7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 1/28
AMVAlgemene Muzikale Vorming
Volwassenen
Ph. Thiran
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 2/28
AMV volwassenen Pg. 1
Inhoudstafel
Inhoudstafel..................................................................................................................................................1
Italiaanse woorden.......................................................................................................................................2
Notatie & Symbolen .....................................................................................................................................3
De noten & de rusten...................................................................................................................................5
De maat........................................................................................................................................................7
De maat van een muziekstuk ...................................................................................................................7 Omzetten naar een andere maat .............................................................................................................7
De soorten maten.....................................................................................................................................8
De wijzigingstekens en de voortekening......................................................................................................9
De wijzigingstekens..................................................................................................................................9
De voortekening .......................................................................................................................................9
De toonafstanden / intervallen ...................................................................................................................10
De intervallen .........................................................................................................................................10
De verminderde en de overmatige toonafstanden (intervallen) .............................................................10
Bepalen van een toonafstand ................................................................................................................11
De drieklank ...............................................................................................................................................12
De toonladder ............................................................................................................................................13
De toonladder .........................................................................................................................................13
De grondklanken van een toonladder ....................................................................................................13 De hele-tonentoonladder........................................................................................................................13
De tertstoonladders....................................................................................................................................14
De soorten tertstoonladders...................................................................................................................14
Hoe klinkt een tertstoonladder................................................................................................................14
Voorbeelden van tertstoonladders: ........................................................................................................14
Vinden van de toonaard van een muziekstuk ........................................................................................ 15
Schematisch Overzicht...........................................................................................................................16
De tertstoonladders volledig uitgewerkt .................................................................................................16
De diatonische modi ...............................................................................................................................18
Akkoorden .................................................................................................................................................. 19
Het akkoord ............................................................................................................................................19
Akkoord van een toonladder ..................................................................................................................20
Analyse van een muziekstuk .....................................................................................................................21 De opbouw .............................................................................................................................................21
Andere elementen in de analyse van een muziekstuk........................................................................... 21
Moduleren .................................................................................................................................................. 22
Transponeren.............................................................................................................................................24
Speciale muziektermen..............................................................................................................................25
De opmaat ..............................................................................................................................................25
De diatonische halve toon......................................................................................................................25
De chromatische halve toon...................................................................................................................25
De syncope.............................................................................................................................................25
De sequens ............................................................................................................................................26
De triool .................................................................................................................................................. 26
De duool .................................................................................................................................................26
De kwartool.............................................................................................................................................26 De kwintool .............................................................................................................................................26
Een enharmonie .....................................................................................................................................27
Een picardische terts ..............................................................................................................................27
Een sicilienne .........................................................................................................................................27
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 3/28
AMV volwassenen Pg. 2
Italiaanse woorden
allegro ..................................................snel, levendigandante ................................................gaandecrescendo ............................................geleidelijk aan verluidenD.C. (da capo)......................................terug naar het beginD.C. al fino ...........................................herhalen van het begin tot aan “fine”
decrescendo ........................................geleidelijk aan verzachtendiminuendo ..........................................geleidelijk aan verzachtenfermate-teken (orgelpunt) ....................toon aanhoudenforte......................................................luidlegato ...................................................gebondenlento .....................................................traagmezzo-forte..........................................half luidpiano ....................................................zachtstaccato................................................kort
a capella...............................................zonder begeleidingcantabile...............................................zangerigcoda teken ...........................................naar de coda springen
D.S. al fine ...........................................herhalen vanaf het DS-teken tot aan “fine”fortissimo .............................................zeer luidgiocoso.................................................vrolijklargo.....................................................breedmarcato................................................met nadrukmoderato..............................................matigpianissimo............................................zeer zachtrallentando ...........................................geleidelijk vertragenritardando.............................................vertragen, langzamer wordendsempre.................................................steeds, altijdsolo ......................................................alleensubito ...................................................plots, ineenstutti .......................................................iedereen
vivace...................................................levendig
a tempo................................................vorig tempo hernemenaccelerando .........................................versnellenadagio ..................................................rustigal fine ...................................................tot het eindeallegretto ..............................................matig vlugcon motto.............................................met bewegingdecisio..................................................vastberadendolce ....................................................zoet, liefmaestoso .............................................plechtigmeno mosso ........................................minder bewogen (snel) = tragermolto ....................................................veel, zeer
piu mosso ............................................meer bewogen (snel) = snellerpoco a poco .........................................beetje bij beetjepresto...................................................zeer snelritenuto .................................................tegengehouden, plotseling vertragensforzando .............................................plots heel luidstesso tempo .......................................zelfde tempotempo...................................................snelheid van de tellentempo primo.........................................het eerste tempo hernemen
perpendosi ...........................................fade-out (verstillen en vertragen)allargando ............................................verbreden en versterken
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 4/28
AMV volwassenen Pg. 3
Symbolen
sol sleutel .............................................
fa sleutel...............................................
maatteken en eindstreep .....................
4/4 maat...............................................
