Oinarr izko Curr iculum Diseinua
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIKO
GOI-MAILAKO TEKNIKARIA
K I M I K A
1
2
3
4
5
6 7
AURKIBIDEA 1. TITULUAREN IDENTIFIKAZIOA 5. or. 2. LANBIDE PROFILA ETA LANBIDE INGURUNEA 5. or.
2.1. Konpetentzia orokorra 2.2. Kualifikazioen eta konpetentzia-atalen zerrenda 2.3. Lanbide-ingurunea
3. HEZIKETA ZIKLOAREN IRAKASGAIAK 6. or.
3.1. Heziketa-zikloaren helburu orokorrak 3.2. Lanbide-moduluen zerrenda, ordu-esleipena eta kurtsoa 3.3. Lanbide-moduluak
1. Lagintzea eta lagina prestatzea. 2. Analisi kimikoak. 3. Tresna bidezko analisia. 4. Saiakuntza fisikoak. 5. Saiakuntza fisiko-kimikoak. 6. Saiakuntza mikrobiologikoak. 7. Saiakuntza bioteknologikoak. 8. Laborategiko kalitatea eta segurtasuna. 9. Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiaren proiektua. 10. Ingeles teknikoa. 11. Laneko prestakuntza eta orientabidea. 12. Enpresa eta ekimen sortzailea. 13. Lantokiko prestakuntza.
4. GUTXIENEKO ESPAZIOAK ETA EKIPAMENDUAK 97. or.
4.1. Espazioak 4.2. Ekipamenduak
5. IRAKASLEAK 99. or.
5.1. Irakasleen espezialitateak eta irakasteko eskumena heziketa-zikloko lanbide-moduluetan
6. LANBIDE MODULUEN ARTEKO BALIOZKOTZEAK 100. or. 7. TITULUKO LANBIDE MODULUEN ETA KONPETENTZIA ATALEN ARTEKO
TRAZAGARRITASUN ETA EGOKITASUN LOTURAK 101. or. 7.1. Konpetentzia-atalen egokitasuna lanbide-moduluekin, horiek baliozkotu edo
salbuesteko 7.2. Lanbide-moduluen egokitasuna konpetentzia-atalekin, horiek egiaztatzeko
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
5
1
2
1. TITULUAREN IDENTIFIKAZIOA
Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiko goi-mailako teknikari-titulua elementu hauek identifikatzen dute:
• Izena: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia. • Maila: Goi-mailako Lanbide Heziketa • Iraupena: 2.000 ordu • Lanbide-arloa: Kimika. • Kodea: INSN-5b (Irakaskuntzaren Nazioarteko Sailkapen Normalizatua).
2. LANBIDE PROFILA ETA LANBIDE INGURUNEA 2.1. Konpetentzia orokorra Titulu honen konpetentzia orokorra da laborategiko jarduerak eta laginketa-plana antolatzea eta koordinatzea. Eginkizun horretan, prozesuko eta amaitutako materia eta produktuen gaineko era guztietako saiakuntzak eta analisiak egingo dira, ikerkuntzara eta kalitate-kontrolera bideratuak, lortutako emaitzak interpretatuko dira eta laborategiko jardunbide egokien arauak betez jardungo da.
2.2. Titulu honetan biltzen diren Lanbide Kualifikazioen Katalogo
Nazionaleko kualifikazioen eta konpetentzia-atalen zerrenda: Osatutako lanbide-kualifikazioak:
a. QUI020_3: Saiakuntza mikrobiologikoak eta bioteknologikoak (otsailaren 20ko 295/2004 Errege Dekretua). Konpetentzia-atal hauek barne hartzen ditu:
UC0052_3: Laborategiko jarduera antolatzea eta kudeatzea, prozedura eta arau espezifikoak aplikatuta. UC0053_3: Laginketa-plana antolatzea eta laginak hartzea. UC0054_3: Saiakuntza mikrobiologikoak egitea eta emaitzen berri ematea. UC0055_3: Saiakuntza bioteknologikoak egitea eta emaitzen berri ematea.
b. QUI021_3: Saiakuntza fisikoak eta fisiko-kimikoak (otsailaren 20ko 295/2004 Errege
Dekretua). Konpetentzia-atal hauek barne hartzen ditu: UC0052_3: Laborategiko jarduera antolatzea eta kudeatzea, prozedura eta arau espezifikoak aplikatuta. UC0053_3: Laginketa-plana antolatzea eta laginak hartzea. UC0056_3: Saiakuntza fisikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea. UC0057_3: Saiakuntza fisiko-kimikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
c. QUI117_3 Analisi kimikoa (irailaren 16ko 1087/2005 Errege Dekretua). Konpetentzia-atal hauek barne hartzen ditu:
UC0052_3: Laborategiko jarduera antolatzea eta kudeatzea, prozedura eta arau espezifikoak aplikatuta. UC0053_3: Laginketa-plana antolatzea eta laginak hartzea. UC0342_3: Analisi kimikorako tresna bidezko teknikak aplikatzea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea. UC0341_3: Metodo kimikoen bidezko analisiak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
6
3
2.3. Lanbide-ingurunea Lanbide-irudi honek hainbat sektoretako enpresa edo laborategietan egiten du lan, bai kalitate-kontrolera eta ikerkuntzara bideratutako materia eta produktuetan saiakuntza fisikoak, fisiko-kimikoak, analisi kimikoak eta tresna bidezkoak egin behar dituztenetan eta bai, besteak beste, ingurumenaren edo elikagaien arloetan proba mikrobiologikoak eta bioteknologikoak egin behar dituztenetan. Lanbide eta lanpostu garrantzitsuenak hauek dira:
• Titulartasun publikoko edo pribatuko laborategietako analista. • Laborategi kimikoko analista. • Laborategi mikrobiologikoko analista. • Materialen laborategiko analista. • Nekazaritzako elikagaien industrietako laborategiko analista. • Transformazio-industrietako laborategiko analista. • Prestakuntzako, ikerkuntzako eta garapeneko zentroetako analista. • Elikagaien industrietako, ingurumen-enpresetako eta industria bioteknologikoetako
analista mikrobiologikoa. • Edateko uren eta hondakin-uren analista mikrobiologikoa. • Farmazia-industriako kontrol mikrobiologikoko analista. • Lehengaien eta bukaturiko produktuen analista. • Industria-kimikako laborategiko teknikaria. • Askotariko manufaktura-industrietako kalitate-kontroleko teknikaria. • Fabrikazio mekanikoko produktuen saiakuntzetako teknikaria. • Eraikuntza-materialen saiakuntzetako teknikaria.
3. HEZIKETA ZIKLOAREN IRAKASGAIAK 3.1. Heziketa-zikloaren helburu orokorrak:
1. Materialak eta erreaktiboak sailkatzea eta hautatzea, haiek manipulatzeko eta kontserbatzeko baldintzak identifikatuta, hornikuntza eta biltegiratzea antolatzeko.
2. Kontrolatu beharreko produktuak identifikatzea eta ezaugarritzea, haiei lotutako dokumentazio espezifikoa aztertuta, analisi-metodo egokiena hautatzeko.
3. Beharrezkoak diren materialak eta tresneria hautatzea, haien ezaugarriak egingo den analisi motarekin erlazionatuta, prestatzeko eta ezarritako baldintzetan mantentzeko.
4. Laginketa-plana deskribatzea, laginek bete behar dituzten ezaugarriak aztertuta, gero laginak hartzeko.
5. Oinarrizko eragiketak ezaugarritzea, berekin dakartzaten materiaren transformazioak analizatuta, laginak analizatzeko prestatzeko.
6. Analisi-teknikak identifikatzea, horien abantailak eta aplikazioak aztertuta, saiakuntzak eta analisiak egiteko.
7. Lortutako datuak aztertzea eta interpretatzea, eta emaitzak aurkezteko teknikak identifikatzea, azken horien balioduntasuna ebaluatzeko.
8. Ingurumena babesteko eta laneko arriskuak prebenitzeko neurriak deskribatzea, eta laneko prozeduretan aplikatzekoa den araudia identifikatzea, ingurumena babesteko neurriak eta arauak betetzen diren ziurtatzeko.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
7
9. Datuak tratatzeko eta kudeatzeko hainbat informatika-programa ezagutzea eta emaitza analitikoen prozesaketarekin erlazionatzea, laborategiko jarduerei aplikatzeko.
10. Lan-taldeko osagaietako bakoitzaren rolak deskribatzea eta kasu bakoitzaren erantzukizuna identifikatzea, kontsultak egiteko.
11. Haren jardueran gertatzen diren teknologiaren, antolamenduaren, ekonomiaren eta lanaren arloko aldaketak identifikatzea eta lan-esparruan duten eragina aztertzea, berrikuntzaren izpirituari eusteko.
12. Egoera kolektiboetan esku hartzeko moduak identifikatzea eta erabakiak hartzeko prozesua aztertzea, horietan gidari izateko.
13. Produktuak analizatzeko eta garatzeko metodoak berritzearen garrantzia baloratzea eta analisi-teknika berritzaileak ezagutzea, horiek ikertzen eta garatzen parte hartzeko.
14. Laborategi bateko lan-jarduerak aztertzea, eta, lan-taldeetan parte hartzeko eta produkzio-helburuak lortzeko, prozesu orokorrean egiten duten ekarpena identifikatzea.
15. Ikasteko aukerak eta lan-munduarekin duen harremana identifikatzea eta baloratzea, lan-merkatuko eskaintzak eta eskaerak aztertuta, eguneratze eta berrikuntzako kulturari eusteko.
16. Negozio-aukerak antzematea, eta merkatuko eskaerak identifikatu eta aztertzea, enpresa txiki bat sortu eta kudeatzeko.
17. Baldintza sozialak eta lanekoak arautzen dituen lege-esparrua aztertu ondoren, gizarteko agente aktibo gisa dituen eskubideak eta betebeharrak zein diren jakitea, herritar demokratiko gisa parte hartzeko.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
8
3.2. Lanbide-moduluen zerrenda, ordu-esleipena eta kurtsoa:
LANBIDE MODULUA Ordu-esleipena Kurtsoa
0065. Lagintzea eta lagina prestatzea 231 1.a
0066. Analisi kimikoak 297 1.a
0067. Tresna bidezko analisia 200 2.a
0068. Saiakuntza fisikoak 132 1.a
0069. Saiakuntza fisiko-kimikoak 132 1.a
0070. Saiakuntza mikrobiologikoak 180 2.a
0071. Saiakuntza bioteknologikoak 120 2.a
0072. Laborategiko kalitatea eta segurtasuna 99 1.a
0073. Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiaren proiektua 50 2.a
E200. Ingeles teknikoa 40 2.a
0074. Laneko prestakuntza eta orientabidea 99 1.a
0075. Enpresa eta ekimen sortzailea 60 2.a
0076. Lantokiko prestakuntza 360 2.a
Zikloa guztira 2000
3.3. Lanbide-moduluak: aurkezpena, ikaskuntzaren emaitzak, ebaluazio-irizpideak, edukiak eta orientabide metodologikoak
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
9
1. lanbide-m
odulua: LAGIN
TZEA ETA LAGIN
A PRESTATZEA
1 1. lanbide-modulua LAGINTZEA ETA LAGINA PRESTATZEA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Lagintzea eta lagina prestatzea
Kodea: 0065
Heziketa-zikloa:
Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena:
231 ordu
Kurtsoa: 1.a
Kreditu kop.: 13
Irakasleen espezialitatea: Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0053_3: Laginketa-plana antolatzea eta laginak hartzea.
Helburu orokorrak: 2.a / 4.a / 5.a / 8.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak
1. Laginketa-plana antolatzen du, eta, eginkizun horretan, haren etapa sekuentzial bakoitzeko prozedurak eta baliabideak justifikatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Laginketa-prozedura normalizatua landu du, kalitate-adierazleak kontuan hartuta. b) Laginketa-tipologia bakoitzerako lan-prozedura normalizatuak eta aplikatzeko
argibideak azaldu ditu. c) Lagin adierazgarri bat lortzeko lagin kopurua eta laginen tamaina ezarri ditu. d) Laginketa-teknika ezarri du eskatutako zehaztapen analitikoak kontuan hartuta. e) Materialak eta tresneria identifikatu ditu kantitatea, egonkortasuna eta saiakuntza
kopurua kontuan hartuta. f) Laginak hartzeko unea eta maiztasuna eta haiek analizatu arteko atzerapen-
denbora maximoak erabakitzeko irizpideak ezarri ditu. g) Laginak baztertzeko eta errefusatzeko irizpideak zehaztu ditu. h) Laginketa-teknika ezarri du eskatutako zehaztapen analitikoak kontuan hartuta.
2. Lagina hartzen du, eta eginkizun horretan, hainbat teknika aplikatzen ditu haren izaera eta egoera kontuan hartuta.
Ebaluazio-irizpideak:
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
10
1. lanbide-modulua: LAG
INTZEA ETA LAG
INA PR
ESTATZEA
a) Laginketa-teknikak sailkatu ditu eta haien abantailak eta eragozpenak justifikatu
ditu. b) Materialak, lanabesak eta tresneria kodetuak erabili ditu eta asepsia-baldintzak
kontrolatu ditu. c) Laginak hartzea eta horien lekualdatzea gauzatu du, eta laginen
adierazgarritasuna bermatu du eta kutsadurak eta asaldurak kontrolatu ditu. d) Laginketak eta saiakuntzak "in situ" egiteko tresneria prestatu du eta laginaren
izaerarekin erlazionatu du. e) Ontzia laginaren eta zehaztu behar den parametroaren arabera prestatu du. f) Erregistratzeko, etiketatzeko, garraiatzeko eta biltegiratzeko prozedurak
deskribatu ditu, eta trazagarritasuna ziurtatu du. g) Laginketak analisiaren emaitzen fidagarritasunean duen garrantzia baloratu du. h) Lagina hartu, kontserbatu, lekualdatu eta manipulatzean segurtasun-arauak
aplikatu ditu.
3. Laginak tratatzeko tresneria eta laborategiko instalazio osagarriak prestatzen ditu, eta eginkizun horretan, konpetentzia teknikoko arauak aplikatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laginak prestatzeko tresneria eta horren aplikazioak identifikatu ditu. b) Laborategiko zerbitzu osagarriak zerrendatu ditu. c) Tratatu behar den laginaren propietateekin bat datozen tresneria eta materialak
hautatu ditu. d) Tresneria eta lanabesak prestatzeko prozedurak deskribatu ditu. e) Tresneria eta instalazioak muntatzeko lanak antolatu ditu, zerbitzu
osagarrietarako konexioak doitu ditu eta segurtasun-arauak kontuan hartu ditu. f) Materiala prestatu du eta garbitasunari eta ordenari buruzko arauak aplikatu ditu. g) Zerbitzu osagarriek behar bezala funtzionatzen dutela egiaztatu du. h) Laborategiko zerbitzu osagarriak erabiltzeko eta prest jartzeko mantentze-lanak
aplikatu ditu.
4. Lagina prestatzen du, eta eginkizun horretan, egingo den analisi edo saiakuntzarekin erlazionatzen du teknika. Ebaluazio-irizpideak:
a) Lagina tratatzeko oinarrizko eragiketak identifikatu ditu. b) Oinarrizko eragiketak zuzentzen dituzten printzipioak azaldu ditu. c) Oinarrizko eragiketak tratatuko den laginaren arabera hautatu ditu. d) Saiakuntzak eta ondorengo analisia egitea ahalbidetuko duten oinarrizko
eragiketa beharrezkoak aplikatu ditu. e) Oinarrizko hainbat eragiketa batzen dituzten prozeduren bidez tratatu du lagina. f) Lagina prestatzerakoan segurtasun-arauak eta konpetentzia teknikoko arauak
aplikatu ditu.
c) Oinarrizko edukiak
1. LAGINKETA PLANA ANTOLATZEA
prozedurazkoak - Laginketa-planak egitea/interpretatzea. - Laginketa-prozedura normalizatu bat idaztea. - Laginketa-arau ofizialak aztertzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
11
1. lanbide-m
odulua: LAGIN
TZEA ETA LAGIN
A PRESTATZEA
- Laginketako ariketak egitea eta ebaztea. - Laginketa-teknika egokia hautatzea. - Laginketaren unea eta maiztasuna zehaztea. - Laginketa-puntuak hautatzea/ezartzea. - Laginen kopurua eta tamaina zehaztea, eta haien adierazgarritasuna
eta homogeneotasuna ziurtatzea.
kontzeptuzkoak
- Laginketa-plana: oinarriak eta metodologia. - Kalitate-maila onargarria (KMO edo AQL). - Laginketa-planen motak. - Aldakortasuna eta eragiketa-kurba bereizgarria. - Laginketa-planetarako kalitate-indizeak. - Laginketa-prozedura normalizatua. - Laginak hartzeko arau ofizialak. - Laginketan sortutako hondakinak tratatzeko sistemak. - Laginketak analisiaren multzoan dituen inplikazioak. - Akatsen prebentzioa laginak manipulatzean.
jarrerazkoak - Laginketaren garrantziaz jabetzea. - Ematen dizkioten egitekoetan inplikatzea. - Esleitu dizkioten lanak egiteko prestasuna, zorroztasuna, ordena eta
garbitasuna.
2. LAGINAK HARTZEA
prozedurazkoak
- Laginketako materiala eta tresneria maneiatzea eta mantentzea. - Laginketako materiala eta tresneria prestatzea. - Laginak hartzearen, manipulatzearen eta kontserbatzearen eta
laginean zehaztu beharreko parametro(ar)en arteko erlazioa. - Lagin homogeneoak eta adierazgarriak lortzea, lagintzeko,
manipulatzeko, etiketatzeko, markatzeko eta erregistratzeko prozedurak aplikatuta.
- Laginak hartzean segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
- Lagina manipulatzeko, kontserbatzeko, garraiatzeko eta biltegiratzeko metodoak.
- Laginak erregistratzeko, etiketatzeko eta markatzeko sistemak. - Laginketan erabiltzen diren aparatu eta tresneria eskuzkoak eta
automatikoak. - Laginketako materiala eta tresneria prestatzeko sistemak. - Laginak hartzeko teknikak. - Laginketa motak:
• Solidoen, uraren eta beste likidoen, eta gasen laginketa. - Lagin bereziak hartzea.
jarrerazkoak
- Laginketa baldintza egokietan egitea eta gero lagina behar bezala maneiatzea zein garrantzitsua den baloratzea.
- Jardueretan inplikatzea eta talde-lanean integratzea. - Segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari
dagozkionak betetzeko errespetua izatea. - Esleitu dizkioten lanak egiteko prestasuna, zorroztasuna, ordena eta
garbitasuna.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
12
1. lanbide-modulua: LAG
INTZEA ETA LAG
INA PR
ESTATZEA
3. LAGINAK TRATATZEKO TRESNERIA PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Tresneria muntatzeko, prest jartzeko eta mantentzeko eragiketak egitea.
- Laginak tratatzeko materiala garbitzeko, desinfektatzeko eta esterilizatzeko teknikak erabiltzea.
- Tresneria prestatzean segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
- Laginak prestatzeko tresneria eta laborategiko zerbitzu osagarriak: • Berokuntza-sistemak. • Hotz-instalazioak. • Presio- eta huts-sistemak. • Balantzak eta material bolumetriko orokorra eta espezifikoa. • Laborategiko uren tratamendua: destilazioa, truke ionikoa,
alderantzizko osmosia, ultrairagazpena. - Tresneriaren oinarriak, osagaiak eta funtzionamendua. - Laginak tratatzeko materiala garbitzeko, desinfektatzeko eta
esterilizatzeko teknikak. Erabilitako produktuak eta materiala. - Laginak tratatzeko tresneriaren segurtasun-arauak, laneko
osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak.
jarrerazkoak - Lanak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea. - Materiala eta tresneria errespetatzea eta zaintzea. - Jarduerak garatzeko autonomia eta ekimena izatea.
4. LAGINAK PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Lagina tratatzeko teknika eta aparatu egokiak hautatzea. - Laginak prestatzeko erabilitako tresneria deskribatzea. - Analisirako laginak tratatzeko laborategiko oinarrizko eragiketak
egitea, prozedura egokiak erabilita. - Datuak eta neurriak hartzea eta eragiketa bakoitzari dagozkion
kalkuluak egitea. - Laginak prestatzean eta sortutako hondakinak tratatzean segurtasun-
arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
- Laborategiko oinarrizko eragiketak: oinarriak, aplikazioak eta honakoetan erabilitako tresneria eta prozedurak: • Aurretratamenduko eragiketak. • Bereizte mekanikoak. • Bereizte termikoak. • Bereizte difusionalak.
- Laginak prestatzeko segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak.
jarrerazkoak
- Ordena, garbitasuna eta metodoa laborategiko oinarrizko eragiketak egitean.
- Talde-lanean jarrera positiboa, parte-hartzailea eta laguntzailea izatea.
- Ekimena eta autonomia izatea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
13
1. lanbide-m
odulua: LAGIN
TZEA ETA LAGIN
A PRESTATZEA
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, bi fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
1. Laginketa eta beharrezkoak diren tresneria eta materiala prestatzea. 2. Laginak hartzea eta prestatzea.
Lehen faseak bi etapa ditu: lehen etapari hasiera emateko laginketaren oinarri orokorrak eta dauden lagin motei aplika dakizkiekeen prozedurak garatuko dira, araudia identifikatuko da eta laginketa-planak edo -programak ezarriko dira. Bigarren etapan, tresneria eta materialak ezarrita dauden planen arabera hautatu ondoren, prestatu egingo dira eta aurreikusitako helbururako prest jarri. Bigarren fasean, lehenik laginak hartzeko eragiketak jorratzen dira eta lehenengo fasean ezarritako plana gauzatzen da, eta ondoren, azken etapan, laginak prestatzeko oinarrizko eragiketak egingo dira, lagin motaren eta gero egingo den analisiaren edo saiakuntzaren arabera. Azken etapa horretan emaitzak egiaztatu eta baloratuko dira, prozesuaren akatsak edo desegokitasunak hauteman eta, beharrezkoa denean, egin beharrekoak egin. Gainera, laginak hartzeko eta prestatzeko prozesuaren fase guztietan segurtasun-irizpideak eta norbera babesteko ekipamendua aplikatzekoak, kalitateari dagozkionak eta ingurumena babestekoak bete beharko dira.
2) Alderdi metodologikoak Modulu honen edukiak lantzerakoan, unitate didaktikoak prozedurazko ardatz bati jarraituz ezartzea proposatzen dugu, eta prozedurek eskatu ahala gehitzea kontzeptuzko eta jarrerazko edukiak. Edukiek izaera teorikoagoa dutenean, I. multzoko eduki batzuen kasuan esate baterako, oroimenean gehiegi oinarritutako ikuspegia saihestuko da, eta jarduerak eduki horiek aplika daitezkeen egoeretan planteatzea bilatuko da beti, eta irakasleek azalpen-metodologiak gehiegi erabiltzea saihestu.
Behar-beharrezkoa da ikasleen parte-hartze eraginkorra sustatzea eta bere ekimenari bidea ematea. Horretarako, landu beharreko gaiei buruzko informazio fidagarria eta eguneratua bilatzen orientatuko ditu irakasleak, eztabaidak sortuko ditu eta une oro sustatuko du haien inplikazioa eta interesa. Jarduera batzuk egoera errealetan gauzatzen zailak direnean, esate baterako lagin mota jakin batzuk hartu behar direnean, egoera horiek ahalik eta modu antzekoenean eta une horretan eskura dauden bitartekoekin gauzatzeko moduan aintzat hartuko dituzten simulazioak egingo dira. Laborategiko jarduerak hartzen dituzten unitate didaktikoetan, esate baterako tresneria osagarria lantzea edo oinarrizko eragiketak egitea aztergai dituztenetan, lana taldeka antolatuko da lehentasunez. Dena den, ikasleen jarraipen hurbilekoa eta bana-banakoa ere egin beharko da, taldeko partaide bakoitzak zein mailatan parte hartzen duen eta helburuak zein neurritan lortzen dituen egiaztatzeko.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
14
1. lanbide-modulua: LAG
INTZEA ETA LAG
INA PR
ESTATZEA
Unitate didaktikoak garatzeko hainbat metodo erabil daitezke. ‘Espero ez den emaitzaren’ metodoa unitate batzuetan erabil daiteke, jarraitutako prozesuaren azterketa eta hautemandako akatsak abiapuntutzat hartu eta ikaskuntzak sortzeko. ‘Proiektuaren’ metodoa ere erabil liteke, 'proiektu' hori azkeneko eta sintesiko unitate didaktiko gisa ezarri eta eduki guztiak integratzeko. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Laginketa-plana prestatzea:
• Aplikatu beharreko laginketa mota hautatzea. • Aplikatu beharreko araudia identifikatzea. • Laginketaren puntuak eta uneak ezartzea.
Materialak eta tresneria prestatzea:
• Materialak eta tresneria lagin motaren eta analisi edo saiakuntza motaren arabera hautatzea.
• Tresneriaren eta materialen egoera egiaztatzea. • Beharrezkoak diren baldintzak egokitzea.
Laginak hartzea:
• Ontzi eta material egokiak erabiltzea. • Lagina ezarritako planaren arabera hartzea. • Laginak behar bezala identifikatzea, markatzea eta erregistratzea. • Ezarritako baldintzetan garraiatzea eta kontserbatzea.
Laginak analisirako edo saiakuntzarako tratatzea:
• Teknika egokia aplikatzea. • Beharrezkoak diren kalkuluak egitea. • Eragiketa bakoitza arauak eta prozedurak betez egitea. • Egindako eragiketen emaitza baloratzea. • Sortutako hondakinak behar bezala tratatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
15
2. lanbide-m
odulua: ANALISI KIM
IKOAK
2 2. lanbide-modulua ANALISI KIMIKOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Analisi kimikoak
Kodea: 0066
Heziketa-zikloa: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 297 ordu
Kurtsoa: 1.a
Kreditu kop.: 15
Irakasleen espezialitatea: Analisi eta kimika industriala. (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0341_3: Metodo kimikoen bidezko analisiak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
Helburu orokorrak: 1.a / 3.a / 6.a / 7.a / 8.a / 9.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak sailkatzen ditu, eta horien propietateak eta portaera kimikoa ezagutzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Erreaktiboak identifikatu ditu izaera kimikoa eta purutasuna kontuan hartuta. b) Erreakzio kimikoak deskribatu ditu eta haien aplikazio analitikoekin erlazionatu
ditu. c) Oreka kimikoaren kontzeptua definitu du, eta haren garapenean eragina duten
faktoreak deskribatu ditu. d) Analitoak identifikatzeko probak hautatu ditu, eta haien propietate kimikoekin
erlazionatu ditu. e) Analisi kimiko baten ezaugarriak eta bertan gertatzen diren erreakzioak azaldu
ditu. f) Prozesu analitikoetan beharrezkoak diren oinarrizko eragiketak aplikatu ditu. g) Ordena- eta garbitasun-irizpideak aplikatu ditu tresneria eta materialak
prestatzean.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
16
2. lanbide-modulua: AN
ALISI KIMIKO
AK
2. Disoluzioak prestatzen ditu, eta eginkizun horretan, masa eta kontzentrazioen kalkuluak justifikatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Emandako erreakzio batean inplikatutako erreaktiboen masak eta kontzentrazioak kalkulatu ditu lege kimikoak aplikatuta.
b) Disoluzioak hainbat kontzentrazio-unitatetan adierazi ditu. c) Eskatutako kontzentrazioko disoluzioak zehazteko beharrezkoak diren material
bolumetrikoak eta erreaktiboak hautatu ditu. d) Gertatzen diren erreakzioak identifikatu ditu. e) Aparatuak eta materialak arau estandarizatuen eta kalitate-arauen arabera
kalibratu ditu. f) Disoluzioa erreferentziako erreaktibo normalizatu baten aurrean baloratu du. g) Disoluzioak prestatzeko prozesu osoan kalitate-arauak, laneko osasunekoak eta
ingurumena babestekoak aplikatu ditu.
3. Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzen ditu, eta eginkizun horretan, gertatzen diren erreakzio motak eta analisi horietan dituzten aplikazioak justifikatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Analisi kimiko kuantitatiboko tekniken oinarriak zerrendatu ditu. b) Lagin motarako, kantitaterako, kontzentraziorako eta matrizerako teknika egokia
hautatu du. c) Lana planifikatu du, eta sekuentziatu eta etapa kritikoak zehaztu ditu. d) Erreaktibo adierazleak behar bezala hautatu ditu, eta horien erabilera gertatzen
diren erreakzioekin erlazionatu du. e) Analisi grabimetrikoak eta bolumetrikoak egin ditu, eta metodo horiek oinarri
dituzten teknika fisiko-kimikoekin erlazionatu ditu. f) Balorazio baten baliokidetasun-puntuak zehaztu ditu hainbat metodo grafikoren
bidez. g) Kontraste-probak eta zurizko probak erabili ditu, eta akats analitikoekin eta horiek
minimizatzearekin lotu ditu. h) Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratu ditu.
4. Funtzio organikoak analizatzen ditu, eta gertatzen den erreakzio mota deskribatzen du.
Ebaluazio-irizpideak: a) Funtzio taldeen erreakzio bereizgarriak identifikatu ditu. b) Lagin bateko funtzio taldeak identifikatu ditu propietateak kontuan hartuta. c) Lagin baten osagaiak identifikatu ditu oinarrizko analisiaren bidez dagozkion
erreakzioak aplikatuta. d) Analisia egin aurretik lagina tratatu du bereizte-teknikak erabilita. e) Laginaren deribatu analitikoak prestatu ditu egitura zehazteko. f) Saiakuntza organikoen teknikak aplikatu ditu laginen osagaiak identifikatzeko. g) Analisia egin aurreko behaketek produktu baten ezaugarri fisikoak zehazteko
duten ahalmen orientatzailea baloratu du. h) Substantzia organikoekin erlazionatutako segurtasun-arauak eta laneko
osasunekoak aplikatu ditu.
5. Analisian lortutako emaitzak baloratzen ditu, eta horien koherentzia eta balioduntasuna zehazten du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
17
2. lanbide-m
odulua: ANALISI KIM
IKOAK
Ebaluazio-irizpideak:
a) Lortutako emaitzak onartzeko edo baztertzeko irizpideak ezarri ditu. b) Lortutako datuak aldez aurretik definitutako emaitzak onartzeko edo baztertzeko
irizpideei loturik aztertu ditu. c) Analitoaren azken kontzentrazioa lortu du, grafikoak eta dagozkien kalkuluak
abiapuntutzat hartuta. d) Datuak euskarri egokietan erregistratu ditu, eta beharrezkoak diren erreferentziak
adierazi ditu. e) Azken emaitzak bere baitan hartu behar dituen zifra esanguratsuak ondorioztatu
ditu. f) Lortutako emaitzak ebaluatu ditu, taulak, patroiak edo ezarritako arauak erabilita. g) Datuak tratatzeko programak erabili ditu maila aurreratuan. h) Txostenak egin ditu zehaztapenei jarraiki. i) Emaitzen ebaluazioaren prebentzio-ekintzak eta ekintza zuzentzaileak kontuan
hartu ditu. j) Analisi kimikoaren garrantzia eta emaitza analitikoen fidagarritasuna baloratu ditu. k) Analisian lortutako emaitzen ebidentzia errespetatu du.
c) Oinarrizko edukiak 1. ANALISI KIMIKORAKO MATERIALAK ETA ERREAKTIBOAK SAILKATZEA
prozedurazkoak
- Produktu kimikoak identifikatzea: Egoera, izaera kimikoa, purutasuna...
