale
3.3.1.2. Nevoja për trajnimet mbi burimet njerëzore
Në grupin e trajnimeve për burime njerëzore, janë përfshirë trajnimet si menaxhimi i burimeve
njerëzore, delegimi i përgjegjësive, kontrolli dhe matja e performancës, motivimi i punëtorëve dhe
menaxhimi i kohës. Në tabelat 21, 22 dhe 23, janë pasqyruar rezultatet e anketës në lidhje me nevojat e
ndërmarrjeve për trajnime në këtë fushë.
TABELA 21 - Nevoja e mikro- ndërmarrjeve për trajnimet mbi burimet njerëzore
BURIMET NJERËZORE
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Menaxhim i burimeve njerëzore 271 15 14 86 2 2 194 7 9 91.83% 4.00% 4.17%
Delegim i përgjegjësive 283 11 6 83 2 5 202 6 2 94.67% 3.17% 2.17%
Kontroll dhe matje e performancës 274 11 15 83 3 4 194 9 7 91.83% 3.83% 4.33%
Motivim 272 13 15 81 3 6 189 11 10 90.33% 4.50% 5.17%
Menaxhim i kohës 264 12 24 81 3 6 188 10 12 88.83% 4.17% 7.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 22 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnimet mbi burimet njerëzore
66.88%
57.13%
69.63%
86.25%
86.75%
89.63%
79.50%
95.25%
13.25%
12.13%
8.63%
5.88%
4.62%
4.75%
5.25%
2.13%
19.88%
30.75%
21.75%
7.88%
8.63%
5.62%
15.25%
2.63%
Planifikim strategjik dhe organizim
Plan biznesi
Menaxhimi i përgjithshëm i ndërmarrjes
Vendimmarrja menaxheriale
Menaxhimi kualitativ dhe ndërmarrja
Menaxhimi dhe vlerësimi i riskut
Prezantim dhe përfqësim biznesi
Ndjekja e rekomandimeve të auditorëve
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 32 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
BURIMET NJERËZORE
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Menaxhim i burimeve njerëzore 52 5 13 6 1 3 52 7 11 73.33% 8.67% 18.00%
Delegim i përgjegjësive 60 3 7 6 1 3 60 4 6 84.00% 5.33% 10.67%
Kontroll dhe matje e performancës 51 7 12 6 3 1 58 9 3 76.67% 12.67% 10.67%
Motivim 53 6 11 6 1 3 56 6 8 76.67% 8.67% 14.67%
Menaxhim i kohës 55 4 11 7 1 2 53 7 10 76.67% 8.00% 15.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 23 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnimet mbi burimet njerëzore
BURIMET NJERËZORE
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Menaxhim i burimeve njerëzore 23 3 9 4 0 1 5 2 3 64.00% 10.00% 26.00%
Delegim i përgjegjësive 27 4 4 4 0 1 8 1 1 78.00% 10.00% 12.00%
Kontroll dhe matje e performancës 23 6 6 4 0 1 9 0 1 72.00% 12.00% 16.00%
Motivim 25 4 6 4 0 1 7 2 1 72.00% 12.00% 16.00%
Menaxhim i kohës 25 4 6 4 0 1 8 1 1 74.00% 10.00% 16.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga të dhënat e tabelave paraprake (21, 22 dhe 23), janë paraqitur grafikisht edhe nevojat e NVM-ve
për trajnime në fushën e burimeve njerëzore (Figura 17). Trajnimet më të nevojshme, janë gjetur të
jenë: Trajnimi për menaxhimin e kohës, ku 9.13% e NVM të anketuara kanë deklaruar se kanë shumë
nevojë për një trajnim të tillë, 5.25% e tyre e cilësojnë këtë si deri diku të nevojshëm, kurse 85.63%
nuk kanë shprehur fare interesim për trajnimin në fjalë. Menaxhimi i burimeve njerëzore, ka zgjuar
interesim për 8.13% të NVM-ve të anketuara, të cilat e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm këtë
trajnim, deri diku të nevojshëm e kanë vlerësuar 5.25% e tyre, derisa 86.63% e NVM-ve të anketuara,
këtë trajnimin e kanë vlerësuar si të pa nevojshëm. Trajnimi për motivim të punëtorëve, është cilësuar
si shumë i nevojshëm nga 7.63% e ndërmarrjeve, 5.75% kanë deklaruar se ky trajnim është deri diku i
nevojshëm, derisa 86.63% e NVM-ve të anketuara e kanë vlerësuar si të pa nevojshëm për
ndërmarrjen.
FIGURA 17 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në fushën e burimeve njerëzore
86.63%
91.63%
87.75%
86.63%
85.63%
5.25%
4.00%
6.00%
5.75%
5.25%
8.13%
4.38%
6.25%
7.63%
9.13%
Menaxhim i burimeve njerëzore
Delegim i përgjegjësive
Kontroll dhe matje e performancës
Motivim
Menaxhim i kohës
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 33 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.3.1.3. Nevoja për trajnime në prokurim publik dhe tenderim
Në kategorinë e trajnimeve për prokurim publik dhe tenderim, janë listuar trajnimet si: rregullat dhe
procedurat e prokurimit publik, plani i prokurimit, e-prokurimi, zbatimi i kontratave publike, përgatitja
e dosjes së tenderit dhe të ngjashme. Për më tepër, në tabelat në vijim (tabela 24, 25 dhe 26), janë
paraqitur gjetjet e anketës për nevojat e NVM-ve të anketuara për trajnime në këtë fushë.
TABELA 24 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në prokurim publik dhe tenderim
PROKURIM PUBLIK DHE
TENDER
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Rregullat kombëtare dhe procedurat e
aplikuara në prokurim publik 265 20 15 82 5 3 182 15 13 88.17% 6.67% 5.17%
Plani i prokurimit 264 18 18 83 3 4 181 13 16 88.00% 5.67% 6.33%
Prokurimi elektronik 264 13 23 82 2 6 180 9 21 87.67% 4.00% 8.33%
Zbatimi i kontratave publike 270 12 18 83 3 4 185 6 19 89.67% 3.50% 6.83%
Përgatitja e termave të referencës 276 10 14 82 4 4 189 10 11 91.17% 4.00% 4.83%
Përgatitja e dosjeve të tenderit, lansimi i
tenderëve/ thirrjet për propozim 271 12 17 82 1 7 192 8 10 90.83% 3.50% 5.67%
Komisioni i vlerësimit te tenderit/ Paneli
i listës se shkurtër 278 12 10 85 1 4 197 8 5 93.33% 3.50% 3.17%
Procedurat e tenderit të shërbimeve/
furnizimeve/ punimeve/ granteve 273 13 14 83 2 5 194 8 8 91.67% 3.83% 4.50%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 25 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në prokurim publik dhe tenderim
PROKURIM PUBLIK DHE
TENDER
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Rregullat kombëtare dhe procedurat e
aplikuara në prokurim publik 54 7 9 8 1 1 56 8 6 78.67% 10.67% 10.67%
Plani i prokurimit 52 5 13 9 1 0 59 4 7 80.00% 6.67% 13.33%
Prokurimi elektronik 52 5 13 9 1 0 56 6 8 78.00% 8.00% 14.00%
Zbatimi i kontratave publike 54 7 9 9 1 0 59 5 6 81.33% 8.67% 10.00%
Përgatitja e termave të referencës 58 6 6 9 1 0 59 5 6 84.00% 8.00% 8.00%
Përgatitja e dosjeve të tenderit, lansimi i
tenderëve/ thirrjet për propozim 59 4 7 9 1 0 56 5 9 82.67% 6.67% 10.67%
Komisioni i vlerësimit te tenderit/ Paneli
i listës se shkurtër 63 3 4 8 1 1 62 3 5 88.67% 4.67% 6.67%
Procedurat e tenderit të shërbimeve/
furnizimeve/ punimeve/ granteve 60 3 7 9 1 0 62 3 5 87.33% 4.67% 8.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Faqe | 34 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 26 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në prokurim publik dhe tenderim
PROKURIM PUBLIK DHE
TENDER
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Rregullat kombëtare dhe procedurat e
aplikuara në prokurim publik 27 3 5 4 0 1 8 0 2 78.00% 6.00% 16.00%
Plani i prokurimit 26 5 4 4 0 1 8 0 2 76.00% 10.00% 14.00%
Prokurimi elektronik 27 4 4 4 0 1 6 1 3 74.00% 10.00% 16.00%
Zbatimi i kontratave publike 28 3 4 5 0 0 8 0 2 82.00% 6.00% 12.00%
Përgatitja e termave të referencës 29 3 3 4 0 1 8 0 2 82.00% 6.00% 12.00%
Përgatitja e dosjeve të tenderit, lansimi i
tenderëve/ thirrjet për propozim 28 2 5 5 0 0 8 1 1 82.00% 6.00% 12.00%
Komisioni i vlerësimit te tenderit/ Paneli
i listës se shkurtër 28 2 5 5 0 0 9 0 1 84.00% 4.00% 12.00%
Procedurat e tenderit të shërbimeve/
furnizimeve/ punimeve/ granteve 27 4 4 5 0 0 7 0 3 78.00% 8.00% 14.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Figura 18, pasqyron nevojat e NVM-ve të anketuara për trajnime në fushën e prokurimit publik dhe
tenderimit. Trajnimi i cilësuar si më i nevojshmi nga ky grup trajnimesh, është gjetur të jetë trajnimi për
prokurim elektronik, i cili është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga 9.88% e NVM-ve të anketuara, si
deri diku të nevojshëm e kanë vlerësuar 5.13% e tyre, ndërsa si jo relevant për veprimtarinë e tyre e
kanë cilësuar 85% e NVM-ve. Një tjetër trajnim me interes për NVM-të e anketuara, është gjetur të jetë
edhe trajnimi për plan të prokurimit, ku 8.13% e ndërmarrjeve e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm,
6.13% si deri diku të nevojshëm dhe 85.75% si të pa nevojshëm. Zbatimi i kontratave publike ka zgjuar
interes për 7.75% të NVM-ve të anketuara, të cilat e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm, 4.63% të
tyre e kanë cilësuar si deri diku të nevojshëm, ndërsa si jo relevant e kanë vlerësuar 87.63 % e tyre.