2/2 maat...............................................
crescendo ............................................
decrescendo / diminuendo...................
forte......................................................
fortissimo .............................................
piano ....................................................
pianissimo............................................
mezzo piano.........................................
mezzo forte ..........................................
fermate-teken.......................................
accent ..................................................
staccato................................................
coda teken ...........................................
D.S. teken (dal segno) .........................
kruisteken ............................................
dubbel kruisteken.................................
molteken ..............................................
dubbel molteken ..................................
herstellingsteken..................................
koppelteken .........................................
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 5/28
AMV volwassenen Pg. 4
triool.....................................................
duool ....................................................
octaveringsteken..................................
aanduiding voor een hele toon.............
aanduiding voor een halve toon...........
zinsboog...............................................
herhalingsteken....................................
voltateken.............................................
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 6/28
AMV volwassenen Pg. 5
De noten & de rusten
benamingnotatie in desol-sleutel
notatie in defa-sleutel
letterbenamingmet een kruis = letter + ismet een mol = letter + es
do
c of C
met een kruis = cismet een mol = ces
re
d of D
met een kruis = dismet een mol = des
mi
e of E
met een kruis = eismet een mol = es (!! samentrekking)
fa
f of F
met een kruis = fismet een mol = fes
sol
g of G
met een kruis = gismet een mol = ges
la
a of A
met een kruis = aismet een mol = as (!! samentrekking)
si
b of B
met een kruis = bismet een mol = bes
(hoge) do c of C
De waarde van de noten en de rusten
Waarde Noot benaming equivalent rust
1 hele noot
1/2 halve noot
1/4 vierde noot
1/8 achtste noot
1/16 16de
noot
1/32 32ste
noot
...
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 7/28
AMV volwassenen Pg. 6
Een punt achter een noot verlengt de noot met de helft van haar waarde.Voorbeelden:
= gepunteerde halve noot = 1/2 + 1/4
= gepunteerde vierde noot = 1/4 + 1/8
= gepunteerde achtste noot = 1/8 + 1/16
Hetzelfde geldt voor de rusten → een punt achter een rust verlengt de rust met de helft van haarwaarde.
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 8/28
AMV volwassenen Pg. 7
De maat
De maat van een muziekstukEen maat wordt aangeduid in 2 delen:
• het aantal tellen in een maat
• de waarde van iedere tel
Schrijfwijzen eerste tel tweede tel
24 2
2 tellen van een kwartnoot
21 2
2 tellen van een hele noot
22 2
2 tellen van een halve noot
28 2
2 tellen van een achtstenoot
Schrijfwijzen eerste tel tweede tel derde tel
34 3
3 tellen van een kwartnoot
Opmerking:Men heeft de neiging om een maat van 2/8 sneller te spelen dan een maat van 2/2. Dit komtomdat de partituur in 2/2 er "lichter" uit ziet dan een partituur in 2/8.Maar uiteindelijk bepaalt het tempo met welke snelheid een muziekstuk wordt gespeeld , enniet de maat. Een stuk in 2/8 kan dus mogelijks even snel gespeeld worden als eenmuziekstuk in 2/2.
Omzetten naar een andere maatMen kan een muziekstuk dus ook herschrijven in een andere maat om de partituur leesbaarder temaken.Als men een muziekstuk in 2/2 wil herschrijven in 2/4:
• moet men de waarde van iedere noot en rust halveren
→ een hele noot wordt een halve noot, een halve noot wordt een kwartnoot enz...
• immers iedere tel mag nog slechts een kwartnoot duren (voordien een halve noot)Als men een muziekstuk in 3/8 wil herschrijven in 3/4,
• moet men de waarde van iedere noot en rust verdubbelen
→ een achtste noot wordt een kwartnoot, een zestiende noot wordt een achtste nootenz...
• immers iedere tel duurt nu een kwartnoot (voordien een achtste noot)
Voorbeeld:
dit muziekstuk in maat 2/2
omgezet in 2/4, wordt...