- Estekiometriaren burutzapen praktikoak: erreakzio kimikoaren errendimendu-kalkuluak.
- Analisi kimikoak sailkatzea: kualitatiboak eta kuantitatiboak. - Analisi kimikoan bereizte-teknikak aplikatzea (iragaztea, dekantatzea,
erauztea...). - Segurtasun-datuen fitxak maneiatzea.
kontzeptuzkoak
- Erreakzio kimikoa: ekuazio kimikoa eta erlazio ponderala. Erreakzio-mekanismoak.
- Erreakzio-abiadura. Aldatzen duten faktoreak: kontzentrazioa, tenperatura, zatiketa-maila...
- Katalizatzaileak eta inhibitzaileak. - Estekiometria. Erreaktibo mugatzaileak. - Oreka kimikoa. Oreka-konstantea. Oreka homogeneoak eta
heterogeneoak. - Orekan eragina duten faktoreak: presioa, bolumena, kontzentrazioa.
Le Chatelier-en printzipioa. - Ur-disoluzioko orekak. Disoziazioa. Disoluzio indargetzaileak. - Zuzeneko metodoen bidezko analisi kualitatiboa. - Erreakzio motak: azido-base, erredox, prezipitazioa...
jarrerazkoak - Laborategiko ordena eta garbitasuna baloratzea. • Produktu kimikoak arretaz maneiatzea.
2. DISOLUZIOAK PRESTATZEA
prozedurazkoak - Masak eta bolumenak neurtzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
18
2. lanbide-modulua: AN
ALISI KIMIKO
AK
- Aparatu bolumetrikoak eta balantzak arau estandarizatuen eta kalitate-arauen arabera kalibratzea.
- Material bolumetrikoa behar den kontzentrazioaren arabera hautatzea.
- Erreaktiboak eta patroi-disoluzioak prestatzea eta normalizatzea. - Kontzentrazioen kalkuluak egitea. - Disoluzioak prestatzea eta baloratzea, eta etiketatzea.
kontzeptuzkoak
- Disoluzioa: kontzeptua eta propietateak. - Disoluzio baten kontzentrazioa eta hori adierazteko erak. - Patroi-disoluzioak. Faktorizazioa. - Diluzioak. - Erreaktiboak, adierazleak.
jarrerazkoak - Kalitate-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumena babestekoak
betetzea baloratzea. - Prozesuaren faseetan ordenarekiko eta garbitasunarekiko interesa
izatea.
3. ANALISI KUANTITATIBOAREN TEKNIKAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
- Material grabimetrikoa eta bolumetrikoa maneiatzea eta garbitzea. - Balorazio-kurbak lortzea. Dauden kontzentrazioak kalkulatzea. - Neutralizazio-bolumetriak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen
arabera eta laborategiko jardunbide egokiei jarraiki. - Prezipitazio-bolumetriak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen
arabera eta laborategiko jardunbide egokiei jarraiki. - Teknika konplexometrikoak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen
arabera eta laborategiko jardunbide egokiei jarraiki. - Erredox bolumetriak aplikatzea lan-prozedura normalizatuen arabera
eta laborategiko jardunbide egokiei jarraiki. - Teknika grabimetrikoak gauzatzea. - Metodo grabimetrikoen sentikortasuna, zehaztasuna eta
espezifikotasuna kalkulatzea. - Emaitzazko hondakin ez-organikoetarako konponbideak proposatzea.
kontzeptuzkoak
- Saiakuntza analitikoen sentikortasuna eta erreaktiboen selektibitatea. - Analisi bolumetrikoaren oinarrizko kontzeptuak. - Balorazio-kurbak: baliokidetasun-puntua eta amaiera-puntua.
Adierazleak. - Analisi-metodo bolumetrikoak:
• Azido-base neutralizazioa. • Prezipitazioa. • Konplexometria. • Erredox.
- Grabimetriako kontzeptu orokorrak. Baldintzak. Akatsen sorburu nagusiak. Prezipitatuen formazioa.
- Prezipitatuaren lehorketa eta osaera. Kaltzinazioa. - Analisi-metodo grabimetrikoak (prezipitazioa, lurruntzea, estalketa
elektrolitikoa, bestelako prozedurak).
jarrerazkoak
- Laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudia aplikatzea baloratzea.
- Lan-plangintza baloratzea. - Ordenak eta garbitasunak prozesuaren faseetan duten eragina. - Analisia gauzatzean jarrera zorrotza, bizkorra eta garbia izatea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
19
2. lanbide-m
odulua: ANALISI KIM
IKOAK
4. FUNTZIO ORGANIKOEN ANALISIA
prozedurazkoak
- Konposatu organikoak formulatzea. - Lagin organiko baten elementuak zuzeneko metodoen bidez
identifikatzea. - Nahaste organikoak bereiztea (disolbagarritasunaren arabera). - Substantzia organikoak identifikatzeko eta kuantifikatzeko metodoak
aplikatzea. - Kimika organikoan erreakzio-mekanismoak praktikoki aplikatzea. - Konposatu organiko sinpleen sintesia egitea. - Substantzia organikoak kuantifikatzeko zenbakizko kalkuluak eta
grafikoak egitea. - Emaitzazko hondakin organikoak tratatzeko eta/edo biltegiratzeko
konponbideak proposatzea.
kontzeptuzkoak
- Karbono-atomoa eta lotura motak: sinplea, bikoitza eta hirukoitza. Konjugazioa.
- Funtzio organiko nagusiak. - Isomeria kontzeptua eta motak. - Aktibitate optikoa. - Talde organiko funtzional nagusien azterketa. Propietate fisikoak eta
kimikoak. - Erreakzio-mekanismoen definizioa eta orokortasunak. - Kimika organikoko erreakzio motak: adizioa, ordezkapena,
ezabapena, halogenazioa, esterifikazioa, nitrazioa...
jarrerazkoak
- Segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea baloratzea. - Ingurumen-arauak errespetatzea eta betetzea baloratzea. - Analisia gauzatzean jarrera zorrotza, bizkorra eta garbia izatea. - Laborategiko jardunbide egokiak betetzea. - Autonomia eta ekimena baloratzea.
5. ANALISI KIMIKOEN EMAITZAK BALORATZEA
prozedurazkoak
- Akatsak eta zifra esanguratsuak baloratzea. - Emaitza esperimentalak eta egindako kalkuluak biribiltzea. - Datuak tratatzeko programak erabiltzea maila aurreratuan. - Emaitza analitikoak ebaluatzea taulak, patroiak edo ezarritako arauak
erabilita. - Analisien txostenak eta buletinak egitea dagozkien zehaztapenen
arabera (laborategiko jardunbide egokiak).
kontzeptuzkoak
- Analisi kimikoko akats motak: zehaztuak, zehaztugabeak eta barkaezinak.
- Estatistika-kalkuluak: batez bestekoa, mediana. - Terminoen definizioa: doitasuna eta zehaztasuna. - Bat ez datozenak onartzeko eta errefusatzeko irizpideak. Konfiantza-
mugak. - Ziurgabetasunak kalkulatzeko metodoak. - Estatistika-kalkuluak eta irudikapen grafikoa.
jarrerazkoak - Jardueretan inplikatzea baloratzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
20
2. lanbide-modulua: AN
ALISI KIMIKO
AK
- Emaitzak konfidentzialtasunez tratatzea. d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, lau fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
A. Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak prestatzea. B. Analisi kualitatibo eta kuantitatibo ez-organikoak egitea. C. Analisi kualitatibo eta kuantitatibo organikoak egitea. D. Emaitzak aztertzea eta baloratzea.
Modulu honi ekiteko, komenigarria dirudi A fasearekin ("Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak prestatzea") hastea eta, lehenik, materialak eta produktu kimikoak identifikatzeari eta sailkatzeari buruzko edukiak garatzea, ondoren erreakzio kimikoei dagozkienekin jarraitzeko (estekiometria, erreakzio-mekanismoak, oreka kimikoa...). Hortaz, fase honek ikasleek analisi kimikoaren oinarrizko jakintzak edo printzipioak eskuratzea du helburu. B eta C faseetan komeni da bientzat antzekoa izango den eta honako alderdi hauek bilduko dituen ardatz egituratzaile bat hartzea:
• Lagina identifikatzea. • Analisia hautatzea, prestatzea eta gauzatzea. • Emaitzak baloratzea eta dokumentazioa betetzea.
Azkeneko alderdi hori D fasean sartuko litzateke. B faseak ("Analisi kualitatibo eta kuantitatibo ez-organikoak egitea") honako eduki hauek garatzen ditu: lagina hartzea eta tratatzea, erreaktiboak prestatzea eta disoluzioak baloratzea, tresneria muntatzea eta kalibratzea eta mota guztietako analisiak gauzatzea. Gainera, koherentea izan daiteke analisien konplexutasuna pixkanaka areagotzea.
C fasean ("Analisi kualitatibo eta kuantitatibo organikoak egitea") aurreko fasearen antzeko planteamendua gomendatzen dugu, funtzio organiko gero eta konplexuagoak dituzten laginak analizatuta. Analisi kimiko ez-organikoak zein organikoak egiten direnean (B eta C faseak) honela jardun behar da:
• Laborategiko edozein eragiketari ekin aurretik, laneko arriskuen prebentzioari
buruzko arauak aztertu behar dira, eta egin beharreko eragiketari lotutako arriskuak eta analisian erabiliko diren erreaktiboen segurtasun-orriak identifikatu.
• Eskola bakoitza amaitzean, analisian sortu diren hondakinak gaika bildu eta/edo
tratatuko dira, erabili diren tresnak mantentzeko eta doitzeko lanak egin, eta laborategiko materiala eta instalazioak garbituko dira.
Amaitzeko, analisi kimikoa egin ondoren, D fasean ("Emaitzak aztertzea eta baloratzea") honako eduki hauek garatzen dira: kalkuluak ordenan eta zorrotz egitea,
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
21
2. lanbide-m
odulua: ANALISI KIM
IKOAK
datuak tratatzea eta erregistratzea, emaitzak baloratzea eta txostenak eta buletinak dagozkien zehaztapenen arabera egitea. Gutxienez bi unitate didaktiko ezartzea iradokitzen dugu, moduluaren azken proiektu moduan, prozedurazko eta sintesiko izaera handiarekin. Ikasleek, bietan, izaera kimiko desberdineko laginak abiapuntutzat hartuta (ez-organikoa bata eta organikoa bestea), beharrezkoak diren analisi kimikoak ezarriko dituzte, eragiketa guztiak modu autonomoan eta gauzatzeko ezarritako denboran egingo dituzte, eta metodoaren justifikazioa, erabilitako materiala, lortutako emaitzak eta horien balorazioa bilduko dituen azken txostena aurkeztuko dute. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honetan, irakasteko eta ikasteko jarduerak eta ebaluatzekoak prozedurazko ardatz bat ezarrita egituratzea gomendatzen dugu. Hartara, kontzeptuzko eta jarrerazko edukiak aintzat hartutako prozeduretan behar diren heinean gehituko dira ardatz horretan. Horretarako, ahal den heinean, unitate didaktiko bakoitza kasu praktiko baten edo ebatzi beharreko suposizio erraz baten bitartez aurkeztu behar da, ikasleengan jakintza moduan helarazi nahi diegun informazioa edukitzeko beharra sorraraz dadin. Zehazki, suposizioen datuek eta ezaugarriek esanguratsuak eta "ezagunak" izan beharko lukete ikasleentzat. Hortaz, egingo diren "suposizioek" ikastetxearen ingurunetik ateratakoak eta/edo bertara moldatutakoak izan beharko lukete (ikasleak lan-munduratzeko ingurunea ere barne dela). Unitate didaktikoak garatzeko erabil daitezkeen metodoen artean, “espero ez den emaitzaren” metodoa bereziki baliagarria izan daiteke. Metodo horrek aplikazio-eremu zabala du, batez ere lagina prestatzearekin eta analisiak egitearekin zerikusia duten unitate didaktikoetan. Helburua da ikasleak egin ditzakeen akatsak prozeduren gauzatzean baliatzea, horiek ikaskuntzak sorrarazten dituen dedukzio-esparru gisa erabiltzearren. Gainera, jarrerazko edukiak (talde-lana, autokontrola, etab.) jorratzeko bidea eman dezake. Prozedurei euskarria ematen dieten edukien ekarpena, hala kontzeptuzkoena nola jarrerazkoena, bi unetan bana daiteke oro har. Lehen une batean, irakasleak eredu edo adibide gisako prozedura gauzatzeko beharko diren edukiak emango ditu. Bigarren une batean, ikasleek prozedura gauzatzen dutenean sortzen den beharraren arabera emango dira euskarri moduko eduki horiek. Hortaz, zentzuzkoa izan daiteke ikasteko egoeretan jarraituko diren prozeduretan irakasleak parte hartzea, ikaslearen ondorengo gauzatzeetarako eredu orientatzaile bat sortzearren. Ondoren, ikasleari lanean gero eta autonomia handiagoa eman behar zaio. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak Analisi kimikorako materialak eta erreaktiboak identifikatzea eta sailkatzea:
• Erreakzio kimikoak deskribatzea eta haien aplikazio analitikoekin erlazionatzea. • Analitoak identifikatzeko probak hautatzea, eta haien propietate kimikoekin
erlazionatzea. • Analisi kimiko baten ezaugarriak, oinarrizko eragiketak eta bertan gertatzen diren
erreakzioak azaltzea. Analisi kimikorako beharrezkoak diren erreaktiboak eta tresneria prestatzea:
• Erreaktiboen masak eta kontzentrazioak eta disoluzioak kalkulatzea lege kimikoak aplikatuta.
• Beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak hautatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
22
2. lanbide-modulua: AN
ALISI KIMIKO
AK
• Aparatuak eta materialak arau estandarizatuen eta kalitate-arauen arabera kalibratzea.
Analisi kuantitatiboaren teknikak aplikatzea:
• Analisi kimikoaren tekniken oinarriak. • Lagin motarako teknika egokia hautatzea. • Analisia egitea eta oinarri dituen teknika fisiko-kimikoekin erlazionatzea. • Akatsak minimizatzea: kontraste-probak eta zurizko probak.
Funtzio organikoak analizatzea, eta gertatzen den erreakzio mota deskribatzea:
• Funtzio talde organikoak eta horien erreakzioak identifikatzea. • Lagin organiko baten tratamendua eta oinarrizko analisia.
Analisian lortutako emaitzak interpretatzea, eta horien koherentzia eta
balioduntasuna zehaztea: • Emaitzak onartzeko edo baztertzeko irizpideak ezartzea. • Kalkuluak egitea eta grafikoak interpretatzea. • Datuak euskarri egokietan erregistratzea. • Emaitzak ebaluatzea taulak, patroiak edo ezarritako arauak erabilita. • Datuak tratatzeko programak erabiltzea maila aurreratuan. • Emaitzen ebaluazioaren prebentzio-ekintzak eta ekintza zuzentzaileak kontuan
hartzea. • Analisian lortutako emaitzen ebidentzia errespetatzea.
Arriskuak identifikatzea:
• Norbera babesteko eta arriskuen prebentziorako elementuak erabiltzea. • Aparatu eta tresneriaren garbiketan, funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-
lanetan segurtasun-neurriak aplikatzea. Ordena eta garbitasuna egitekoak gauzatzean eta tresneria eta materialak
prestatzean: Hondakinak gaika biltzea ezaugarrien arabera.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
23
3. lanbide-m
odulua: TRESN
A BIDEZKO
ANALISIA
3 3. lanbide-modulua TRESNA BIDEZKO ANALISIA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Tresna bidezko analisia
Kodea: 0067
Heziketa-zikloa:
Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 200 ordu
Kurtsoa: 2.a
Kreditu kop.: 13
Irakasleen espezialitatea: Analisi eta kimika industriala. (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0342_3: Analisi kimikorako tresna bidezko teknikak aplikatzea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
Helburu orokorrak: 3.a / 6.a / 7.a / 8.a / 9.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Tresna bidezko teknikak hautatzen ditu, eta neurtu behar diren parametroekin eta bitartearekin erlazionatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresna bidezko metodoak eta teknikak aztertu ditu. b) Kalitate-eskakizunen arabera behar den analisiaren ezaugarriak baloratu ditu. c) Analisiaren bitartea ezarri du eskatutako irizpideen arabera. d) Analisian neurtu behar diren parametroak definitu ditu hautatutako tresna bidezko
ekipamenduen arabera. e) Laginaren baldintzatzaileak baloratu ditu teknika hautatzeko. f) Dokumentazio teknikoa kontsultatu du metodo eta teknika egokiena hautatzeko. g) Etapa analitiko bakoitzerako beharrezkoak diren denborak eta baliabideak ezarri ditu
hautatutako teknikaren arabera. h) Hautatutako lan-metodoari eta tresna bidezko teknikari datxezkien arriskuak
identifikatu ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
24
3. lanbide-modulua: TR
ESNA BID
EZKO AN
ALISIA
2. Tresna bidezko ekipamenduak, materialak, laginak eta erreaktiboak prestatzen ditu eta neurtu behar diren parametroekin erlazionatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresna bidezko ekipamenduaren osagaiak identifikatu ditu eta funtzionamenduarekin erlazionatu ditu.
b) Ekipamenduak behar bezala funtzionatzen duela egiaztatu du eta analitora egokitu du.
c) Ekipamenduaren kalibraketa egiaztatu du eta neurketarekin lotutako ziurgabetasuna baloratu du.
d) Osagarriak tresna bidezko analisiaren arabera hautatu ditu. e) Erreaktiboak hautatu ditu propietateak eta analisirako eskatutako kalitatea kontuan
hartuta. f) Erreaktiboak analisi motaren arabera behar den doitasunarekin pisatu ditu. g) Patroi egokiak erabili ditu, horien kalitatea eta dakartzaten erreakzioak kontuan
hartuta. h) Izan litezkeen interferentziak prebenitzeko edo minimizatzeko tratatu ditu laginak. i) Tresneriaren garbiketan, funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-lanetan
segurtasun-neurriak aplikatu ditu. j) Erreaktiboen segurtasun-fitxak identifikatu ditu, haien erabilera, propietateak eta
arriskua ezagutzeko. 3. Laginak analizatzen ditu tresna bidezko analisi-teknikak aplikatuta.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Analisia egiteko lan-prozedura normalizatua kontsultatu du. b) Lagin kopuru egokia analizatu du. c) Analisia egiteko sekuentzia zuzenari jarraitu dio. d) Neurri-unitate zuzenak erabili ditu tresnaren irakurketa egin duenean. e) Zuriak erabili ditu akats sistematikoak zuzentzeko. f) Analisi mota bakoitza zuzentzen duten legeak adierazi ditu. g) Analisia egin ondoren tresneria garbi eta berriz erabiltzeko prest utzi du. h) Sortu diren hondakinak ezaugarrien arabera bereizi ditu, ondoren kudeatzeko. i) Laneko arriskuen prebentzioari buruzko arauak aplikatu ditu.
4. Emaitzak interpretatzen ditu, eta lortutako balioak aplikatzekoa den araudiarekin edo ezarritako beste irizpide batzuekin konparatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Emaitza lortzeko kalkuluak behar bezala egin ditu. b) Ziurgabetasunak kalkulatu ditu, zehaztu egin ditu, iturriak identifikatu eta kuantifikatu
egin ditu. c) Datu susmagarriak onartzeko eta baztertzeko irizpideak aplikatu ditu. d) Kalkulu-orriak edo datuak tratatzeko beste informatika-programa batzuk erabili ditu
emaitza lortzeko. e) Substantzien hainbat konstante eta parametro kimikoren taulak behar bezala
maneiatu ditu. f) Erreferentziako balioak identifikatu ditu analizatutako analitoaren arabera. g) Emaitzen ziurgabetasuna prozesu analitikoaren kalitatearekin erlazionatu du. h) Emaitzak ebaluatu ondoren hautemandako akatsak argitzen dituzten zergatikoak
aztertu ditu. i) Substantziari aplikatzekoa den araudia kontsultatu du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
25
3. lanbide-m
odulua: TRESN
A BIDEZKO
ANALISIA
j) Txosten teknikoak ezarritako eran idatzi ditu.
c) Oinarrizko edukiak
1. TRESNA BIDEZKO TEKNIKAK HAUTATZEA
prozedurazkoak
- Analisirako aldez aurreko irizpideak hautatzea, eskatutako parametro analitikoei dagokienez.
- Erabili beharreko tresna bidezko teknika eta metodoa egin beharreko analisiaren arabera hautatzea eta justifikatzea.
- Dauden teknikak eta metodoak laborategian erabilgarri dauden bitartekoekin konparatzea eta horietara egokitzea.
kontzeptuzkoak
- Tresna bidezko analisiaren printzipioak eta ezaugarriak. - Tresna bidezko metodoen sailkapena:
• Metodo elektrokimikoak. • Metodo optikoak. • Teknika espektroskopikoak. • Bereizte-metodoak.
- Tresna bidezko analisietan esku hartzen duten parametroak. - Tresna bidezko analisi-teknika hautatzea baldintzatzen duten
faktoreak.
jarrerazkoak
- Analisi mota hautatzean ekimena ezagutzea eta baloratzea. - Lan-metodo berrien eta bete beharreko araudiaren aurrean jarrera
positiboa izatea. - Analisi konplexuetan koordinazioa eta talde-lana baloratzea eta
teknikak eta langileak elkartzeko proposatzea. 2. TRESNA BIDEZKO ANALISIRAKO EKIPAMENDUAK, ERREAKTIBOAK ETA LAGINAK PRESTATZEA.
prozedurazkoak
- Laginak hartzeko eta prestatzeko eragiketak gauzatzea. - Erreaktiboak kontzentrazio egokietan prestatzea. - Erabili beharreko ekipamenduak eta tresnak prest jartzea. - Teknika analitikoan esku hartzen duten aldagaien balioetan analisien
emaitzak hobetzeko egin litezkeen aldaketak justifikatzea. - Kalibratzeko metodoak aplikatzea eta zenbakizko kalkuluak eta
grafikoak egitea, kalibratze-kurben bitartez, pronostikoa kuantifikatzeko.
kontzeptuzkoak
- Tresna bidezko analisirako laginak egokitzea. - Ekipamenduak eta tresnak prest jartzea eta funtzionaraztea. - Tresna bidezko ekipamenduak mantentzea eta garbitzea. - Analisia prestatzeak dakartzan laneko arriskuak. - Analisia prestatzeak dakartzan ingurumen-arriskuak.
jarrerazkoak
- Ekipamenduak prest jartzeko eta laginak eta erreaktiboak prestatzeko lanetan txukun eta ordenatuta jardutea.
- Ekipamenduak prest jartzeko eta laginak eta erreaktiboak prestatzeko lanetan zorrotz eta autonomiaz jardutea.
- Ekipamenduak garbitzeko, funtzionarazteko eta mantentzeko jardueretan segurtasun-irizpideak aintzat hartzea.
- Tresna bidezko analisirako ekipamenduekin lotutako arriskuak ebaluatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
26
3. lanbide-modulua: TR
ESNA BID
EZKO AN
ALISIA
3. LAGINAK TRESNA BIDEZKO TEKNIKA ANALITIKOEN BIDEZ ANALIZATZEA
prozedurazkoak
- Metodo elektrokimikoak aplikatzea: zuzeneko metodo elektrokimikoak eta balorazio elektrokimikoak.
- Analisi-teknika espektroskopikoak eta ez-espektroskopikoak aplikatzea.
- Bereizte-metodo kromatografikoak aplikatzea. - Substantziak erreferentziako patroien bidez eta emaitzak
interpretatzeko beste bitarteko batzuen bidez identifikatzea. - Kalibratze-kurbak dagokien analisi-bitartearen arabera lortzea eta
analitoak haien bidez kuantifikatzea. - Prozeduraren garapenean anomaliak eta interferentziak hautematea,
identifikatzea eta zuzentzea.
kontzeptuzkoak
- Lege elektrokimikoak. - Potentziometria. - Konduktimetria. - Elektrograbimetria. - Turbidimetria eta nefelometria. - Errefraktometria. - Polarimetria. - Espektrofotometria ikusgai-ultramorea. - Akoplamendu induktibo bidezko plasma-igorpenezko espektroskopia
(ICP). - Atomo-xurgapenezko espektrofotometria. - Espektroskopia infragorria. - Masa-espektroskopia. - Paper-kromatografia, geruza fineko kromatografia eta zutabe-
kromatografia. - Gas-kromatografia. - Bereizmen handiko kromatografia likidoa (HPLC). - Truke ionikoko kromatografia. - Elektroforesia.
jarrerazkoak
- Manipulatu beharreko produktuekin eta erabili beharreko tresneriarekin lotutako segurtasun- eta higiene-arauak betetzeko interesa izatea.
- Analisia txukun eta ordenatuta egitea. - Analisiak zorrotz eta autonomiaz egitea. - Lan-metodo berrien eta bete beharreko araudiaren aurrean jarrera
positiboa izatea.
4. TRESNA BIDEZKO ANALISIAREN EMAITZAK INTERPRETATZEA
prozedurazkoak
- Analisi kualitatibo eta/edo kuantitatibo batean tresna bidezko hainbat analisi-teknikaren erregistroak eta datu-grafikoak interpretatzea.
- Zenbakizko kalkuluak eta grafikoak egitea pronostikoa identifikatzeko eta/edo kuantifikatzeko.
- Datuak eta emaitzak hainbat euskarritan erregistratzeko baliabideak erabiltzea.
- Hondakinak protokoloetan ezarrita dauden prozeduren arabera tratatzea eta/edo ezabatzea.
kontzeptuzkoak - Hondakinen trazagarritasuna, ezabapena eta tratamendua
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
27
3. lanbide-m
odulua: TRESN
A BIDEZKO
ANALISIA
bermatzeko irizpideak. - Datuak tratatzeko informatika-programak. - Propietate kimikoen datu-taulak eta grafikoak.
jarrerazkoak
- Emaitzen interpretazioa baloratzea. - Lan-metodo berrien eta bete beharreko araudiaren aurrean jarrera
positiboa izatea. - Hondakinak behar bezala ezabatzearen eta/edo tratatzearen
garrantzia baloratzea. d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
A. Tresna bidezko analisi-metodoetarako sarrera. B. Analisi-metodo optikoak. C. Analisi-metodo elektroanalitikoak. D. Analisi-metodo kromatografikoak.
A faseak (Tresna bidezko analisi-metodoetarako sarrera) tresna bidezko analisi mota orok komun dituzten edukiak biltzen ditu, eta tresna bidezko analisi mota bakoitzari buruzko unitate didaktikoak irakatsi aurretik eskuratu beharko lituzkete ikasleek. Lehen fase horretan I. multzoko edukiak (Tresna bidezko teknikak hautatzea), II. multzokoak (Tresna bidezko analisirako ekipamenduak, erreaktiboak eta laginak prestatzea) eta IV. multzokoak (Tresna bidezko analisiaren emaitzak interpretatzea) sartuko lirateke, batez ere multzo horietako kontzeptuzko edukiak landuz, prozedurazko eta jarrerazko edukietariko asko aurrerago landuko bailirateke, hurrengo faseetan.
A fasearen barruan hainbat etapa bereiz jorra litezke: • Tresna bidezko metodoen ezaugarriak eta sailkapena. • Tresna bidezko analisi-teknikak hautatzeko parametroak eta faktoreak. • Tresna bidezko analisirako ekipamenduak, erreaktiboak eta laginak prestatzea. • Tresna bidezko analisiko kalibratze motak. • Tresna bidezko analisiaren emaitzak interpretatzea eta aurkeztea.
B fasean (Analisi-metodo elektroanalitikoak) II. multzoko (Laginak tresna bidezko teknika analitikoen bidez analizatzea) edukiak sartuko lirateke, analisi-teknika elektroanalitikoei dagozkienak, honako etapa hauetan banatuta: • Analisi-metodo elektroanalitikoen oinarriak. • Zuzeneko metodo elektrokimikoak. • Balorazio elektrokimikoak.
C fasean (Analisi-metodo optikoak) II. multzoko (Laginak tresna bidezko teknika analitikoen bidez analizatzea) edukiak sartuko lirateke, analisi-teknika optikoei dagozkienak, honako etapa hauetan banatuta:
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
28
3. lanbide-modulua: TR
ESNA BID
EZKO AN
ALISIA
• Metodo optiko ez-espektroskopikoak. • Metodo optiko espektroskopikoak.
D fasean (Analisi-metodo kromatografikoak) II. multzoko (Laginak tresna bidezko teknika analitikoen bidez analizatzea) edukiak sartuko lirateke, bereizte-teknikei dagozkienak, honako etapa hauetan banatuta: • Analisi-metodo kromatografikoen oinarriak. • Kromatografia likidoa. • Gas-kromatografia.
Laborategiko edozein eragiketari ekin aurretik, laneko arriskuen prebentzioari buruzko arauak aztertu behar dira, eta egin beharreko eragiketari lotutako arriskuak eta analisian erabiliko diren erreaktiboen segurtasun-orriak identifikatu.
Eskola bakoitza amaitzean, analisian sortu diren hondakinak gaika bildu eta/edo tratatuko dira, erabili diren tresnak mantentzeko eta doitzeko lanak egin, eta laborategiko materiala eta instalazioak garbituko dira.
Moduluaren amaierako puntu moduan batez ere prozedurazkoa eta sintesikoa izango den unitate didaktiko bat ezartzea iradokitzen dugu. Ikasleak, izaera kimiko desberdineko laginak abiapuntutzat hartuta, beharrezkoak diren tresna bidezko analisiak ezarriko ditu, eragiketa guztiak modu autonomoan eta gauzatzeko ezarritako denboran egingo ditu, eta erabilitako metodoaren eta/edo tresneriaren justifikazioa, lortutako emaitzak eta horien balorazioa bilduko dituen azken txostena aurkeztuko du.
2) Alderdi metodologikoak
Modulu honetan teoriak eta praktikak bide paraleloei jarraitu behar diete. Hala, kontzeptuzko edukiak eta arazoak ebaztea landuko dituzten eskola teorikoak laborategiko praktikekin osatuko dira, ikasleek gaia hobeto uler dezaten.
Ahal den heinean, unitate didaktiko bakoitza kasu praktiko baten edo ebatzi beharreko suposizio erraz baten bitartez aurkeztu behar da, ikasleengan jakintza moduan helarazi nahi diegun informazioa edukitzeko beharra sorraraz dadin. Zehazki, suposizioen datuek eta ezaugarriek esanguratsuak eta "ezagunak" izan beharko lukete ikasleentzat. Hortaz, egingo diren "suposizioek" ikastetxearen ingurunetik ateratakoak eta/edo bertara moldatutakoak izan beharko lukete (ikasleak lan-munduratzeko ingurunea ere barne dela).