FIGURA 18 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në prokurim publik dhe tenderim
85.75%
85.75%
85.00%
87.63%
89.25%
88.75%
91.88%
90.00%
7.38%
6.12%
5.13%
4.62%
4.88%
4.25%
3.75%
4.25%
6.88%
8.13%
9.88%
7.75%
5.88%
7.00%
4.38%
5.75%
Rregullat kombëtare dhe procedurat e aplikuara në…
Plani i prokurimit
Prokurimi elektronik
Zbatimi i kontratave publike
Përgatitja e termave të referencës
Përgatitja e dosjeve të tenderit, lansimi i tenderëve/ thirrjet…
Komisioni i vlerësimit te tenderit/ Paneli i listës se shkurtër
Procedurat e tenderit të shërbimeve/ furnizimeve/…
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 35 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.3.1.4. Nevoja për trajnime në menaxhim financiar
Trajnimet e ofruara tek kjo kategori, kryesisht janë trajnime që kanë të bëjnë me: planifikimin financiar
dhe atë të investimeve, analizën kost/benefit, planifikimin dhe rrjedhën e fondeve, certifikimin, etj. Në
tabelat vijuese (tabela 27, 28 dhe 29), është paraqitur nevoja e NVM-ve të anketuara për të vijuar këto
trajnime.
TABELA 27 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në menaxhim financiar
MENAXHIM FINANCIAR
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikim financiar 285 8 7 86 2 2 198 10 2 94.83% 3.33% 1.83%
Planifikim i investimeve 282 7 11 85 3 2 199 9 2 94.33% 3.17% 2.50%
Analiza kost/ benefit e
produktit/biznesit 285 5 10 86 3 1 200 5 5 95.17% 2.17% 2.67%
Rrjedha e fondeve 293 3 4 88 2 0 202 7 1 97.17% 2.00% 0.83%
Planifikimi i fondeve 287 8 5 88 1 1 205 2 3 96.67% 1.83% 1.50%
Kërkimi i fondeve nga KE (Komisioni
Evropian) 249 4 47 81 4 5 198 5 7 88.00% 2.17% 9.83%
Certifikimi/ Verifikimi i shpenzimeve 294 2 4 90 0 0 208 0 2 98.67% 0.33% 1.00%
Mbyllja e programeve 298 1 1 89 1 0 207 2 1 99.00% 0.67% 0.33%
Rialokimi i fondeve 298 1 1 89 1 0 208 1 1 99.17% 0.50% 0.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 28 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në menaxhim financiar
MENAXHIM FINANCIAR
E Vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikim financiar 58 8 4 8 2 0 63 4 3 86.00% 9.33% 4.67%
Planifikim i investimeve 59 6 5 8 2 0 62 3 5 86.00% 7.33% 6.67%
Analiza kost/ benefit e produktit/biznesit 64 3 3 9 0 1 62 3 5 90.00% 4.00% 6.00%
Rrjedha e fondeve 66 3 1 10 0 0 65 3 2 94.00% 4.00% 2.00%
Planifikimi i fondeve 66 3 1 9 1 0 64 3 3 92.67% 4.67% 2.67%
Kërkimi i fondeve nga KE (Komisioni
Evropian) 49 1 20 9 1 0 60 3 7 78.67% 3.33% 18.00%
Certifikimi/ Verifikimi i shpenzimeve 65 0 5 10 0 0 62 4 4 91.33% 2.67% 6.00%
Mbyllja e programeve 68 1 1 10 0 0 67 1 2 96.67% 1.33% 2.00%
Rialokimi i fondeve 68 1 1 10 0 0 66 3 1 96.00% 2.67% 1.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Faqe | 36 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 29 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në menaxhim financiar
MENAXHIM FINANCIAR
E Mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikim financiar 30 4 1 4 0 1 8 0 2 84.00% 8.00% 8.00%
Planifikim i investimeve 30 3 2 4 0 1 9 0 1 86.00% 6.00% 8.00%
Analiza kost/ benefit e
produktit/biznesit 30 4 1 4 1 0 9 0 1 86.00% 10.00% 4.00%
Rrjedha e fondeve 31 3 1 4 1 0 9 0 1 88.00% 8.00% 4.00%
Planifikimi i fondeve 31 3 1 4 1 0 9 0 1 88.00% 8.00% 4.00%
Kërkimi i fondeve nga KE (Komisioni
Evropian) 24 1 10 4 1 0 9 0 1 74.00% 4.00% 22.00%
Certifikimi/ Verifikimi i shpenzimeve 30 2 3 5 0 0 9 0 1 88.00% 4.00% 8.00%
Mbyllja e programeve 32 2 1 5 0 0 9 0 1 92.00% 4.00% 4.00%
Rialokimi i fondeve 31 3 1 5 0 0 9 0 1 90.00% 6.00% 4.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Trajnimi i cilësuar si më i nevojshmi nga ky grup trajnimesh, është gjetur të jetë trajnimi për kërkim të
fondeve nga Komisioni Evropian (KE), i cili është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga 12.13% e NVM-
ve të anketuara, deri diku të nevojshëm e kanë vlerësuar 2.5% e ndërmarrjeve, derisa si jo relevant për
veprimtarinë e tyre e kanë cilësuar 85.38% e NVM-ve. Planifikimi i investimeve ka zgjuar interesim
për 3.63% të NVM-ve, të cilat e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm dhe 4.13% të tyre që e kanë
cilësuar si deri diku të nevojshëm, kundrejt 92.25% të NVM-ve që këtë trajnim e kanë cilësuar si jo
relevant për ndërmarrjen. Një tjetër trajnim me interes për NVM-të, del të jetë edhe trajnimi për
analizën kost/ benefit të investimit, ku 3.38% e ndërmarrjeve e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm,
3% si deri diku të nevojshëm dhe 93.63% si të pa nevojshëm.
FIGURA 19 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në menaxhim të financave
92.50%
92.25%
93.63%
96.00%
95.38%
85.38%
96.63%
98.13%
98.00%
4.75%
4.12%
3.00%
2.75%
2.75%
2.50%
1.00%
1.00%
1.25%
2.75%
3.63%
3.38%
1.25%
1.88%
12.13%
2.38%
0.88%
0.75%
Planifikim financiar
Planifikim i investimeve
Analiza kost/ benefit e produktit/biznesit
Rrjedha e fondeve
Planifikimi i fondeve
Kërkimi i fondeve nga KE…
Certifikimi/ Verifikimi i shpenzimeve
Mbyllja e programeve
Rialokimi i fondeve
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 37 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.3.1.5. Nevoja për trajnime mbi vlerësimin e tregut
Një tjetër grup trajnimesh, që është trajtuar në këtë hulumtim, ka të bëjë me vlerësimin e tregut,
respektivisht vlerësimin e tregut të brendshëm dhe vlerësimin e tregut rajonal, qasjen në import/eksport
dhe procedurat e import/eksportit. Në tabelat 30, 31 dhe 32, është dhënë në detaje edhe nevoja e
ndërmarrjeve mikro, të vogla dhe të mesme për trajnime në këtë fushë.