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 9/28
AMV volwassenen Pg. 8
De soorten matenBinaire en ternaire maten
• Binair → een maat van 2 tellen of een veelvoud ervan(het aantal tellen in een maat is deelbaar door 2)Voorbeeld: 2/4, 6/8, 4/4
• Ternair → een maat van 3 tellen of een veelvoud ervanVoorbeeld: 3/8, 3/4, 9/8
Enkelvoudige en samengestelde maten
• enkelvoudige maat → iedere tel splitst in 2 gelijke delenVoorbeeld: 2/4 (iedere tel splitst in 2 achtste noten)
• samengestelde maat → iedere tel splitst in 3 gelijke delenVoorbeeld: 6/8 (iedere tel splitst in 3 achtste noten)
Voorbeelden:
maat 2/2 → teller deelbaar door 2, dus een binaire maat (2 tellenvan een halve noot)
→ iedere tel (= halve noot) splitst in 2 vierde noten, duseen enkelvoudige maat
Conclusie: 2/2 is een enkelvoudige binaire maat
maat 3/4 → teller is NIET deelbaar door 2, dus een ternaire maat(3 tellen van een kwartnoot)
→ iedere tel (= kwartnoot) splitst in 2 achtste noten, duseen enkelvoudige maat
Conclusie: 3/4 is een enkelvoudige ternaire maat
maat 6/8 → teller is deelbaar door 2, dus een binaire maat (2 tellenvan 3 achtsten)
→ iedere tel splitst in 3 achtste noten, dus eensamengestelde maat
Conclusie: 6/8 is een samengestelde binaire maat
maat 9/8 → teller is NIET deelbaar door 2, dus een ternaire maat(3 tellen van 3 achtsten)
→ iedere tel splitst in 3 achtste noten, dus eensamengestelde maat
Conclusie: 9/8 is een samengestelde ternaire maat
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 10/28
AMV volwassenen Pg. 9
De wijzigingstekens en de voortekening
De wijzigingstekens
→ een kruis verhoogt de noot met een halve toon
→ een mol verlaagt de noot met een halve toon
→ een herstellingsteken, herstelt een kruis of een mol
Een wijzigingsteken in een partituur geldt:1. tot aan de volgende maatstreep2. alleen voor de noot waar het bij staat (niet voor de octaven hoger of lager)
De voortekeningDe volgorde van de kruisen:
fa – do – sol – re – la – mi – si
De volgorde van de mollen:si – mi – la – re – sol – do – fa(= de omgekeerde volgorde van de kruisen)
Opgelet:§ De voortekening (mollen of kruisen) moet op elke regel herhaald worden.§ De voortekening geldt voor alle noten met dezelfde naam.
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 11/28
AMV volwassenen Pg. 10
De toonafstanden / intervallen
De intervallen
Hoedanigheid & Notatie
Afstand Naam klein rein groot
1 priem0 tonen
→→→→ R1
2 secunde1 halve toon
→→→→ K2
1 hele toon
→→→→ G2
3 terts
1 hele toon+ 1 halve toon
→→→→ K3
2 hele tonen
→→→→ G3
4 kwart
2 hele tonen+ 1 halve toon
→→→→ R4
5 kwint
3 hele tonen+ 1 halve toon
→→→→ R5
6 sixt
3 hele tonen+ 2 halve tonen
→→→→ K6
4 hele tonen+ 1 halve toon
→→→→ G6
7 septiem
4 hele tonen+ 2 halve tonen
→→→→ K7
5 hele tonen+ 1 halve toon
→→→→ G7
8 octaaf
5 hele tonen+ 2 halve tonen
→→→→ R8
De verminderde en de overmatige toonafstanden (intervallen)De verminderde en de overmatige toonafstanden:
• rein - ½ toon = verminderd
• rein + ½ toon = overmatig
• groot - ½ toon = klein• groot - ½ toon - ½ toon = verminderd
• groot + ½ toon = overmatig
Schematisch:
verminderd
-
←←←← rein
+
→→→→ overmatig
verminderd
-
←←←← klein
-
←←←← groot
+
→→→→ overmatig
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 12/28
AMV volwassenen Pg. 11
Bepalen van een toonafstandHoe het interval bepalen:
• de naam van de noten bepalen het interval
• de afstand tussen de tonen bepalen de hoedanigheid
Voorbeelden:
• do - re
→ do - re = secunde→ 1,5 toon = overmatige secunde (groot + ½ toon)
• do - mi
→ do - mi = terts
→ 1,5 toon = kleine terts
Hoewel de afstand do-re en do-mi even groot is (nl. 1,5 toon), noemt men de toonafstandanders omdat de notennamen verschillen.
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 13/28
AMV volwassenen Pg. 12
De drieklank
Een drieklank = 2 tertsen op elkaar
Als basis zijn er 2 soorten drieklanken:
• Grote drieklank → eerste terts is groot (en de tweede terts is klein)
• Kleine drieklank → eerste terts is klein (en de tweede terts is groot)
Daarnaast bestaan er eveneens:• De verminderde drieklank → 2 kleine tertsen op elkaar
• De overmatige drieklank → 2 grote tertsen op elkaar
Grote drieklank
Voorbeeld:
• do – mi – sol
do → mi is een grote terts (2 tonen)
mi → sol is een kleine terts (½ toon + 1 toon)
Kleine drieklank
Voorbeeld:
• do – mi – sol
do → mi is een kleine terts (1 toon + ½ toon)
mi → sol is een grote terts (2 tonen)
• re – fa – la
re → fa is een kleine terts (1 toon + ½ toon)
fa → la is een grote terts (2 tonen)
Verminderde drieklank
Voorbeeld:
• do – mi – sol
do → mi is een kleine terts (1 toon + ½ toon)
mi → sol is een kleine terts (1 toon + ½ toon)
Overmatige drieklank
Voorbeeld:
• do – mi – sol
do → mi is een grote terts (2 tonen)
mi → sol is een grote terts (2 tonen)
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 14/28
AMV volwassenen Pg. 13
De toonladder
De toonladderEen toonladder is een stijgende of dalende opeenvolging van toonhoogten, bestaande uit de tonenvan een octaaf.Voorbeeld:
• do – re – mi – fa – sol – la – si – do
• fa – sol – la – si – do – re – mi – fa• la – si – do – re – mi – fa – sol – la
• ...Een toonladder kan dus met gelijk welke noot beginnen.