3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Tresna bidezko teknikak hautatzea, eta neurtu behar diren parametroekin eta
bitartearekin erlazionatzea: • Analisiaren ezaugarriak baloratzea. • Analisian neurtu beharreko parametroak definitzea. • Laginaren baldintzatzaileak baloratzea teknika hautatzeko. • Lan-metodoari eta hautatutako tresna bidezko teknikari datxezkien arriskuak
identifikatzea. Tresna bidezko ekipamenduak, materialak, laginak eta erreaktiboak prestatzea eta
neurtu behar diren parametroekin erlazionatzea: • Analisirako laginak hartzeko eta prestatzeko eragiketak gauzatzea. • Erreaktiboak hautatzea eta kontzentrazio egokietan prestatzea. • Erreaktiboen segurtasun-fitxak identifikatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
29
3. lanbide-m
odulua: TRESN
A BIDEZKO
ANALISIA
• Aparatua egiaztatzea, doitzea eta kalibratzea, patroi egokiekin berrikusi eta kalibratuta.
• Kalibratzeko metodoak aplikatzea. • Tresneriaren garbiketan, funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-lanetan
segurtasun-neurriak aplikatzea. Laginak tresna bidezko teknika analitikoak aplikatuta analizatzea:
• Laborategian analisiak egitea metodo elektroanalitikoen, optikoen (espektroskopikoak eta ez-espektroskopikoak) eta kromatografikoen bidez.
• Substantziak tresna bidezko teknikak aplikatuta identifikatzea, erreferentziako patroiak erabiliz emaitzak interpretatzeko.
• Kalibratze-kurbak dagokien analisi-bitartearen arabera lortzea eta analitoak haien bidez kuantifikatzea.
• Prozeduraren garapenean anomaliak eta interferentziak hautematea, identifikatzea eta zuzentzea.
• Analisia egin ondoren tresneria garbitzea eta egokitzea. • Sortu diren hondakinak ezaugarrien arabera bereiztea. • Laneko arriskuen prebentzioari buruzko arauak aplikatzea.
Emaitzak interpretatzea, eta lortutako balioak aplikatzekoa den araudiarekin edo
ezarritako beste irizpide batzuekin konparatzea: • Analisi kualitatibo eta/edo kuantitatibo batean tresna bidezko hainbat analisi-
teknikaren erregistroak eta datu-grafikoak interpretatzea. • Emaitza lortzeko kalkuluak zuzen egitea. • Kalkulu-orriak edo datuak tratatzeko beste informatika-programa batzuk erabiltzea
emaitza lortzeko. • Emaitzak ebaluatu ondoren hautemandako akatsak argitzen dituzten zergatikoak
aztertzea. • Txosten teknikoak ezarritako eran idaztea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
30
4. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA FISIK
OAK
4 4. lanbide-modulua SAIAKUNTZA FISIKOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Saiakuntza fisikoak
Kodea: 0068
Heziketa-zikloa: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 132 ordu
Kurtsoa: 1.a
Kreditu kop.: 9
Irakasleen espezialitatea: Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0056_3: Saiakuntza fisikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
Helburu orokorrak: 3.a / 6.a / 7.a / 8.a / 9.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Analisiaren baldintzak prestatzen ditu, eta laginaren izaera saiakuntza motarekin erlazionatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Prozesu analitikoa planifikatu du eta etapa bakoitza identifikatu du. b) Material motarako araudi edo bibliografia egokia interpretatu du. c) Materialen propietateak eta parametro fisikoak definitu ditu. d) Saiakuntza fisikoen motak identifikatu ditu. e) Probetak prestatzeko prozedurak aztertu ditu. f) Probetak forma eta dimentsio normalizatuetara egokitu ditu. g) Saiakuntzaren xede den material mota eta bere ezaugarriak identifikatu ditu. h) Materialaren ezaugarriak eta erabilera analizatutako parametroekin erlazionatu
ditu. i) Segurtasuneko arau eta prozeduren pean jardun du. j) Sortu diren hondakinak ezaugarrien arabera bereizi ditu, ondoren kudeatzeko.
2. Tresneria prestatzen du, eta haren eraikuntza-elementuak eta funtzionamendua interpretatzen ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
31
4. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA FISIKO
AK
Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresneria egokia hautatu du neurtu behar den parametroaren arabera. b) Tresneriaren eraikuntza-elementuak deskribatu ditu eta osagai bakoitzaren
funtzioa adierazi du. c) Tresneriak behar bezala funtzionatzen duela egiaztatu du, eta oinarrizko
mantentze-lanak egin ditu. d) Tresneria neurtu behar den parametrora eta material motara egokitu du. e) Tresneria kalibratu du eta neurketarekin lotutako ziurgabetasuna baloratu du. f) Tresneria erabiltzeko baldintza ezin hobeetan edukitzeko mantentze-lanen
beharra baloratu du. g) Tresneria erabiltzearekin lotutako arriskuak ebaluatu ditu. h) Laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu
ditu. i) Tresneriaren garbiketan, funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-lanetan
segurtasun-neurriak aplikatu ditu.
3. Laginak saiakuntza fisikoen teknikak aplikatuta analizatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Saiakuntza motak parametroen arabera sailkatu ditu. b) Saiakuntza mota bakoitza zuzentzen duten lege fisikoak identifikatu ditu. c) Saiakuntza gauzatzeko lan-prozedura normalizatua aztertu du. d) Saiakuntza probeta kopuru egokiarekin egin du, gauzatze-sekuentzia zuzenari
jarraiki. e) Altzairua edo burdinurtua behaketa mikroskopikoaren bidez identifikatu du. f) Saiakuntza egin ondoren tresneria garbi eta berriz erabiltzeko prest utzi du. g) Konpetentzia teknikoko arauak aplikatu ditu. h) Sortu diren hondakinak ezaugarrien arabera bereizi ditu, ondoren kudeatzeko. i) Datuak modu egokian erregistratu ditu (taulak, grafikoak, besteak beste), datuak
tratatzeko informatika-programa aurreratuak erabilita. 4. Emaitzak aztertzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Emaitza lortzeko kalkuluak egin ditu, aldagai bakoitzerako unitate egokiak kontuan hartuta.
b) Kalkulu-orriak edo beste informatika-programa batzuk erabili ditu emaitza lortzeko.
c) Emaitza adierazi du saiatutako probeten edo egindako neurketen batez besteko balioa eta neurketaren doitasuna (desbideratze estandarra, bariantza, besteak beste) kontuan hartuta.
d) Materialen ezaugarrien taulak behar bezala maneiatu ditu. e) Lortutako emaitza material beraren erreferentziako patroiekin kontrastatu du. f) Materialei buruzko araudia aplikatu du, emango zaion erabileraren arabera. g) Saiatutako materialak indarrean dagoen araudia edo fabrikatzaileak emandako
zehaztapenak betetzen dituen aztertu du. h) Datuak txosten teknikoetan islatu ditu laborategian ezarritako eran. i) Txostenak ezarritako eran eta denboran aurkeztu ditu. j) Prozesu osoan kalitatearen garrantzia kontuan hartu du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
32
4. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA FISIK
OAK
c) Oinarrizko edukiak
1. SAIAKUNTZA FISIKOETARAKO BALDINTZAK PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Oreka-diagramak eraikitzea eta interpretatzea. - Material solidoen egiturak interpretatzea eta haien propietateekin
erlazionatzea. - Materialak identifikatzea eta sailkatzea. - Material bakoitzean propietate garrantzitsuenak zehaztea. - Azal-tratamenduak sailkatzea lortu beharreko babes mota kontuan
hartuta. - Hondakinak etiketatzea eta biltegiratzea. - Prozesaketa-metodoek materia baten propietateen gainean duten
eragina aztertzea.
kontzeptuzkoak
- Lotura kimikoen motak: ionikoa, kobalentea eta metalikoa. - Egoera-aldaketak eta konstante fisikoak. - Saiakuntza fisikoen moten oinarria. - Material motak:
• Ezaugarriak. • Propietateak. • Aplikazioak. • Lortzeko metodoak. • Osaerak. • Tratamenduak.
- Tratamendu termikoak: sailkapena, oreka-diagramak, osagarriak eta osagaiak.
- Korrosioa eta babesa: korrosioaren mekanismoa. Korrosioa hedatzea.
jarrerazkoak
- Segurtasun-araudia betetzeko eta prozesuan esku hartzeko interesa izatea.
- Balizko arazoak konpontzeko autonomia izatea. - Jasotzen dituen argibideak zuhurtasunez interpretatzea eta
gauzatzea. 2. SAIAKUNTZA FISIKOETARAKO TRESNERIA PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Era askotako tresneria maneiatzea eta erabiltzea. - Neurtzeko aparatuen oinarrizko eskemak interpretatzea. - Aparatuaren prestazioak deskribatzea, emaitzaren fidagarritasuna
patroi egokiekin zehaztea eta, hala badagokio, kalibratze-kurbak erabiltzea.
- Mantentzeko eta kalibratzeko eragiketak antolatzea. - Laborategiko erabilgarritasunak aztertu eta saiakuntza antolatzea. - Arau ofizialak hautatzea eta interpretatzea eta barnean erabiltzeko
lan-prozedura normalizatuak idaztea.
kontzeptuzkoak - Saiakuntzak eta probak egiteko tresneria. - Oinarrizko mantentze-lanak egiteko teknikak eta prozedurak. - Saiakuntza fisikoen tresneriarekin lotutako arriskuak. - Parametroak erregulatzea eta tresneria kalibratzea.
jarrerazkoak - Tresneria garbitzeko, funtzionarazteko eta mantentzeko jardueretan
zorrotz jokatzea. - Tresneria kalibratzeko premia baloratzea, emaitza fidagarriak lortzeko
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
33
4. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA FISIKO
AK
lehen urrats gisa. - Aparatuak eta tresneria erabiltzeko baldintza ezin hobeetan
mantentzeko premia baloratzea.
3. LAGINAK SAIAKUNTZA FISIKOEN BIDEZ ANALIZATZEA
prozedurazkoak
- Egin beharko diren saiakuntzak hautatzea material motaren eta zehaztu beharreko propietatearen arabera, eta erabili beharreko tresneriarekin erlazionatzea.
- Material desberdinetako probetak prestatzea eta saiakuntza fisikoak egitea.
- Material desberdinetako probeta metalografikoak prestatzea, tratamendu desberdinekin, eraso egokia hautatuta.
- Probeta metalografikoak mikroskopikoki behatzea eta ondorioak ateratzea.
kontzeptuzkoak
- Saiakuntza fisikoen oinarriak. - Materialen ezaugarrien saiakuntza fisikoak. Saiakuntza mekanikoak:
saiakuntza suntsitzaileak eta saiakuntza ez-suntsitzaileak edo akats-saiakuntzak.
- Saiakuntza metalografikoak eta espektrografikoak. - Materialak narriatzeko prozesuak eta materialaren propietateetan
duten eragina.
jarrerazkoak
- Prozesuaren faseetan ordena eta garbitasuna baloratzea. - Laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudia aplikatzeko interesa
izatea. - Laborategiko jardunbide egokietan ezarrita dauden jarduteko arauak
eta prozedurak betetzea eta errespetatzea. - Ingurumen-babesari buruzko araudia aplikatzeko interesa izatea.
4. SAIAKUNTZA FISIKOEN EMAITZAK AZTERTZEA
prozedurazkoak
- Datuak tratatzeko informatika-programa aurreratuak erabiltzea. - Propietate fisikoen datu-taulak eta grafikoak erabiltzea. - Erregistroak aztertzea eta grafikoak interpretatzea. - Lortutako emaitzak patroi eta taulekin konparatuta baliozkotzea. - Lortutako emaitzen txostenak egitea. - Narriadura-prozesuan propietateak aldatu izana justifikatzea. - Prozesu osoan kalitate-arauak aplikatzea.
kontzeptuzkoak - Unitateak eta unitate-aldaketa. - Datuak eta emaitzen estatistika-tratamendua. - Analisi-buletinak. Betetzea. - Erregistroak eta grafikoak interpretatzeko metodoak.
jarrerazkoak - Txostenak aurkeztean zorrotz jokatzea. - Lana garatzean kalitatearekiko konpromisoa izatea. - Emaitzen azterketa egitean eta horiek interpretatzean autonomia
izatea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
34
4. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA FISIK
OAK
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, hiru fase hauek ezartzea proposatzen dugu: 1. Saiakuntza fisikoetarako materialak eta tresneria prestatzea. 2. Saiakuntza fisikoak teknika eta aparatu egokiak aplikatuta egitea. 3. Saiakuntza fisikoen emaitzak aztertzea eta ebaluatzea. Komenigarria izan daiteke modulu hau "Saiakuntza fisikoetarako materialak eta tresneria prestatzea" izendatu dugun fasearekin hastea, teknikak aplikatzeari eta aparatuen tresneria maneiatzeari buruzko eragiketei, lan-prozedura normalizatuei, segurtasun-araudiari eta lanpostua mantentzeari dagozkien eduki guztiak garatzeko, ikasleek prozesuaren ideia globala izan dezaten. Hots, ezaugarritutako propietate bat abiapuntu hartuta, ikasleak tresna baten erabilera eta erabili beharreko teknika aldatzen duen aldagaia identifikatuko du, eta horrek aukera emango dio hautatzeko eta gero aplikatzeko. Ondoren "Saiakuntza fisikoak teknika eta aparatu egokiak aplikatuta egitea" izeneko fasea jorratuko da. Fase hau garatzeko eduki garrantzitsuenen artean honako hauek hauta ditzakegu: materialen ezaugarrien saiakuntzak, saiakuntza mekanikoak eta egitura mikroskopikoen analisia. Behar-beharrezkoa da honako alderdi hauek jorratzea, besteak beste: saiakuntzaren beharra kontrol egoki gisa, araudia betetzea hala lan-metodoari dagokionez nola hondakinen tratamendua egiterakoan, eta ingurumen alorreko segurtasun- eta kontrol-arauen pean jarduteko premia. Bestalde, gomendatzen dugu saiakuntzak laginaren egoera fisikoaren arabera, oinarri duen printzipio fisikoaren arabera edo irakasleak zehaztuko duen beste irizpideren baten arabera bildu edo taldekatzea.
Amaitzeko, "Saiakuntza fisikoen emaitzak aztertzea eta ebaluatzea" faseari ekingo diogu, honako ardatz egituratzaile honen inguruan: datuak erregistratzea, datuok tratatzeko informatika-programak maneiatzea, propietate fisikoen taulak eta grafikoak maneiatzea, erregistroak eta emaitzak aztertzea, txostenak aurkeztea, ezarritako denborak betetzea eta prozesu osoan kalitate-arauak aplikatzea. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honetako unitate didaktikoak osatuko dituzten irakasteko eta ikasteko jarduerak eta ebaluatzekoak zehaztean, jarduera nabarmenki praktikoak ezarrita egituratu behar dira. Horrenbestez, prozedurak gauzatzean beharrezkoak izan ahala txertatuko dira kontzeptuzko eta jarrerazko edukiak. Horretarako, ahal den heinean, unitate didaktiko bakoitza kasu praktiko baten edo ebatzi beharreko suposizio erraz baten bitartez aurkeztu behar da, ikasleengan helarazi nahi diegun informazioa edukitzeko beharra sorraraz dadin. Era berean, neurri handienean profesionaltasunaren bereizgarri diren jarrera eta portaerekin zerikusia duten edukiak, batez ere saiakuntzetako eta kalkuluetako ordenari eta zorroztasunari eta prebentzioko eta segurtasuneko neurriak erabiltzeari,
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
35
4. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA FISIKO
AK
bizkortasunari, zehaztasunari, materiala zaintzeari eta arauak betetzeari buruzkoak, besteak beste, planteatzen diren jarduera guztietan jorratu behar dira. Aurreko ataletik ondoriozta daitekeenez, zentzuzkoa izan daiteke ikasteko egoeretan jarraituko diren prozeduretan irakasleak parte hartzea, ikaslearen ondorengo gauzatzeetarako eredu orientatzaile bat sortzearren. Bestela esanda, ikasleak gerora beste egoera batzuetan autonomiaz garatu beharko duen prozedurazko eredu bat aurkezten denean, "esplikatzea" saihestea eta, horrenbestez, gauzatzea. Irakasleak ikasleen ikasteko prozesuaren jarraipen hurbilekoa eta bana-banakoa egin behar du. Horretarako, kontrol-zerrenda batean, aurrerapenak eta zailtasunak idatziz jaso behar ditu sistematikoki. Unitate didaktikoak garatzeko metodo ugari erabil daitezke. "Espero ez den emaitzaren" metodoa bereziki erabilgarria izan daiteke unitate didaktiko batzuetan. Metodo horrek aplikazio esanguratsua du, laborategiko saiakuntzak egitea aintzat hartzen duten unitate didaktikoetan batik bat. Metodo horren helburua da ikasleak egin ditzakeen akatsak prozeduren gauzatzean baliatzea, horiek ikaskuntzak sorrarazten dituen dedukzio-esparru gisa erabiltzearren. Aldi berean, jarrerazko edukiak (talde-lana, autokontrola, etab.) jorratzeko bidea eman dezake. Ikasleari informazioa bilarazi behar zaio, ondoren hura trata dezan. Horretarako, zikloarekin zerikusia duten enpresa edo erakundeetarako bisitaldiak antolatu, aldizkari espezializatuak irakurri, Internetera jo, etab. egin daiteke. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Lagina prestatzea eta bere baldintzak saiakuntzara egokitzea:
• Laginak dokumentazio espezifikoaren arabera eta saiakuntzaren ezaugarrietara eta maiztasunera egokitutako araudiaren arabera prestatzea.
• Lagina saiakuntzara egokitzea. • Saiakuntza fisikoak, mekanikoak eta metalografikoak egiteko behar adina probeta
prestatzea. • Laginaren fitxa (etiketa) egitea hainbat informazio bilduta: data, lote-zenbakia,
produktua, etab. • Prestatu den bitartean laginak izan dituen aldaketa esanguratsuak (forma,
kolorea, zenbakikuntza, etab.) erregistratzea. Saiakuntzako tresneria laginaren baldintzetara egokitzea:
• Tresneria hautatzea eta funtzionamendua egiaztatzea. • Tresnak saiakuntzaren beharren arabera kalibratzea eta doitzea. • Neurtzeko tresna neurtu beharreko propietate fisikoaren arabera hautatzea. • Lagina tresnerian modu egokian, garbi eta seguru kokatzea.
Parametroak saiakuntza fisikoen bidez neurtzeko lanak gainbegiratzea:
• Neurtzeko tresna unitate eta modu egokietan irakurtzea. • Probetak saiatu beharreko materialaren eta saiakuntza kopuruaren arabera
prestatzea. • Materialen propietateak zehaztea eta izan litzaketen akatsak detektatzea
saiakuntza fisikoen, mekanikoen eta metalografikoen bitartez. • Neurketa lagin-seriatu baten bidez egiaztatzea eta, bat ez badatoz,
desadostasunaren jatorria bilatu eta akatsa zuzentzea. • Saiakuntza aurreikusitako muga-denboraren barruan egitea, materialen galerak
eta tresneriaren narriadura minimizatuta.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
36
4. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA FISIK
OAK
• Saiakuntzak amaitu ondoren tresneria garbitzea eta prebentzioko mantentze-lanak egitea.
Datuak biltzea, kalkuluak egitea eta emaitzak interpretatzea eta ebaluatzea:
• Saiakuntzaren datuak eta neurtutako laginak erregistratzea. • Identifikazioaren edo neurketaren emaitzak unitate egokietan lortzeko
beharrezkoak diren kalkuluak egitea. • Behar adina neurketa egitea hainbat baldintzatan, material baten portaera zein
den eta bere propietateak kanpoko erasoen aurrean nola aldatzen diren adieraz dezaten.
• Saiakuntzan lortutako emaitzak oinarri hartuta, material bat erabiltzea ala ez erabiltzea baloratzea.
• Emaitzak euskarri egokian erregistratzea eta, behar izanez gero, emaitza horien berri ematea.
Zehaztapenez kanpoko emaitzak ikertzen parte hartzea:
• Jarraitu beharreko ikerkuntza-prozedura ezagutzea eta zehaztapenez kanpoko emaitza bat ulertzea.
• Ikerkuntzaren lehen fasean laborategian akatsak izateko aukerak bilatzea. • Beharrezkoak diren neurri zuzentzaileak aplikatzea laborategiari egotz dakiokeen
akats baten zergatikoak errepika ez daitezen.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
37
5. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA FISIKO
KIMIKO
AK
5 5. lanbide-modulua SAIAKUNTZA FISIKO KIMIKOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Saiakuntza fisiko-kimikoak
Kodea: 0069
Heziketa-zikloa:
Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 132 ordu
Kurtsoa: 1.a
Kreditu kop.: 9
Irakasleen espezialitatea: Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0057_3: Saiakuntza fisiko-kimikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
Helburu orokorrak: 3.a / 6.a / 7.a / 8.a / 9.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Analisiaren baldintzak prestatzen ditu, eta laginaren izaera saiakuntza motarekin erlazionatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Termodinamikaren printzipioak deskribatu ditu. b) Materiaren solido-egoera, likido-egoera eta gas-egoera ezaugarritu ditu. c) Saiakuntza fisiko-kimikoen motak identifikatu ditu. d) Substantzien bereizgarri diren konstante fisiko-kimikoak definitu ditu. e) Substantzia baten konstante fisiko-kimikoen balioa haren purutasunarekin erlazionatu
du. f) Analisirako lagina ezaugarrien eta neurtu behar diren parametroen arabera egokitu
du, ezarritako protokoloari jarraiki. g) Materiaren egoera-aldaketen diagramak interpretatu ditu. h) Disoluzioen propietateak ezarri ditu, eta substantzia puruen aldean konstante fisiko-
kimikoak nola aldatzen diren zehaztu du. i) Prozesu analitikoa planifikatu du eta etapa bakoitza eta lotutako arriskuak identifikatu
ditu. j) Sortu diren hondakinak ezaugarrien arabera bereizi ditu, ondoren kudeatzeko.
2. Saiakuntza fisiko-kimikoetarako tresneria prestatzen du eta neurtu behar diren parametroekin erlazionatzen du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
38
5. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA FISIK
O KIM
IKOAK
Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresneriaren osagaietariko bakoitzaren funtzioa adierazi du. b) Tresneria egokia hautatu du neurtu behar den parametroaren arabera. c) Tresneria mantentzeko lanak egin ditu eta behar bezala funtzionatzen duela egiaztatu
du. d) Tresneria kalibratu du eta neurketarekin lotutako ziurgabetasuna baloratu du. e) Saiakuntza gauzatzeko beharrezkoak diren muntatze-lanak prestatu ditu. f) Tresneria erabiltzeko baldintza ezin hobeetan mantendu beharra baloratu du. g) Tresneria erabiltzearekin lotutako arriskuak ebaluatu ditu. h) Laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko araudia aplikatu du. i) Tresneriaren garbiketan, funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-lanetan
segurtasun-neurriak aplikatu ditu. 3. Laginak saiakuntza fisiko-kimikoak aplikatuta analizatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Saiakuntza mota bakoitza zuzentzen duten legeak identifikatu ditu. b) Saiakuntza gauzatzeko lan-prozedura normalizatua aztertu du. c) Saiakuntza gauzatzeko sekuentzia zuzena ezarri du. d) Lagin kopuru egokia saiatu du. e) Saiakuntza gauzatzean konpetentzia teknikoko arauak aplikatu ditu. f) Saiakuntza egin ondoren tresneria garbi eta berriz erabiltzeko prest utzi du. g) Sortu diren hondakinak ezaugarrien arabera bereizi ditu, ondoren kudeatzeko. h) Datuak modu egokian erregistratu ditu (taulak, grafikoak...), informatika-programak
edo bestelako euskarriak erabilita. i) Jarrera ordenatua eta metodikoa izan du.
4. Emaitzak ebaluatzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Emaitza lortzeko beharrezkoak diren kalkuluak ezarri ditu. b) Kalkulu-orriak edo datuak tratatzeko beste informatika-programa batzuk erabili ditu
emaitza lortzeko. c) Aldagai bakoitzerako unitate egokiak kontuan hartu ditu. d) Emaitza adierazi du saiatutako laginen edo egindako neurketen batez besteko balioa
eta neurketaren doitasuna (desbideratze estandarra, bariantza, besteak beste) kontuan hartuta.
e) Substantzien propietate fisiko-kimikoen taulak maneiatu ditu. f) Lortutako emaitza substantzia beraren erreferentziako patroiekin edo propietate
fisiko-kimikoen taulekin kontrastatu du. g) Saiatutako substantziak indarrean dagoen araudia edo fabrikatzaileak emandako
zehaztapenak betetzen dituen egiaztatu du. h) Substantzia identifikatzeko edo ezaugarritzeko ondorioak lortu ditu. i) Txostenak ezarritako eran eta denboran aurkeztu ditu. j) Prozesu osoan kalitatearen garrantzia kontuan hartu du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
39
5. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA FISIKO
KIMIKO
AK
c) Oinarrizko edukiak
1. SAIAKUNTZA FISIKO KIMIKOETARAKO BALDINTZAK PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak aplikatzea. - Termodinamikaren printzipioak aplikatzea materiaren
propietateak azaltzeko. - Termodinamikaren printzipioei buruzko zenbakizko kalkuluak
egitea. - Lagina saiakuntza fisiko-kimikorako prestatzea. - Laginak saiakuntzaren baldintzen arabera hartzea baloratzea. - Lagin adierazgarria hartzea. - Substantzia puruen oreka-diagramak interpretatzea. - Bi substantziaren edo gehiagoren fase-diagrama interpretatzea. - Disoluzioei eta horien propietateei buruzko ariketak egitea. - Disolbagarritasun-kurbak egitea. - Grafikoak eta taulak erabiltzea.
kontzeptuzkoak
- Termodinamika: printzipioak, erreakzio endotermikoak eta exotermikoak, termometria.
- Lagin motak. - Lagin adierazgarria. - Saiakuntza-baldintzak:
• Fase-orekak. • Fase-aldaketak osagai bateko eta gehiagoko sistemetan. • Palankaren araua. • Bi osagaiko sistemak: lurrun-likidoa, likido-solidoa. • Hiru osagaiko sistemak. • Materiaren egoera eta propietateak. • Solido-egoera. • Likido-egoera. • Gas-egoera. • Disoluzioak.
- Disolbagarritasun-diagramak.
jarrerazkoak - Segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak errespetatzea. - Talde-lanean jarrera positiboa, parte-hartzailea eta laguntzailea
izatea.
2. SAIAKUNTZA FISIKO KIMIKOETARAKO TRESNERIA PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Saiakuntzetako tresneria maneiatzea eta erabiltzea: • Neurtu beharreko propietateari neurtzeko tresna bat
esleitzea. • Teknika bat aplikatzean tresna baten erabilera justifikatzea. • Aparatuaren osagaiak eta horietariko bakoitzaren
eginkizuna deskribatzea. • Aparatuaren prestazioak deskribatzea. • Aparatua muntatzea.
- Oinarrizko mantentze-lanak: • Aparatua erabiltzea eta garbitzea.
- Tresneria kalibratzea. - Kalibratze-kurbak egitea.
kontzeptuzkoak - Honakoak neurtzeko saiakuntzetako tresneria:
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
40
5. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA FISIK
O KIM
IKOAK
• Dentsitatea. • Biskositatea. • Gainazal-tentsioa. • Tenperatura. • Masa. • Bolumena. • Bero espezifikoa, sorra, etab. • Presio osmotikoa. • Urtze-puntuak.
- Tresneria kalibratzeko metodoak. Kalibratze-kurbak. - Saiakuntza fisiko-kimikoen tresneriarekin lotutako arriskuak:
• Kimikoa. • Elektrikoa.
- Ekipamenduak garbitzeko, funtzionarazteko eta mantentzeko jardueretan segurtasun-irizpideak aintzat hartzea.
jarrerazkoak
- Aparatua garbi eta baldintza egokietan mantentzeko interesa izatea.
- Saiakuntza fisiko-kimikoetarako tresneria prestatzean segurtasun-arauak, ordena eta garbitasuna aplikatzeko interesa izatea.
3. LAGINAK SAIAKUNTZA FISIKO KIMIKOEN BIDEZ ANALIZATZEA
prozedurazkoak
- Lan-prozedura normalizatuak aplikatzea. - Saiakuntzak gauzatzea. - Honakoak zehaztea:
• Gas baten zabalkuntza-koefizientea. • Solidoen eta likidoen dentsitatea. • Biskositatea. • Gainazal-tentsioa. • Bero espezifikoa. • Urtze-puntuak.
- Substantzia bakoitza ezaugarritzeko metodo egokiena zehaztea eta gauzatzea.
- Konpetentzia teknikoko arauak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
- Saiakuntza moten printzipio fisikoa. Arkimedes-en printzipioa, etab.
- Produktu kimikoak ontziz aldatzea. - Produktu kimikoak biltegiratzea. - Sortutako hondakinak kudeatzea.
jarrerazkoak - Lanak egitean segurtasun-arauak, ordena eta garbitasuna
aplikatzeko interesa izatea. - Saiakuntza garatzeko ekimena izatea. - Erabakiak hartzeko autonomia izatea.
4. SAIAKUNTZA FISIKO KIMIKOEN EMAITZAK EBALUATZEA
prozedurazkoak - Datuak interpretatzea eta erregistratzea. - Datuak tratatzeko informatika-programa aurreratuak erabiltzea. - Grafikoen eta kalibratze-kurben ariketak egitea. Grafikoak
interpretatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
41
5. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA FISIKO
KIMIKO
AK
- Kalibratze-kurbak, grafikoak eta taulak eta abakoak interpretatzea.
- Analisi-buletinak betetzea. - Txostenak egitea. - Kalitatea segurtatzea.
kontzeptuzkoak
- Datuak erregistratzea. Metodo zientifikoa. - Datuak tratatzeko informatika-programak. - Grafiko mota erabilienak:
• Abakoak. • Estatistika. • Txostena; osagaiak.
jarrerazkoak - Txostenak ezarritako denboran aurkeztea. - Txostenak entregatzean zorrotz jokatzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, lau fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
1) Oinarrizko printzipio fisiko-kimikoak. 2) Saiakuntza prestatzea. 3) Saiakuntza gauzatzea. 4) Txostenak egitea.
Komenigarria izan daiteke modulu hau "Oinarrizko printzipio fisiko-kimikoak" izendatu dugun fasearekin hastea. Tratamendu berezia eskaintzea gomendatzen dugu, lehen unean bereiz jorratu behar den oinarri teorikoa baita, gero berriz aztertu eta eragiketa guztietan integratuko dena. Fase horren azterketa printzipio horiek deskribatzea, ezaugarritzea, gauzatzea, zehaztea eta aplikatzea ardatz hartuta egituratzen da. Ondoren "Saiakuntza prestatzea" faseari ekitea gomendatzen dugu. Fase honetan teknikak aplikatzeari eta aparatuen tresneria maneiatzeari buruzko eragiketei, laginak prestatzeari, lan-prozedura normalizatuei, segurtasun-araudiari eta lanpostua mantentzeari dagozkien eduki guztiak garatzen dira, didaktikoki ezaugarritzearen, hautatzearen eta aplikatzearen inguruan egituratuta, ikasleek prozesuaren ideia globala izan dezaten. Hots, ezaugarritutako propietate bat abiapuntu hartuta, ikasleak tresna baten erabilera eta erabili beharreko teknika aldatzen duen aldagaia identifikatuko du, eta horrek aukera emango dio hautatzeko eta gero aplikatzeko.