TABELA 30 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime mbi vlerësimin e tregut
VLERËSIMI I TREGUT
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Qasja në eksport dhe procedurat e
eksportit 248 10 42 89 1 0 202 4 4 89.83% 2.50% 7.67%
Qasja në import dhe procedurat e
importit 259 9 32 85 1 4 176 12 22 86.67% 3.67% 9.67%
Vlerësim i tregut te brendshëm 258 14 28 83 2 5 174 8 28 85.83% 4.00% 10.17%
Vlerësim i tregut rajonal 264 9 27 86 2 2 192 9 9 90.33% 3.33% 6.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 31 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime mbi vlerësimin e tregut
VLERËSIMI I TREGUT
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Qasja në eksport dhe procedurat e
eksportit 46 2 22 9 0 1 60 4 6 76.67% 4.00% 19.33%
Qasja në import dhe procedurat e
importit 53 2 15 9 1 0 53 4 13 76.67% 4.67% 18.67%
Vlerësim i tregut te brendshëm 50 2 18 8 2 0 53 2 15 74.00% 4.00% 22.00%
Vlerësim i tregut rajonal 53 2 15 9 1 0 58 3 9 80.00% 4.00% 16.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 32 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime mbi vlerësimin e tregut
VLERËSIMI I TREGUT
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Qasja në eksport dhe procedurat e
eksportit 16 4 15 5 0 0 6 0 4 54.00% 8.00% 38.00%
Qasja në import dhe procedurat e
importit 20 5 10 5 0 0 7 0 3 64.00% 10.00% 26.00%
Vlerësim i tregut te brendshëm 19 3 13 4 0 1 7 0 3 60.00% 6.00% 34.00%
Vlerësim i tregut rajonal 21 3 11 5 0 0 9 0 1 70.00% 6.00% 24.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Në figurën 20, është paraqitur nevoja e ndërmarrjeve për trajnime në fushën e vlerësimit të tregut, ku
trajnimi për vlerësimin e tregut të brendshëm, është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga 13.88% e
NVM-ve, deri diku i nevojshëm nga 4.13%, kurse 82% e ndërmarrjeve të anketuara kanë deklaruar se
ky trajnim është jo relevant për veprimtarinë e tyre. Trajnimi për qasjen në import dhe procedurat e
Faqe | 38 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
importit, është vlerësuar si i nevojshëm nga 12.38% e NVM-ve, 4.25% e kanë vlerësuar si deri diku të
nevojshëm, kurse 83.38% e shohin si të pa nevojshëm. Një tjetër trajnim me interes për NVM-të, është
edhe trajnimi për qasjen në eksport dhe procedurat e eksportit, i vlerësuar si shumë i nevojshëm prej
11.75% e ndërmarrjeve të anketuara, deri diku i nevojshëm për 3.13% prej tyre, dhe jo i nevojshëm për
85.13% të NVM-ve të anketuara. Nga ana tjetër, 9.25% e ndërmarrjeve të anketuara kanë deklaruar se
trajnimi për vlerësimin e tregut rajonal, është shumë i nevojshëm, një numër prej 3.63% të NVM-ve, e
kanë vlerësuar si deri diku të nevojshëm, kurse pjesa më e madhe e tyre (87.13%), e kanë vlerësuar si
jo të nevojshëm për veprimtarinë e tyre.
FIGURA 20 – Nevoja e NVM-ve për trajnime mbi vlerësimin e tregut
3.3.1.6. Nevoja për trajnimet në fushën e marketingut
Në këtë grup trajnimesh janë përfshirë trajnimet për: planifikim të marketingut, strategjinë e shitjes dhe
mjetet e marketingut. Këto trajnime kanë tërhequr në masë të madhe vëmendjen e NVM-ve, duke bërë
kështu, që të rangohen ndër trajnimet më të nevojshme për NVM-të e anketuara.
TABELA 33 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnimet në fushën e marketingut
MARKETING
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikimi i marketingut 162 34 104 48 16 26 100 25 85 51.67% 12.50% 35.83%
Strategjia e shitjes 152 32 116 46 12 32 88 23 99 47.67% 11.17% 41.17%
Mjetet e marketingut 179 26 95 58 10 22 117 26 67 59.00% 10.33% 30.67%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 34 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnimet në fushën e marketingut
MARKETING
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikimi i marketingut 31 4 35 5 1 4 31 6 33 44.67% 7.33% 48.00%
Strategjia e shitjes 27 5 38 6 0 4 25 5 40 38.67% 6.67% 54.67%
Mjetet e marketingut 35 3 32 6 0 4 37 7 26 52.00% 6.67% 41.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
85.13%
83.38%
82.00%
87.13%
3.13%
4.25%
4.12%
3.63%
11.75%
12.38%
13.88%
9.25%
Qasja në eksport dhe procedurat e eksportit
Qasja në import dhe procedurat e importit
Vlerësim i tregut te brendshëm
Vlerësim i tregut rajonal
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 39 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 35 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnimet në fushën e marketingut
MARKETING
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Planifikimi i marketingut 15 4 16 4 0 1 4 1 5 46.00% 10.00% 44.00%
Strategjia e shitjes 15 4 16 4 0 1 4 2 4 46.00% 12.00% 42.00%
Mjetet e marketingut 16 4 15 4 0 1 8 0 2 56.00% 8.00% 36.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Bazuar në të dhënat e anketës, grafikisht është paraqitur edhe nevoja ndërmarrjeve për trajnime në
fushën e marketingut. Siç shihet edhe tek figura 21, strategjia e shitjes, është cilësuar si shumë i
nevojshëm nga 43.75% e ndërmarrjeve të anketuara, deri diku i nevojshëm nga 10.38% e tyre, si dhe
nga 45.88% e tyre, është vlerësuar si i pa nevojshëm. Po ashtu, edhe planifikimi i marketingut është
vlerësuar lartë nga ndërmarrjet e anketuara, ku 38.63% e NVM-ve e kanë vlerësuar si shumë të
nevojshëm, 11.38% deri diku të nevojshëm, derisa, 50% e tyre e kanë cilësuar si të pa nevojshëm.
Trajnimi për mjetet e marketingut ka zgjuar interes për 33% të NVM-ve, të cilat e kanë vlerësuar si
shumë të nevojshëm, 9.5% të tyre që e kanë cilësuar si deri duku të nevojshëm, derisa 57.5% të NVM-
ve e kanë cilësuar si jo relevant për ndërmarrjen.
FIGURA 21 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në fushën e marketingut
3.3.2. Nevoja e ndërmarrjeve për trajnime operative/ administrative
Në kategorinë e trajnimeve operative/ administrative, janë përzgjedhur 23 trajnime, të cilat janë
vlerësuar si më me rëndësi në këtë fushë, ku të njëjtat janë ndarë në pesë (5) grupe kryesore të
trajnimeve, duke përfshirë këtu:
o Trajnimet operative/ administrative,
o Përgatitja dhe menaxhimi i projekteve,
o Menaxhimi i financave dhe kontabiliteti,
o Shërbim ndaj klientëve,
o Të tjera;
Në vijim të këtij raporti është analizuar nevoja e NVM-ve për trajnime operative/ administrative dhe
janë identifikuar nevojat e menjëhershme dhe ato afatgjatë të NVM-ve për këto trajnime.
50.00%
45.88%
57.50%
11.38%
10.38%
9.50%
38.63%
43.75%
33.00%
Planifikimi i marketingut
Strategjia e shitjes
Mjetet e marketingut
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 40 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.3.2.1. Nevoja për trajnime operative/ administrative
Trajnimet e ofruara tek kjo kategori, janë kryesisht trajnime që kanë të bëjnë me: zhvillimin e
produkteve apo shërbimeve, komunikimin me palë, menaxhimin e keshit, menaxhimin e zyrës, e të
ngjashme. Në tabelat 36, 37 dhe 38, janë paraqitur tabelat përkatëse me trajnimet e kërkuara në këtë
fushë, si dhe shkalla e nevojave të NVM-ve për të vijuar këto trajnime.
TABELA 36 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime operative/ administrative
TRAJNIME OPERATIVE/
ADMINISTRATIVE
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Zhvillimi i produkteve/shërbimeve 245 11 44 76 4 10 184 5 21 84.17% 3.33% 12.50%
Menaxhimi i zyrës 282 8 10 88 1 1 202 4 4 95.33% 2.17% 2.50%
Koordinimi 284 6 10 88 1 1 204 4 2 96.00% 1.83% 2.17%
Raportimi 286 6 8 88 0 2 205 3 2 96.50% 1.50% 2.00%
Menaxhimi i kesh-it 281 11 8 87 1 2 196 3 11 94.00% 2.50% 3.50%
Komunikimi me palë 255 12 33 82 2 6 182 5 23 86.50% 3.17% 10.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 37 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime operative/ administrative
TRAJNIME OPERATIVE/
ADMINISTRATIVE
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Zhvillimi i produkteve/shërbimeve 49 5 16 6 1 3 61 3 6 77.33% 6.00% 16.67%
Menaxhimi i zyrës 58 6 6 9 0 1 63 4 3 86.67% 6.67% 6.67%
Koordinimi 59 4 7 9 0 1 63 4 3 87.33% 5.33% 7.33%
Raportimi 59 5 6 9 0 1 66 3 1 89.33% 5.33% 5.33%
Menaxhimi i kesh-it 56 7 7 8 0 2 62 3 5 84.00% 6.67% 9.33%
Komunikimi me palë 52 4 14 7 2 1 59 3 8 78.67% 6.00% 15.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 38 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime operative/ administrative
TRAJNIME OPERATIVE/
ADMINISTRATIVE
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Zhvillimi i produkteve/shërbimeve 24 3 8 3 1 1 4 1 5 62.00% 10.00% 28.00%
Menaxhimi i zyrës 26 5 4 3 0 2 6 2 2 70.00% 14.00% 16.00%
Koordinimi 26 4 5 3 0 2 8 1 1 74.00% 10.00% 16.00%
Raportimi 27 4 4 3 0 2 8 1 1 76.00% 10.00% 14.00%
Menaxhimi i kesh-it 26 6 3 4 0 1 7 2 1 74.00% 16.00% 10.00%
Komunikimi me palë 26 4 5 4 0 1 5 1 4 70.00% 10.00% 20.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Faqe | 41 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Në figurën 22, të gjeneruar nga të dhënat e anketës, janë identifikuar nevojat e NVM-ve për trajnime
operative/ administrative. Trajnimi i cilësuar si më i nevojshmi nga ky grup trajnimesh, është gjetur të
jetë trajnimi për zhvillimin e produktit apo shërbimit, i cili është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga
14.25% e NVM-ve të anketuara, si deri diku të nevojshëm e kanë vlerësuar 4.25% e ndërmarrjeve,
derisa si jo relevant për veprimtarinë e tyre e kanë cilësuar 81.5% e NVM-ve. Një tjetër trajnim me
interes për NVM-të, është gjetur të jetë erdhe trajnimi për komunikim me palë, ku 11.88% e
ndërmarrjeve e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm, 4.13% si deri diku të nevojshëm dhe 84% si të pa
nevojshëm. Menaxhimi i keshit, ka zgjuar interes për 5% të NVM-ve të cilat e kanë vlerësuar si shumë
të nevojshëm, 4.13% të tyre që e kanë cilësuar si deri diku të nevojshëm, ndërsa 90.88% të NVM-ve
këtë trajnim e kanë cilësuar si jo relevant për ndërmarrjen.