Op de toonladder krijgt iedere toontrap een naam:
Toontrap benaming Afkorting Opmerkingen
I tonica T grondtoon
II boventonica
III mediant M 3de trap
M- is een kleine tertsM+ is een grote terts
IV subdominant
V dominant D 5de trap
VI bovendominant
leidtoon LT in de grote tertstoonladderin de harmonische en melodische kleinetertstoonladder(halve toon tussen trap VII en VIII)
VII
ondertonica OT alleen in de natuurlijke kleinetertstoonladder
(volledige toon tussen trap VII en VIII)VIII tonica
of octaafnoot T
De grondklanken van een toonladderDe grondklanken van een toonladder zijn:
o tonica (1ste trap of grondtoon)o mediant (3de trap)o dominant (5de trap)
De hele-tonentoonladderDit is een toonladder waarin alle afstanden hele tonen zijn, voorbeeld:
do - re - mi - fa - sol - la - si
Men kan opmerken dat de 7de
trap hetzelfde klinkt als de octaafnoot (si klinkt hetzelfde als do).
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 15/28
AMV volwassenen Pg. 14
De tertstoonladders
De soorten tertstoonladdersDe soorten tertstoonladder zijn :
o grote tertstoonladdero kleine tertstoonladder = een kleine terts lager dan de bijhorende grote tertstoonladder.
Van de kleine tertstoonladders zijn er 3 varianten:
1. de natuurlijke kleine tertstoonladder(dit wordt ook wel de “oude wijze” of “eolische” kleine tertstoonladder genoemd)
2. de harmonische kleine tertstoonladder → hierbij wordt alleen de 7de
trapverhoogd
3. de melodische kleine tertstoonladder→ hierbij wordt de 6de
en de 7de
trapverhoogd
Voorbeeld:de toonladder van Do groot
→ een kleine terts lager dan Do is La (do → si → la = 1 + ½ toon)
→ de kleine tertstoonladder van Do groot is dus La klein.Do groot en La klein noemen we dan ook parallelle toonladders.De grote tertstoonladder en de kleine tertstoonladder hebben dezelfde voortekening.
In onze Westerse muziek gebruiken we vnl. de melodische kleine tertstoonladder (dus metde 6
de en 7
de trap verhoogd).
Opmerking : in dalende lijn wordt ook vaak de natuurlijke kleine tertstoonladder gebruikt.
Bij de grote tertstoonladder liggen de halve tonentussen trap III en IV en tussen trap VII en VIII
Bij de (natuurlijke) kleine tertstoonladder liggen de halve tonentussen trap II en III en tussen trap V en VI
Dit betekent dat:
• de (grond)-drieklank van een grote tertstoonladder altijd een grote drieklank is
• de (grond)-drieklank van een kleine tertstoonladder altijd een kleine drieklank is
Hoe klinkt een tertstoonladder
Toonladder Klinkt als...
grote tertstoonladder van neutraal tot opgewekt, vrolijk
natuurlijke kleine tertstoonladder oude kerkmuziek
harmonische kleine tertstoonladder oosters
melodische kleine tertstoonladder romantisch, winters
Voorbeelden van tertstoonladders:
1. De toonladder van Do – groot (drieklank van de grondtonen = do – mi – sol)
2. De toonladder van La – klein (is de kleine tertstoonladder van Do – groot)(drieklank van de grondtonen = la – do – mi)
De natuurlijke kleine tertstoonladder van la-klein
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 16/28
AMV volwassenen Pg. 15
De harmonische kleine tertstoonladder van la-klein (VII verhoogd)
De melodische kleine tertstoonladder van la-klein (VI en VII verhoogd)
3. De toonladder van Fa – groot (drieklank van de grondtonen = fa – la – do)
4. De toonladder van Re – klein (is de kleine tertstoonladder van Fa – groot)(drieklank van de grondtonen = re – fa – la)
De natuurlijke kleine tertstoonladder van re-klein
Vinden van de toonaard van een muziekstukHoe vindt men de toonaard (tertstoonladder) van een muziekstuk → dit is gebaseerd op devoortekening (de mollen of kruisen aan de sleutel).
1. Zoek eerst de grote tertstoonladder
• Leer de volgorde van de kruisen de mollen
→ fa – do – sol – re – la – mi – si
→ si – mi – la – re – sol – do – fa (omgekeerde volgorde van de kruisen)
• Als er geen voortekening is
→ De toonladder van Do - groot • Als er 1 aan de sleutel staat (= si-mol)
→ De toonladder van Fa - groot
• Als er kruisen aan de sleutel staan
→ neem de laatste kruis en verhoog met een halve toon(= dan krijg je de tonica van de grote tertstoonladder)
• Als er mollen aan de sleutel staan
→ neem de voorlaatste mol(= dan krijg je de tonica van de grote tertstoonladder)
2. Bepaal of het de grote of de kleine tertstoonladder isDe grote tertstoonladder en de kleine tertstoonladder hebben immers dezelfde
voortekening.De kleine tertstoonladder is een kleine terts lager dan de grote.Om te weten in welke toonaard een muziekstuk is geschreven, zijn er 2 manieren:
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 17/28
AMV volwassenen Pg. 16
• Gevoelsmatig
Klinkt het stuk eerder vrolijk → grote tertstoonladder
Klinkt het stuk eerder triestig → kleine tertstoonladder• Op basis van de toontrap
Je kijkt naar de laatste noot en dit geeft meestal aan in welke toonaard het stukgeschreven is.