Hurrengo fasea "Saiakuntza gauzatzea" izango da. Fase hau garatzeko eduki garrantzitsuenen artean honako hauek hauta ditzakegu: aparatuak kalibratzea, taulak eta grafikoak maneiatzea, eta emaitzak lortzea eta baloratzea. Eta identifikatzea, hautatzea, prestatzea, gauzatzea eta baloratzea izan daiteke ardatz egituratzailea. Amaitzeko, "Txostenak egitea" izendatu dugun laugarren faseak, erregistroak eta emaitzak aztertu ondoren, txostenak ezaugarritzea, interpretatzea, ebaluatzea eta betetzea izango luke ardatz egituratzaile gisa.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
42
5. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA FISIK
O KIM
IKOAK
Adierazitako jardueren sintesi moduko unitate didaktikoak planteatu ondoren, komeni da ikuspegi globalagoa sustatzea eta egin behar diren saiakuntzako eta kontroleko eragiketak ikasleek erabakiko dituzten egoerak jorratuko dituzten jarduerak planteatzea. Gutxienez unitate didaktiko bat ezartzea iradokitzen dugu, modulu honen amaierako puntu moduan, prozedurazko izaera handia emanez.
Ikasleak, bertan, egoera fisiko desberdinetako laginak abiapuntutzat hartuta, gauzatu beharreko saiakuntza fisiko-kimikoak ezarriko ditu, eragiketak modu autonomoan egingo ditu eta emaitzak txosten batean aurkeztuko ditu, emaitza horien azterketa eta balorazioa ere sartuta. Eskola bakoitza amaitzean, sortu diren hondakinak tratatu eta saiakuntzan erabili diren materialak garbituko dira. 2) Alderdi metodologikoak Modulu teorikoa eta praktikoa da. Hala, kontzeptuzko edukiak eta arazoak ebaztea landuko dituzten eskola teorikoak laborategiko praktikekin osatuko dira, ikasleak gaia hobeto uler dezan. Arrazoi berarengatik, ezartzen diren irakasteko eta ikasteko jardueren artean garrantzi handia eman beharko zaie ikasleek modu aktiboan eta autonomia-maila jakin batekin parte hartzen dutenei, hots, egoerak edo kasuak ebazten dituztenei eta proiektu edo lan txikiak gauzatzen dituztenei. Irakasleek jarduerak errazenetik zailenera sekuentziatuta hautatuko dituzte. Hortaz, komeni da jarduera errazenekin hastea, informazio berria errazago bereganatzeko eta ikasleen konfiantza eta estimulua bultzatzeko, eta gero ikasleei autonomia handiagoa eskatuko dieten jarduera korapilatsuagoetarantz jotzea. Irakasleak ikasleen ikasteko prozesuaren jarraipen hurbilekoa eta bana-banakoa egin behar du. Horretarako, kontrol-zerrenda batean, aurrerapenak eta zailtasunak idatziz jaso behar ditu sistematikoki. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Saiakuntza hautatzea:
• Neurtu beharreko parametro fisiko-kimikoak definitzea. • Egin daitezkeen saiakuntza motak identifikatzea. • Tresneria egokia hautatzea. • Saiakuntzari datxezkion arriskuak identifikatzea.
Lagina prestatzea:
• Lagina dokumentazio espezifikoaren eta araudi egokiaren arabera prestatzea. • Lagina prestatzeari datxezkion arriskuak identifikatzea. • Erreaktiboen segurtasun-fitxak identifikatzea. • Lagina saiakuntzara egokitzea.
Tresneria muntatzea eta saiakuntza gauzatzea:
• Tresneria egiaztatzea, doitzea eta kalibratzea. • Kalibratzeko metodoak aplikatzea. • Tresneriaren funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-lanetan segurtasun-
neurriak aplikatzea. Emaitzak interpretatzea:
• Saiakuntzaren datuak eta neurtutako laginak erregistratzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
43
5. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA FISIKO
KIMIKO
AK
• Erregistroak eta datu-grafikoak interpretatzea. • Emaitza lortzeko kalkuluak zuzen egitea. • Kalkulu-orriak eta datuak tratatzeko beste informatika-programa batzuk erabiltzea
emaitzak lortzeko. • Txosten teknikoak ezarritako eran idaztea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
44
6. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA M
IKRO
BIOLO
GIKO
AK
6 6. lanbide-modulua SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Saiakuntza mikrobiologikoak
Kodea: 0070
Heziketa-zikloa:
Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 180 ordu
Kurtsoa: 2.a
Kreditu kop.: 10
Irakasleen espezialitatea: Analisi eta kimika industriala (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0054_3: Saiakuntza mikrobiologikoak egitea eta emaitzen berri ematea.
Helburu orokorrak: 3.a / 6.a / 7.a / 8.a / 9.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzen ditu eta analisi mikrobiologikoaren teknikarekin erlazionatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Mikroorganismoak ezaugarrien arabera hainbat familiatan sailkatu ditu. b) Hazkuntza-inguruneak sailkatu eta beren propietateak deskribatu ditu. c) Analisi-prozesuan bete behar diren asepsia- eta esterilizazio-baldintzak identifikatu
ditu. d) Laginari prestatzeko eta homogeneizatzeko eragiketak aplikatu dizkio. e) Beharrezko diluzioak egin ditu laginean espero zen karga mikrobianoaren arabera. f) Hazkuntza-inguruneak eta materiala modu egokian prestatu ditu autoklabean
esterilizatzeko, eta esterilitate-kontrola egin du. g) Norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabili du mikrobiologiako lanarekin
lotutako arriskuei aurrea hartzeko. h) Hondakinak esterilizatu egin ditu gero ezabatzeko.
2. Tresneria prestatzen du eta osagaiak eta funtzionamendua identifikatzen ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
45
6. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA MIKR
OBIO
LOG
IKOAK
Ebaluazio-irizpideak: a) Mikrobiologiako laborategi baten berezko materiala eta tresneria identifikatu ditu. b) Tresneriaren osagaiak eta funtzionamendu-printzipioak deskribatu ditu. c) Tresneriak behar bezala funtzionatzeko beharrezkoak diren garbiketa- eta
mantentze-lanak egin ditu. d) Tresneria kalibratu du eta neurketarekin lotutako ziurgabetasuna baloratu du. e) Tresneria erabiltzeko baldintza ezin hobeetan edukitzeko mantentze-lanen beharra
baloratu du. f) Tresneria erabiltzearekin lotutako arriskuak ebaluatu ditu. g) Tresneriaren garbiketan, funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-lanetan laneko
segurtasun-neurriak hartu ditu. h) Tresneria prestatzean, lan ordenatua eta metodikoa beharrezkoa dela baloratu du.
3. Saiakuntza mikrobiologikoak egiten ditu eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Mikroskopio motak eta horien ezaugarriak deskribatu ditu. b) Tindaketa- eta behaketa-teknikak deskribatu ditu. c) Prestakin mikroskopikoak behatu ditu azterketa eta tipifikazio mikrobiologikoa
egiteko. d) Saiakuntza gauzatzeko etapak deskribatu ditu, eta kontaketa motak ezaugarritu ditu. e) Ereiteko eta isolatzeko hainbat teknika aplikatu ditu, ereindako laginak inkubatu ditu
eta mikroorganismo motarako inkubazio-parametro egokiak kontuan hartu ditu. f) Hainbat kontaketa-teknika aplikatu ditu, espero den karga mikrobiologikoa kontuan
hartuta. g) Bakterioak identifikatzeko eta ezaugarritzeko probak aplikatu ditu. h) Saiakuntzei lan-prozedura normalizatuak aplikatu dizkie. i) Bakterio patogenoak toxina motarekin eta sor ditzaketen gaixotasunekin erlazionatu
ditu. j) Bakterioak osasun-kalitateko markatzaile gisa erabili ditu.
4. Emaitzak ebaluatzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Mikrobio-kontaketa lortzeko kalkuluak gauzatu ditu. b) Datu-base informatizatuak erabili ditu bakterioak identifikatzeko. c) Zenbaki probableenaren taulak zuzen interpretatu ditu. d) Kontaketarako kalibratze-kurbak irudikatu ditu. e) Emaitza adierazi du notazio zuzena erabilita. f) Lortutako emaitzen garrantzia eta izan lezaketen ondorea kontuan hartu ditu. g) Aplikatzekoa den araudia kontsultatu du, eta analizatutako substantziak indarrean
dagoen araudia edo erreferentziako irizpide mikrobiologikoak betetzen dituen zehaztu du.
h) Emaitzak txosten tekniko batean islatu ditu laborategian ezarritako eran. i) Bi edo hiru klaseko laginketa-programa batekin lotutako aldagaiak behar bezala
interpretatu ditu. j) Prozesu osoan trazagarritasuna ziurtatzearen garrantzia kontuan hartu du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
46
6. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA M
IKRO
BIOLO
GIKO
AK
c) Oinarrizko edukiak 1. SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOETARAKO LAGINAK ETA HAZKUNTZA INGURUNEAK PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Analisirako laginak hartzea, garraiatzea eta prestatzea. - Mikrobiologiako material espezifikoa manipulatzea eta
esterilizatzea. - Hazkuntza-inguruneak hautatzea. - Inguruneak esterilizatzea eta prestatzea. - Ingurune eta materialen esterilitatea kontrolatzea. - Norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabiltzea. - Hondakinak tratatzea eta ezabatzea.
kontzeptuzkoak
- Mikroorganismo motak. Sailkapena. Aldeak eta antzekotasunak. - Laginak hartzeko eta garraiatzeko teknikak. Ontzi motak.
Homogeneizazioa eta diluzioa. - Hazkuntza-inguruneak eta erabilerak. Hazkuntza-inguruneak
prestatzeko teknika orokorra. - Asepsia- eta esterilizazio-baldintzak. Deskontaminatzeko eta
esterilitatea kontrolatzeko metodoak.
jarrerazkoak
- Segurtasun biologikoari buruzko arauen garrantzia baloratzea. - Laborategiko jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa
izatea. - Talde-lanerako gaitasuna izatea. - Autonomia eta ekimena izatea.
2. SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOETARAKO TRESNERIA PRESTATZEA
prozedurazkoak
- Tresneria abian jartzea. - Parametroak erregulatzea eta tresneria kalibratzea. - Tresneria garbitzea eta esterilizatzea. - Tresneriaren eta lan-eremuen esterilitatea kontrolatzea. - Mikrobiologiako tresneriaren oinarrizko mantentze-lanak egitea. - Hondakinak tratatzea eta ezabatzea. - Norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabiltzea.
kontzeptuzkoak - Mikrobiologiako laborategiko materialak eta aparatuak. - Asepsia- eta esterilizazio-baldintzak. Tresneria
deskontaminatzeko eta esterilitatea kontrolatzeko metodoak. - Saiakuntza mikrobiologikoen tresneriarekin lotutako arriskuak.
jarrerazkoak
- Tresneriaren asepsia eta kalibratze zuzenaren garrantzia baloratzea.
- Laborategiko jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa izatea.
- Talde-lanerako gaitasuna izatea. - Autonomia eta ekimena izatea.
3. SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOAK GAUZATZEA
prozedurazkoak - Mikroskopioa maneiatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
47
6. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA MIKR
OBIO
LOG
IKOAK
- Mikroorganismoak ereitea eta berrereitea. - Mikroorganismoak lagin bakoitzerako baldintza egokietan haztea
eta inkubatzea. - Hazkuntza puruak lortzea. - Mikroorganismoak proba biokimiko eta test-bateria komertzialen
bitartez identifikatzea.
kontzeptuzkoak
- Saiakuntzak teknika mikrobiologiko bizkorren bidez egitea. - Analisi mikrobiologikoaren oinarriak eta etapak. - Mikroorganismoak kontatzeko teknikak. - Bakterioak identifikatzea eta ezaugarritzea. - Antibiogramak. - Identifikatzeko proba biokimikoak eta proba anitzeko sistema
komertzialak. - Mikroorganismo markatzaileak (adierazleak eta indizeak). - Elikagaien mikrobiologia. - Lagin atmosferikoen mikrobiologia. - Lurrazaleko uretako eta hondakin-uretako mikroorganismo talde
nagusiak. - Ingurumen-kutsadurako proba mikrobiologikoak.
jarrerazkoak
- Analisi mikrobiologikoan higiene- eta asepsia-arauak aplikatzeko sentsibilizazioa.
- Segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea. - Laborategiko jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa
izatea. - Lan-prozedura normalizatuak betetzea. - Laborategiko jardunbide egokiak betetzea.
4. SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOEN EMAITZAK EBALUATZEA
prozedurazkoak
- Datuak erregistratzea. - Datuak estatistikoki eta/edo informatikoki tratatzea. - Analisi-buletinak betetzea. - Kontaketarako kalibratze-kurbak irudikatzea. - Emaitzak kalkulatzea. - Txostenak idaztea eta aurkeztea. - Emaitza baloratzea aplikatzekoa den araudia edo irizpide
mikrobiologikoak kontsultatuta. - Zenbaki probableenaren taulak erabiltzea.
kontzeptuzkoak
- Trazagarritasuna eta kalitate analitikoa. - Analisiari buruzko informazioa erregistratzea eta kontrolatzea. - Analisi mikrobiologikoari aplikatutako oinarrizko araudia. - Erreferentziako irizpide mikrobiologikoak. - Mikroorganismoak identifikatzeko datu-base informatizatuak.
jarrerazkoak - Trazagarritasuna ziurtatzea. - Laborategiko jardunbide egokiak betetzeko interesa izatea. - Lan-prozedura normalizatuak betetzea. - Talde-lanerako gaitasuna izatea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
48
6. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA M
IKRO
BIOLO
GIKO
AK
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, hiru etapa hauek ezartzea proposatzen dugu:
A. Saiakuntza mikrobiologikoak prestatzea. B. Saiakuntza mikrobiologikoak egitea. C. Teknika mikrobiologikoak aplikatzea.
Komenigarria izango da modulu hau "Saiakuntza mikrobiologikoak prestatzea" izendatu dugun etaparekin hastea. Horretarako, hasieran mikroorganismoen ezagutzari eta mikrobiologiako lanarekin lotutako arriskuei buruzko oinarrizko edukiak landuko dira. Gero, garbiketari, desinfekzioari eta esterilizazioari buruzkoak eta mikrobiologiako laborategian tresneria maneiatzeari eta mantentzeari dagozkienak garatuko dira. Amaitzeko, laginak hartzearekin eta egokitzearekin eta analisirako hazkuntza-inguruneak prestatzearekin zerikusia duten edukiak jorratuko dira. Etapa honetan mikroskopioa maneiatzearekin zerikusia duten edukiak ere sar daitezke, prestakin mikroskopiko iraunkorrak abiapuntutzat hartu eta mikroorganismoen zelula-ezaugarrien azterketari aplikatzeko. Ondoren "Saiakuntza mikrobiologikoak gauzatzea" etapa jorratu beharko da, eta bertan analisi mikrobiologiko oso bat egiteko beharrezkoak diren eduki guztiak garatuko dira, analisi mikrobiologikoaren berezko tekniken aplikazioaren bidez, hala nola mikroorganismoen ereintza, inkubazioa, kontaketa eta identifikazioa. Analisiaren berezko abileziak eta trebetasunak pixkanaka garatu beharko dira, eta horretarako, dauden teknikak jorratu eta izaera desberdineko laginak analizatuko dira. Saiakuntza mikrobiologikoak egiten direnean, behar den prozesuaren eta kalitatearen arabera, jardun jakin batzuk bete beharko dira honako alderdi hauen inguruan:
• Analisia gauzatzean segurtasun-neurriak aplikatzea eta norbera babesteko
ekipamendua erabiltzea. • Prozesuaren fase bakoitzean kalitate-irizpideak aplikatzea. • Hondakinekin, alderdi kutsatzaileekin eta horien tratamenduarekin zerikusia duen
ingurumena babesteko araudia aplikatzea. • Analisiak gauzatzean akatsak edo desegokitasunak hautematea emaitzen
egiaztapenaren eta balorazioaren bitartez, eta beharrezkoa denean lanabesak konpontzea.
Analisiaren emaitzak txostenak eginez laburbilduko dira; horretarako, emaitzak aztertu beharko dira eta dagozkien buletinak osatu. Emaitzen azterketari buruzko edukiak patroiekiko edo espero diren emaitzekiko konparazioaren bitartez eta datuen interpretazioaren eta ebaluazioaren bitartez egituratutzat jo behar dira eta buletinak osatzea besterik ez da geratuko ezarrita dauden arauen arabera betetzearen inguruan egituratuta.
Azkenik, "Teknika mikrobiologikoak aplikatzea" etapari ekingo zaio. Etapa honek aurreko etapekin lotutako gaitasun eta eduki guztiak integratzea du helburu. Horretarako, giroaren, elikagaien, gainazalen eta manipulatzaileen azterketa globalizatuko duen proiektu bat egitea proposatzen da, haien kalitate mikrobiologikoa ebaluatzeko eta, hartara, aplikatzea ahalbidetzeko.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
49
6. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA MIKR
OBIO
LOG
IKOAK
2) Alderdi metodologikoak Ahal den heinean, unitate didaktiko bakoitza kasu praktiko baten edo ebatzi beharreko suposizio erraz baten bitartez aurkeztu beharko da, ikasleengan jakintza moduan helarazi nahi diegun informazioa edukitzeko beharra sorraraz dadin. Ahal den heinean irakasleek azalpen-metodologiak erabil ditzaten saihestea proposatzen da. Esate baterako, lehen etapako unitate didaktikoetan, tradizioz mikroorganismoei, teknika mikrobiologikoei eta segurtasun-arauei buruzko jakintzak helarazi ohi dira, oroimenezko ikaskuntzak sortzen dituzten azalpen-metodoen bidez. Metodologia horren arabera garatu beharreko jakintzetariko batzuk beste metodologia batzuen bitartez irakasten diren heinean, batez ere lanak garatu ondoren azaldu eta ikasle taldeka eztabaidatzeko bidetik jotzen bada, identifikatzeko/ezaugarritzeko gaitasun indartuagoak lortuko dituzte ikasleek inongo zalantzarik gabe. Unitate didaktikoak garatzeko metodo ugari erabil daitezke. Nolanahi ere, unitate didaktiko batzuetan bereziki baliagarriak izan daitezkeen bi adieraziko ditugu, hots: “espero ez den emaitzaren” metodoa eta “proiektuaren” metodoa. Zentzuzkoa izan daiteke, beharbada, "proiektuaren" metodoa batez ere analisi mikrobiologiko zehatzagoekin zerikusia duten azkeneko eta sintesiko unitate didaktikoetan aplikatzea. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzea eta analisi mikrobiologikoaren
teknikarekin erlazionatzea: • Hazkuntza-inguruneak eta materiala modu egokian prestatzea autoklabean
esterilizatzeko, eta esterilitate-kontrola egitea.
Tresneria prestatzea eta osagaiak eta funtzionamendua identifikatzea: • Tresneriak behar bezala funtzionatzeko eta irauteko beharrezkoak diren
garbiketa- eta mantentze-lanak egitea. • Tresneria kalibratzea eta neurketarekin lotutako ziurgabetasuna baloratzea.
Saiakuntza mikrobiologikoak egitea eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzea: • Saiakuntzei lan-prozedura normalizatuak aplikatzea. • Saiakuntza mikrobiologikoak egiteko trebetasuna eta autonomia izatea. • Norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabiltzea mikrobiologiako
lanarekin lotutako arriskuei aurrea hartzeko. • Hondakinak esterilizatzea gero ezabatzeko. • Saiakuntzaren trazagarritasuna ziurtatzea. • Emaitzen txostenak aurkeztea eta lortutako emaitza baloratzea eta
interpretatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
50
7. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA BIO
TEKNO
LOG
IKOAK
7
7. lanbide-modulua SAIAKUNTZA BIOTEKNOLOGIKOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Saiakuntza bioteknologikoak
Kodea: 0071
Heziketa-zikloa:
Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 120 ordu
Kurtsoa: 2.a
Kreditu kop.: 9
Irakasleen espezialitatea: Analisi eta kimika industriala. (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0055_3: Saiakuntza bioteknologikoak egitea eta emaitzen berri ematea.
Helburu orokorrak: 3.a / 6.a / 7.a / 8.a / 9.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Proteinak eta azido nukleikoak erauzten ditu eta hautatutako teknika laginaren matrizearekin erlazionatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Asepsia-baldintzak eta hondakinak manipulatu eta ezabatzekoak identifikatu ditu. b) Lagina, materialak eta erreaktiboak erauziko den materialaren arabera prestatu ditu. c) Erauzteko beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak deskribatu ditu, eta horien
oinarri zientifikoa eta teknologikoa azaldu du. d) Tresneria kalibratzeko eta mantentzeko lanak egin ditu. e) Erauzteko prozesuaren fase guztiak deskribatu ditu. f) Erreaktibo guztiak ordenan gehitu ditu hautatutako katearen zatia erauzteko. g) Laginen eta euskarrien kutsadura gurutzatuaren iturriak identifikatu ditu. h) Erauzitako produktuak erregistratu, etiketatu eta kontserbatu egin ditu, gero
analizatzeko. i) Arrisku biologikoen aurreko prebentzio-jarraibideak aplikatu ditu.
2. Azido nukleikoak klonatzen ditu biologia molekularreko prozedurak aplikatuta.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
51
7. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA BIOTEKN
OLO
GIKO
AK
Ebaluazio-irizpideak: a) Bioinformatikako teknikak aplikatu ditu informazioa bilatzeko eta simulazioak egiteko. b) Azido nukleikoen sekuentzia errekonbinante bat nola lortzen den deskribatu du fluxu-
diagrama bat erabilita. c) Beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak deskribatu ditu, eta horien oinarri
zientifikoa eta teknologikoa azaldu du. d) Materialak, tresneria eta erreaktiboak prestatu ditu. e) Azido nukleikoen zatiak ebaki eta lotu ditu errestrikzio-entzimak eta ligasak erabilita. f) Polimerasaren kate-erreakzioaren (PCR) teknika aplikatu du isolatzeko eta
anplifikatzeko. g) Isolatutako genearentzako klonazio-bektore egokia identifikatu du. h) Bektorea ostalari egokian sartu du. i) Sekuentzia nukleotidiko errekonbinantea duten zelula ostalariak bereiztea
ahalbidetzen duten hazkuntza-ingurune diferentzialak prestatu ditu. j) Segurtasun-arauak eta ingurumena babestekoak aplikatu ditu.
3. Mikroorganismoak eta proteinak identifikatzen ditu saiakuntza immunologikoak eta genetikoak aplikatuta.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Teknika immunologiko nagusiak, mikroorganismoen molekula mota zehaztekoak eta immunoentzimatikoak deskribatu ditu.
b) Lagina saiakuntza genetiko eta immunologikoetarako prestatzeko teknikak deskribatu ditu.
c) Saiakuntzan inplikatutako materialak, tresneria eta erreaktiboak deskribatu ditu. d) Erreaktibo guztiak ordenan gehitu ditu mikroorganismoak identifikatzeko. e) Elektroforesi-teknika aplikatu du azido nukleikoak eta proteinak isolatzeko. f) Saiakuntza egitean kutsadura-iturriak zein izan daitezkeen identifikatu du. g) Dagokion txostena egin du eta emaitzak aztertu ditu. h) Norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabili du bioteknologiako lanarekin
lotutako laneko arriskuei aurrea hartzeko. i) Hondakinak kontrolatu eta ezabatu egin ditu, gero kudeatzeko, ezarrita dauden
arauen arabera. j) Garatu dituen jardueretan ingurumena errespetatzeko jarrera izan du.
4. Agente toxikoak eta mutagenikoak identifikatzen ditu toxikotasuneko eta mutagenesiko saiakuntzak aplikatuta.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Toxikotasuna eta mutagenikotasuna aztertzeko teknika nagusiak deskribatu ditu. b) Beharrezkoak diren hazkuntza-inguruneak deskribatu ditu, eta horien osaera lortu
nahi den xedearekin erlazionatu du. c) Saiakuntzarako beharrezkoak diren tresneria, hazkuntza-inguruneak, materialak eta
erreaktiboak prestatu ditu. d) Agente toxikoei edo mutagenikoei beharrezkoak diren diluzioak aplikatu dizkie, haien
ondorioak neurtu ahal izateko. e) Aztertutako agentearen toxikotasuna edo mutagenikotasuna ebaluatu du. f) Saiakuntza negatibo bat egin du alde esanguratsuen agerpena behatzeko. g) Saiakuntza egitean kutsadura-iturriak zein izan daitezkeen identifikatu du. h) Lortutako emaitzak euskarri egokietan erregistratu ditu. i) Dagokion txostena egin du eta emaitzak aztertu ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
52
7. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA BIO
TEKNO
LOG
IKOAK
j) Laneko segurtasun-arauak eta ingurumena babestekoak aplikatu ditu. c) Oinarrizko edukiak
1. PROTEINAK ETA AZIDO NUKLEIKOAK ERAUZTEA
prozedurazkoak
- Bioteknologiako laborategiko materiala, erreaktiboak eta aparatuak identifikatzea.
- Inguruneak eta tresneria prestatzea. - Laginak prestatzea. - Laginak erregistratzea eta kontserbatzea. - Proteinak erauzteko teknikak aplikatzea. - Azido nukleikoak erauzteko teknikak aplikatzea. - Erauzkinak etiketatzea, erregistratzea eta kontserbatzea. - Hondakinak kudeatzea eta ezabatzea.
kontzeptuzkoak - Erauzketa molekularreko tekniken printzipioak. - Asepsia- eta segurtasun-arauak. - Ekipamenduak garbitzeko, funtzionarazteko eta mantentzeko
jardueretako segurtasun-arauak.
jarrerazkoak
- Asepsia- eta segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumena babestekoak betetzea, agente biologikoei eta genetikoki eraldatutako organismoei dagozkienak berariaz kontuan hartuta.
- Ekipamenduak garbitzeko, funtzionarazteko eta mantentzeko jardueretan segurtasunarekiko interesa izatea.
- Ematen dizkioten egitekoetan inplikatzea.
2. PROTEINAK IDENTIFIKATZEA, SEKUENTZIATZEA ETA ANALIZATZEA
prozedurazkoak - Proteinen teknika elektroforetikoak aplikatzea. - Proteinak tindatzeko eta analizatzeko teknikak aplikatzea.
kontzeptuzkoak - Proteinen teknika elektroforetikoak. - Proteinak tindatzeko eta analizatzeko teknikak. - Proteinak sekuentziatzeko teknologia. Datu-base bioinformatikoak. - Saiakuntza immunologikoak: ELISA, Inmunoblotting (WB)...
jarrerazkoak
- Jardueretan inplikatzea eta talde-lanean integratzea. - Segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari
dagozkionak betetzeko errespetua izatea. - Esleitu dizkioten lanak egiteko prestasuna, zorroztasuna, ordena eta
garbitasuna.
3. MIKROORGANISMOAK IDENTIFIKATZEA
prozedurazkoak - Hazkuntza-teknikak eta teknika fisiologikoak gauzatzea. - Mikroorganismoen molekula mota zehazteko teknikak aplikatzea.
kontzeptuzkoak - Hazkuntza-teknikak eta teknika fisiologikoak. - Identifikazio-teknika mikrobiologikoak. - Mikroorganismoen molekula mota zehazteko teknikak. - Saiakuntza immunologiko serotipatuak: ELISA, RIA...
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
53
7. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA BIOTEKN
OLO
GIKO
AK
jarrerazkoak
- Ordena, garbitasuna eta metodoa laborategiko oinarrizko eragiketak egitean.
- Talde-lanean jarrera positiboa, parte-hartzailea eta laguntzailea izatea.
- Ekimena eta autonomia izatea.
4. DNA ERREKONBINANTEAREN TEKNOLOGIA. KLONAZIOA.
prozedurazkoak
- Proteinen eta DNAren datu-baseak maneiatzea. - Sekuentzia-lerrokatzeak garatzea. - Anplifikazioa (PCR), motak. Klonak isolatzea. - Anplifikatuak elektroforesi bidez bereiztea. - Geletik DNA erauztea eta araztea. - DNA errekonbinantearen teknologiaren aplikazioak. Hibridazioa. - Azido nukleikoen zatiak ebakitzea eta klonazio-bektoreari lotzea. - Klonazio-bektorea ostalari egokian sartzea. - Hazkuntza-ingurune diferentzialak prestatzea sekuentzia
errekonbinantea duten zelulak bereizteko. - Hondakinak ezabatzea.
kontzeptuzkoak
- Bioinformatika. Biologia konputazionala eta informatika biomedikoa. Proteinen eta DNAren datu-baseak. Sekuentzia-lerrokatzeak.
- DNA errekonbinantearen teknologia. Klonazioa. - Errestrikzio-entzimak eta adierazpen-entzimak. - Zelula ostalariak. - Anplifikazio-metodoak (PCR), motak. Klonak isolatzea. - Anplifikatuak elektroforesi bidez bereizteko sistemak. - Geletik DNA erauzteko eta arazteko sistemak. - Mikroorganismoak identifikatzeko metodoak. - Bektoreak. - DNA errekonbinantearen teknologia. Hibridazioa. - Zelula- eta mikrobio-hazkuntzak mantentzea.
jarrerazkoak
- Lanak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea. - Materiala eta tresneria errespetatzea eta zaintzea. - Segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari
dagozkionak errespetatzea. - Jarduerak garatzeko autonomia eta ekimena izatea.
5. AGENTE TOXIKOAK ETA MUTAGENIKOAK EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
- Toxikotasun-saiakuntzak egitea. - Suszeptibilitate-probak gauzatzea. - Kontzentrazio minimo inhibitzailea (KMI) zehaztea. - Mutagenikotasun-saiakuntzak egitea; Ames-en testa. - Mutanteak hautatzea eta isolatzea.
kontzeptuzkoak
- Toxina naturalak. Toxiko antropogeniko nagusiak. Toxina biologikoak.
- Mutazioak; mutazio motak. - Agente mutagenoak, motak. - Mutanteak hautatzeko eta isolatzeko metodoak.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
54
7. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA BIO
TEKNO
LOG
IKOAK
jarrerazkoak
- Segurtasun-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak betetzeko errespetua izatea.
- Ordena, garbitasuna eta metodoa laborategiko oinarrizko eragiketak egitean.
- Talde-lanean jarrera positiboa, parte-hartzailea eta laguntzailea izatea.
- Ekimena eta autonomia izatea. d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu: Moduluaren helburuak lortzeko aukera emango duten irakasteko eta ikasteko prozesuan jarduteko ildoek honako hauek izango dituzte aztergai:
• Proteinen eta kate nukleotidikoen erauzketak egitea, hautatutako teknika aplikatuta eta tresneria egokia eta beharrezkoa den dokumentazioa erabilita.