FIGURA 22 – Nevoja e NVM-ve për trajnime operative/administrative
3.3.2.2. Nevoja për trajnime në përgatitjen dhe menaxhimin e projekteve
Tek trajnimet për përgatitjen dhe menaxhimin e projekteve, janë listuar trajnimet si: aplikimi për
projekte apo grante, përgatitja e formës së aplikimit, kontraktimi dhe implementimi i kontratës, e të
ngjashëm. Tabelat 39, 40 dhe 41, përshkruajnë nevojën e shprehur të ndërmarrjeve për trajnime në këtë
fushë. TABELA 39 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në përgatitjen dhe menaxhimin e projekteve
PËRGATITJA DHE MENAXHIMI
I PROJEKTEVE
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Komunikimi gjate përgatitjes se
projektit 236 34 30 70 13 7 194 13 3 83.33% 10.00% 6.67%
Përdorimi i asistencës teknike për
përgatitjen e projektit/ grantit 214 41 45 69 9 12 193 12 5 79.33% 10.33% 10.33%
Përgatitja e aplikacioneve (Forma e
Aplikacionit) 189 22 89 67 6 17 186 13 11 73.67% 6.83% 19.50%
Aplikimi për projekte/ grante 174 17 109 58 7 25 175 13 22 67.83% 6.17% 26.00%
Kontraktimi 211 11 78 65 4 21 191 10 9 77.83% 4.17% 18.00%
Implementimi i kontratës 222 16 62 65 4 21 195 9 6 80.33% 4.83% 14.83%
Kuptimi dhe zbatimi i dispozitave
ligjore dhe rregullat relevante
kombëtare/ udhëzimet për zbatimin
(implementimin e projektit)
248 28 24 78 6 6 203 6 1 88.17% 6.67% 5.17%
Organizimi i eventeve, takimeve etj. 254 29 17 81 6 3 203 5 2 89.67% 6.67% 3.67%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
81.50%
92.13%
93.00%
93.88%
90.88%
84.00%
4.25%
3.75%
3.00%
2.75%
4.12%
4.12%
14.25%
4.12%
4.00%
3.38%
5.00%
11.88%
Zhvillimi i produkteve/shërbimeve
Menaxhimi i zyrës
Koordinimi
Raportimi
Menaxhimi i kesh-it
Komunikimi me palë
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 42 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 40 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në përgatitjen dhe menaxhim e projekteve
PËRGATITJA DHE MENAXHIMI I
PROJEKTEVE
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Komunikimi gjate përgatitjes se
projektit 55 9 6 10 0 0 63 6 1 85.33% 10.00% 4.67%
Përdorimi i asistencës teknike për
përgatitjen e projektit/ grantit 52 9 9 9 1 0 61 6 3 81.33% 10.67% 8.00%
Përgatitja e aplikacioneve (Forma e
Aplikacionit) 43 7 20 8 1 1 54 8 8 70.00% 10.67% 19.33%
Aplikimi për projekte/ grante 38 8 24 8 0 2 51 6 13 64.67% 9.33% 26.00%
Nënshkrimi i kontratës 48 7 15 9 0 1 60 5 5 78.00% 8.00% 14.00%
Implementimi i kontratës 50 6 14 9 0 1 63 3 4 81.33% 6.00% 12.67%
Kuptimi dhe zbatimi i dispozitave
ligjore dhe rregullat relevante
kombëtare/ udhëzimet për zbatimin
(implementimin e projektit)
60 4 6 9 1 0 64 4 2 88.67% 6.00% 5.33%
Organizimi i eventeve, takimeve etj. 62 2 6 9 1 0 62 6 2 88.67% 6.00% 5.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 41 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në përgatitjen dhe menaxhim e projekteve
PËRGATITJA DHE MENAXHIMI I
PROJEKTEVE
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Komunikimi gjate përgatitjes se
projektit 23 9 3 4 0 1 8 1 1 70.00% 20.00% 10.00%
Përdorimi i asistencës teknike për
përgatitjen e projektit/ grantit 24 6 5 4 0 1 9 0 1 74.00% 12.00% 14.00%
Përgatitja e aplikacioneve (Forma e
Aplikacionit) 24 5 6 4 0 1 8 0 2 72.00% 10.00% 18.00%
Aplikimi për projekte/ grante 21 6 8 4 0 1 7 0 3 64.00% 12.00% 24.00%
Nënshkrimi i kontratës 24 5 6 4 0 1 9 0 1 74.00% 10.00% 16.00%
Implementimi i kontratës 23 7 5 4 0 1 9 0 1 72.00% 14.00% 14.00%
Kuptimi dhe zbatimi i dispozitave
ligjore dhe rregullat relevante
kombëtare/ udhëzimet për zbatimin
(implementimin e projektit)
23 8 4 4 0 1 8 0 2 70.00% 16.00% 14.00%
Organizimi i eventeve, takimeve etj. 24 7 4 4 0 1 8 0 2 72.00% 14.00% 14.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Duke u bazuar në rezultatet e anketës, është paraqitur grafikisht edhe nevoja NVM-ve për trajnime rreth
përgatitjes dhe menaxhimit të projekteve. Siç shihet tek figura 23, aplikimi për projekte apo grante
është cilësuar si shumë i nevojshëm nga 25.88% e ndërmarrjeve të anketuara, deri diku i nevojshëm nga
7.13% e tyre, si dhe është vlerësuar si i pa nevojshëm nga 67% i NMV-e. Gjithashtu, trajnimi për
përgatitjen e aplikacionit është vlerësuar kënaqshëm nga ndërmarrjet e anketuara, ku 19.38% e NVM-ve
e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm, 7.75% deri diku të nevojshëm, derisa, 72.88% e tyre e kanë
cilësuar si të pa nevojshëm. Trajnimi, nënshkrimi i kontratës ka zgjuar interes për 17.13% të NVM-ve,
të cilat e kanë vlerësuar si shumë të nevojshëm, 5.25% të tyre që e kanë cilësuar si deri diku të
nevojshëm, derisa 77.63% e ndërmarrjeve e kanë cilësuar si jo relevant.
Faqe | 43 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
FIGURA 23 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në përgatitjen dhe menaxhimin e projekteve
3.3.2.3. Nevoja për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabiliteti
Në listën e trajnimeve për financa dhe kontabilitet, janë ofruar trajnimet si kontabiliteti menaxherial,
kontabiliteti financiar dhe trajnimi për taksa dhe tatime. Në tabelat 42, 43 dhe 44 janë pasqyruar
rezultatet e anketës në lidhje me nevojat e ndërmarrjeve për trajnime në fushën e financave dhe
kontabilitetit. TABELA 42 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit
MENAXHIMI I FINANCAVE DHE
KONTABILITET
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Kontabiliteti menaxherial 265 19 16 83 4 3 178 18 14 87.67% 6.83% 5.50%
Kontabiliteti financiar 254 18 28 80 3 7 147 24 39 80.17% 7.50% 12.33%
Taksat dhe tatimet 246 20 34 81 3 6 151 26 33 79.67% 8.17% 12.17%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 43 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit
MENAXHIMI I FINANCAVE DHE
KONTABILITET
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Kontabiliteti menaxherial 51 4 15 10 0 0 55 4 11 77.33% 5.33% 17.33%
Kontabiliteti financiar 52 3 15 10 0 0 51 3 16 75.33% 4.00% 20.67%
Taksat dhe tatimet 51 4 15 9 1 0 52 4 14 74.67% 6.00% 19.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
82.88%
79.38%
72.88%
67.00%
77.63%
80.00%
87.13%
88.38%
10.63%
10.50%
7.75%
7.13%
5.25%
5.62%
7.13%
7.00%
6.50%
10.13%
19.38%
25.88%
17.13%
14.38%
5.75%
4.62%
Komunikimi gjate përgatitjes se projektit
Përgatitja e aplikacioneve (Forma e Aplikacionit)
Aplikimi për projekte/ grante
Nënshkrimi i kontratës
Implementimi i kontratës
Kuptimi dhe zbatimi i dispozitave ligjore dhe rregullat…
Organizimi i eventeve, takimeve etj.