55 % van de muziekstukken eindigt op de tonica
35 % van de muziekstukken eindigt op de dominant5 % van de muziekstukken eindigt op de mediant5 % van de muziekstukken eindigt op een andere noot
Voorbeelden
• 3 kruisen in de voortekening (fa – do – sol)
→ verhoog laatste kruis met een halve toon: Sol + halve toon = La
→ muziekstuk staat dus in La – groot of in Fa - klein (1,5 toon lager dan La)
• 3 mollen in de voortekening (si – mi – la)
→ neem de voorlaatste mol = Mi
→ muziekstuk staat dus in Mi – groot of in Do - klein (1,5 toon lager dan Mi )
Schematisch Overzicht
Voortekening 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5
Grotetertstoonladder ... Re La Mi Si Fa Do Sol Re La Mi Si ...
Kleinetertstoonladder si fa do sol re la mi si fa do sol
De tertstoonladders volledig uitgewerkt
Geen voortekening(= geen kruisen of mollen aan de sleutel)
Voortekening Toonaard voor de grotetertstoonladder
Toonaard voor de kleinetertstoonladder (= kleine terts lager dan de grote)
Do - groot la - klein
Kruisen aan de sleutel
Hoe: neem de laatste kruis en verhoog deze met een halve toon → dit geeft je de grotetertstoonladder.Om de kleine tertstoonladder te vinden, verlaag je dan met een kleine terts
Voortekening Toonaard voor de grotetertstoonladder
Toonaard voor de kleinetertstoonladder(= kleine terts lager dan de grote)
Sol – groot
(=Fa # + halve toon)
mi – klein
(=1,5 toon lager dan Sol)
Re – groot
(=Do # + halve toon)
si – klein
(=1,5 toon lager dan Re)
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 18/28
AMV volwassenen Pg. 17
La – groot
(=Sol # + halve toon)
fa# - klein
(=1,5 toon lager dan La)
Mi – groot
(=Re # + halve toon)
do# - klein
(=1,5 toon lager dan Mi)
Si – groot
(=La # + halve toon)
sol# - klein
(=1,5 toon lager dan Si)
Fa# – groot
(=Mi #+ halve toon)Opgelet: mi # is reeds = fa en daar dan nogeen halve toon bij is fa #
re# - klein
(=1,5 toon lager dan Fa#)
Do# – groot
(=Si # + halve toon)Opgelet: si # is reeds = do en daar dan nogeen halve toon bij is do #
la# - klein
(=1,5 toon lager dan Do#l)
Mollen aan de sleutel
Hoe: neem de voorlaatste mol → dit geeft je de grote tertstoonladder.Om de kleine tertstoonladder te vinden, verlaag je dan met een kleine terts.
Voortekening Toonaard voor de grotetertstoonladder
Toonaard voor de kleinetertstoonladder (= kleine terts lager dan de grote)
Fa – groot
Dit is een uitzondering!
re – klein
(=1,5 toon lager dan Fa)
Si-mol – groot
(=voorlaatste mol = Si-mol)
sol – klein
(=1,5 toon lager dan Si-mol)
Mi-mol – groot
(=voorlaatste mol = Mi-mol)
do - klein
(=1,5 toon lager dan Mi-mol)
La-mol – groot
(=voorlaatste mol = La-mol)
fa - klein
(=1,5 toon lager dan La-mol)
Re-mol– groot
(=voorlaatste mol = Re-mol)
si-mol - klein
(=1,5 toon lager dan Re-mol)Opgelet: van Re-mol naar Do is een halve toon,van Do naar Si is ook maar een halve toon, dusmoet men Si nogmaals aan halve toon verlagen
(=Si-mol) om een kleine terts te dalen → dus Si-mol klein
Sol-mol – groot
(=voorlaatste mol = Sol-mol)
mi-mol - klein
(=1,5 toon lager dan Sol-mol)Opgelet: van Sol-mol naar Fa is een halve toon,van Fa naar Mi is ook maar een halve toon, dusmoet men Mi nogmaals aan halve toon verlagen
(=Mi-mol) om een kleine terts te dalen → dusMi-mol klein
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 19/28
AMV volwassenen Pg. 18
Do-mol – groot
(=voorlaatste mol = Do-mol)
la-mol - klein
(=1,5 toon lager dan do-mol)
De diatonische modiSommige muziekstukken respecteren de logica van de grote en kleine tertstoonladders NIET.Als je dit tegenkomt, kan je de toonaard afleiden volgens de plaats waar de halve tonen staan:
modus plaat van de halve tonen
1 ionische tussen III en IV en tussen VII en VIII (octaafnoot)
2 dorische tussen II en III en tussen VI en VII
3 frygische tussen I en II en tussen V en VI
4 lydische tussen IV en V en tussen VII en VIII (octaafnoot)
5 mixo-lydische tussen III en IV en tussen VI en VII
6 eolische tussen II en III en tussen V en VI
7 lokrische tussen I en II en tussen IV en V
Voorbeeld:
Geen voortekening → dus dit is normaal gezien Do-groot of la-klein.Maar...