• Mikroorganismoak eta proteinak identifikatzea saiakuntza immunologikoak eta genetikoak aplikatuta.
• Kate nukleotidikoak klonatzea biologia molekularreko prozedurak aplikatuta. • Prebentzio-neurriak ebaluatzea bioteknologiarekin lotutako arriskuak kontuan hartuta. • Agente toxikoak eta mutagenikoak ezaugarritzea toxikotasuneko eta mutagenesiko
saiakuntzak aplikatuta.
1) Sekuentziazioa
Modulu hau egituratzeko, 3 fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
1. Saiakuntza molekularretarako materialak eta tresneria prestatzea. 2. Saiakuntza molekularrak teknika eta aparatu egokiak aplikatuta egitea. 3. Saiakuntza molekularren emaitzak aztertzea eta ebaluatzea.
Komenigarria izan daiteke modulu hau "Saiakuntza molekularretarako materialak eta tresneria prestatzea" izendatu dugun fasearekin hastea, teknikak aplikatzeari eta aparatuen tresneria maneiatzeari buruzko eragiketei, lan-prozedura normalizatuei, segurtasun-araudiari eta lanpostua mantentzeari dagozkien eduki guztiak garatzeko, ikasleak prozesuaren ideia globala izan dezan. Hots, ezaugarritutako propietate bat abiapuntu hartuta, ikasleak tresna baten erabilera eta erabili beharreko teknika aldatzen duen aldagaia identifikatuko du, eta horrek aukera emango dio hautatzeko eta gero aplikatzeko. Ondoren "Saiakuntza molekularrak teknika eta aparatu egokiak aplikatuta egitea" izeneko fasea jorra liteke. Fase hau garatzeko eduki garrantzitsuenen artean honako hauek hauta ditzakegu: laginak erauzteko egitura molekularra ezagutzea eta lagin horien analisia. Komenigarria izan daiteke, halaber, eduki garrantzitsuen artean sartzea prozesu bioteknologikoen aplikazioan teknika molekularrak erabiltzea. Saiakuntza molekularrak egiten direnean, behar den prozesuaren eta kalitatearen arabera, jardun jakin batzuk bete beharko dira honako alderdi hauen inguruan:
• Analisia gauzatzean segurtasun-neurriak aplikatzea eta norbera babesteko
ekipamendua erabiltzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
55
7. lanbide-m
odulua: SAIAKUN
TZA BIOTEKN
OLO
GIKO
AK
• Prozesuaren fase bakoitzean kalitate-irizpideak aplikatzea. • Hondakinekin, alderdi kutsatzaileekin eta horien tratamenduarekin zerikusia duen
ingurumena babesteko araudia aplikatzea. • Analisia gauzatzean akatsak edo desegokitasunak hautematea emaitzen
egiaztapenaren eta balorazioaren bitartez, eta beharrezkoa denean lanabesak konpontzea.
Behar-beharrezkoa da honako alderdi hauek jorratzea, besteak beste: saiakuntzaren beharra kontrol egoki gisa, araudia betetzea hala lan-metodoari dagokionez nola hondakinen tratamendua egiterakoan, eta ingurumen alorreko segurtasun- eta kontrol-arauen pean jarduteko premia. Bestalde, gomendatzen dugu saiakuntzak laginaren izaera molekularraren arabera, oinarri duen printzipio fisikoaren arabera edo irakasleak zehaztuko duen beste irizpideren baten arabera bildu edo taldekatzea.
Amaitzeko, "Saiakuntza molekularren emaitzak aztertzea eta ebaluatzea" faseari ekingo genioke, honako ardatz egituratzaile honen inguruan: datuak erregistratzea, datuok tratatzeko informatika-programak maneiatzea, taulak eta grafikoak maneiatzea, erregistroak eta emaitzak aztertzea, txostenak aurkeztea, ezarritako denborak betetzea eta prozesu osoan kalitate-arauak aplikatzea. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honetako unitate didaktikoak osatuko dituzten irakasteko eta ikasteko jarduerak eta ebaluatzekoak zehaztean, jarduera nabarmenki praktikoak ezarrita egituratu behar dira. Horretarako, ahal den heinean, unitate didaktiko bakoitza kasu praktiko baten edo ebatzi beharreko suposizio erraz baten bitartez aurkeztu behar da, ikasleengan helarazi nahi diegun informazioa edukitzeko beharra sorraraz dadin. Era berean, neurri handienean profesionalaren bereizgarri diren jarrera eta portaerekin zerikusia duten edukiak, batez ere saiakuntzetako eta kalkuluetako ordenari eta zorroztasunari eta prebentzioko eta segurtasuneko neurriak erabiltzeari, bizkortasunari, zehaztasunari, materiala zaintzeari eta arauak betetzeari buruzkoak, besteak beste, planteatzen diren jarduera guztietan jorratu behar dira.
Aurreko ataletik ondoriozta daitekeenez, zentzuzkoa izan daiteke ikasteko egoeretan jarraituko diren prozeduretan irakasleak parte hartzea, ikaslearen ondorengo gauzatzeetarako eredu orientatzaile bat sortzearren. Bestela esanda, ikasleak gerora beste egoera batzuetan autonomiaz garatu beharko duen prozedurazko eredu bat aurkezten denean, "esplikatzea" saihestea eta, horrenbestez, gauzatzea. Irakasleak ikasleen ikasteko prozesuaren jarraipen hurbilekoa eta bana-banakoa egin behar du. Horretarako, kontrol-zerrenda batean, aurrerapenak eta zailtasunak idatziz jaso behar ditu sistematikoki. Unitate didaktikoak garatzeko metodo ugari erabil daitezke. "Espero ez den emaitzaren" metodoa bereziki erabilgarria izan daiteke unitate didaktiko batzuetan. Metodo horrek aplikazio esanguratsua du, laborategiko saiakuntzak egitea aintzat hartzen duten unitate didaktikoetan batik bat. Metodo horren helburua da ikasleak egin ditzakeen akatsak prozeduren gauzatzean baliatzea, horiek ikaskuntzak sorrarazten dituen dedukzio-esparru gisa erabiltzearren. Aldi berean, jarrerazko edukiak (talde-lana, autokontrola, etab.) jorratzeko bidea eman dezake. Ikasleari informazioa bilarazi behar zaio, ondoren hura trata dezan. Horretarako, zikloarekin zerikusia duten enpresa edo erakundeetarako bisitaldiak antolatu, aldizkari espezializatuak irakurri, Internetera jo, etab. egin daiteke.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
56
7. lanbide-modulua: SAIAKU
NTZA BIO
TEKNO
LOG
IKOAK
3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak Hazkuntza-inguruneak, lagin motak eta tresneria prestatzea:
• Hazkuntza-inguruneak prestatzea eta hazi beharreko mikroorganismoarekin eta lagina lortzeko egoera molekularrarekin erlazionatzea.
• Laginak egitura molekularraren arabera prestatzea. • Erabili beharreko tresneria prestatzea, lortu nahi den helburua tresneria egokia
erabiltzearekin eta egin beharreko neurketekin erlazionatzea eta tresneriaren kalibraketa, garbiketa eta funtzionamendu zuzena bereziki kontuan hartzea.
Erabili beharreko teknikak helburu edo prozesu bioteknologikoaren arabera
hautatzea: • Saiakuntza mikrobiologikoak egiteko trebetasuna izatea. • Teknikak prestatzeko eta gauzatzeko trebetasuna eta autonomia izatea.
Datuak erregistratzea eta aztertzea:
• Datuak biltzea eta erregistratzea neurtzeko unitate eta terminoetan arreta berezia jarrita.
• Datuak aztertzea eta tratatzea. • Edukietarako egokiak diren datu-baseak eta aplikazio bioinformatikoak erabiltzea. • Emaitzak baloratzea proposatutako prozesu bioteknologikoa kontuan hartuta.
Hondakinak biltzea eta ezabatzea: • Laneko segurtasun-araudia, ingurumenari dagokiona eta bereziki biologikoa
aplikatzea erabilitako materialari eta lortutako hondakinei dagokienez. • Norbera eta taldea babesteko ekipamendua trebetasunez erabiltzea. • Hondakinak ezabatzean esterilizazioa eta gainerako prozesuak segurtatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
57
8. lanbide-m
odulua: LABOR
ATEGIKO
KALITATEA ETA SEG
UR
TASUN
A
8 8. lanbide-modulua LABORATEGIKO KALITATEA ETA SEGURTASUNA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Laborategiko kalitatea eta segurtasuna
Kodea: 0072
Heziketa-zikloa:
Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 99 ordu
Kurtsoa: 1.a
Kreditu kop.: 6
Irakasleen espezialitatea: Analisi eta kimika industriala. (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea)
Modulu mota:
Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0052_3: Laborategiko jarduera antolatzea eta kudeatzea, prozedura eta arau espezifikoak aplikatuta.
Helburu orokorrak: 7.a / 8.a / 9.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Laborategian kalitatea kudeatzeko sistemak aplikatzen ditu eta kalitate-arauak ezagutzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategian aplikatzekoak diren kalitate-arauak deskribatu ditu. b) Kalitatea normalizatzearen eta ziurtatzearen abantailak azaldu ditu. c) Kalitate-sistemaren elementuak laborategiko jarduerarekin erlazionatu ditu. d) Kalitate-arauen bitartez ongi egindako lana lortu du. e) Kalitatea kudeatzeko sistema batean erabiltzen diren dokumentuak deskribatu ditu. f) Laborategiko jardueraren prozedurak dokumentatu ditu. g) Auditoria motak identifikatu ditu eta kalitatearen ebaluazioarekin erlazionatu ditu.
2. Analisiaren emaitzak estatistika-tresnak aplikatuta tratatzen ditu
Ebaluazio-irizpideak: a) Saiakuntzekin lotutako estatistika-parametroak identifikatu ditu. b) Emaitzen ziurgabetasuna kalkulatu du. c) Analisi baten emaitzak ebaluatu ditu eta datuak estatistika-emaitzara estrapolatu ditu. d) Informatika-euskarria erabili du datuak bilatzeko, tratatzeko eta aurkezteko.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
58
8. lanbide-modulua: LABO
RATEG
IKO KALITATEA E
TA SEGU
RTASU
NA
e) Kalibratzeko eta parametroak zehazteko metodoak azaldu ditu (kalibratze-zuzena, adizio estandarra, barneko patroia eta beste batzuk).
f) Esangura-saiakuntzak aplikatu ditu, bi laginen doitasuna konparatu du eta lortutako emaitzak interpretatu ditu.
g) Saiakuntza edo analisi batean egin behar den neurketa kopuru minimoa zehaztu du, estatistika-kontzeptuak aplikatuta.
h) Lortutako emaitza bakoitzerako ziurgabetasuna zehazteko premia baloratu du. 3. Analisi eta saiakuntzetako laborategietan konpetentzia teknikoko arauak aplikatzen ditu eta emaitzaren fidagarritasunarekin erlazionatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Konpetentzia teknikoko arauen (laborategiko jardunbide egokiak, UNE-EN ISO/ EC17025 ) helburuak identifikatu ditu, eta haien aplikazio-eremua azaldu du.
b) Konpetentzia teknikoko arauak aplikatu ditu saiakuntzaren parametroak zehazteko. c) Tresneriaren eta saiakuntzen kontrolak eta horien maiztasuna zehaztu ditu kalitate-
plana abiapuntutzat hartuta. d) Lan-prozedura normalizatuak prestatu ditu lagintzeko eta analizatzeko eragiketetan
aplikatzeko. e) Parametroak, matrizeak eta teknika analitikoak ziurtatzeko prozedurak deskribatu
ditu. f) Kalitatea kudeatzeko sistema konpetentzia teknikoa segurtatzearekin erlazionatu du. g) Kalitatea kontrolatzeko planak aplikatu ditu eta laborategi barneko eta laborategi
arteko programetako balio ezaguneko laginak konparatu ditu. 4. Segurtasun-neurriak aplikatzen ditu eta laborategiko arrisku-faktoreak aztertzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategiko jarduerarekin lotutako arriskuak eta horien faktoreak identifikatu ditu. b) Laborategian aplikatzekoak diren segurtasun-arauak zehaztu ditu. c) Arriskuguneak identifikatu ditu eta horiek behar bezala seinaleztatzeko neurriak
proposatu ditu. d) Erreaktiboen arteko bateragarritasunak identifikatu ditu, haiek manipulatzean eta
biltegiratzean arriskuak saihesteko. e) Tresneria abian jartzean zaindu behar diren puntu kritikoak hauteman ditu. f) Produktu kimikoak egonkortasunaren edo agresibitatearen arabera biltegiratu ditu eta
bakoitza bere piktogramaren bidez identifikatu du. g) Produktu kimikoak ontziratzeari, etiketatzeari, garraiatzeari eta biltegiratzeari
aplikatzekoa den segurtasun-araudia identifikatu du. h) Laborategian aplikatutako larrialdi-planak interpretatu ditu. i) Norbera babesteko ekipamendua identifikatu du.
5. Ingurumena kudeatzeko sistemak aplikatzen ditu, arrisku-faktoreak eta ingurumen-inpaktua aztertuta.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategiari aplikatzekoak diren ingurumen alorreko arauak eta prozedurak identifikatu ditu.
b) Laborategiko jarduerarekin lotutako ingurumen-alderdiak identifikatu ditu. c) Ordena- eta garbitasun-arauak arrisku-faktoreekin erlazionatu ditu. d) Kutsatzaile kimikoak, fisikoak eta biologikoak izaeraren, osaeraren eta organismoan
izan ditzaketen ondorioen arabera sailkatu ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
59
8. lanbide-m
odulua: LABOR
ATEGIKO
KALITATEA ETA SEG
UR
TASUN
A
e) Irizpide egokiak aplikatu ditu laborategian erabilitako produktu kimikoak berreskuratzeko eta hondakinak minimizatzeko.
f) Hondakinek sortutako inpaktua minimizatzen esku hartzen duten parametroak identifikatu ditu.
g) Laborategietan sortutako hondakinen tratamenduari dagozkion arauzko eskakizunak identifikatu ditu.
h) Prebentzio-neurriak aplikatu ditu jarduera bakoitzaren arrisku espezifikoaren arabera, eta ordezko sistemak proposatu ditu arrisku-mailaren arabera.
i) Kutsatzaile mota bakoitzak osasunaren gainean sor ditzakeen ondorioak identifikatu ditu.
c) Oinarrizko edukiak
1. KALITATEA KUDEATZEKO SISTEMAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
- Laborategien berezko egiaztatze-sistemak eta orokorrak bereiztea: ISO edo EFQM.
- Prozesu bakoitzari esleitutako dokumentazioa idaztea. - Dagozkien profilak definitzea prozesuan esleitutako erantzukizun-
mailaren arabera. - Kudeaketaren eraginkortasuna neurtzeko aukera ematen duten
adierazleak aztertzea. - Bat ez etortzeak konpontzea. - ISO egiaztatze baten edo EFQM ebaluazio positibo baten abantailak
eta eragozpenak ebaluatzea.
kontzeptuzkoak
- Kalitate-arauak. - Laborategiko jardunbide egokiak. - Laborategiko kalitate-eskuliburuak eta -sistemak. - Kalitate-sistemen dokumentuak. - Laborategia egiaztatzea. - Kalitatearen auditoria eta ebaluazioa.
jarrerazkoak
- Kudeaketa-sisteman definitutako prozesuak garatzeko ekimena izatea.
- Prozesuan esleitutako erantzukizunak betetzean (kalitateari, segurtasunari edo ingurumenari dagozkionak) seriotasunez jardutea.
- Bat ez etortzeak konpontzeko eta neurri zuzentzaileak hartzeko interesa izatea.
- Kanpoko zein barneko auditoriak edo ebaluazioak egiten parte hartzea.
2. EMAITZA ANALITIKOAK TRATATZEA
prozedurazkoak
- Unitate egokiak eta bihurketa-faktoreak aztertzea. - Doitasuna eta zehaztasuna hobetzeko metodoak aplikatzea. - Balioak ebaluatzea. - Balio esanguratsuak eta lotutako magnitudeak identifikatzea. - Kalibratze-zuzena egitea eta erregresio-zuzena aztertzea. - Kalibraketa hainbat metodoren arabera egitea. - Estatistika kalkuluei aplikatzea informatika-programen bidez. - Balioak eta egindako estatistika-azterketak grafikoki irudikatzea. - Akats motak eta horien tratamendua aztertzea. - Datuak, analisiak eta grafikoak abiapuntutzat hartu eta txostenak
egitea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
60
8. lanbide-modulua: LABO
RATEG
IKO KALITATEA E
TA SEGU
RTASU
NA
kontzeptuzkoak
- Emaitza analitikoak adierazteko metodoak. - Estatistika aplikatua. - Esangura-saiakuntzak. - Erregresio-zuzena ebaluatzea. - Informazioa antolatzea. Datuen estatistika-tratamendurako
programak. - Txostenak egiteko teknikak.
jarrerazkoak
- Datuak eta horietatik abiatuta egin beharreko kalkuluak hautatzeko jarrera ordenatua eta metodikoa izatea.
- Saiakuntzak zorrotz egitea pertsonek eragindako akatsak gutxitzeko. - Egin beharreko analisietan eta aurkeztutako datuak berrikustean
ekimena izatea. 3. ANALISI ETA SAIAKUNTZETAKO LABORATEGIETAN KONPETENTZIA TEKNIKOKO ARAUAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
- ISO/IEC 17025 araua aztertzea. - Neurketen eta nazioko eta nazioarteko patroien arteko
trazagarritasunerako baldintzak zehaztea. - Saiakuntza bakoitzerako neurketa-patroiak definitzea. - Kalibraketa- eta saiakuntza-prozedura baliozkotuak gauzatzea. - Tresneria eta instalazioak egoera onean edukitzeko argibide
teknikoak idaztea. - Ziurtatzeko eskakizunak aztertzea. - Saiakuntzen baliozkotzea egiaztatzeko ereduak zehaztea.
kontzeptuzkoak - Konpetentzia teknikoko arauak. - Neurketen trazagarritasuna. Kalibraketa. Erreferentziako materialak. - Saiakuntzako materialen kalitatea segurtatzea. - Parametroak, matrizeak eta teknika analitikoak ziurtatzeko sistemak.
jarrerazkoak - Prozedurei eta argibide teknikoei saiatuki jarraitzea. - Talde-lanean laguntzea hala eskatzen duten lanetan. - Hautemandako bat ez etortzeei neurri zuzentzaileak aplikatzeko
ekimena izatea.
4. SEGURTASUN NEURRIAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
- Produktu kimikoak eta laborategiko tresneria erabiltzearekin lotutako arriskuak aztertzea.
- Identifikatutako arriskuekin lotutako prebentzio-neurriak ezartzea. - Erabilitako segurtasun-sistemen inbentarioa egitea. - Erabilitako produktu kimikoen eta horien mugako esposizio-balioen
zerrendak egitea. - Larrialdi-plana eta egin beharreko simulakroak aztertzea. - 5S-ak eta horien ondorio diren betebeharrak laborategiei aplikatzea. - Produktuak eta hondakinak behar bezala biltegiratzea: aldi baterako
eta epe luzerako biltegiak.
kontzeptuzkoak - Segurtasun-teknikak. - Prebentzio-neurrien plangintza. - Arriskuen azterketa. - Norbera babesteko ekipamendua.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
61
8. lanbide-m
odulua: LABOR
ATEGIKO
KALITATEA ETA SEG
UR
TASUN
A
- Produktu kimikoekin lan egiteak duen arriskuaren prebentzioa. Arauak. Produktu kimikoen manipulazioa.
- Laborategian laneko arriskuei aurrea hartzeko sistemak. - Larrialdi-plana. - Ordena- eta garbitasun-arauak. - 5S-ak.
jarrerazkoak - Laborategian banako segurtasun-neurriak baloratzea. - Produktu kimikoen segurtasun-fitxetan jasotako arauak betetzeko
jarrera ordenatua izatea. - Produktuak eta hondakinak zorrotz biltegiratzea.
5. INGURUMENA KUDEATZEKO SISTEMAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
- Hondakinentzako espazio bereiziak kokatzea. - Hondakin bakoitzarentzako etiketak inprimatzea. - Erabilitako piktogramak eta kodeak identifikatzea. - Isurketak izanez gero euste-sistemak erabiltzea. - Erabilitako ingurumen-segurtasuneko sistemei buruzko datuak biltzea. - Ingurumenaren gainean eragina duten istripuetarako simulakroak
egitea. - Sortutako hondakinak eta horien kantitatea eta arriskugarritasuna
murrizteko moduak aztertzea. - Gas-kutsatzaileak deskribatzea eta ke-kanpaien bidez ezabatzea. - Ingurumen-legeria eta aplikatzekoak diren administrazio-baldintzak
eta horien betetze-maila identifikatzea eta biltzea. - Laborategian ingurumena kudeatzeko sistemak garatzea, eraginpean
hartzen duten prozeduren bitartez. - Identifikatutako hondakinak (hiri-hondakinak edo arriskutsuak) behar
bezala kudeatzea. - Laborategietan kutsatzaileak sailkatzea.
kontzeptuzkoak
- Prebentzio-teknikak eta ingurumena babestekoak. - Ingurumen-larrialdien aurreko jardunak. Larrialdi-plana. - Laborategian ingurumen-kutsatzaileak neurtzea. - Ingurumen-legeria. - Ingurumena kudeatzeko sistemak. - Hondakinen kudeaketa.
jarrerazkoak
- Hondakinak biltzeko espazioak zorrotz banatzea. - Hondakinak bereizteko ingurumen-prozeduren jarraipena egitea. - Ingurumenaren gainean eragina duten ekintzak (uretara debekatutako
isurketak eta bestelakoak) ez gauzatzea. - Isurketarik edo beste ingurumen-gorabeherarik izanez gero jarduteko
simulakroetan laguntzea. - Ingurumenarekin zerikusia duten zereginetan ekimena izatea. - Ordena eta garbitasuna ingurumen-istripuak saihesteko modu gisa
baloratzea. - Ingurumen-betebeharrak saiatuki betetzea. - Legeriak ingurumen-gaietan ezarritako betebeharretan autonomia
izatea. - Ingurumeneko larrialdi-planaren ondorio diren lanak koordinatzeko
interesa izatea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
62
8. lanbide-modulua: LABO
RATEG
IKO KALITATEA E
TA SEGU
RTASU
NA
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
Modulu honek argiro bereizitako hiru arlo hauek biltzen ditu: kalitatea, segurtasuna eta ingurumena. Sekuentziazioari dagokionez arlo horiek elkarren mende ez daudenez, edozein hurrenkeratan gara daitezke, arlo bakoitza ulertzeko eragozpenik ez baitakar. Kalitatearen barruan, garrantzi berezia emango zaio antolamenduaren estrategiak, helburuak, eginkizuna eta ikuspegia ezagutzeari, horiek fabrikazio-prozesuan egiten duten ekarpena barne dela, abiapuntuko dokumentazioari (eskuliburua, prozedurak, etab.) eta jarduera garatzean sortzen diren dokumentuei (fitxak, emaitzen orriak, txostenak, etab.) dagokienez, etengabeko hobekuntzan jarduteko. Segurtasunak kezka sorrarazten du produkzio-prozesuko integrazioaren ikuspegitik. Oso garrantzitsua da araudia, hartzen den arriskua eta, bidezko segurtasun-neurriak kontuan izanda, arrisku hori gutxienera murrizteko modua ezagutzea. Ingurumenaren atalean, ingurumen-jardunbide egokiak lortu nahi badira, lehenik eta behin, dagokion industria-ingurunea ezagutzeko jarduerak jorratuko dira. Azkenik, araudia (tokikoa, eskualdekoa, nazionala, etab.) ezagutu eta gero, eta sortutako hondakinak kontuan izanda, esparru iraunkor bat lortu ahal izateko hondakin horiek nola kudeatu aztertuko da. 2) Alderdi metodologikoak Kontuan izan behar dugu kalitatearekin zerikusia duen gaia oso abstraktua eta korapilatsua izan daitekeela ikasleentzat. Hortaz, alderdi praktikoren batekin korrelaziorik ez duten kontzeptu teoriko bakartuak saihestu egin beharko dira. Laborategiko jardunbide egokietan planteatutako metodologia laborategian praktikatuko da eskuliburuetan adierazitako urratsei jarraiki. Prozesu guztiak aztertzea ezinezkoa izango denez, ohikoenak eta sarrien gauzatzen direnak aukeratuko dira:
• Laginak prestatzea. • Kalibratze-kurbak. • Aparatuak abian jartzea. • Analisi ohikoenak egiteko prozedurak. • Laborategiko segurtasuna eta higienea. • Hondakinak eta igorpenak kudeatzearekin zerikusia duten prozedurak.
Datuak biltzeko ikasleek kalkulu-programak maneiatu beharko dituzte, eta horien bitartez datuok aztertzeko grafikoak eta eragiketak egiteko aukera izango dute. Eragiketa horiek errazak izango dira hasieran eta pixkanaka gero eta zailagoak:
• Datuak biltzea. • Irudikapen grafikoa (erregresio-zuzena). • Estatistika-kalkulu errazak. • Akatsen eta efektuen analisi modala. • Txostenak egitea.
3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Eragiketa ohikoenak identifikatzea:
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
63
8. lanbide-m
odulua: LABOR
ATEGIKO
KALITATEA ETA SEG
UR
TASUN
A
• Laginak hartzeko prestatzea. • Laginak baldintzetan hartzea eta garraiatzea. • Lagina analisirako egokitzea. • Neurtu beharreko parametrorako teknika egokia hautatzea. • Neurtzeko eragiketak identifikatzea hautatutako metodoaren arabera.
Laborategiko kalitate-sistemei buruzko informazioa biltzea:
• Laborategiei aplikatutako kalitate-sistemak identifikatzea. • Laborategiko jardunbide egokiak aztertzea. • ISO/EC17025 araua aztertzea. • Prozeduren banako ziurtapenaren esanahia aztertzea. • Metodoen trazagarritasuna bermatuko duten patroien erabilera aztertzea. • Erakundearen kalitate-eredu orokorrak eta laborategiarekin duten erlazioa
aztertzea. • Laborategietan ez ezik oro har beste edozein jardueratan ere aplikatzen diren
beste kontrol-metodo batzuekin konparatzea (AMFE).
Sistemak identifikatutako eragiketaren bati aplikatzea: • Gauzatu beharreko prozedurarekin erlazionatutako eragiketak idaztea. • Horietariko bakoitza ikaslearen berezko hizkera erabilita deskribatzea. • Eragiketa-sekuentzia eta erabilitako hizkera aztertzea. • Adierazitako eragiketak eta emaitzak jasoko dituen fluxu-diagrama bat egitea. • Emaitzak aztertzea eta informatika-euskarrian jasotzea. • Prozedura eta neurrien kalitatea eta errepikakortasuna bermatuko duten
faktore kritikoak berrikustea.
Datuak biltzea eta horiekin kalkuluak egitea: • Parametroak eta lotutako magnitudeak identifikatzea. • Prozedurarekin lotutako puntu kritikoak aztertzea. • Doikuntzak egitea kalibratze-kurba edo -patroien bitartez. • Parametro ezagun eta aldez aurretik kalkulatutako baten neurketa egitea. • Neurketa kopurua, zifra zehatzak eta esanguratsuak zehaztea. • Datuak biltzea eta kalkulu eta grafiko errazak egitea. • Akatsak zenbatesteko metodoak aplikatzea. • Akatsaren zergatikoa aztertzea. • Ondorioak bilduko dituen txostena idaztea. • Prozedura berrikustea.
Laborategiko arrisku ohikoenak identifikatzea:
• Produktu kimikoak maneiatzeak dituen arriskuak identifikatzea. • Produktuen segurtasun-etiketak aztertzea. • Produktu kimikoak biltegiratzeko baldintzak aztertzea. • Laborategi bateko higiene-baldintzen eta produktu bakoitzarekin lotutako
muga-atalaseko balioen (TLV) zerrenda. • Aparatuak erabiltzearekin lotutako arrisku orokorrak identifikatzea. • Arrisku-analisi erraz bat egitea, haren eraginpean egotearen garrantzia eta
maiztasuna kontuan hartuta. • Laborategiko iragarki-taulan ezarriko den argibide bat idaztea piktogramak
erabilita.
Ingurumen-alderdiak identifikatzea: • Laborategi bateko ingurumen-alderdien zerrenda egitea. • Igorpen, hondakin eta isurketei aplikatzekoa den legeria ezagutzea. • Makina eta aparatuen administrazio-eskakizunak ezagutzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
64
8. lanbide-modulua: LABO
RATEG
IKO KALITATEA E
TA SEGU
RTASU
NA
• Ebakuatzeko eta jarduteko simulakro baten ekintzak betetzea (segurtasunarekin batera).
• Produktuak eta hondakinak biltegiratzeko baldintzak berrikustea. • Ingurumen-prozedurak ulertzea eta argibideei jarraitzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
65
9. lanbide-modulua: AN
ALISIKO ETA K
ALITATE KON
TRO
LEKO
LABOR
ATEGIAR
EN PR
OIEKTU
A
9 9. lanbide-modulua ANALISIKO ETA KALITATE KONTROLEKO LABORATEGIAREN PROIEKTUA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiaren proiektua
Kodea: 0073
Heziketa-zikloa: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 50 ordu
Kurtsoa: 2.a
Kreditu kop.: 5
Irakasleen espezialitatea:
Analisi eta kimika industriala. (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea) Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota:
Lanbide-profilari lotua.
Helburu orokorrak: 1.a / 2.a / 3.a / 4.a / 5.a / 6.a / 7.a / 8.a / 9.a / 10.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Produkzio-sektorearen beharrak identifikatzen ditu, eta horiek bete ditzaketen ereduzko proiektuekin lotzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Sektoreko enpresak antolamendu-ezaugarrien arabera eta eskaintzen duten produktuaren edo zerbitzuaren arabera sailkatu ditu.
b) Ereduzko enpresak ezaugarritu ditu eta, horretarako, sail bakoitzaren funtzioak eta antolamendu-egitura eman du aditzera.
c) Enpresei gehien eskatzen zaizkien beharrak identifikatu ditu. d) Sektorean aurreikus daitezkeen negozio-aukerak baloratu ditu. e) Aurreikusitako eskaerei erantzuteko beharrezko proiektu mota identifikatu du. f) Proiektuak izan behar dituen berariazko ezaugarriak zehaztu ditu. g) Zerga-betebeharrak, lanekoak eta arriskuen prebentziokoak, eta horiek
aplikatzeko baldintzak zehaztu ditu. h) Lortu nahi diren produkzio- edo zerbitzu-teknologia berriak sartzeko dauden diru-
laguntzak edo bestelako laguntzak identifikatu ditu. i) Proiektua egiteko jarraituko den lan-gidoia prestatu du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
66
9. lanbide-modulua: AN
ALISIKO ETA K
ALITATE KON
TRO
LEKO
LABOR
ATEGIAR
EN PR
OIEKTU
A
2. Tituluan aditzera emandako konpetentziekin lotzen diren proiektuak diseinatzen ditu, horiek osatzen dituzten faseak barne hartuz eta garatuz.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Proiektuan aztertuko diren alderdiei buruzko informazioa bildu du. b) Proiektuaren bideragarritasun teknikoari buruzko azterketa egin du. c) Proiektua osatzen duten faseak edo zatiak eta horien edukia identifikatu du. d) Lortu nahi diren helburuak ezarri ditu, eta horien hedadura identifikatu du. e) Proiektua gauzatzeko beharrezko baliabide materialak eta pertsonalak aurreikusi
ditu. f) Dagokion aurrekontu ekonomikoa egin du. g) Proiektua abian jartzeko finantzaketa-beharrak identifikatu ditu. h) Proiektua diseinatzeko beharrezko dokumentazioa zehaztu eta prestatu du. i) Proiektuaren kalitatea ziurtatzeko kontrolatu beharreko alderdiak identifikatu ditu.