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 44 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 44 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit
MENAXHIMI I FINANCAVE DHE
KONTABILITET
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Kontabiliteti menaxherial 23 6 6 4 0 1 4 2 4 62.00% 16.00% 22.00%
Kontabiliteti financiar 24 5 6 4 0 1 5 1 4 66.00% 12.00% 22.00%
Taksat dhe tatimet 25 4 6 4 0 1 5 1 4 68.00% 10.00% 22.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Tek nevojat e NVM-ve për trajnime në kontabilitet dhe financa, vërejmë se interesim më i lartë është
treguar për trajnime në kontabilitet financiar, ku 14.5% e ndërmarrjeve janë deklaruar që ky trajnim
është shumë i nevojshëm, 7.13% deri diku i nevojshëm, ndërsa 78.38% e ndërmarrjeve e kanë vlerësuar
si jo të nevojshëm. Trajnimi për taksa dhe tatime, është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga 14.13% e
NVM-ve, 7.88% e kanë vlerësuar si deri diku të nevojshëm, kurse 78% i shohin këto trajnime si jo-
relevante për veprimtarinë e tyre. Për kontabilitetin menaxherial, 8.75% e ndërmarrjeve të anketuara
kanë deklaruar se është trajnim shumë i nevojshëm, një pjesë prej 7.13% e kanë vlerësuar si deri diku
të nevojshëm, kurse pjesa më e madhe e tyre, apo 84.13%, e kanë vlerësuar si jo të nevojshëm.
FIGURA 24 – Nevoja e NVM-ve për trajnime në menaxhim të financave dhe kontabilitetit
3.3.2.4. Nevoja për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve
Trajnimet për shërbim ndaj klientëve, kanë rezultuar si trajnime të vlerësuara relativisht lartë, nga
NVM-të e anketuara. TABELA 45 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve
SHËRBIMI NDAJ KLIENTËVE
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Komunikimi me klient 215 17 68 63 7 20 128 13 69 67.67% 6.17% 26.17%
Rrjetëzimi 252 3 45 75 6 9 170 12 28 82.83% 3.50% 13.67%
Komunikimi dhe gjuhët e huaja 251 11 38 76 1 13 165 11 34 82.00% 3.83% 14.17%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
84.13%
78.38%
78.00%
7.13%
7.13%
7.88%
8.75%
14.50%
14.13%
Kontabiliteti menaxherial
Kontabiliteti financiar
Taksat dhe tatimet
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 45 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 46 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve
SHËRBIMI NDAJ KLIENTËVE
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Komunikimi me klient 42 1 27 6 1 3 42 1 27 60.00% 2.00% 38.00%
Rrjetëzimi 44 4 22 8 0 2 50 3 17 68.00% 4.67% 27.33%
Komunikimi dhe gjuhët e huaja 48 2 20 7 0 3 54 2 14 72.67% 2.67% 24.67%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 47 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve
SHËRBIMI NDAJ KLIENTËVE
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Komunikimi me klient 20 5 10 5 0 0 4 1 5 58.00% 12.00% 30.00%
Rrjetëzimi 26 4 5 5 0 0 6 1 3 74.00% 10.00% 16.00%
Komunikimi dhe gjuhët e huaja 24 3 8 5 0 0 6 1 3 70.00% 8.00% 22.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Në figurën 25, është paraqitur grafikisht nevoja dhe gatishmëria e NVM-ve për të vijuar trajnime për
shërbim ndaj klientit, ku 28.63% e ndërmarrjeve kanë deklaruar se kanë shumë nevojë për trajnimin
komunikimi me klientë, 5.75% e tyre e shohin si deri diku të nevojshëm një trajnim të tillë, kurse
65.63%, nuk kanë nevojë për këtë trajnim. Trajnimi për rrjetëzim është parë shumë i nevojshëm nga
16.38% e NVM-ve, deri diku i nevojshëm nga 4.13% e tyre dhe jo i nevojshëm nga 79.5% e NVM-ve.
Trajnimi për komunikim dhe gjuhët e huaja është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga 16.63% e NVM-
ve, deri diku i nevojshëm nga 3.88%, derisa 79.5% e vlerësojnë si jo relevant për veprimtarinë e tyre.
FIGURA 25 – Nevoja e NVM-ve për trajnime mbi shërbimin ndaj klientëve
3.3.2.5. Nevoja për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit,
shfrytëzim efecient të energjisë dhe certifikim të produkteve
Këtu janë përfshirë nevojat për trajnimet si sistemi kompjuterik i bazuar në transferimin elektronik të të
dhënave, shfrytëzimi elektronik i të dhënave, cilësia, standardet dhe certifikimi i produkteve, trajnime
këto që nuk kanë zgjuar interesim edhe aq të madh tek NVM-të e anketuara. Në tabelat 48, 49 dhe 50
është paraqitur nevoja e NVM-ve për të vijuar këto trajnime.
65.63%
79.50%
79.50%
5.75%
4.12%
3.88%
28.63%
16.38%
16.63%
Komunikimi me klient
Rrjetëzimi
Komunikimi dhe gjuhët e huaja
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 46 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 48 – Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit , shfrytëzim efecient të energjisë dhe
certifikim të produkteve
INFORMACIONI DHE
TEKNOLOGJIA E KOMUNIKIMIT
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Sistemi kompjuterik i bazuar
[transferimi elektronik i të dhënave] 289 5 6 86 2 2 196 3 11 95.17% 1.67% 3.17%
Shfrytëzimi efiçient i energjisë 284 10 6 86 3 1 206 2 2 96.00% 2.50% 1.50%
Cilësia, standardi dhe certifikimi i
produkteve 271 5 24 84 3 3 201 4 5 92.67% 2.00% 5.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 49 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit, shfrytëzim efecient të energjisë dhe
certifikim të produkteve
INFORMACIONI DHE
TEKNOLOGJIA E KOMUNIKIMIT
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Sistemi kompjuterik i bazuar
[transferimi elektronik i të dhënave] 61 3 6 10 0 0 59 2 9 86.67% 3.33% 10.00%
Shfrytëzimi efiçient i energjisë 62 3 5 9 0 1 65 2 3 90.67% 3.33% 6.00%
Cilësia, standardi dhe certifikimi i
produkteve 55 6 9 10 0 0 62 2 6 84.67% 5.33% 10.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 50 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit, shfrytëzim efecient të energjisë
dhe certifikim të produkteve
INFORMACIONI DHE
TEKNOLOGJIA E KOMUNIKIMIT
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Sistemi kompjuterik i bazuar
[transferimi elektronik i të dhënave] 25 3 7 5 0 0 8 1 1 76.00% 8.00% 16.00%
Shfrytëzimi efiçient i energjisë 29 2 4 5 0 0 9 0 1 86.00% 4.00% 10.00%
Cilësia, standardi dhe certifikimi i
produkteve 26 4 5 5 0 0 9 0 1 80.00% 8.00% 12.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Nga figurën 26, shihet se interesim më i madh është treguar për trajnimin cilësia, standardi dhe
certifikimi i produkteve, ku 6.63% e NVM-ve, kanë deklaruar që kanë shumë nevojë për këtë fushë
trajnimesh, 3% e kanë vlerësuar si deri diku të nevojshëm, ndërsa 90.38% e kanë vlerësuar si jo të
nevojshëm. Sistemi kompjuterik i bazuar, apo transferimi elektronik i të dhënave, është vlerësuar si
modul shumë i nevojshëm nga 5.25% e NVM-ve, deri diku i nevojshëm nga 2.38% e tyre, kurse 92.38%
kanë deklaruar që ky trajnim është i pa nevojshëm. Shfrytëzimi efeçient i energjisë, është trajnim i cili
është vlerësuar si shumë i nevojshëm nga 2.88% e ndërmarrjeve, deri diku i nevojshëm nga 2.75% e
tyre dhe jo-relevant nga 94.38% e NVM-ve.
Faqe | 47 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
FIGURA 26 – Nevoja e NVM-ve për trajnime mbi teknologjinë e komunikimit, shfrytëzim efecient të energjisë dhe certifikim të
produkteve
3.3.3. Nevojat e ndërmarrjeve për trajnime teknike dhe/ ose profesionale
Në këtë grup trajnimesh, janë përfshirë module specifike dhe teknike që i përkasin industrive,
respektivisht sektorëve apo veprimtarive të veçanta të NVM-ve, qoftë në fushën e prodhimit,
shërbimeve apo tregtisë. Vlen të theksohet se krahasimi i përgjigjeve për nevojat e ndërmarrjeve për
këto trajnime me numrin e përgjithshëm të ndërmarrjeve të anketuara, mund të mos jetë shumë relevant
për faktin se nevojat për këto module apo trajnime, mund të mos i përkasin të gjitha veprimtarive të
ndërmarrjeve.
Në tabelat 51, 52 dhe 53 janë listuar trajnimet teknike/ profesionale dhe nevoja e ndërmarrjeve për të
përfituar nga këto trajnime.