1. Bij de grote tertstoonladder liggen de halve tonentussen trap III en IV en tussen trap VII en VIII
→ Dit is hier niet het geval.2. Bij de (natuurlijke) kleine tertstoonladder liggen de halve tonen
tussen trap II en III en tussen trap V en VI
→ Dit is hier niet het geval.3. Bij de harmonische wordt de 7
de trap verhoogd (= alleen de sol)
Bij de melodische wordt de 6de
en de 7de
trap verhoogd (= de fa en de sol)
→ Dit is hier niet het geval want alleen de 6de
trap is verhoogd.4. Dus is het een diatonische modus
Welke → de halve tonen liggen tussen II en III en tussen VI en VII
→ de toonaard is la dorisch (we spreken niet van groot of klein)
Voorbeeld 2:
Mi -groot of do-klein
Alleen de 6de
toon is verhoogd → do dorisch
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 20/28
AMV volwassenen Pg. 19
Akkoorden
Het akkoordEen akkoord is een opeenstapeling van tertsen.(een drieklank is dus een akkoord).
Voorbeelden
• akkoord gebouwd op do in Do-groot → do - mi - sol• akkoord gebouwd op la in la-klein → la - do - mi
• akkoord gebouwd op la in La-groot → la - do - mi (!! 3 kruisen aan de sleutel)
De volgorde van de noten in een akkoord heeft geen belang, maar het krijgt wel een specialeaanduiding (notatie):Voorbeeld van verschillende basisakkoorden van Do groot
Basisakkoord van Do groot
do - mi - sol → = de gondligging = kwint akkoord
Bij de grondligging zijn er de volgende toonafstanden:• do - mi = terts
• do - sol = kwintVandaar dat dit akkoord ook genoteerd wordt als Do3
5 of nog Do
5
letterbenaming → C5 of c
5 (het akkoord krijgt steeds de benaming van de noot
waarop het is gebaseerd)
mi - sol - do → = de eerste omkering = sixt akkoord
Bij de eerste omkering zijn er de volgende toonafstanden:
• mi - sol = terts
• mi - do = sixtVandaar dat dit akkoord ook genoteerd wordt als Mi3
6 of nog Mi
6
letterbenaming→
E
6
of e
6
sol - do - mi → = de tweede omkering = kwart-sixt akkoord
Bij de tweede omkering zijn er de volgende toonafstanden:
• sol - do = kwart
• sol - mi = sixtVandaar dat dit akkoord ook genoteerd wordt als Sol4
6
letterbenaming → G46 of g4
6
Hetzelfde kan je toepassen voor de akkoorden van de andere toonladders.Voorbeelden
• Re groot → twee kruisen aan de sleutel (fa en do )
basisakkoord = re - fa - la
o grondligging = re - fa - la
→ Re35 of nog D
5
→ re - fa is een terts ; re - la is een kwint
o eerste omkering = fa - la - re
→ Fa 36 of nog Fis
6
→ fa - la is een terts ; fa - re is een sixt
o tweede omkering = la - re - fa
→ La4
6
of nog A4
6
→ la - re is een kwart ; la - fa is een sixt
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 21/28
AMV volwassenen Pg. 20
• Fa klein → drie kruisen aan de sleutel (fa , do en sol )
basisakkoord = fa - la - do
o grondligging = fa - la - do
→ Fa 35 of nog Fis
5
o eerste omkering = la - do - fa
→ La36 of nog A6
o tweede omkering = do - fa - la
→ Do 46 of nog Cis4
6
• C5 → do - mi - sol (do met terts en kwint)
C6 → do - mi - la (do met terts en sixt)
C46 → do - fa - la (do met kwart en sixt)
Akkoorden van een toonladderDe akkoorden van tertstoonladder worden gebouwd op de volgende trappen:
• trap I → tonica + de eerste en tweede omkering
• trap IV → subdominant + de eerste en tweede omkering
• trap V → dominant + de eerste en tweede omkering
VoorbeeldDe akkoorden voor een muziekstuk in Do-groot zijn:
• do - mi - sol gebouwd op de tonica van Do-groot (do)+ de eerste en twee omkering
• fa - la - do gebouwd op de subdominant van Do-groot (fa)+ de eerste en twee omkering
• sol - si - re gebouwd op de dominant van Do-groot (sol)+ de eerste en twee omkering
De akkoorden voor een muziekstuk in Re-groot zijn:
• re - fa - la gebouwd op de tonica van Re-groot (re)+ de eerste en twee omkering
• sol - si - re gebouwd op de subdominant van Re-groot (sol)+ de eerste en twee omkering
• la - do - mi gebouwd op de dominant van Re-groot (la)
+ de eerste en twee omkering
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 22/28
AMV volwassenen Pg. 21
Analyse van een muziekstuk