3. Proiektuaren gauzatzea planifikatzen du, eta esku hartzeko plana eta dagokion dokumentazioa zehazten du.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Jarduerak sekuentziatu ditu, eta gauzatze-beharren arabera antolatu ditu. b) Jarduera bakoitzerako beharrezko baliabideak eta logistika zehaztu ditu. c) Jarduerak aurrera eramateko beharrezko baimenak identifikatu ditu. d) Jarduerak gauzatzeko prozedurak edo jardunbideak zehaztu ditu. e) Proiektua inplementatzeari datxezkion arriskuak identifikatu ditu, eta arriskuei
aurrea hartzeko plana eta beharrezko bitartekoak eta ekipamenduak definitu ditu. f) Baliabide materialak eta giza baliabideak eta gauzatze-denborak esleitzeko
plangintza egin du. g) Inplementatzearen baldintzei erantzuten dien balorazio ekonomikoa egin du. h) Proiektua inplementatzeko edo gauzatzeko beharrezko dokumentazioa zehaztu
eta prestatu du.
4. Proiektua gauzatzean, jarraipena eta kontrola egiteko prozedurak definitzen ditu, eta erabilitako aldagaiak eta tresnak hautatu izana justifikatzen du.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Jarduerak edo esku-hartzeak ebaluatzeko prozedura zehaztu du. b) Ebaluazioa egiteko kalitate-adierazleak zehaztu ditu. c) Jarduerak egitean sor daitezkeen gorabeherak eta litekeen konponbidea
ebaluatzeko eta horiek erregistratzeko prozedura definitu du. d) Baliabideetan eta jardueretan litezkeen aldaketak kudeatzeko prozedura zehaztu
du, horiek erregistratzeko sistema barne dela. e) Jarduerak eta proiektua ebaluatzeko beharrezko dokumentazioa zehaztu eta
prestatu du. f) Erabiltzaileei edo bezeroei buruzko ebaluazioan parte hartzeko prozedura ezarri
du, eta berariazko dokumentuak prestatu ditu. g) Proiektuaren baldintza-agiria betetzen dela bermatzeko sistema ezarri du,
halakorik dagoenean.
5. Proiektua aurkezten eta babesten du, eta proiektua lantzean eta heziketa-zikloko ikaskuntza-prozesua garatzean eskuratutako konpetentzia teknikoak eta pertsonalak eraginkortasunez erabiltzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
67
9. lanbide-modulua: AN
ALISIKO ETA K
ALITATE KON
TRO
LEKO
LABOR
ATEGIAR
EN PR
OIEKTU
A
a) Proiektuaren memoria-dokumentua landu du. b) Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak erabiliko dituen
aurkezpena prestatu du. c) Proiektuaren azalpena egin du, eta, horretarako, proiektuaren helburua eta eduki
nagusiak deskribatu ditu eta bertan jasotzen diren jardun-proposamenen aukeraketa justifikatu du.
d) Azalpenean komunikazio-estilo egokia erabili du, azalpena antolatua, argia, atsegina eta eraginkorra izan dadin.
e) Proiektua defendatu du, eta talde ebaluatzaileak haren inguruan egindako galderei arrazoiak emanez erantzun die.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
Modulu honen helburua da heziketa-ziklo osoan zehar landu diren konpetentzia profesionalak, pertsonalak eta sozialak indartu eta finkatzea. Horretarako, talde-proiektu bat garatuko da.
Bi edo hiru ikasleko taldeak osatzea izango da lehen urratsa. Talde horien bidez ikasle guztiak proiektuaren garapenean inplika daitezen lortuko da. Talde homogeneoak eta gaitasun osagarriak izango dituztenak ezartzen saiatuko da. Taldearen lehen zeregina garatu beharreko proiektua aukeratzea izango da. Modulu hau lantokiko prestakuntzarekin batera garatuko denez gero, praktikak egingo diren enpresa hori ideia-iturri egokia izan daiteke proiekturako. Edonola ere, komeni da tutoreak teknikoki bideragarriak izango diren eta garatzeko moduan izango diren proiektuak edukitzea. Ondoren, eta proiektua garatzeko txantiloiari jarraituz, proiektuaren faseak landuko dira: Diseinua. Plangintza. Gauzatzea eta jarraipena egitea. Amaiera eta ebaluazioa.
Azkenik, talde bakoitzak proiektuaren aurkezpena eta defentsa prestatu eta gauzatuko du, eta, horretarako, informazioaren eta komunikazioaren teknologietan oinarritutako aurkezpen-teknikak erabiliko ditu.
2) Alderdi metodologikoak
Modulu hau antolatzeko garaian, irakatsi eta ikasteko metodologia aktiboak erabiltzea proposatzen da, hala nola talde-lana eta PBL-AOI (Problem Based Learning - Arazoetan Oinarritutako Ikaskuntza). Zehazki, zikloko moduluen konpetentziak zeharka integratuko dituen proiektuak garatzean berariaz oinarritutako PBL-AOI metodologia erabili daiteke. Metodologia horiek behartuta, ikasleek arazoak identifikatu beharko dituzte, arazo horiek ebazteko aukerak bilatu beharko dituzte, beharrezko baliabideak mobilizatu beharko dituzte, eta informazioaren kudeaketa egokia egin beharko dute.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
68
9. lanbide-modulua: AN
ALISIKO ETA K
ALITATE KON
TRO
LEKO
LABOR
ATEGIAR
EN PR
OIEKTU
A
Gainera, metodologia horiek banako laneko uneak sustatzen dituzte, eta lan horiek garrantzi handikoak dira taldea osatzen duten ikasleetako bakoitzak proiektua defendatzean erakutsi beharko dituen ezagutzak eta konpetentziak eskuratzeko. Hortaz, talde-lanak ikasleen baitan harreman-konpetentziak garatzen ditu, eta haren bidez taldeen funtzionamenduarekin ohitzen dira, berezko lan-tresna gisa, horrek eskatzen duen guztiarekin: taldea antolatzea, rolak eta zereginak banatzea, pertsonen artean komunikatzea, gatazkak ebaztea, etab. Ikasleen autoikaskuntza osatzeko, proiektu-talde bakoitzari aldizka jarraipen bat egitea proposatzen da, ikaskuntza gidatzeko eta taldeari finkatutako helburuen barruan eusteko. Bestalde, eta sortuko diren beharren arabera, komeni da laguntza-azalpenen bat edo mintegiren bat antolatzea, proiektua garatzean beharrezkoak diren metodologiei edo berariazko edukiei dagozkien jakintza-defizitak estaltzeko. Azkenik, talde bakoitzak landutako proiektuaren azalpena egitea proposatzen da. Azalpen horrek helburu bikoitza izango du:
- Proiektua garatzean ikasle bakoitzak bereganatutako konpetentzia
teknikoak ebaluatzea. - Komunikazioari dagokionez, ikasleen konpetentzia pertsonalak eta
sozialak ebaluatzea.
Azalpena prestatu eta garatzeko, ikasleei teknologia berriak erabil ditzaten proposatuko zaie (diapositiba-aurkezpenak, web-orrien formatuak, etab. lantzeko informatika-aplikazioak). Horretarako, proiekzio-kanoiak eta ordenagailuak ere erabiliko dituzte, etorkizunean lanaren jardunean erabilgarriak izango dituzten erremintekin ohitzeko.
3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Modulua ebaluatzeko garaian, garrantzitsua da proiektuaren —azken produktu gisa— eta proiektua egiteko jarraitu den prozesuaren ebaluazioa egitea. Talde-lanaren funtzionamenduari buruzko informazioa jaso beharko da, baita taldekide bakoitzak proiektuan eta zereginetan izandako inplikazioari buruzko informazioa, taldean sortutako zailtasunei buruzko informazioa, eta ikasle bakoitzak eskuratutako konpetentzia pertsonalei eta sozialei buruzko informazioa ere, besteak beste. Era berean, kalifikazioaren zati batean, proiektuaren azalpenari eta defentsari buruz irakasleak egindako balorazioa jasotzea proposatzen da. Zehazki, honakoak izan daitezke azalpena ebaluatzeko adierazleetako batzuk:
o Proiektuaren aurkezpenak duen diseinu-kalitatea. o Aurkezpenean laguntzako baliabideak erabiltzea: informatika-baliabideak,
ereduak edo maketak, etab. o Azalpenaren argitasuna. o Azalpenaren antolamendua. o Azalpenaren dinamismoa. o Azalpenaren eraginkortasuna. o Erakutsitako komunikazio-trebeziak: ahots-tonua, mintzamena, hitzik gabeko
komunikazioa, eta abar. o Irakasle ebaluatzaileen taldeak egindako galderei erantzuteko gaitasuna.
Behar-beharrezkoa izango da taldeko ikasle guztiek bete-betean parte hartzea proiektua babestean. Horrela, norbanako ebaluazioa egin ahal izango da, eta ikasle bakoitzak moduluarekin lotzen diren ikaskuntzaren emaitzak lortu dituela erakutsi
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
69
9. lanbide-modulua: AN
ALISIKO ETA K
ALITATE KON
TRO
LEKO
LABOR
ATEGIAR
EN PR
OIEKTU
A
ahal izango du. Gauzak horrela, taldea osatzen duten pertsona guztiek proiektuaren garapenean lagundu dutela bermatuko da. Azkenik, komeni da produktua, prozesua eta proiektuaren azalpena ebaluatzean hautemandako puntu sendoak eta ahulak nabarmenduko dituen erantzun xehatua ematea proiektuko talde bakoitzari. Horrela ikasleek erraz identifikatu ahal izango dituzte lan-jardunean egin eta azaldu beharreko beste proiektu batzuetan zer alderdi hobetu beharko duten.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
70
10. lanbide-modulua: IN
GELES TEKN
IKOA
10
10. lanbide-modulua INGELES TEKNIKOA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Ingeles teknikoa
Kodea: E-200
Heziketa-zikloa: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 40 ordu
Kurtsoa: 2.a
Kreditu kop.:
Irakasleen espezialitatea: Ingelesa (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea)
Modulu mota:
Zeharkako modulua
Helburu orokorrak: Kualifikazioen Europako Esparruko funtsezko konpetentziak
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak
1. Tituluaren lanbide-esparruarekin, prestakuntza pertsonalarekin eta eskainitako produktuarekin/zerbitzuarekin lotutako ahozko informazioa interpretatu eta erabiltzen du, eta haren ezaugarriak eta propietateak, enpresa motak eta horien kokapena identifikatu eta deskribatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Zuzeneko mezuaren, telefono bidezkoaren edo entzunezko beste bitarteko baten
bidezkoaren xedea ezagutu du. b) Ahozko mezu zehatzak adierazi ditu egoera puntualak ebazteko: hitzordu bat,
produktu bat igortzeko/jasotzeko datak eta baldintzak, makina/gailu baten oinarrizko funtzionamendua.
c) Enpresaren testuinguruan emandako ahozko argibideak ezagutu ditu eta adierazpenei jarraitu die.
d) Sektorearen berezko produktuak edo zerbitzuak deskribatzeko termino tekniko zehatzak erabili ditu.
e) Mezu bat bere elementu guzti-guztiak ulertu beharrik gabe orokorrean konprenitzea zeinen garrantzitsua den konturatu da.
f) Emandako informazioen ideia nagusiak laburbildu ditu bere hizkuntza-baliabideak erabilita.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
71
10. lanbide-m
odulua: ING
ELES TEKNIKO
A
g) Beharrezkotzat jo duenean diskurtsoa edo horren zati bat berriz formulatzeko eskatu du.
h) Laneko elkarrizketa baterako aurkezpen pertsonala prestatu du. i) Lan-ingurunean garatu beharreko konpetentziak deskribatu ditu.
2. Sektorearen eta nazioarteko merkataritza-transakzioen berezko dokumentuak interpretatu eta betetzen ditu: ezaugarriei eta funtzionamenduari buruzko eskuliburua, eskabide-orria, jasotze- edo entrega-orria, fakturak, erreklamazioak. Ebaluazio-irizpideak:
a) Berariazko informazioa atera du eskainitako produktuarekin edo zerbitzuarekin lotutako mezuetatik (publizitate-liburuxkak, funtzionamenduari buruzko eskuliburua) eta bizitza profesionalarekin zerikusia duten eguneroko alderdietatik.
b) Merkataritza-transakzioei buruzko dokumentuak identifikatu ditu. c) Euskarri telematikoen bitartez (e-posta, faxa, besteak beste) hartutako mezua
interpretatu du. d) Sektoreko web-orri bateko oinarrizko informazioak identifikatu ditu. e) Dagokion lanbide-esparruko merkataritza-dokumentazioa eta berariazko
dokumentazioa bete ditu. f) Lanbidearen berezko terminologia eta hiztegia zuzen erabili ditu. g) Aurkezpenetan eta agurretan, prestatu beharreko dokumentuaren berezko
adeitasun-formulak erabili ditu. h) Bere lanbide-ingurunearekin erlazionatutako testuen laburpenak egin ditu. i) Profilarekin lotzen diren lanpostuak eta lanbideak identifikatu ditu. j) Bere konpetentziako lan-prozesu bat deskribatu eta sekuentziatu du. k) Lan-ingurunean garatu beharreko konpetentziak deskribatu ditu. l) Nork bere prestakuntza eta lanbide-konpetentziak aurkezteko Europako
herrialdeetan erabilitako jarraibideen araberako Curriculum Vitaea egin du.
3. Komunikazio-egoeretan jarrera eta portaera profesionalak identifikatu eta aplikatzen ditu, herrialde bakoitzarekin ezarritako protokolo-arauak eta haren ohiturak errespetatuz. Ebaluazio-irizpideak:
a) Atzerriko hizkuntza hitz egiten den erkidegoko ohitura eta usadioen ezaugarri esanguratsuenak identifikatu ditu.
b) Herrialdearen berezko gizarte- eta lan-harremanetako protokoloak eta arauak deskribatu ditu.
c) Sektorearen berezko alderdi sozioprofesionalak identifikatu ditu edozein testu motatan.
d) Atzerriko hizkuntza hitz egiten den herrialdearen berezko gizarte-harremanetako protokoloak eta arauak aplikatu ditu.
e) Beste herrialdearen berezko balioak eta ohiturak identifikatu eta bere jatorrizko herrialdekoekin lotu ditu, antzekotasunak eta desberdintasunak ezartzearren.
c) Oinarrizko edukiak
1. PROFILAREKIN LOTUTAKO AHOZKO MEZUAK ULERTU ETA SORTZEA
prozedurazkoak - Sektoreko mezu profesionalak eta egunerokoak ezagutzea. - Zuzeneko mezuak, telefono bidezkoak eta grabatutakoak
identifikatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
72
10. lanbide-modulua: IN
GELES TEKN
IKOA
- Ideia nagusia eta bigarren mailako ideiak bereiztea. - Beste hizkuntza-baliabide batzuk ezagutzea: gustuak eta
lehentasunak, iradokizunak, argudioak, argibideak, baldintzaren eta zalantzaren adierazpena eta bestelakoak.
- Ahozko mezuak igortzeko erabiltzen diren erregistroak hautatzea. - Ahozko diskurtsoa mantentzea eta jarraitzea: sostengua ematea,
ulertzen dela erakustea, argitzeko eskatzea, eta bestelakoak - Intonazioa ahozko testuaren kohesio-baliabide gisa. - Nahikoa ulertzeko soinuak eta fonemak egoki sortzea. - Gizarte-harremanen markatzaile linguistikoak, adeitasun-arauak eta
erregistro-desberdintasunak hautatzea eta erabiltzea. - Lan-elkarrizketa prestatzea, eta norberaren prestakuntza eta
motibazioak aurkeztea.
kontzeptuzkoak
- Sektoreko terminologia espezifikoa. - Gramatika-baliabideak: aditz-denborak, preposizioak, adberbioak,
lokuzio preposizionalak eta adberbialak, boz pasiboaren erabilera, erlatibozko perpausak, zehar-estiloa, eta bestelakoak.
- Hots eta fonema bokalikoak eta kontsonantikoak. Konbinazioak eta elkarteak.
- Lan-elkarrizketa baten gaikako atalak.
jarrerazkoak
- Atzerriko hizkuntzak lanbide-munduan duen garrantziaz konturatzea. - Ulertzeko eta ulertarazteko interesa izatea eta hori errespetatzea. - Informazio-trukean bete-betean parte hartzea. - Atzerriko hizkuntzan komunikatzeko norberaren gaitasunaz jabetzea. - Hizkuntza bakoitzaren berezko adeitasun-arauak eta erregistro-
desberdintasunak errespetatzea. 2. PROFILAREKIN LOTUTAKO IDATZIZKO MEZUAK INTERPRETATZEA ETA ADIERAZTEA
prozedurazkoak
- Mezuak formatu desberdinetan ulertzea: eskuliburuak, liburuxkak, eta oinarrizko artikulu profesionalak eta egunerokoak.
- Ideia nagusia eta bigarren mailako ideiak bereiztea. - Erlazio logikoak ezagutzea: aurkakotasuna, kontzesioa, konparazioa,
baldintza, kausa, helburua, emaitza. - Denbora-erlazioak bereiztea: aurrekotasuna, gerokotasuna,
aldiberekotasuna. - Sektorearen berezko testu erraz profesionalak eta egunerokoak
lantzea. - Puntuazio-markak erabiltzea. - Lexikoa hautatzea, egitura sintaktikoak hautatzea, horiek egoki
erabiltzeko eduki adierazgarria hautatzea. - Testu koherenteak lantzea. - Lan-ingurunearekin lotzen den lan-eskaintza bateko iragarkien atalak
ulertzea. - Dagokion profilarekin lotutako lan-eskaera prestatzea: curriculuma eta
gutun eragingarria.
kontzeptuzkoak
- Euskarri telematikoak: faxa, e-posta, burofaxa, web-orriak. - Hizkuntzaren erregistroak. - Nazioarteko transakzioekin lotutako dokumentazioa: eskabide-orria,
jasotze-orria, faktura. - Europako Curriculum Vitaearen eredua. - Heziketa-zikloarekin lotutako konpetentziak, lanbideak eta lanpostuak.
jarrerazkoak - Ulertzeko eta ulertarazteko interesa izatea eta hori errespetatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
73
10. lanbide-m
odulua: ING
ELES TEKNIKO
A
- Beste kultura batzuen alderdi profesionalekiko interesa erakustea. - Beste kultura eta gizarteetako ohiturak eta pentsamoldea
errespetatzea. - Testuaren garapenean koherentziaren premia baloratzea.
3. HERRIALDEAREN BEREZKO ERREALITATE SOZIOKULTURALA ULERTZEA
prozedurazkoak
- Komunikazio-egoera bakoitzerako kultura-elementu esanguratsuenak interpretatzea.
- Enpresaren irudi ona proiektatzeko portaera sozioprofesionala eskatzen duten egoeretan baliabide formalak eta funtzionalak erabiltzea.
kontzeptuzkoak - Atzerriko hizkuntza (ingelesa) mintzatzen den herrialdeen elementu soziolaboral esanguratsuenak.
jarrerazkoak - Nazioarteko harremanetan arau soziokulturalak eta protokolokoak
baloratzea. - Bestelako usadioak eta pentsamoldeak errespetatzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
Eduki-multzoen aurkezpenak prestakuntza-prozesua errazten ez duenez eta horren premiei erantzuten ez dienez, behar-beharrezkoa da multzo horiekin laneko testuinguruko hizkuntza-komunikazioko egoera bati konponbidea aurkitzeko beharrezkoak diren ulermenezko eta adierazpenezko gaitasunak lortzeari lehentasuna emango dien ibilbide didaktiko bat antolatzea. Modulu honen programazioa antolatzeko, prozedurek irakasteko prozesua zuzen dezaten proposatzen da, berebiziko garrantzia baitute hizkuntza bat komunikazio-tresna gisa irakasteko. Gainera, berehala erabilgarri izateak motibazioa sortzen du irakasleengan. Lanbidearen berezko komunikazio-egoera batek prozedura jakin batzuk dakartza eta horiek kontrolpean izan behar dira egoera eraginkortasunez konponduko bada. Eduki lexikalek, morfologikoek eta sintaktikoek ez lukete inongo zentzurik ulertu edo adierazi behar den mezu bat eraman edo transmitituko ez balute. Horrenbestez, oinarrizko lau hizkuntza-gaitasunak, hots, entzumena, irakurmena, mintzamena eta idazmena garatzea da lortu beharreko helburua. Ikasleek nolabaiteko segurtasunarekin moldatu beharko dute atzerriko hizkuntzan beren lanpostuak aurkezten dizkien egoeren aurrean. Irakasleek erabiliko dituzten metodologia eta materialak alde batera utzirik, lanbidearen berezko egoera erraz bat aukeratzea oso baliagarria izango da ikasleak beren ikaskuntzan bertan inplikatzeko. Egoera horren inguruan antolatuko dira dagozkion gramatika-egoerak (aditz-denbora, hiztegia, etab.), hizkuntza-erregistroarekin, arau edo protokolo sozial eta/edo profesional egokiekin batera.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
74
10. lanbide-modulua: IN
GELES TEKN
IKOA
Beharbada komenigarria izango litzateke hasieran modulua ikasleei aurkeztean horiekin batera gogoeta egitea, etorkizunean bizitza profesionalean aurrez aurre izango dituzten egoera ohikoenak zein izango diren ondorioztatzeko, eta lan egingo duten produkzio-sektorean atzerriko hizkuntza zein beharrezkoa izango duten eta beste ohitura eta kultura batzuetara irekitzea zein aberasgarria izango den konturatzeko. Gogoeta horrek ikasteko aukeretan irmotu beharko lituzke, gero eta autonomoagoak izan daitezen eta sortzen zaizkien arazoak konpontzeko gaitasuna izan dezaten beren lanpostuetan daudenean. Komenigarria da atzerriko hizkuntzak zikloko beste modulu batzuekin duen zeharkako erlazioa behin eta berriz azpimarratzea, jakitun izan daitezen zein lanbide-profiletarako prestatzen ari diren. Azkenik, kontuan izan behar da, halaber, aurreko hezkuntza-etaparen ondorio den ingelesezko oinarrizko prestakuntza. Esperientziak erakusten digunez, ikaskuntza horretan zehar eskuratutako lorpenak askotarikoak izaten dira, gazte bakoitzaren idiosinkrasia pertsonalaren parekoak ia. Komunikazio-gaitasun batzuk urriak direla irizten bazaio edo taldearen aniztasunean oinarrizko ezagutzak homogeneizatu beharra antzematen bada, dagozkion ezagutzak osatu edo indartzeari ekingo zaio. Horretarako beharrezkoak diren unitate didaktikoak definituko dira.
2) Alderdi metodologikoak Hizkuntza lanbide-munduan komunikatzeko tresna bezala ulertuta, metodo aktiboa eta parte-hartzailea erabiltzen da ikasgelan. Arreta berezia eskaini beharko zaio ahozko hizkuntzari, lanbide-egoerek eta globalizazioak hala eskatzen dute-eta. Ikasgelan ingelesa erabiltzen da beti eta irakasleak etengabe bultzatzen ditu ikasleak hura erabiltzera, nahiz eta zuzen mintzatu ez. Irakasleak konfiantza eman beharko dio ikasle bakoitzari, komunikatzeko aukeren jakitun izan dadin, aukerak baditu-eta. Lehentasuna emango zaio mezuaren ulermenari zuzentasun gramatikalaren gainetik, eta ahoskera eta jarioa azpimarratuko dira, mezua hartzailearengana igarotzeko baldintzatzaileak dira-eta. Talde-lanak gazteen hasierako lotsa gainditzen laguntzen du. Halaber, audio- eta bideo-grabazioak erabiliko dira, bere burua behatzeak eta bere akatsak aztertzeak ikaskuntza bere alderdi neketsuenean hobetzen lagun diezaion ikasleari, hots, ahozko mezuak sortzen. Hizkuntza bat ikasteak pertsonaren alderdi guztiak mobilizatzea eskatzen du, oso jarduera konplexua da-eta. Irakasteko eta ikasteko prozesuan aplikatutako komunikazio-metodologia sektoreko enpresak (ahal dela ingelesak) bisitatuz edo jarduneko langileak gonbidatuz aberats daiteke. Hartara, lanbide-ingurunetik datozen eta lan-esperientzia duten horiek lanpostuaren ikuspegia, zailtasunak eta abantailak azalduko dizkiete etorkizuneko profesionalei. Metodo/testuliburu bat eta metodoak berak dakarren audio- eta bideo-materiala erabiltzeaz gain, ikastetxeak dituen beste audio- eta bideo-euskarri batzuk ere erabiliko dira, betiere lanbide-egoerak ardatz dituztenak. Halaber, benetako materialarekin lan egingo da: kartak, fakturak, gidak eta liburuxkak, eta web-orri ingelesak kontsultatuko dira. Hizkuntza bat eskuratzea ikastunaren barne-faktore askoren emaitza da, eta pertsona bakoitzak behar, estilo, erritmo eta interes desberdinak ditu. Horregatik, beren
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
75
10. lanbide-m
odulua: ING
ELES TEKNIKO
A
beharretara egokitzen diren mota desberdinetako materialak (idatzizkoak, ahozkoak, irudiak, musika, teknologia berriak, etab.) eskaini behar zaizkie ikasleei.
Teknologia berriak ezin dira ikaskuntzatik kanpo geratu, lan-munduan eta gizartean ere ez baitira kanpoan geratuko: Internet, e-posta, burofaxa, etab. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Irakasleek dinamizatzaile eta bideratzaile gisa jardungo dute ikasgelan ahozko ingelesa erabil dadin, egoerak ahalik eta sinesgarrienak izan daitezen, eta ikasleak ahalik eta gehien inplikatuko dituzte beren ikaskuntzan eta materiala bilatzeko eta erabiltzeko lanetan. Lehentasunez, ingurune profesionalarekin lotutako materialak erabiltzea: erabilera-
eskuliburuak, liburuxkak, piezen edo produktuen krokisak, zenbakiak, datak, orduak, eskainitako produktuaren edo zerbitzuaren ezaugarri deskribatzaileak.
Sektoreko enpresei edota produktuei eta zerbitzuei buruzko ingelesezko publizitate-materialak aztertzea, erabilitako hiztegi teknikoa eta adjektiboak barne.
Arazo errazak konpontzea: bezeroen galderak, istripu txikiak, unean uneko azalpenak.
Bisitan datorren bezero atzerritar bati enpresaren edo lanpostuaren inguruko informazio laburrak ematea.
Unean uneko oharrak egitea norbaiti edo norbaiten mandatua uzteko, zereginari buruzko zehaztasunak emateko, entregatzeko datak edo kantitateak adierazteko, sortutako arazoen berri emateko.
Lanpostu baterako curriculum vitaea aurkeztea txartel eragingarriarekin batera, prentsako edo telebistako lan-iragarki bat ulertzea, etab.
Faktura / ordainketa-gutuna edota bidalketa/entrega baten onarpena aurkeztea eta azaltzea.
Ikasgelan lanbidearen egoera bat simulatzen duen ikasle talde baten elkarrizketak bideoz grabatzea, geroago aztertzeko.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
76
11. lanbide-modulua: LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
11 11. lanbide-modulua LANEKO PRESTAKUNTZA ETA ORIENTABIDEA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Laneko prestakuntza eta orientabidea
Kodea: 0074
Heziketa-zikloa: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 99 ordu
Kurtsoa: 1.a
Kreditu kop.: 5
Irakasleen espezialitatea: Bigarren Irakaskuntzako irakaslea Laneko prestakuntza eta orientabidea
Modulu mota:
Zeharkako modulua
Helburu orokorrak: 11.a / 12.a / 13.a / 14.a / 15.a / 16.a / 17.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Lan-munduratzeko eta bizitza osoan ikasteko hautabideak identifikatu ondoren, lan-aukerak hautatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Etengabeko prestakuntzaren garrantzia baloratu du, enplegatzeko aukerak zabaltzeko eta produkzio-prozesuaren eskakizunetara egokitzeko funtsezko faktore gisa.
b) Tituluaren lanbide-profilari lotutako prestakuntza-ibilbidea eta ibilbide profesionala identifikatu ditu.
c) Profilari lotutako lanbide-jarduerarako eskatzen diren gaitasunak eta jarrerak zehaztu ditu.
d) Tituludunarentzako enplegu-sorgune eta lan-munduratzeko gune nagusiak identifikatu ditu.
e) Lana bilatzeko prozesuan erabiltzen diren teknikak zehaztu ditu. f) Tituluari lotutako lanbide-sektoreetan autoenplegurako hautabideak aurreikusi ditu. g) Erabakiak hartzeko nortasuna, helburuak, jarrerak eta norberaren prestakuntza
baloratu ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
77
11. lanbide-m
odulua: LANEKO
PRESTAKU
NTZA ETA O
RIEN
TABIDEA
2. Talde-laneko estrategiak aplikatzen ditu, eta erakundearen helburuak lortzeko duten eraginkortasuna baloratzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Profilari lotutako lan-egoeretan talde-lanak dituen abantailak baloratu ditu. b) Benetako lan-egoera batean osa daitezkeen lan-taldeak identifikatu ditu. c) Lan-talde ez-eraginkorraren aldean, talde eraginkorrak dituen ezaugarriak zehaztu
ditu. d) Taldekideek bere gain hartutako denetako eginkizunen eta iritzien beharra ontzat
baloratu du. e) Taldekideen artean gatazkak sortzeko aukera erakundeen alderdi ezaugarritzat
onartu du. f) Gatazka motak eta horien sorburuak identifikatu ditu. g) Gatazkak konpontzeko prozedurak zehaztu ditu.
3. Lan-harremanen ondoriozko eskubideak baliatu eta betebeharrak betetzen ditu, eta lan-kontratuetan horiek onartzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Lan-zuzenbidearen oinarrizko kontzeptuak identifikatu ditu. b) Enpresaburuen eta langileen arteko harremanetan esku hartzen duten erakunde
nagusiak bereizi ditu. c) Laneko harremanaren ondoriozko eskubideak eta betebeharrak zehaztu ditu. d) Kontratazio modalitate nagusiak sailkatu ditu, eta kolektibo jakin batzuentzat
kontratazioa sustatzeko neurriak identifikatu ditu. e) Lan-bizitza eta familia-bizitza bateragarri egiteko indarrean dagoen legeriak
ezarritako neurriak baloratu ditu. f) Laneko harremanak aldatu, eten eta deuseztatzearen arrazoiak eta ondorioak
identifikatu ditu. g) Soldata-ordainagiria aztertu du eta haren osagai nagusiak identifikatu ditu. h) Gatazka kolektiboko neurriak eta gatazkak ebazteko prozedurak aztertu ditu. i) Tituluarekin zerikusia duen lanbide-sektore bati aplikatzekoa zaion hitzarmen
kolektiboan adostutako lan-baldintzak zehaztu ditu. j) Lan-antolamenduaren ingurune berrien ezaugarriak identifikatu ditu.