TABELA 51 - Nevoja e mikro-ndërmarrjeve për trajnime teknike dhe/ ose profesionale
TRAJNIME PROFEIONALE DHE/
OSE ADMINISTRATIVE
Mikro
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Teknik ndërtimtari 297 1 2 85 2 3 206 2 2 98.00% 0.83% 1.17%
Teknik elektricist 297 1 2 88 0 2 200 1 9 97.50% 0.33% 2.17%
Riparim i instalimeve elektrike 299 0 1 90 0 0 196 2 12 97.50% 0.33% 2.17%
Teknik i instalimeve të ujit dhe
kanalizimeve 296 0 4 90 0 0 202 1 7 98.00% 0.17% 1.83%
Teknik enterieri 280 3 17 88 1 1 202 1 7 95.00% 0.83% 4.17%
Teknik makinerie 283 3 14 86 0 4 201 1 8 95.00% 0.67% 4.33%
Automekanikë dhe përdorimi
teknologjisë digjitale 288 1 11 84 0 6 199 1 10 95.17% 0.33% 4.50%
Zdrukthëtari 253 2 45 89 0 1 200 3 7 90.33% 0.83% 8.83%
Dizajn Grafik 259 4 37 87 1 2 205 1 4 91.83% 1.00% 7.17%
Rrobaqepësi dhe dizajn mode 244 1 55 88 0 2 199 1 10 88.50% 0.33% 11.17%
IT dhe zhvillues i ueb-it/ aplikacioneve 289 0 11 85 2 3 204 2 4 96.33% 0.67% 3.00%
Agjystator 289 1 10 86 0 4 206 2 2 96.83% 0.50% 2.67%
Estetikë 296 0 4 66 1 23 204 2 4 94.33% 0.50% 5.17%
Kuzhinier dhe gastronomi 269 2 29 76 0 14 207 2 1 92.00% 0.67% 7.33%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
92.38%
94.38%
90.38%
2.38%
2.75%
3.00%
5.25%
2.88%
6.63%
Sistemi kompjuterik i bazuar [transferimi elektronik i të
dhënave]
Shfrytëzimi efiçient i energjisë
Cilësia, standardi dhe certifikimi i produkteve
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 48 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
TABELA 52 - Nevoja e ndërmarrjeve të vogla për trajnime teknike dhe/ ose profesionale
TRAJNIME PROFEIONALE DHE/
OSE ADMINISTRATIVE
E vogël
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Teknik ndërtimtari 65 2 3 9 0 1 66 0 4 93.33% 1.33% 5.33%
Teknik elektricist 62 1 7 10 0 0 66 0 4 92.00% 0.67% 7.33%
Riparim i instalimeve elektrike 67 1 2 9 0 1 68 0 2 96.00% 0.67% 3.33%
Teknik i instalimeve të ujit dhe
kanalizimeve 68 1 1 10 0 0 67 0 3 96.67% 0.67% 2.67%
Teknik enterieri 60 2 8 10 0 0 67 0 3 91.33% 1.33% 7.33%
Teknik makinerie 56 3 11 9 0 1 68 0 2 88.67% 2.00% 9.33%
Automekanikë dhe përdorimi
teknologjisë digjitale 59 1 10 10 0 0 68 0 2 91.33% 0.67% 8.00%
Zdrukthëtari 52 2 16 10 0 0 68 0 2 86.67% 1.33% 12.00%
Dizajn Grafik 59 4 7 9 1 0 64 0 6 88.00% 3.33% 8.67%
Rrobaqepësi dhe dizajn mode 65 1 4 10 0 0 69 0 1 96.00% 0.67% 3.33%
IT dhe zhvillues i ueb-it/ aplikacioneve 67 2 1 10 0 0 69 0 1 97.33% 1.33% 1.33%
Agjystator 68 0 2 10 0 0 70 0 0 98.67% 0.00% 1.33%
Estetikë 69 0 1 9 0 1 69 0 1 98.00% 0.00% 2.00%
Kuzhinier dhe gastronomi 66 1 3 10 0 0 69 1 0 96.67% 1.33% 2.00%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
TABELA 53 - Nevoja e ndërmarrjeve të mesme për trajnime teknike dhe/ ose profesionale
TRAJNIME PROFEIONALE DHE/
OSE ADMINISTRATIVE
E mesme
Prodhues Shërbyes Tregtar Total
0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2
Teknik ndërtimtari 32 1 2 4 0 1 10 0 0 92.00% 2.00% 6.00%
Teknik elektricist 30 3 2 5 0 0 9 0 1 88.00% 6.00% 6.00%
Riparim i instalimeve elektrike 33 2 0 5 0 0 10 0 0 96.00% 4.00% 0.00%
Teknik i instalimeve të ujit dhe
kanalizimeve 34 1 0 5 0 0 10 0 0 98.00% 2.00% 0.00%
Teknik enterieri 32 1 2 5 0 0 10 0 0 94.00% 2.00% 4.00%
Teknik makinerie 31 2 2 5 0 0 9 0 1 90.00% 4.00% 6.00%
Automekanikë dhe përdorimi
teknologjisë digjitale 34 1 0 5 0 0 9 1 0 96.00% 4.00% 0.00%
Zdrukthëtari 29 1 5 5 0 0 10 0 0 88.00% 2.00% 10.00%
Dizajn Grafik 28 1 6 5 0 0 10 0 0 86.00% 2.00% 12.00%
Rrobaqepësi dhe dizajn mode 33 1 1 5 0 0 9 0 1 94.00% 2.00% 4.00%
IT dhe zhvillues i ueb-it/ aplikacioneve 34 1 0 5 0 0 10 0 0 98.00% 2.00% 0.00%
Agjystator 34 1 0 5 0 0 10 0 0 98.00% 2.00% 0.00%
Estetikë 33 1 1 5 0 0 10 0 0 96.00% 2.00% 2.00%
Kuzhinier dhe gastronomi 34 0 1 5 0 0 10 0 0 98.00% 0.00% 2.00%
Faqe | 49 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Gjatë analizimit të nevojave të NVM-ve për trajnime profesionale dhe/ose teknike, interesim më i lartë
rezulton të jetë për trajnimet në zdrukthëtari, ku 9.5% e ndërmarrjeve janë deklaruar se ky trajnim është
shumë i nevojshëm, 1% deri diku i nevojshëm, derisa 89.5% e ndërmarrjeve e kanë vlerësuar si jo të
nevojshëm. Trajnimi për rrobaqepësi dhe dizajn mode, është vlerësuar si i nevojshëm nga 9.25% e
NVM-ve, 0.5% e kanë vlerësuar si deri diku të nevojshëm, kurse 90.25% e NMV-ve e shohin si jo-
relevant për veprimtarinë e tyre. Në anën tjetër, 7.75% e ndërmarrjeve të anketuara kanë deklaruar se
trajnimet në dizajn grafik janë shumë të nevojshme, një pjesë prej 1.5% i kanë vlerësuar si deri diku të
nevojshme, kurse pjesa më e madhe e tyre, apo 90.75%, këto trajnime i kanë vlerësuar si jo të
nevojshme. Një tjetër trajnim me interes për NVM-të, është trajnimi për kuzhinë dhe gastronomi, i
vlerësuar si i nevojshëm për 6% të ndërmarrjeve të anketuara, deri diku i nevojshëm për 0.75% të tyre,
dhe jo i nevojshëm për 93.25% të NVM-ve të anketuara.
FIGURA 27 – Nevoja e NVM-ve për trajnime profesionale dhe/ose administrative
96.75%
95.88%
97.13%
97.75%
94.25%
93.50%
94.50%
89.50%
90.75%
90.25%
96.63%
97.25%
95.13%
93.25%
1.00%
0.75%
0.63%
0.38%
1.00%
1.13%
0.63%
1.00%
1.50%
0.50%
0.88%
0.50%
0.50%
0.75%
2.25%
3.38%
2.25%
1.88%
4.75%
5.38%
4.88%
9.50%
7.75%
9.25%
2.50%
2.25%
4.38%
6.00%
Teknik ndërtimtari
Teknik elektricist
Riparim i instalimeve elektrike
Teknik i instalimeve të ujit dhe kanalizimeve
Teknik enterieri
Teknik makinerie
Automekanikë dhe përdorimi teknologjisë digjitale
Zdrukthëtari
Dizajn Grafik
Rrobaqepësi dhe dizajn mode
IT dhe zhvillues i ueb-it/ aplikacioneve
Agjystator
Estetikë
Kuzhinier dhe gastronomi
0 - I pa nevojshëm 1 - Deri diku i nevojshëm 2 - Shumë i nevojshëm
Faqe | 50 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
3.3.4. Gatishmëria e ndërmarrjeve të anketuara për trajnime online
Një tjetër pikë e rëndësishme e këtij hulumtimi, është edhe gatishmëria dhe mundësitë e ndërmarrjeve
për të shfrytëzuar trajnimet online, që ka rezultuar me një gatishmëri të lartë të ndërmarrjeve të
anketuara, apo 62.9% prej tyre janë deklaruar për këtë formë të organizimit të trajnimeve.
TABELA 54 - Gatishmëria e ndërmarrjeve të anketuara për trajnime online
A jeni te gatshëm për
trajnime online?
Mikro E vogël E Mesme
Gatishmëria për
trajnime
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
Gji
thse
j
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
Gji
thse
j
Pro
dh
ues
e
Sh
ërby
ese
Tre
gta
re
Gji
thse
j
Të gatshëm 188 55 128 62% 49 4 42 63% 26 2 9 74% 503 62.9%
Jo të gatshëm 112 35 82 38% 21 6 28 37% 9 3 1 26% 297 37.1%
Gjithsej 300 90 210 100% 70 10 70 100% 35 5 10 100% 800 100.0%
Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Të dhënat e gjeneruara nga anketimi i 800
NVM-ve, rreth gatishmërisë së tyre për të
shfrytëzuar trajnimet online, tregojnë se pjesa
më e madhe kanë shprehur interesim për
trajnime online (62.9%). Më të gatshëm për të
përfituar nga kjo formë e trajnimeve janë
ndërmarrjet e mëdha, derisa nga 37.1% që kanë
deklaruar se nuk preferojnë trajnimet online,
shumica janë ndërmarrje mikro dhe të vogla.