De opbouwEen muziekstuk is meestal opgebouwd uit delen van 4 maten of een veelvoud ervan (heel vaak 8maten).Ieder deel kan dan nog eens opgedeeld worden in stukken die sterk op elkaar gelijken.Een veel voorkomende opbouw is:
• A – B – A (en variaties daarop)• A – B – C – A (en variaties daarop)
Voorbeeldenles 1 uit oefenboek Roland Smeets
A (deel met 8 maten) B (deel met 8 maten) A (deel met 8 maten)a a’ b b’ a a”
4 maten 4 matenmet een
variatie opa
4 maten 4 matenmet een
variatie opb
4 maten 4 matenmet een 2
de
variatie opa
les 3 uit oefenboek Roland Smeets
A(deel met 8 maten)
B(deel met 8 maten)
A(deel met 8 maten)
a a3 b b’ a’ a’
3
Coda
4 maten 4 mateneen terts
hoger dana
4 maten 4 matenmet een
variatie opb
4 matenmet een
variatie opa
4 mateneen terts
hoger dana’
5 maten coda(= afsluiter)
les 4 uit oefenboek Roland Smeets
A(deel met 4 maten)
B C(deel met 4 maten + coda)
A(deel met 4 maten + coda)
a a’ b c c’ + coda a a’ + coda2 maten 2 maten
met eenvariatie op
a
2 maten 2 maten meteen variatie op
c+ 1 maat coda
2 maten 2 maten meteen variatie op a+ 2 maten coda
Andere elementen in de analyse van een muziekstukAndere aandachtspunten in de analyse van een muziekstuk zijn:
• Bepalen van de toonaard• Bepalen van de modulaties
• Vinden van sequensen
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 23/28
AMV volwassenen Pg. 22
Moduleren
Moduleren = van toonaard veranderen in een muziekstuk.
Een muziekstuk begint en eindigt steeds in de toonaard waarin het is geschreven. Maar"onderweg" kan het tijdelijk van toonaard veranderen.Hoe kunnen we moduleren? We vertrekken hiervoor van ons schematisch overzicht:
Voortekening 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5
Grotetertstoonladder ... Re La Mi Si Fa Do Sol Re La Mi Si ...
Kleinetertstoonladder si fa do sol re la mi si fa do sol
De gebruikelijke modulaties zijn:
• de parallelle toonladder (dus de bijhorende kleine of grote tertstoonladder)
• een kruis of mol toevoegenen de parallelle toonladder (dus de bijhorende kleine of grote tertstoonladder)
• de laatste kruis of mol wegnemen
en de parallelle toonladder (dus de bijhorende kleine of grote tertstoonladder)
Voorbeeld 1
Muziekstuk in Re-groot (2 ) → de modulaties zijn:
• si-klein de kleine tertstoonladder van Re-groot
• La-groot 1 kruis toevoegen
fa -klein en de bijhorende kleine tertstoonladder• Sol-groot 1 kruis wegnemen
1 2 3
Groot Sol-groot ←←←← Re-groot →→→→ La-groot
↓↓↓↓ ↓↓↓↓ ↓↓↓↓
klein mi-klein ←←←← si-klein →→→→ fa -klein
(harmonisch) + re + la + mi
(melodisch) + do en re + sol en la + re en mi
Voorbeeld 2
Muziekstuk in Fa-groot (1 ) → de modulaties zijn:
• re-klein de kleine tertstoonladder van Re-groot
•Si -groot 1 mol toevoegensol-klein en de bijhorende kleine tertstoonladder
• Do-groot 1 mol wegnemenla-klein en de bijhorende kleine tertstoonladder
2 1
Groot Si -groot ←←←← Fa-groot →→→→ Do-groot
↓↓↓↓ ↓↓↓↓ ↓↓↓↓
klein sol-klein ←←←← re-klein →→→→ la-klein
(harmonisch) + fa + do + sol
(melodisch) + mi en fa + si en do + fa en sol
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 24/28
AMV volwassenen Pg. 23
Tussen "naastliggende" toonaarden zijn er gemeenschappelijke akkoorden. Dit maakt heteenvoudig om vloeiend van de ene toonaard naar de andere te overgaan.
VoorbeeldDo-groot heeft de volgende akkoorden:
• do - mi - sol (gebouwd op de tonica)
• fa - la - do (gebouwd op de subdominant)
• sol - si - re (gebouwd op de dominant)Sol-groot heeft de volgende akkoorden:
• sol - si - re (gebouwd op de tonica)
• do - mi - sol (gebouwd op de subdominant)
• re - fa - la (gebouwd op de dominant)
Deze beide toonaarden hebben dus "do-mi-sol" en "sol-si-re" gemeenschappelijk alsakkoord.
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 25/28
AMV volwassenen Pg. 24
Transponeren
Transponeren is een muziekstuk in een nieuwe toonsoort herschrijven.Transponeren komt er in feite op neer dat iedere noot van de originele muziekstuk met hetzelfdeaantal (halve) tonen wordt verhoogd of verlaagd. Maar ook de toonaard moet men aanpassen
Men kan op 2 manieren transponeren:
• Het muziekstuk herschrijven → geschreven transpositie = men behoudt dezelfdesleutel, maar men herschrijft alle noten en past de toonaard aan.