4. Estalitako kontingentzien aurrean, Gizarte Segurantzako sistemaren babes-ekintza zehazten du eta prestazio mota guztiak identifikatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Herritarren bizi-kalitatea hobetzeko funtsezko oinarri gisa baloratu du Gizarte Segurantzaren eginkizuna.
b) Gizarte Segurantzak estaltzen dituen kontingentziak adierazi ditu. c) Gizarte Segurantzako sisteman dauden araubideak identifikatu ditu. d) Gizarte Segurantzako sistemaren barruan enpresaburuaren eta langilearen irudiak
dituen betebeharrak identifikatu ditu. e) Suposizio sinple batean, langilearen kotizazio-oinarriak, eta langilearen eta
enpresaburuaren irudiari dagozkion kuotak identifikatu ditu. f) Gizarte Segurantzako sistemaren prestazioak sailkatu eta eskakizunak identifikatu
ditu. g) Legez egon daitezkeen langabezia-egoerak zehaztu ditu. h) Oinarrizko kontribuzio-mailari dagokion langabezia-prestazioaren iraupena eta
kopurua kalkulatu ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
78
11. lanbide-modulua: LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
5. Bere jardueraren ondoriozko arriskuak ebaluatzen ditu, lan-inguruneko lan-baldintzak eta arrisku-faktoreak aztertuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Enpresaren esparru eta jarduera guztietan prebentzioaren kulturak duen garrantzia baloratu du.
b) Lan-baldintzak langilearen osasunarekin erlazionatu ditu. c) Jardueraren arrisku-faktoreak eta horien ondoriozko kalteak sailkatu ditu. d) Tituluaren lanbide-profilari lotutako lan-ingurunean ohikoenak diren arrisku-
egoerak identifikatu ditu. e) Enpresan dauden arriskuak ebaluatu ditu. f) Lanbide-profilari lotutako lan-inguruneetan, prebentziorako garrantzitsuak diren
lan-baldintzak zehaztu ditu. g) Tituluaren lanbide-profilari lotutako kalte profesionalen motak sailkatu eta
deskribatu ditu, bereziki lan-istripuei eta lanbide-gaixotasunei dagokienez. 6. Enpresa txiki batean, arriskuen prebentziorako plana egiten laguntzen du, inplikatutako agente guztien erantzukizunak identifikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laneko arriskuen prebentzioan dauden eskubide eta betebehar nagusiak zehaztu ditu.
b) Enpresan prebentzioa kudeatzeko moduak sailkatu ditu, laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudian ezarritako irizpideen arabera.
c) Arriskuen prebentzioari dagokionez, enpresan langileak ordezkatzeko moduak zehaztu ditu.
d) Laneko arriskuen prebentzioarekin zerikusia duten erakunde publikoak identifikatu ditu.
e) Enpresan, larrialdirik izanez gero jarraitu beharreko jardun-sekuentziazioa barne hartuko duen prebentzio-plana izatearen garrantzia baloratu du.
f) Tituludunaren lanbide-sektorearekin lotutako lantoki baterako prebentzio-planaren edukia zehaztu du.
g) Enpresa txiki edo ertain baterako larrialdi- eta ebakuazio-plan bat pentsatu du. 7. Prebentzio- eta babes-neurriak aplikatzen ditu, eta tituluari lotutako lan-inguruneko arrisku-egoerak aztertzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Kalteak sorburuan saihesteko eta, saihestezinak badira, haien ondorioak ahalik eta gehien murrizteko aplikatu behar diren prebentzio-teknikak, eta norbera eta taldea babestekoak zehaztu ditu.
b) Mota guztietako segurtasun-seinaleen esanahia eta hedadura aztertu ditu. c) Larrialdietarako jardun-protokoloak aztertu ditu. d) Larrialdietan, larritasun-maila desberdinetako biktimak daudenean, zaurituak
sailkatzeko teknikak identifikatu ditu. e) Istripuaren lekuan bertan hainbat kalteren aurrean aplikatu beharreko lehen
laguntzetako oinarrizko teknikak identifikatu ditu, baita botikinaren osaera eta erabilera ere.
f) Langileen osasuna zaintzeko eskakizunak eta baldintzak zehaztu ditu, eta prebentzio-neurri gisa duten garrantzia adierazi du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
79
11. lanbide-m
odulua: LANEKO
PRESTAKU
NTZA ETA O
RIEN
TABIDEA
c) Oinarrizko edukiak
1. LAN MUNDURATZEKO ETA BIZITZA OSOAN IKASTEKO PROZESUA
prozedurazkoak
- Lan-ibilbiderako interes, gaitasun eta motibazio pertsonalak aztertzea. - Tituluari lotutako prestakuntza-ibilbideak identifikatzea. - Tituluaren lanbide-sektorea zehaztu eta aztertzea. - Norberaren ibilbidea planifikatzea:
Beharrekin eta hobespenekin bateragarriak izango diren epe ertain eta luzerako lan-helburuak ezartzea. Uneko eta gerorako pentsatutako prestakuntzarekiko helburu
errealistak eta koherenteak. - Ibilbide-planaren, prestakuntzaren eta helburuen arteko koherentzia
norberak egiaztatzeko zerrenda bat ezartzea. - Lan-munduratzeko beharrezko dokumentuak betetzea (aurkezpen-
gutuna, curriculum vitaea...), eta test psikoteknikoak eta elkarrizketa simulatuak egitea.
kontzeptuzkoak - Lana bilatzeko teknikak eta tresnak. - Erabakiak hartzeko prozesua. - Sektoreko enpresa txiki, ertain eta handietan lana bilatzeko prozesua. - Europan ikasi eta enplegatzeko aukerak. Europass, Ploteus.
jarrerazkoak
- Tituludunaren lan- eta lanbide-ibilbiderako etengabeko prestakuntzak duen garrantzia baloratzea.
- Norberaren ikaskuntzaz arduratzea. Eskakizunak eta aurreikusitako emaitzak ezagutzea.
- Autoenplegua lan-munduratzeko hautabidetzat baloratzea. - Lan-munduratze egokirako lan-ibilbideak baloratzea. - Lanarekiko konpromisoa. Lortutako trebakuntza baliaraztea.
2. GATAZKA ETA LAN TALDEAK KUDEATZEA
prozedurazkoak
- Antolakundea pertsona-talde gisa aztertzea. - Antolamendu-egiturak aztertzea. - Kideek lan-taldean izan ditzaketen eginkizunak aztertzea. - Antolakundeetako gatazken sorrera aztertzea: espazioak, ideiak eta
proposamenak partekatzea. - Gatazka motak, esku-hartzaileak eta horien abiapuntuko jarrerak
aztertzea. - Gatazkak ebazteko moduak, bitartekotza eta jardunbide egokiak
aztertzea. - Lan-taldeen sorrera aztertzea.
kontzeptuzkoak
- Enpresa baten antolamendu-egitura, xede bat lortzeko pertsona-talde gisa.
- Talde motak sektoreko industrian, dituzten eginkizunen arabera. - Lan-taldeen sorrera aztertzea. - Komunikazioa, taldeak sortzean arrakasta lortzeko oinarrizko
elementu gisa. - Lan-talde eraginkorraren ezaugarriak. - Gatazka zehaztea: haren ezaugarriak, sorburuak eta etapak. - Gatazka ebatzi edo deuseztatzeko metodoak: bitartekotza,
adiskidetzea eta arbitrajea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
80
11. lanbide-modulua: LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
jarrerazkoak
- Enpresa-helburuak lortzeko pertsonen ekarpena baloratzea. - Antolamenduaren eraginkortasunean talde-lanak dituen abantailak eta
eragozpenak baloratzea. - Talde-lanerako funtsezko faktoretzat komunikazioa baloratzea. - Lan-taldeetan sor daitezkeen gatazkak ebazteko partaidetzazko
jarrera izatea. - Gatazkak ebazteko sistemak aztertzea.
3. LAN KONTRATUAREN ONDORIOZKO LAN BALDINTZAK
prozedurazkoak
- Lan-zuzenbidearen iturriak aztertzea eta hierarkiaren arabera sailkatzea.
- Langileen Estatutuari buruzko Legearen Testu Bateginean arautzen diren lan-jardueren ezaugarriak aztertzea.
- Kontratu-modalitate ohikoenak formalizatu eta alderatzea, haien ezaugarrien arabera.
- Nomina interpretatzea. - Dagokion lanbide-jarduerako sektorerako hitzarmen kolektiboa
aztertzea.
kontzeptuzkoak
- Lan-zuzenbidearen oinarrizko iturriak: Konstituzioa, Europar Batasunaren arteztarauak, Langileen Estatutua, Hitzarmen Kolektiboa.
- Lan-kontratua: kontratuaren elementuak, ezaugarriak eta formalizazioa, gutxieneko edukiak, enpresaburuaren betebeharrak, enpleguari buruzko neurri orokorrak.
- Kontratu motak: mugagabeak, prestakuntzakoak, aldi baterakoak, lanaldi partzialekoak.
- Lanaldia: iraupena, ordutegia, atsedenaldiak (laneko egutegia eta jaiegunak, oporrak, baimenak).
- Soldata: motak, ordainketa, egitura, aparteko ordainsariak, soldataz kanpoko eskuratzeak, soldata-bermeak.
- Soldata-kenkariak: kotizazio-oinarriak eta ehunekoak, PFEZ. - Kontratua aldatu, eten eta deuseztatzea. - Ordezkaritza sindikala: sindikatuaren kontzeptua, sindikatzeko
eskubidea, enpresa-elkarteak, gatazka kolektiboak, greba, ugazaben itxiera.
- Hitzarmen kolektiboa. Negoziazio kolektiboa. - Lan-antolamenduaren ingurune berriak: kanpora ateratzea, telelana…
jarrerazkoak
- Lana arautzearen beharra baloratzea. - Dagokion lanbide-jarduerako sektorearen lan-harremanetan
aplikatzen diren arauak ezagutzeko interesa. - Aurreikusitako legezko bideak laneko gatazken ebazpide gisa aintzat
hartzea. - Langileen kontratazioan etika eskaseko eta legez kanpoko jardunak
baztertzea, batez ere premia handienak dituzten kolektiboei dagokienez.
- Gizartea hobetzeko agente gisa, sindikatuen eginkizuna aintzat hartu eta baloratzea.
4. GIZARTE SEGURANTZA, ENPLEGUA ETA LANGABEZIA
prozedurazkoak - Gizarte Segurantzako sistema orokorra unibertsala izateak duen garrantzia aztertzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
81
11. lanbide-m
odulua: LANEKO
PRESTAKU
NTZA ETA O
RIEN
TABIDEA
- Gizarte Segurantzaren prestazioei buruzko kasu praktikoak ebaztea.
kontzeptuzkoak
- Gizarte Segurantzako sistema: aplikazio-esparrua, egitura, araubideak, erakunde kudeatzaileak eta laguntzaileak.
- Enpresaburuen eta langileen betebehar nagusiak Gizarte Segurantzaren arloan: afiliazioak, altak, bajak eta kotizazioa.
- Babes-ekintza: osasun-asistentzia, amatasuna, aldi baterako ezintasuna eta ezintasun iraunkorra, baliaezintasun gabeko lesio iraunkorrak, erretiroa, langabezia, heriotza eta biziraupena.
- Prestazioen motak, eskakizunak eta kopurua. - Langileak euren eskubideen eta betebeharren inguruan aholkatzeko
sistemak.
jarrerazkoak - Herritarren bizi-kalitatea hobetzeko Gizarte Segurantzaren eginkizuna
aintzat hartzea. - Gizarte Segurantzarako kotizazioan nahiz prestazioetan iruzurrezko
jokabideak gaitzestea.
5. ARRISKU PROFESIONALAK EBALUATZEA
prozedurazkoak
- Lan-baldintzak aztertu eta zehaztea. - Arrisku-faktoreak aztertzea. - Segurtasun-baldintzei lotutako arriskuak aztertzea. - Ingurumen-baldintzei lotutako arriskuak aztertzea. - Baldintza ergonomikoei eta psikosozialei lotutako arriskuak aztertzea. - Enpresaren arrisku-esparruak identifikatzea. - Lanbide-eginkizunaren araberako arrisku-protokoloa ezartzea. - Lan-istripuaren eta lanbide-gaixotasunaren artean bereiztea.
kontzeptuzkoak
- Arrisku profesionalaren kontzeptua. - Enpresan arriskuak ebaluatzea, prebentzio-jardueraren oinarrizko
elementu gisa. - Profilari lotutako lan-ingurunearen berariazko arriskuak. - Antzemandako arrisku-egoeren ondorioz langilearen osasunean
eragin daitezkeen kalteak.
jarrerazkoak
- Lanbide-jardueraren fase guztietan prebentzioaren kulturak duen garrantzia.
- Lanaren eta osasunaren arteko lotura baloratzea. - Prebentzio-neurriak hartzeko interesa. - Enpresan prebentziorako prestakuntza ematearen garrantzia
baloratzea.
6. ENPRESAN ARRISKUEN PREBENTZIOA PLANIFIKATZEA
prozedurazkoak
- Planifikazio- eta sistematizazio-prozesuak, oinarrizko prebentzio-tresna gisa.
- LAP Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko oinarrizko araua aztertzea.
- LAParen arloko egitura instituzionala aztertzea. - Lan-ingurunerako larrialdi-plan bat egitea. - Zenbait larrialdi-plan bateratu eta aztertzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
82
11. lanbide-modulua: LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
kontzeptuzkoak
- Lanak giza osasunean eta segurtasunean dituen ondorioak. - Eskubideak eta betebeharrak laneko arriskuen prebentzioaren arloan. - Erantzukizunak laneko arriskuen prebentzioaren arloan. - LAPean eta osasunean esku hartzen duten agenteak, eta horien
eginkizunak. - Prebentzioaren kudeaketa enpresan. - Langileen ordezkaritza prebentzioaren arloan (LAPeko oinarrizko
teknikaria). - Laneko arriskuen prebentzioarekin zerikusia duten erakunde
publikoak. - Prebentzioaren plangintza enpresan. - Larrialdi- eta ebakuazio-planak lan-inguruneetan.
jarrerazkoak
- LAParen garrantzia eta beharra baloratzea. - LAPeko eta LO Laneko Osasuneko agente gisa duen posizioa
baloratzea. - Erakunde publikoek eta pribatuek LOan errazago sartzeko egindako
aurrerapenak baloratzea. - Dagokion kolektiboaren larrialdi-planei buruzko ezagutza baloratu eta
zabaltzea.
7. ENPRESAN PREBENTZIO ETA BABES NEURRIAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
- Norbera babesteko teknikak identifikatzea. - Norbera babesteko neurriak erabiltzeko garaian enpresak eta
banakoak dituzten betebeharrak aztertzea. - Lehen laguntzetako teknikak aplikatzea. - Larrialdi-egoerak aztertzea. - Larrialdietarako jardun-protokoloak egitea. - Langileen osasuna zaintzea.
kontzeptuzkoak - Banako eta taldeko prebentzio- eta babes-neurriak. - Larrialdi-egoera batean jarduteko protokoloa. - Larrialdi medikoa / lehen laguntzak. Oinarrizko kontzeptuak. - Seinale motak.
jarrerazkoak - Larrialdien aurreikuspena baloratzea. - Osasuna zaintzeko planen garrantzia baloratzea. - Proposatutako jardueretan bete-betean parte hartzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
Edukiak sekuentziatu eta antolatzeko proposamen hau ikasleak egiten ari den heziketa-zikloa amaitzean jarraituko duen lan-munduratze ibilbidearen logikan oinarritzen da, hau da: zikloa amaitzen duenetik lana lortu eta lan horretan finkatu arte edota lan-harremana amaitu arte eman beharko dituen urratsak. Ikasleak jarraituko duen ibilbideak 4 une hauek izango ditu:
a) Lana bilatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
83
11. lanbide-m
odulua: LANEKO
PRESTAKU
NTZA ETA O
RIEN
TABIDEA
b) Enpresan sartzea eta egokitzeko aldia. c) Lanpostuan jardutea. d) Lan-harremana amaitzea eta enpresa uztea.
a) Lana bilatzea:
Heziketa-zikloa amaitu ondoren ikasleak egin beharreko lehen gauza lana bilatzea da, eta hori da LPO moduluaren hasieran eduki horiek garatzeko proposamenaren arrazoia. Zehazki, gai hauei buruzko edukiak garatuko dira:
• Lanbide-proiektua eta -helburua. • Europan lan egin eta ikasteko aukerak. • Lan publikoan, pribatuan edo norberaren konturakoan sartzea. • Lana bilatzeko informazio-iturriak.
b) Enpresan sartzea eta egokitzeko aldia:
Jarraian, ikasleak lana bilatzeko prozesuan arrakasta izan badu, enpresan sartzeko garaia iritsiko zaio. Lan-bizitzaren aldi horretan, honako eduki hauekin lotutako gaitasunak erabili beharko ditu:
• Lan-zuzenbidea eta haren iturriak. • Lan-harremanen ondoriozko eskubideak. • Kontratazio modalitateak eta kontratazioa bultzatzeko neurriak. • Gizarte Segurantzako sistema. • Laneko hitzarmen kolektiboak. • Enpresan sartzeko informazio-iturriak.
c) Lanpostuan jardutea:
Lanpostu berrian sartu eta egokitzeko hasierako aldia gaindituta, lanpostuan jarduteko aldia etorriko da. Aldi horrek legez jasotako edozein suposiziotan lan-harremana amaitu arte iraungo du. Hona hemen aldi horrekin lotutako edukiak:
• Lan-baldintzak: soldata, lanaldia eta laneko atsedena. • Soldataren edo nominaren agiria eta horren edukiak. • Gizarte Segurantza: prestazioak eta izapideak. • Kontratua aldatu eta etetea. • Langileak euren eskubideen eta betebeharren inguruan aholkatzea. • Langileen ordezkaritza. • Negoziazio kolektiboa. • Laneko gatazka kolektiboak. • Talde-lana. • Gatazka. • Lan-antolamenduaren ingurune berriak. • Langileentzako onurak antolamendu berrietan. • Arrisku profesionalak. • Prebentzio- eta babes-neurriak planifikatu eta aplikatzea.
d) Lan-harremana amaitzea eta enpresa uztea:
Lan-harremana amaituz gero, ikasleak aldi horri aurre egiteko beharrezko gaitasunak izan beharko ditu: Eduki hauek garatu behar dira:
• Lan-kontratua deuseztatzea eta horren ondorioak. • Hartzekoen likidazioa edo kitatzea. • Gizarte Segurantzarekin lotutako izapideak: bajak. • Kontzeptua eta egoera babesgarriak langabezia-babesean.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
84
11. lanbide-modulua: LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
• Langileak euren eskubideen eta betebeharren inguruan aholkatzeko sistemak.
Lan-harremana amaitzegatik ikasleak enpresan jarraitzen ez badu, lana bilatzeko prozesuari ekin beharko dio berriz ere, enpresan sartzeko aldi berri bat hasiko du, etab.
2) Alderdi metodologikoak Hasiera batean, egokia dirudi irakasleak moduluaren edukiak aurkeztu eta garatzea, hurbileneko gizarte- eta ekonomia-ingurunea erreferente gisa hartuta betiere. Bigarren fasean, garrantzi handiagoa emango zaio ikaslearen partaidetza eraginkorrari. Horretarako, kontzeptuak zehazteko, eta abileziak eta trebeziak garatzeko bidea emango dioten jarduerak egingo dira, banaka nahiz taldean: ikaslearen esperientzia pertsonalak azaltzea, prentsa-albisteak erabiltzea, IKTak (Informazio eta Komunikazio Teknologiak) erabiltzea. Talde-lanari eta sortzen diren gatazkei buruzko atala jorratzeko, ikasgelaren ingurunean izaten diren gatazkak, ikasle eta irakasleen arteko harremanak, familiako eta lagun arteko gatazkak... erabil daitezke; aldeen portaerak eta arazoen konponbideak aztertzearren. Modulua garatzean, egokia dirudi adituen laguntzara jotzea (enpresa-batzordeetako kideak, sindikatuetako ordezkariak, lan-arloko abokatuak, etab.), laneko egoerak eta gatazkak hurbiletik ezagutzeko. Laneko arriskuen prebentzioari dagokionez, egokia dirudi lehen laguntzetako eta suteak itzaltzeko praktikak egitea, lantokietara bisitak egitea... Horretarako, erakundeen laguntza behar da, hala nola: Gurutze Gorria, Osalan, Lan Ikuskaritza, suteak itzaltzeko zerbitzuak... Kontuan izan behar da ikasleak, modulua gainditu ondoren, laneko arriskuen prebentzioko oinarrizko mailako jardueretarako beharrezkoak diren lanbide-erantzukizunak hartzen dituela. Gainera, metodologiari dagokionez, komeni da moduluaren edukiak metodologia aktiboen bidez garatzea, hala nola: talde-lana eta PBL-AOI arazoetan oinarritutako ikaskuntza. Azkenik, lana bilatzeko teknikak behar bezala garatzeko, komeni da ikasleak benetako lan bat bilatzeko kasu praktiko baten simulazioa egitea: zeregin horretarako gehien erabiltzen diren dokumentuak egitea (curriculuma, aurkezpen-gutuna) eta komunikabide ohikoenetan lan-eskaintzak hautatzea. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Erreferentziazko produkzio-sektorea deskribatzea:
• Erreferentziazko produkzio-sektorearen bilakaera aztertzea. • Sektorean enplegatzeko aukerak identifikatzea. • Estatistikak eta taula makroekonomikoak erabiltzea.
Lan-harremanen motak eta lan-kontratazioen modalitateak identifikatzea:
• Lan-zuzenbidearen iturriak aztertzea. • Lan-kontratazioaren formak identifikatzea. • Lan-kontratuaren ondoriozko eskubideak eta betebeharrak identifikatzea (gizarte-
babeseko sistema barne dela).
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
85
11. lanbide-m
odulua: LANEKO
PRESTAKU
NTZA ETA O
RIEN
TABIDEA
Lan-taldeak, eta gatazkak ebazteko teknikak zehaztea:
• Lan-taldeen tipologia identifikatzea. • Gatazkak eta horiek ebazteko moduak aztertzea.
Lanbide-jardunaren ondoriozko arrisku motak identifikatzea:
• Lanbide-jardunak berekin dakartzan arriskuak ebaluatzea. • Laneko arriskuen prebentzio-teknikak identifikatzea.
Prebentzio-plan jakin bat diseinatzea eta dauden beste batzuekin alderatzea. • Lehen laguntzetan erabiltzen diren teknikak identifikatzea.
Lana bilatzeko erabiltzen diren baliabide motak deskribatzea:
• Lana bilatzeko prozesuaren faseak identifikatzea. • Lana lortzeko beharrezko dokumentazioa betetzea. • IKTak lana bilatzeko tresna gisa erabiltzea. • Bizitza osoan ikastearen garrantzia baloratzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
86
12. lanbide-modulua: EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
12
12. lanbide-modulua ENPRESA ETA EKIMEN SORTZAILEA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Enpresa eta ekimen sortzailea
Kodea: 0075
Heziketa-zikloa: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 60 ordu
Kurtsoa: 2.a
Kreditu kop.: 4
Irakasleen espezialitatea: Laneko prestakuntza eta orientabidea (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea)
Modulu mota:
Zeharkako modulua
Helburu orokorrak: 12.a / 13.a / 15.a / 16.a / 17.a
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Ekimen sortzaileari lotutako gaitasunak ezagutu eta aintzat hartzen ditu, eta lanpostuen eta enpresa-jardueren ondoriozko eskakizunak aztertzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Berrikuntzaren kontzeptua, eta gizartearen aurrerabidearekin eta pertsonen ongizatearekin duen lotura identifikatu du.
b) Kultura ekintzailearen kontzeptua, eta enpleguaren eta gizarte-ongizatearen sorburu gisa duen garrantzia aztertu du.
c) Norberaren ekimenaren, sormenaren, prestakuntzaren eta lankidetzaren garrantzia baloratu du, jarduera ekintzailean arrakasta lortzeko ezinbesteko eskakizuntzat.
d) ETE bateko enplegatuaren lanerako ekimena aztertu du. e) Sektorean hasten den enpresaburu baten jarduera ekintzailea nola garatzen den
aztertu du. f) Jarduera ekintzaile ororen elementu saihestezintzat aztertu du arriskuaren
kontzeptua. g) Enpresaburuaren kontzeptua, eta enpresa-jarduera garatzeko beharrezko
eskakizunak eta jarrerak aztertu ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
87
12. lanbide-m
odulua: ENPR
ESA ETA EKIM
EN SO
RTZAILEA
2. Enpresa txiki bat sortzeko aukera zehazten du, enpresa-ideia aukeratzen du eta haren bideragarritasuna oinarritzen duen merkatu-azterketa egiten du, jardun-ingurunearen gaineko eragina baloratuta eta balio etikoak gaineratuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Negozio-ideiak sortzeko prozesu bat garatu du. b) Tituluarekin lotutako negozio baten esparruan ideia jakin bat hautatzeko prozedura
sortu du. c) Hautatutako negozio-ideiaren inguruko merkatu-azterketa egin du. d) Merkatu-azterketatik ondorioak atera ditu eta garatu beharreko negozio-eredua
ezarri du. e) Negozio-proposamenaren balio berritzaileak zehaztu ditu. f) Enpresen gizarte-erantzukizunaren fenomenoa eta enpresa-estrategiaren elementu
gisa duen garrantzia aztertu ditu. g) Tituluarekin zerikusia duen enpresa baten balantze soziala egin du, eta sorrarazten
dituen kostu eta mozkin sozial nagusiak deskribatu ditu. h) Sektoreko enpresetan, balio etikoak eta sozialak gaineratzen dituzten ohiturak
identifikatu ditu. i) Tituluarekin zerikusia duen ETE baten bideragarritasun ekonomiko eta finantzarioari
buruzko azterketa egin du.
3. Enpresa-plan bat egiteko eta, ondoren, hura abiarazi eta eratzeko jarduerak egiten ditu. Dagokion forma juridikoa hautatzen du eta, horren arabera, legezko betebeharrak identifikatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Enpresa baten oinarrizko eginkizunak deskribatu ditu eta enpresari aplikatutako sistemaren kontzeptua aztertu du.
b) Enpresaren ingurune orokorraren osagai nagusiak identifikatu ditu; batik bat, ingurune ekonomiko, sozial, demografiko eta kulturalarenak.
c) Berariazko ingurunearen osagai nagusi diren heinean, bezeroekiko, hornitzaileekiko eta lehiakideekiko harremanek enpresa-jardueran duten eragina aztertu du.
d) Sektoreko ETE baten ingurunearen elementuak identifikatu ditu. e) Enpresa-kulturaren eta irudi korporatiboaren kontzeptuak, eta horiek enpresa-
helburuekin duten lotura aztertu ditu. f) Enpresaren forma juridikoak aztertu ditu. g) Hautatutako forma juridikoaren arabera, enpresaren jabeek legez duten
erantzukizun-maila zehaztu du. h) Enpresen forma juridikoetarako ezarritako tratamendu fiskala bereizi du. i) Indarrean dagoen legeriak ETE bat eratzeko exijitutako izapideak aztertu ditu. j) Erreferentziazko herrian sektoreko enpresak sortzeko dauden laguntza guztiak
bilatu ditu. k) Enpresa-planean, forma juridikoa aukeratzearekin, bideragarritasun ekonomiko eta
finantzarioarekin, administrazio-izapideekin, diru-laguntzekin eta bestelako laguntzekin zerikusia duen guztia barne hartu du.
l) ETE bat abian jartzeko dauden kanpoko aholkularitza eta administrazio-kudeaketako bideak identifikatu ditu.
4. ETE baten oinarrizko kudeaketa administratibo eta finantzarioko jarduerak egiten ditu: kontabilitate- eta zerga-betebehar nagusiak egiten ditu, eta dokumentazioa betetzen du. Ebaluazio-irizpideak:
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
88
12. lanbide-modulua: EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
a) Kontabilitatearen oinarrizko kontzeptuak eta kontabilitate-informazioa erregistratzeko teknikak aztertu ditu.
b) Kontabilitate-informazioa aztertzeko oinarrizko teknikak deskribatu ditu, batez ere, enpresaren kaudimenari, likideziari eta errentagarritasunari dagokienez.
c) Tituluarekin zerikusia duen enpresa baten zerga-betebeharrak zehaztu ditu. d) Zerga-egutegian zerga motak bereizi ditu. e) Sektoreko ETE batentzako merkataritza eta kontabilitateko oinarrizko
dokumentazioa bete du (fakturak, albaranak, eskabide-orriak, kanbio-letrak, txekeak eta bestelakoak), eta dokumentazio horrek enpresan egiten duen bidea deskribatu du.
f) Dokumentazio hori enpresa-planean barne hartu du.
c) Oinarrizko edukiak
1. EKIMEN SORTZAILEA
prozedurazkoak
- Tituluari lotutako sektorearen jardueran berrikuntzak dituen ezaugarri nagusiak aztertzea (materialak, teknologia, prozesuaren antolamendua, etab.).
- Ekintzaileen funtsezko faktoreak aztertzea: ekimena, sormena, lidergoa, komunikazioa, erabakiak hartzeko gaitasuna, plangintza eta prestakuntza.
- Jarduera ekintzailean arriskua ebaluatzea.
kontzeptuzkoak
- Sektoreko berrikuntza eta garapen ekonomikoa. - Kultura ekintzailea gizarte-behar gisa. - Enpresaburuaren kontzeptua. - Ekintzaileen jarduna sektoreko enpresa bateko enplegatu gisa. - Ekintzaileen jarduna enpresaburu gisa. - Ekintzaileen arteko lankidetza. - Enpresa-jardueran aritzeko eskakizunak. - Negozio-ideia lanbide-arloaren esparruan. - Kultura ekintzaileari lotutako jardunbide egokiak tituluari dagokion
jarduera ekonomikoan eta toki-esparruan.
jarrerazkoak - Izaera ekintzailea eta ekintzailetzaren etika baloratzea. - Ekintzailetzaren bultzatzaile gisa, ekimena, sormena eta
erantzukizuna baloratzea.