FIGURA 28 - Gatishmëria e ndërmarrjeve të anketuara për
trajnime online
63%
37% Të gatshem
Jo të gatshëm
Faqe | 51 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
4. PËRMBLEDHJE DHE REKOMANDIME
Ndonëse, hulumtimi i realizuar nuk ka pasur për qëllim të nxjerr ne pah njohuritë, aftësitë dhe
shkathtësitë aktuale të të punësuarve dhe pronarëve të ndërmarrjeve të anketuara, megjithatë të
dhënat e nxjerra përmes këtij hulumtimi, na sjellin në një vlerësim mjaft cilësor mbi gjendjen aktuale,
duke e kthyer nevojën e shfaqur për trajnime, në një tregues për mungesat e kapaciteteve të resurseve
njerëzore tek NVM-të.
Rezultatet e analizuara, nga të dhënat e hulumtimit tregojnë fushat kryesore në të cilat ndërmarrjet
kanë shprehur nevojë më prioritare për intervenim, apo të vlerësuara si shumë të nevojshme, e që ka
reflektuar me listën e trajnimeve më shumë të kërkuara, (si pikë krahasuese janë marrë trajnimet
specifike, të kërkuara me mbi 10%), si në vijim:
1) Trajnimet menaxheriale, me një përfshirje të përgjithshme prej 14.05%, me kërkesa të veçanta
për fushat në vijim:
a) Plan biznesi – 30.75%
b) Menaxhim i përgjithshëm i ndërmarrjes – 21.75%
c) Planifikim strategjik dhe organizim – 19.88 %
2) Trajnimet në menaxhim financiar, me përfshirje të përgjithshme me prej 3.22%, mirëpo me
kërkesë më të madhe për trajnimet e veçanta si:
a) Kërkim i fondeve nga KE – 12.13%
3) Trajnimet mbi vlerësimin e tregut, me përfshirje të përgjithshme prej 11.81%, me kërkesa të
veçanta për fushat në vijim:
a) Vlerësim i tregut të brendshëm – 13.88 %
b) Qasja në import dhe procedurat e importit – 12.38%
c) Qasja në eksport dhe procedurat e eksportit – 11.75%
4) Trajnimet në marketing, me përfshirje të përgjithshme prej 38.46%, me kërkesa të veçanta për
fushat në vijim:
a) Strategjia e shitjes – 43.75 %
b) Plani i marketingut – 38.63%
c) Mjetet e marketingut – 33.00%
5) Trajnimet operative/ administrative, me përfshirje të përgjithshme prej 7.10%, mirëpo me
kërkesë më të madhe për trajnimet e veçanta si:
a) Zhvillimi i produkteve / shërbimeve – 14.25 %
b) Komunikimi me palë – 11.88%
6) Trajnimet në përgatitjen dhe menaxhimimn e projekteve, me përfshirje të përgjithshme prej
12.97%, me kërkesa të veçanta për fushat në vijim:
a) Aplikimi për projekte/ grante – 25.88%
b) Përgatitja e aplikacioneve (Forma e aplikacionit) – 19.38%
c) Nënshkrimi i kontratës – 17.13%
d) Implementimi i kontratës – 14.38%
e) Përdorimi i asistencës teknike për përgatitjen e projektit – 10.13%
Faqe | 52 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
7) Trajnimet në menaxhim të financave dhe kontabilitet, me përfshirje të përgjithshme prej
12.46%, me kërkesa të veçanta për fushat në vijim:
a) Kontabiliteti financiar – 14.50%
b) Taksat dhe tatimet – 14.13%
8) Trajnimet mbi shërbimin ndaj klientëve, me përfshirje të përgjithshme prej 20.54%, me
kërkesa të veçanta për fushat në vijim:
a) Komunikimi me klientë – 28.63%
b) Komunikimi dhe gjuhët e huaja i – 16.63%
c) Rrjetëzim – 16.38%
Vlen të theksohet se për trajnimet mbi burimet njerëzore, informacion dhe teknologji, si dhe
trajnimet teknike profesionale, interesimi i shprehur nga NVM-të e anketuara, ka qenë nën 10%.
Duke u bazuar në rezultatet e lartpërmendura, D&D Business Support Center, rekomandon që
KIESA si dhe akterë tjërë relevantë, të prioritizojnë përkrahjen e NVM-ve përmes subvencionimit të
zhvillimit të moduleve specifike dhe ofrimit të trajnimeve në fushat për të cilat, sipas rezultateve të
hulumtimit, kërkesa ka qenë më e madhe, e që janë renditur sipas nivelit të kërkesës së NVM-ve në
tabelën 31:
TABELA 55 - Trajnimet e rekomanduara
Nr
. Trajnimi Përqindja e kërkesës
1 Strategjia e shitjes 43.75%
2 Plani i marketingut 38.63%
3 Mjetet e marketingut 33.00%
4 Plani i biznesit 30.75%
5 Komunikimi me klientë 28.63%
6 Aplikimi për projekte/ grante 25.88%
7 Menaxhimi i përgjithshëm i ndërmarrjes 21.75%
8 Planifikimi strategjik dhe organizimi 19.88%
9 Përgatitja e aplikacioneve (Forma e aplikacionit) 19.38%
10 Kontraktimi 17.13%
11 Komunikimi në gjuhët e huaja 16.63%
12 Rrjetëzimi 16.38%
13 Kontabiliteti financiar 14.50%
14 Implementimi i kontratës 14.38%
15 Zhvillimi i produkteve/ shërbimeve 14.25%
16 Taksat dhe tatimet 14.13%
17 Vlerësimi i tregut të brendshëm 13.88%
18 Qasja në import dhe procedurat e importit 12.38%
19 Kërkim i fondeve nga KE 12.13%
20 Komunikimi me palë 11.88%
21 Qasja në eksport dhe procedurat e eksportit 11.75%
22 Përdorimi i asistencës teknike për përgatitjen e projektit 10.13% Burimi: Të dhënat nga hulumtimi (ANT, 2017)
Faqe | 53 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
Duke iu referuar rezultateve të hulumtimit, sipas përgatitjes shkollore të të punësuarve (8% me
përgatitje fillore, 69% me përgatitje të mesme, 17% me përgatitje të lartë dhe 6% me përgatitje
post-diplomike), D&D Business Support Center rekomandon që:
Të përfshihen trajnime profesionale në nivel praktik ;
Të ndahen grupet me trajnime për të punësuar me nivel më të ulët të shkollimit dhe grupet
me trajnime të avancuara, por me mundësinë që pjesëmarrësit të marrin pjesë në të dy
trajnimet.
Bazuar në rezultatet e hulumtimit lidhur me (mos) pjesëmarrjen e të punësuarve në trajnime në
të kaluarën, me ç‘rast një numër prej 552 NVM-ve nuk janë përfshirë në trajnime paraprake, si
dhe gatishmërinë e 503 NVM-ve për të marrë pjesë në trajnime online në të ardhmen, D&D
Business Support Center, rekomandon që:
Të dizajnohet dhe të ofrohet një paketë bazike e trajnimeve që do të adresonte marrjen e
njohurive dhe aftësive adekuate në fushat e sugjeruara;
Trajnimet të jenë mirë të targetuara, në mënyrë që të përshtaten me kërkesat dhe nevojat e
tregut të punës.
Faqe | 54 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
5. SHTOJCA 1 – PYETËSORI
Republika e Kosovës
Republika Kosova-Republic of Kosovo
Qeveria –Vlada-Government
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë- Ministarstvo Trgovine i Industrije- Ministry of Trade and Industry
Agjencia për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në Kosovë (KIESA)
Agencija za Investicije i Podršku Preduzeča na Kosovu (KIESA)
Kosovo Investment and Enterprise Support Agency (KIESA)
Pyetësor për Analiza të Nevojave për Trajnime të NVM-ve
Qëllimi i zhvillimit të këtij pyetësori është vlerësimi i hendekut mes njohurive, shkathtësive dhe qëndrimeve që të punësuarit
e NVM-ve aktualisht posedojnë, njëherit identifikimi i njohurive, shkathtësive dhe qëndrimet që ata kërkojnë për të
përmbushur objektivat e ndërmarrjes në të ardhmen.
Informatat e dhënat në këtë pyetësor do të trajtohen me konfidencialitet dhe vetëm për qëllime të këtij projekti, i cili
do t'i shërbej MTI-së dhe KIESA-s.