2. ENPRESA IDEIAK, INGURUNEA ETA HAIEN GARAPENA
prozedurazkoak
- Enpresa-ideiak zehazteko tresnak aplikatzea. - Internet bidez, sektoreko enpresei buruzko datuak bilatzea. - Garatu beharreko enpresaren ingurune orokorra aztertzea. - Lanbide-arloko ereduzko enpresa bat aztertzea. - Ahuleziak, mehatxuak, indarrak eta aukerak identifikatzea. - Merkatu-azterketaren ondorioetatik abiatuta, negozio-eredua
ezartzea. - Erabakitako ideiaren gainean berrikuntza-ariketak egitea.
kontzeptuzkoak - Enpresaren betebeharrak berariazko ingurunearekiko eta sozietate
osoarekiko (garapen iraunkorra). - Lan-bizitza eta familia-bizitza bateragarri egitea. - Sektoreko enpresen erantzukizun soziala eta etikoa.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
89
12. lanbide-m
odulua: ENPR
ESA ETA EKIM
EN SO
RTZAILEA
- Merkatu-azterketa: ingurunea, bezeroak, lehiakideak eta hornitzaileak.
jarrerazkoak - Enpresaren balantze soziala aintzat hartu eta baloratzea. - Genero-berdintasuna errespetatzea. - Enpresa-etika baloratzea.
3. ENPRESA BATEN BIDERAGARRITASUNA ETA ABIARAZTEA
prozedurazkoak
- Marketin-plana ezartzea: komunikazio-politika, prezioen politika eta banaketaren logistika.
- Produkzio-plana prestatzea. - Sektoreko enpresa baten bideragarritasun teknikoa, ekonomikoa eta
finantzarioa aztertzea. - Enpresaren finantzaketa-iturriak aztertzea eta haren aurrekontua
egitea. - Forma juridikoa hautatzea. Tamaina eta bazkide kopurua.
kontzeptuzkoak
- Enpresaren kontzeptua. Enpresa motak. - Enpresa baten funtsezko elementuak eta arloak. - Zerga-arloa enpresetan. - Enpresa bat eratzeko administrazio-izapideak (ogasuna eta gizarte-
segurantza, besteak beste). - Lanbide-arloko enpresentzako diru-laguntzak, bestelako laguntzak eta
zerga-pizgarriak. - Enpresaren jabeek duten erantzukizuna.
jarrerazkoak - Proiektuaren bideragarritasun teknikoa eta ekonomikoa zorrotz
ebaluatzea. - Administrazioko eta legezko izapideak betetzea.
4. ADMINISTRAZIO FUNTZIOA
prozedurazkoak
- Kontabilitate-informazioa aztertzea: diruzaintza, emaitzen kontua eta balantzea.
- Dokumentu fiskalak eta lanekoak betetzea. - Merkataritza-dokumentuak betetzea: fakturak, txekeak eta letrak,
besteak beste.
kontzeptuzkoak
- Kontabilitatearen kontzeptua eta oinarrizko ideiak. - Kontabilitatea, egoera ekonomikoaren irudi zehatz gisa. - Enpresen legezko betebeharrak (fiskalak, lanekoak eta
merkataritzakoak). - Dokumentu ofizialak aurkezteko eskakizunak eta epeak.
jarrerazkoak - Sortutako administrazio-dokumentuei dagokienez, antolamendua eta
ordena baloratzea. - Administrazioko eta legezko izapideak betetzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
90
12. lanbide-modulua: EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
1) Sekuentziazioa
Modulu honi ekiteko, komenigarria litzateke ikaslea jarrera ekintzailearekin mentalizatzea, bai norberaren konturako bai besteren konturako langile gisa. Ondoren, enpresa-ideien inguruan gogoeta eginaraziko zaio eta ideia horiek hautatzeko metodologia egokiak erakutsiko zaizkio. Lehentasunez, dagokion lanbide-arloaren ingurunean lan egingo da; baina, hala ere, ez dira baztertzen beste lanbide-sektore batzuk. Enpresa-ideia garatzen jarraituko da: merkatu-azterketa egin, negozio-ideia jorratu, ideia horren euskarri den enpresa diseinatu eta, ikuspegi sozialetik, etikotik eta ingurumenekotik, ingurunearen gaineko eragina baloratu. Enpresa-plana egingo da. Horretarako, haren bideragarritasun teknikoa, ekonomikoa eta finantzarioa, eta beste alderdi batzuk, besteak beste, marketin-plana, giza baliabideak, forma juridikoa, etab. aztertuko dira. Azkenik, ikasleari oinarrizko kontzeptuak azalduko zaizkio kontabilitatearen, zergen eta administrazio-kudeaketaren inguruan.
2) Alderdi metodologikoak Modulu honetan, irakasleak entrenatzaile-lana egingo du batik bat. Proiektuen tutoretza eramango du eta, taldearen beharren arabera, bideratzaile gisa jardungo du. Irakasleak helburuak aurkeztu eta bideari ekiteko beharrezko ezagupenen sarrera laburra egin ondoren, ikasleak berak landuko du enpresa-proiektua arian-arian, bere konturako nahiz besteren konturako ekintzailetza-gaitasunak bereganatzearren. Ikasleak bere proiektuan aurrera egiten duen neurrian, irakasleak beharrezkoak diren ezagupenak sartuko ditu, azalpenen bidez edota ikasgelan garatutako jardueren bidez. Ikasleari liburu edo artikulu jakin batzuk ere irakurraraziko dizkio, ondoren haien edukia kurtsoko proiektura egokitu ditzan. Irakasleak ikasleen ikasteko prozesuaren jarraipen hurbilekoa eta bana-banakoa egin behar du. Horretarako, kontrol-zerrenda batean, aurrerapenak eta zailtasunak idatziz jaso behar ditu sistematikoki. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Ekintzaile-mentalizazioan sentsibilizatzea:
• Euskal Herriko enpresa-ehuna identifikatzea. Sektoreak, tamaina, forma juridikoak, etab.
• Enpresaburuaren ezaugarriak eta gaitasunak jasoko dituen erretratua egitea. • Enpresaburu izatearen abantailak eta eragozpenak bilduko dituen taula egitea. • Sektorean alderdi berritzaile txikiak identifikatzea. • Besteren konturako ekintzailearen, norberaren konturako ekintzailearen eta
gizarte-ekintzailearen arteko desberdintasunak eta antzekotasunak aztertzea, talde-laneko indukzio-tekniken bidez.
Enpresa-ideiak garatzea:
• Merkatuaren beharrei erantzungo dieten negozio-ideiekin taula bat egitea. • Lan-taldeak sortzea eta horiek garatu beharreko ideiak hautatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
91
12. lanbide-m
odulua: ENPR
ESA ETA EKIM
EN SO
RTZAILEA
• Merkatu-azterketa bat egitea, ingurunea behatuta, Internet erabilita, etab. • Hautatutako negoziorako AMIA (ahuleziak, mehatxuak, indarrak eta aukerak)
matrizea egitea. • Ideiari alderdi sortzaileak eta berritzaileak aplikatzea. • Negozio-eredua prestatzea, alderdi etikoak, sozialak eta ingurumenekoak kontuan
izanda. Enpresa baten bideragarritasuna eta abiaraztea:
• Ezarritako ereduari jarraituz enpresa-plan bat egitea. • Finantza-erakunde bati mailegua eskatzea (ahal dela, benetako izapideen bidez). • Enpresak eratzeko inprimakiak betetzea. • Internet erabilita, diru-laguntzak eta bestelako laguntzak bilatu eta aztertzea. • Enpresa-planak bateratu eta defendatzea.
Administrazio-izapideak aztertu eta betetzea:
• Diruzaintzako plan bat aztertzea: emaitzen kontua eta egoera-balantzea. • Dokumentu fiskalak eta lanekoak betetzea. • Merkataritza-dokumentuak betetzea: fakturak, txekeak eta letrak, besteak beste.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
92
13. lanbide-modulua: LAN
TOKIKO
PRESTAKU
NTZA
13 13. lanbide-modulua LANTOKIKO PRESTAKUNTZA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Lantokiko prestakuntza
Kodea: 0076
Heziketa-zikloa: Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia
Maila: Goiko maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 360 ordu
Kurtsoa: 2.a
Kreditu kop.: 22
Irakasleen espezialitatea:
Analisi eta kimika industriala. (Bigarren Irakaskuntzako irakaslea) Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota:
Lanbide-profilari lotua.
Helburu orokorrak: Guztiak
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Enpresaren egitura eta antolamendua identifikatzen ditu, eta horiek lortutako produktuen produkzioarekin eta merkaturatzearekin erlazionatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Enpresaren antolamendu-egitura eta arlo bakoitzaren eginkizunak identifikatu ditu. b) Organigramak abiapuntu izanik, kalitate-kontroleko sailaren eta enpresako
gainerako sailen arteko antolamendu-erlazioak eta erlazio funtzionalak interpretatu ditu.
c) Enpresaren sare logistikoa osatzen duten elementuak identifikatu ditu: hornitzaileak, bezeroak, produkzio-sistemak, biltegiratzea eta bestelakoak.
d) Produkzio-prozesua garatzeko lan-prozedurak identifikatu ditu. e) Giza baliabideen konpetentziak produkzio-jardueraren garapenarekin erlazionatu
ditu. f) Sarearen elementu bakoitzak enpresaren jarduera garatzean duen garrantzia
interpretatu du.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
93
13. lanbide-m
odulua: LANTO
KIKO PR
ESTAKUN
TZA
g) Merkatuaren ezaugarriak, bezero motak eta hornitzaile motak erlazionatu ditu, eta enpresaren jarduera garatzean izan dezaketen eragina aztertu du.
h) Jarduera honetan ohikoenak diren merkaturatze-bideak identifikatu ditu. i) Enpresaren egiturak beste mota bateko enpresa-erakundeen aldean dituen
abantailak eta eragozpenak adierazi ditu. 2. Lanbide-jarduera garatzean ohitura etikoak eta lanekoak aplikatzen ditu, lanpostuaren eta enpresan ezarritako prozeduren arabera.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Aintzat hartu eta justifikatu ditu:
• Lanpostuak behar duen prestasun pertsonala eta denborakoa. • Jarrera pertsonalak (besteak beste, puntualtasuna eta enpatia) eta
profesionalak (besteak beste, lanposturako beharrezko ordena, garbitasuna, segurtasuna eta erantzukizuna).
• Jarrerazko eskakizunak lanbide-jarduerak dituen arriskuen prebentzioaren aurrean eta norbera babesteko neurrien aurrean.
• Lanbide-jardueraren kalitatearekin zerikusia duten jarrerazko eskakizunak.
• Lan-talde barruko eta enpresan ezarritako hierarkiekiko harreman-jarrerak.
• Lanaren esparruan egiten diren jardueren dokumentazioarekin zerikusia duten jarrerak.
• Profesionalaren jardun egokiarekin lotuta, esparru zientifikoan eta teknikoan lan-munduratzeko eta berriro laneratzeko prestakuntza-beharrak.
b) Laneko arriskuen prebentzioari dagokionez lanbide-jardueran aplikatu beharreko arauak eta Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko Legearen oinarrizko alderdiak identifikatu ditu.
c) Lanbide-jarduerak dituen arriskuen eta enpresaren arauen arabera erabili du norbera babesteko ekipamendua.
d) Garatutako jardueretan, ingurumena errespetatzeko jarrera argia izan du, eta horrekin lotutako barruko eta kanpoko arauak aplikatu ditu.
e) Lanpostua edo jarduera garatzeko eremua antolatuta, garbi eta oztoporik gabe mantendu du.
f) Jasotako argibideak interpretatu eta bete ditu, eta zuzendu zaion lanaz arduratu da. g) Egoera bakoitzean ardura duen pertsonarekin eta taldekideekin komunikazio eta
harreman eraginkorra ezarri du, eta haiekin tratu erraza eta zuzena du. h) Gainerako taldekideekin koordinatu da, eta edozein aldaketaren, behar
garrantzitsuren edo ezustekoren berri eman du. i) Dagokion jardueraren garrantzia baloratu du, bai eta, eginkizun berriei erantzun ahal
izateko, enpresaren produkzio-prozesuen barruan zuzendutako zereginetan izandako aldaketetara egokitzearen garrantzia ere.
j) Edozein jarduera edo zereginetan, arauak eta prozedurak arduraz aplikatzeko konpromisoa hartu du.
3. Garatu behar duen lan-prozedura antolatzen du, eta dokumentazio espezifikoa interpretatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Zehaztu behar den analisi motarako araudia edo bibliografia egokia interpretatu du. b) Lana planifikatu du eta egitekoak sekuentziatu eta lehenetsi ditu. c) Analisia garatzeko beharrezkoak diren tresneria eta zerbitzu osagarriak identifikatu
ditu.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
94
13. lanbide-modulua: LAN
TOKIKO
PRESTAKU
NTZA
d) Prozesuaren faseak definitu ditu. e) Baliabide materialen hornikuntza eta biltegiratzea antolatu du. f) Lanak egiteko ordena eta metodoa baloratu du. g) Laginketa-prozedura normalizatua landu du, kalitate-adierazleak kontuan hartuta. h) Arriskuen prebentzioari dagokionez, bete beharreko araudia identifikatu du.
4. Tresneria eta zerbitzu osagarriak ezarrita dauden prozeduren arabera prestatzen ditu, eta laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko araudia aplikatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresneriaren eta zerbitzu osagarrien mantentze-lanak egin ditu, ezarritako prozeduren eta argibideen arabera.
b) Zerbitzu osagarriek behar bezala funtzionatzen dutela egiaztatu du. c) Tresneria eta materialak hautatu ditu egin behar den oinarrizko eragiketaren
arabera. d) Tresneria eta lanabesak deskribatutako metodoari jarraiki kalibratu eta prestatu ditu. e) Laginketa-tresneria hautatu du eta asepsia-baldintzak kontrolatu ditu. f) Laborategiko tresneria eta lanabesak garbi eta ordenatuta mantendu ditu. g) Prestaketa-faseak garatzean, arriskuen prebentzioaren eta ingurumen-babesaren
inguruan ezarritako neurriak hartu ditu. 5. Laborategiko zehaztapenen arabera egiten ditu analisiak eta saiakuntzak, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Dokumentazio teknikoa kontsultatu du metodo eta teknika analitiko egokiena hautatzeko.
b) Analitoak identifikatzeko teknika hautatu du, eta haien propietate kimikoekin erlazionatu du.
c) Erreaktiboak hautatu ditu egin behar den analisi mota kontuan hartuta. d) Laginketa-teknika hautatu du eskatutako zehaztapen analitikoak kontuan hartuta. e) Lagina saiakuntzaren baldintzetara egokitzeko beharrezkoak diren oinarrizko
eragiketak hautatu ditu. f) Disoluzioak prestatu ditu eta patroi-erreaktibo baten aldean baloratu ditu. g) Identifikatu beharreko laginerako analisi-tresna egokiak hautatu ditu. h) Lagina ezaugarritzea ahalbidetuko duten beharrezko saiakuntza- edo analisi-
teknikak aplikatu ditu. i) Lanean sortutako hondakinak ezabatzeko teknikak aplikatu ditu. j) Substantzia organikoekin erlazionatutako segurtasun-arauak eta laneko
osasunekoak aplikatu ditu. 6. Emaitzak aztertzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Emaitzak ebaluatu ditu, taulak, patroiak eta ezarritako arauak erabilita. b) Saiakuntzen eta analisien emaitzei buruzko txostena egin du zehaztapenei jarraiki. c) Esangura-saiakuntzak aplikatu ditu, bi laginen doitasuna konparatu du eta lortutako
emaitzak interpretatu ditu. d) Azken emaitzak bere baitan hartu behar dituen zifra esanguratsuak ondorioztatu
ditu. e) Datu susmagarriak onartzeko eta baztertzeko irizpideak aplikatu ditu. f) Analitoaren azken kontzentrazioa kalkulatu du, grafikoak eta dagozkien kalkuluak
abiapuntutzat hartuta.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
95
13. lanbide-m
odulua: LANTO
KIKO PR
ESTAKUN
TZA
g) Lortutako emaitza produktu edo material beraren erreferentziako patroiekin kontrastatu du.
h) Emaitzen ebaluazioaren prebentzio-ekintzak eta ekintza zuzentzaileak aplikatu ditu. i) Datuak euskarri egokietan erregistratu ditu, eta beharrezkoak diren erreferentziak
adierazi ditu. j) Prozesu osoan kalitatearen garrantzia kontuan hartu du.
c) Lanpostuko ikaskuntza-egoerak Jarraian, lantokiko egonaldian ikasleak gara ditzakeen jarduerak islatzen dituzten zenbait lan-egoera adierazten dira. Enpresaren antolamendu-egitura in situ aztertzea:
• Enpresaren egitura eta antolamendua identifikatzea. • Organigramak abiapuntu izanik, kalitate-kontroleko sailaren eta enpresako
gainerako sailen arteko antolamendu-erlazioak eta erlazio funtzionalak ezartzea.
• Enpresaren jarduerak garatzean ohitura etikoak eta lanekoak aplikatzea. Laborategiko jardunbide egokiak bereziki honako alderdi hauetan aplikatzea:
• Materialak, tresneria eta zerbitzuak kontrolatzea eta biltegiratzea. • Tresneria kontrolatzea, kalibratzea eta prebentzioko mantentze-lanak egitea. • Prozesu analitikoaren metodologia. • Txostenak idaztea eta analisiaren dokumentazioa artxibatzea. • Dokumentazioa tratatzea eta bezeroari laguntza teknikoa eta dokumentu-
euskarria ematea. Lagin adierazgarriak lan-egoera errealetan hartzea, tresna egokiak erabilita eta
kontserbazio- eta asepsia-baldintzak kontrolatuta. • Hartu beharreko lagin kopurua ezartzea, estatistika-irizpideekin aurrez
ezarritako laginketa-programaren arabera. • Laginak hartzeko prozedura bakoitza bereiztea eta garraiatzeko eta
kontserbatzeko eskakizunak identifikatzea. • Edukiontziak egoki ixtea eta laginak kodetzea, eta lekua eta emaitza
analitikoak baldintza litzaketen inguruabarrak formatu estandarizatuan erregistratzea.
• Laginak garraiatzeko eta kontserbatzeko baldintzak ezartzea eta erregistratzea, izan litezkeen kutsaduretatik babestuko direla bermatzeko.
• Laginketaren adierazgarritasuna eta homogeneotasuna kontrolatzea kalitate-arauak aplikatuta.
Analisi kimikoaren teknikak erabiltzea, analitoen ezaugarriak kontuan hartuta, eta
haien eraginkortasuna egiaztatzea. • Kontraste-probak, zurizko probak eta aparatu, tresneria eta materialen
kalibratzeak egitea eta akats analitikoekin eta horiek minimizatzearekin lotzea. • Laborategiko probetan sortzen diren hondakin kimikoak ondorioztatzea eta
horien izaera eta arriskua eta ezabatzeko prozedura egokiena adieraztea. Analitoen analisiak egitea, horretarako bereizte kromatografikoko aparatuak, analisi-
tresna optikoak edo propietate elektrikoak detektatzeko sistemak dituzten aparatuak erabilita, betiere behar den sentikortasunerako eta doitasunerako egokiak.
Materialen propietate fisikoak aldarazten dituzten kanpoko erasoen aurreko portaera
zehazten duten saiakuntzak egitea, eta dagozkien grafikoak prestatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
96
13. lanbide-modulua: LAN
TOKIKO
PRESTAKU
NTZA
Saiakuntza fisikoetarako eta fisiko-kimikoetarako tresnak eta ekipamenduak kalibratzea, eta optimizatu behar den parametro mota definitzea, neurtu behar den propietatearen eta erabiltzen den tresnaren arabera.
Substantzia baten ezaugarri fisikoak eta fisiko-kimikoak identifikatzeko edo zehazteko
parametroen neurketak egitea. Saiakuntza mikrobiologikoak egitea lan-egoera errealetatik ateratako laginen
gainean. • Hainbat behaketa mikroskopiko egiteko beharrezkoak diren diluzioak eta
laginak prestatzea. • Hazkuntza-inguruneak eta ereintza-plakak prestatzea, eta analisiaren xede
den mikroorganismorako ereintza-teknika egokia gauzatzea. • Mikroorganismoen bideragarritasuna ziurtatuko duen inkubazioa eta aurretiko
aberastea gauzatzea. • Mikroorganismoak bizkor identifikatzeko edo detektatzeko eta mikroorganismo
patogenoak zuzenean zehazteko teknika orokorrak eta espezifikoak segurtasun-neurrien pean aplikatzea.
• Uraren kalitatea ezaugarri mikrobiologikoen arabera zehaztea teknika analitikoen aplikazioaren bidez, eta legezko araudia eta osasun-arautegi teknikoa erabiltzea emaitzak baloratzeko.
Teknika eta saiakuntza bioteknologikoak sektoreko enpresen berezko lan-
baldintzetan aplikatzea. • Isolatutako genearentzako klonazio-bektore egokia hautatzea. • Azido nukleikoen zatiak ebakitzea eta lotzea errestrikzio-entzimak eta ligasak
erabilita. • Bektorea ostalari egokian sartzea (bakterioak, legamiak, landare-zelula edo
animalia-zelula). Egindako analisien txosten teknikoak prestatzea, bezeroak definitutako
zehaztapenen arabera. • Neurketa edo izan lezakeen desbideratzea egiaztatzeko lagin-seriatua. • Identifikazio-probak egitea, zurizko probak, positibo faltsuak eta negatibo
faltsuak kontuan hartuta. • Neurketen irakurketetan izaten diren desadostasunen jatorria aztertzea,
hautemandako akatsak zuzentzea eta lortutako emaitzen koherentzia eta balioduntasuna aztertzea.
• Datuak informatika-sistemen bidez prozesatzea eta euskarri egokietan erregistratzea, beharrezkoak diren erreferentziekin batera.
Laneko arriskuen prebentzioari buruzko arauen arabera jardutea:
• Arriskuak identifikatzea laginak hartzean, laginak eta erreaktiboak manipulatzean eta saiakuntzak eta analisiak gauzatzean.
• Segurtasun-neurriak aplikatzea. • Norbera babesteko ekipamendua erabiltzea.
Ingurumena babesteko arauen arabera jardutea:
• Kutsadura-iturriak identifikatzea. • Laborategian substantziak ezabatzeko teknikak aplikatzea eta haiek
kudeatzeko ezarritako arauak betetzea. • Ingurumena babesteko arauak aplikatzea.
ANALISIKO ETA KALITATE KONTROLEKO LABORATEGIA
97
4 4. GUTXIENEKO ESPAZIOAK ETA EKIPAMENDUAK
4.1. Espazioak
PRESTAKUNTZA ESPAZIOA AZALERA (m²) / 30 IKASLE AZALERA (m²) / 20 IKASLE
Balio anitzeko gela 60 40
Analisi kimikoen eta fisiko-kimikoen
laborategia 120 90
Tresna bidezko analisien laborategia 120 90
Saiakuntza fisikoen laborategia 120 90
Mikrobiologiako eta bioteknologiako
laborategia 120 90
4.2. Ekipamenduak
PRESTAKUNTZA ESPAZIOA EKIPAMENDUA
Balio anitzeko gela - Ikus-entzunezko tresneria.
- Sarean instalatutako PCak, proiekzio-kanoiak eta Internet.
Analisi kimikoen laborategia
- Erreaktiboak gordetzeko segurtasun-armairua. - Destilagailua. - Balantza analitikoa. - Desmineralizazio-zutabea. - Irabiagailu magnetiko bero-emailea. - Huts-ponpa. - Zentrifugadorea. - Lehortzeko labea. - Laborategiko material orokorra. - Tratamendu-labea. - Konduktimetroa. - pH-metroa. - Kolorimetroa. - Lurrungailu birakaria. - Murgilduzko termostatoa. - Espektrofotometro ikusgai-ultramorea. - Bahegailua. - Errota. - Lagingailuak.
Saiakuntza fisikoen
laborategia
- Irakaslearentzako mikroskopio petrografikoa. - Balantza. - Mikroskopio metalografikoa. - Tratamendu-labea. - Probetak prestatzeko tresneria.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
98
PRESTAKUNTZA ESPAZIOA EKIPAMENDUA
.
- Durometroa. - Gatz-lainoaren ganbera. - Dentsimetro sorta. - Alkoholimetro sorta. - Polarimetroa. - Kalibreak eta mikrometroak. - Termometro multzoa. - Abbe errefraktometroa. - Biskosimetro sorta. - Urtze-puntua zehazteko tresneria. - Saiakuntza fisikoetako oinarrizko materiala.
Mikrobiologiako eta bioteknologiako
laborategia
- Lupa binokularra. - Balantzak. - Autoklabea. - Homogeneizagailua. - Jario laminarreko kanpaia. - Hazkuntza-labeak. - Hozkailua eta izozkailua. - Murgilduzko termostatoa. - Mikrobiologiako material orokorra. - Pipeta automatikoak. - Koloniak kontatzeko tresneria. - Mikroskopiako tresneria. - Termozikladoreak. - Elektroforesiko tresneria. - Immunodetekzioko tresneria.
Tresna bidezko analisien laborategia
- Bereizmen handiko kromatografo likidoa (HPLC). - Atomo-xurgapenezko espektrofotometroa. - Gas-kromatografoa. - Espektrofotometro ikusgai-ultramorea. - Titradorea. - Infragorria. - Potentziometroa. - Konduktimetroa. - Laborategiko material orokorra. - Mufla eta labeak. - Balantza analitikoak. - Elektroforesiko tresneria.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
99
5 5. IRAKASLEAK 5.1. Irakasleen espezialitateak eta irakasteko eskumena "Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategia" heziketa-zikloko lanbide-moduluetan.
LANBIDE MODULUA IRAKASLEEN ESPEZIALITATEA KIDEGOA
0065. Lagintzea eta lagina prestatzea • Laborategia • Lanbide Heziketako
irakasle teknikoa
0066. Analisi kimikoak • Analisi eta kimika industriala • Bigarren
Irakaskuntzako irakaslea
0067. Tresna bidezko analisia • Analisi eta kimika industriala
• Bigarren Irakaskuntzako irakaslea
0068. Saiakuntza fisikoak • Laborategia • Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
0069. Saiakuntza fisiko-kimikoak • Laborategia • Lanbide Heziketako
irakasle teknikoa
0070. Saiakuntza mikrobiologikoak • Analisi eta kimika industriala
• Bigarren Irakaskuntzako irakaslea
0071. Saiakuntza bioteknologikoak • Analisi eta kimika industriala
• Bigarren Irakaskuntzako irakaslea
0072. Laborategiko kalitatea eta segurtasuna
• Analisi eta kimika industriala • Bigarren
Irakaskuntzako irakaslea
0073. Analisiko eta kalitate-kontroleko laborategiaren proiektua
• Analisi eta kimika industriala • Bigarren
Irakaskuntzako irakaslea
• Laborategia • Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
E-200. Ingeles teknikoa • Ingelesa • Bigarren Irakaskuntzako irakaslea.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
100
6
0074. Laneko prestakuntza eta orientabidea.
• Laneko prestakuntza eta orientabidea.
• Bigarren Irakaskuntzako irakaslea.
0075. Enpresa eta ekimen sortzailea.
• Laneko prestakuntza eta orientabidea.
• Bigarren Irakaskuntzako irakaslea.
0076. Lantokiko prestakuntza
• Analisi eta kimika industriala • Bigarren
Irakaskuntzako irakaslea
• Laborategia • Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
6. LANBIDE MODULUEN ARTEKO BALIOZKOTZEAK "ANALISIA ETA KONTROLA" ZIKLOKO LANBIDE MODULUAK (LOGSE, 1/1990)
"ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA" HEZIKETA ZIKLOKO LANBIDE MODULUAK (LOE, 2/2006)
Analisi kimikoa eta tresna bidezkoa.
0065. Lagintzea eta lagina prestatzea. 0066. Analisi kimikoak. 0067. Tresna bidezko analisia.
Saiakuntza fisikoak. 0068. Saiakuntza fisikoak.
0069. Saiakuntza fisiko-kimikoak.
Analisi mikrobiologikoak. 0070. Saiakuntza mikrobiologikoak. Laborategiko segurtasuna eta ingurune kimikoa. 0072. Laborategiko kalitatea eta segurtasuna. Laborategiaren antolamendua eta kudeaketa.
Lantokiko prestakuntza 0076. Lantokiko prestakuntza
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
101
7
7. TITULUKO LANBIDE MODULUEN ETA KONPETENTZIA ATALEN ARTEKO TRAZAGARRITASUN ETA EGOKITASUN LOTURAK 7.1. Konpetentzia-atalen egokitasuna lanbide-moduluekin, horiek baliozkotu edo salbuesteko
KONPETENTZIA ATAL EGIAZTATUAK BALIOZKOTU DAITEZKEEN LANBIDE MODULUAK
UC0053_3: Laginketa-plana antolatzea eta laginak hartzea. - 0065. Lagintzea eta lagina prestatzea.
UC0341_3: Metodo kimikoen bidezko analisiak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
- 0066. Analisi kimikoak.
UC0342_3: Analisi kimikorako tresna bidezko teknikak aplikatzea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
- 0067. Tresna bidezko analisia.
UC0056_3: Saiakuntza fisikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea. - 0068. Saiakuntza fisikoak.
UC0057_3: Saiakuntza fisiko-kimikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
- 0069. Saiakuntza fisiko-kimikoak.
UC0054_3: Saiakuntza mikrobiologikoak egitea eta emaitzen berri ematea. - 0070. Saiakuntza mikrobiologikoak
UC0055_3: Saiakuntza bioteknologikoak egitea eta emaitzen berri ematea. - 0071. Saiakuntza bioteknologikoak
UC0052_3: Laborategiko jarduera antolatzea eta kudeatzea, prozedura eta arau espezifikoak aplikatuta.
- 0072. Laborategiko kalitatea eta segurtasuna.
(*) Hezkuntzari buruzko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoaren 66.4. artikuluan xedatutakoaren arabera baliozkotu ahal izango da.
ANALISIKO ETA KALITATE-KONTROLEKO LABORATEGIA
102
7.2. Lanbide-moduluen egokitasuna konpetentzia-atalekin, horiek egiaztatzeko
LANBIDE MODULU GAINDITUAK EGIAZTA DAITEZKEEN KONPETENTZIA ATALAK
0065. Lagintzea eta lagina prestatzea. - UC0053_3: Laginketa-plana antolatzea eta
laginak hartzea.
0066. Analisi kimikoak. - UC0341_3: Metodo kimikoen bidezko analisiak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
0067. Tresna bidezko analisia. - UC0342_3: Analisi kimikorako tresna bidezko
teknikak aplikatzea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
0068. Saiakuntza fisikoak. - UC0056_3: Saiakuntza fisikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
0069. Saiakuntza fisiko-kimikoak. - UC0057_3: Saiakuntza fisiko-kimikoak egitea, emaitzak ebaluatzea eta horien berri ematea.
0070. Saiakuntza mikrobiologikoak. - UC0054_3: Saiakuntza mikrobiologikoak egitea eta emaitzen berri ematea.
0071. Saiakuntza bioteknologikoak. - UC0055_3: Saiakuntza bioteknologikoak egitea eta emaitzen berri ematea.
0072. Laborategiko kalitatea eta segurtasuna.
- UC0052_3: Laborategiko jarduera antolatzea eta kudeatzea, prozedura eta arau espezifikoak aplikatuta.
ANALISIKO ETA KALITATE KONTROLEKO LABORATEGIA
HEZKUNTZA SAILA
Lanbide Heziketako Sailburuordetza
DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN
Viceconsejería de Formación Profesional
Vía Galindo Kalea, 14 48910 – Sestao, Bizkaia T. 944 47 40 37 F. 944 47 38 62 www.ivac-eei.eus [email protected]