PJESA I: INFORMATAT E PËRGJITHSHME
Emri i ndërmarrjes:
Adresa e ndërmarrjes:
Komuna:
Numri i telefonit:
E-mail:
Ueb adresa:
Emri dhe mbiemri i të anketuarit:
Pozita juaj në ndërmarrje:
1. Viti i themelimit të ndërmarrjes
2. Në cilin sektor vepron ndërmarrja juaj ?
Prodhues Shërbyes Tregtar
3. Ju lutem specifikoni veprimtarinë primare te ndërmarrjes tuaj:
(specifiko)
4. Struktura e te punësuarve sipas moshës dhe gjinisë në ndërmarrjen tuaj?
Mosha Meshkuj Femra
Prej 18 deri 24 vjet
Prej 25 deri 29 vjet
Prej 30 deri 34 vjet
Prej 35 deri 39 vjet
Prej 40 deri 44 vjet
Prej 45 deri 49 vjet
Prej 50 deri 54 vjet
Prej 55 deri 59 vjet
Mbi 60 vjet
Gjithsej:
Faqe | 55 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
5. Ju lutem specifikoni shkallën e kualifikimit arsimor të punësuarve:
Numri i të punësuarve me arsim fillor
Numri i të punësuarve me arsim të mesëm
Numri i të punësuarve me arsim të lartë
Numri i të punësuarve me arsim pas universitar
6. A është e certifikuar ndërmarrja juaj me ndonjë standard kombëtar apo ndërkombëtar, nëse po cilin/
cilat standard/e?
(specifiko)
PJESA II: INFORMATAT PËR TRAJNIMET PARAPRAKE
7. Kush është përgjegjës për Burimet Njerëzore- BNj në ndërmarrjen tuaj?
Pronari Drejtori (nëse është i ndryshëm prej pronarit) Departamenti për BNj
8. A kanë vijuar ndonjë trajnim të punësuarit tuaj deri me tani, lidhur me punën që kryen?
Po Jo (kalo në pyetjen 16)
9. Çfarë lloje trajnimesh kanë vijuar të punësuarit tuaj?
(specifiko)
10. Sa kanë shtuar trajnimet përformancën e të punësuarve tuaj?
Shumë Mesatarisht Pak Aspak
11. Në çfarë forme kanë qenë trajnimet e deritanishme? (Mund të zgjedhet më shumë se një opsion)
Fizike Online
12. Trajnimet online, sa kanë qenë të efektshme?
Shumë Mesatarisht Pak Aspak
13. Si kanë qenë të organizuara trajnimet?
Të brendshme – të ofruara nga stafi i ndërmarrjes
Të jashtme – të ofruara jashtë ndërmarrjes nga ekspertë vendorë
Të jashtme – të ofruara jashtë ndërmarrjes nga ekspertë ndërkombëtarë
Të kombinuara – Sipas nevojës
14. Cili ka qenë burimi kryesor i financimit të trajnimeve?
Vetanake Të punësuarit Institucionet publike
Organizata ndërkombëtare Tjetër
(specifiko))
Faqe | 56 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
15. Nëse ka qenë financim vetanak, sa ka qenë i kushtueshme në raport me përfitimet?
Shumë Mesatarisht Pak Aspak
16. Nëse nuk keni mbajtur trajnime, cilat kanë qenë arsyet?
Kostoja e lartë
Nuk janë vlerësuar të nevojshme trajnimet
Nuk kemi pasur njohuri rreth mundësive të trajnimeve
Nuk na janë përshtatur mundësitë e ofruara për trajnime
Tjetër
(specifiko)
17. Cilat janë pengesat/ vështirësitë në procesin e punës dhe sfidat që ndërmarrja e juaj has nga mungesa e
pjesëmarrjes në trajnime? (Mund të zgjedhet më shumë se një opsion)
Menaxhim i dobët i ndërmarrjes
Mungesa e kontrollit adekuat
Shitjet e pa mjaftueshme
Marketingu jo adekuat
Rendimenti dhe efiçienca në prodhim/shërbime
Tjetër
(specifiko)
PJESA III: NEVOJAT PËR TRAJNIME NË TË ARDHMEN
Ju lutem përzgjidhni se cilat trajnime të poshtë-listuara dëshironi të merrni pjesë dhe cilat nga ato janë relevante për
funksionet e punës suaj.
Vlerësimi është si në vijim:
0 nënkupton se ju nuk keni nevojë për trajnime
1 nënkupton se ju do të i mirëprisni trajnimet e ofruar
2 nënkupton se ju fuqishëm do të i përkrahni/ndjekni trajnimet e ofruara
Vlerësimi
0 1 2
18. TRAJNIME MENAXHERIALE
18.1 Planifikim strategjik dhe organizim
18.2 Plan biznesi
18.3 Menaxhimi i përgjithshëm i ndërmarrjes
18.4 Vendimmarrja menaxheriale
18.5 Menaxhimi kualitativ dhe standardet
18.6 Menaxhimi dhe vlerësim i riskut
18.7 Prezantim dhe përfaqësim biznesi
18.8 Ndjekja e rekomandimeve te auditorëve
Faqe | 57 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
19. Burimet njerëzore
19.1 Menaxhim i burimeve njerëzore
19.2 Delegim i përgjegjësive
19.3 Kontroll dhe matje e performancës
19.4 Motivim
19.5 Menaxhim i kohës
20. Prokurimi publik dhe tenderim
20.1 Rregullat kombëtare dhe procedurat e aplikuara në prokurim publik
20.2 Plani i prokurimit
20.3 Prokurimi elektronik
20.4 Zbatimi i kontratave publike
20.5 Përgatitja e termave të referencës
20.6 Përgatitja e dosjeve të tenderit, lansimi i tenderëve/ thirrjet për propozim
20.7 Komisioni i vlerësimit te tenderit/ Paneli i listës se shkurtër
20.8 Procedurat e tenderit të shërbimeve/ furnizimeve/punimeve/ granteve
21. Menaxhim financiar
21.1 Planifikim financiar
21.2 Planifikim i investimeve
21.3 Analiza kost/ benefit e produktit/biznesit
21.4 Rrjedha e fondeve
21.5 Planifikimi i fondeve
21.6 Kërkimi i fondeve nga KE (Komisioni Evropian)
21.7 Certifikimi/ Verifikimi i shpenzimeve
21.8 Mbyllja e programeve
21.9 Rialokimi i fondeve
22. Vlerësim i tregut
22.1 Qasja në eksport dhe procedurat e eksportit
22.2 Qasja në import dhe procedurat e importit
22.3 Vlerësim i tregut te brendshëm
22.4 Vlerësim i tregut rajonal
23. Marketing
23.1 Planifikimi i marketingut
23.2 Strategjia e shitjes
23.3 Mjetet e marketingut
24. Tjetër (specifiko)
______________________________________________________________________________
Faqe | 58 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
25. TRAJNIME OPERATIVE/ADMINISTRATIVE
25.1 Zhvillimi i produkteve/shërbimeve
25.2 Menaxhimi i zyrës
25.3 Koordinimi
25.4 Raportimi
25.5 Menaxhimi i kesh-it
25.6 Komunikimi me palë
26. Përgatitja dhe menaxhimi i projekteve
26.1 Komunikimi gjate përgatitjes se projektit
26.2 Përdorimi i asistencës teknike për përgatitjen e projektit/ grantit
26.3 Përgatitja e aplikacioneve (Forma e Aplikacionit)
26.4 Aplikimi për projekte/ grante
26.5 Nënshkrimi i kontratës
26.6 Implementimi i kontratës
26.7 Kuptimi dhe zbatimi i dispozitave ligjore dhe rregullat relevante kombëtare/ udhëzimet
për zbatimin (implementimin e projektit)
26.8 Organizimi i eventeve, takimeve etj.
27. Menaxhimi i financave dhe kontabiliteti
27.1 Kontabiliteti menaxherial
27.2 Kontabiliteti financiar
27.3 Taksat dhe tatimet
28. Shërbimi ndaj klientëve
28.1 Komunikimi me klient
28.2 Rrjetëzimi
28.3 Komunikimi dhe gjuhët e huaja
29. Informacioni dhe teknologjia e komunikimit
29.1 Sistemi kompjuterik i bazuar [transferimi elektronik i të dhënave]
30. Shfrytëzimi efiçient i energjisë
31. Cilësia, standardi dhe certifikimi i produkteve
32. Tjetër (specifiko)
______________________________________________________________________________
Faqe | 59 …
Republika e Kosovës Ministria e Tregtisë dhe Industrisë
33. TRAJNIME PROFESIONALE DHE/ OSE TEKNIKE
33.1 Teknik ndërtimtari
33.2 Teknik elektricist
33.3 Riparim i instalimeve elektrike
33.4 Teknik i instalimeve të ujit dhe kanalizimeve
33.5 Teknik enterieri
33.6 Teknik makinerie
33.7 Automekanikë dhe përdorimi teknologjisë digjitale
33.8 Zdrukthëtari
33.9 Dizajn Grafik
33.10 Rrobaqepësi dhe dizajn mode
33.11 IT dhe zhvillues i ueb-it/ aplikacioneve
33.12 Agjystator
33.13 Estetikë
33.14 Kuzhinier dhe gastronomi
34. Tjetër (specifiko)
______________________________________________________________________________
35. A jeni të gatshëm për trajnime online?
Po Jo
36. Nëse keni ndonjë vërejtje apo koment shtesë, ju lutem shkruani në rubrikën e më poshtme?
Emri i intervistuesit:
Nr. Telefonit/ E-mail:
Data e realizimit:
Nënshkrimi:
Faleminderit për kohën që ndatë për plotësimin e këtij pyetësori!