• Het muziek op zicht aanpassen → dit gebeurt door een andere sleutel te denken voorhet muziekstuk. De noten blijven, maar doordar er een andere sleutel staat krijgen denoten een andere betekenis.Ook hier moet nog altijd de toonaard aangepast worden.
Concreet voorbeeld wanneer dit nodig is:
1. Een saxofoon staat gestemd in si en moet de partituur overnemen van een dwarsfluit(gestemd in do).
2. de saxofoon moet dus alles 1 toon hoger spelen om dezelfde toon te laten klinken
(van si naar do is 1 toon)
Hoe transponeren:1. De toonaard veranderen (voortekening veranderen).
De toonaard moet aangepast worden om de toonafstanden te respecteren.2. Alle noten herschrijven.3. De wijzigingstekens aanbrengen op basis van de nieuwe voortekening.
Een muziekstuk in Do-groot, één toon hoger schrijven, gebeurt dan als volgt:
1. De toonaard aanpassen Do-groot + 1 toon → Re-groot
Re-groot heeft 2 kruisen aan de sleutel (fa en do )2. Alle noten worden 1 toon hoger geschreven:
do wordt re, re wordt mi, mi wordt fa enz...(op basis van de nieuwe voortekening)
3. Wijzigingstekens doorvoeren:
do wordt een reenz...
Een muziekstuk in Do-groot, twee tonen lager schrijven:
1. De toonaard aanpassen Do-groot - 2 tonen → La -groot
La -groot heeft 4 mollen aan de sleutel (si , mi , la en re )2. Alle noten worden 2 tonen lager geschreven:
do wordt la , re wordt si , mi wordt do enz...(op basis van de nieuwe voortekening)
3. Men moet rekening houden met de noten met een wijzigingsteken:
do wordt een la (want met de nieuwe voortekening hebben we anders la )
sol wordt een mi (want met de nieuwe voortekening hebben we anders mi )
la wordt een faenz...
Muziekstuk in Do-groot
2 tonen lager getransponeerd
(in La -groot)
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 26/28
AMV volwassenen Pg. 25
Speciale muziektermen
De opmaat
Een opmaat is de noot (of noten) die gespeeld wordt vóór de eerste volledige maat aan het beginvan een muziekstuk.
De opmaat is meestal de dominant van de toonaard (toonladder).
De eerste tel van de eerste volledige maat is dan meestal de tonica
Voorbeeld in Do-groot
• opmaat → sol
eerste tel → do
De diatonische halve toon
De diatonische halve toon is een halve toon tussen twee notenmet een verschillende naam.
Voorbeeld:mi – fa
si – do
sol – la
De chromatische halve toon
De chromatische halve toon is een halve toon tussen tweenoten met dezelfde naam.
Voorbeeld:
sol – sol
do – do
De syncope
De basis van een syncope is het volgende ritme
kort – lang – kort
In een syncope wordt de klemtoon gelegd op de tweede noot!
(bij andere ritmes wordt de klemtoon steeds gelegd op de
eerste noot)
Voorbeelden:
• achtste – vierde – achtste
• zestiende – achtste - zestiende
Er bestaan verschillende varianten op de syncope zoals
• achtste – vierde – zestiende+zestiende(laatste achtste noot wordt gesplitst in 2 zestienden)
• achtste – vierde – achtste rust(laatste achtste noot wordt vervangen door een rust)
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 27/28
AMV volwassenen Pg. 26
De sequens
Een sequens is een figuur (melodie of ritme) die een aantalkeren terugkomt.
(bij het schrijven van sequensen → geen rekening houden metde voortekening, wel met wijzigingstekens)
De triool
Een triool is een figuur van muzieknoten waarbij de nootduurvan twee noten in drie gelijke delen wordt verdeeld.
Of nog... een triool zijn 3 gelijke noten die samen even langduren als 2 noten.
Of nog ... verhouding 3:2
Drie achtste noten die sameneven lang duren als 2 achtste noten
Drie zestiende noten diesamen even lang duren als 2zestiende noten
De duool
Een duool is een figuur van muzieknoten waarbij de nootduurvan drie noten in twee gelijke delen wordt verdeeld.
Of nog... een duool zijn 2 gelijke noten die samen even lang
duren als 3 noten.Of nog ... verhouding 2:3
Dus een duool van 2 achtste noten duurt even lang als 2gepunteerde achtste noten
Twee achtste noten diesamen even lang duren als 3 achtste
noten
is hetzelfde als
De kwartool
Een kwartool is een figuur van muzieknoten waarbij denootduur van drie noten in vier gelijke delen wordt verdeeld.
Of nog... een kwartool zijn 4 gelijke noten die samen evenlang duren als 3 noten.
Of nog ... verhouding 4:3
Vier achtste noten diesamen even lang duren als 3 achtstenoten
De kwintool
Een kwintool is een figuur van muzieknoten waarbij denootduur van vier noten in vijf gelijke delen wordt verdeeld.
Of nog... een kwintool zijn 5 gelijke noten die samen even langduren als 4 noten.
Of nog ... verhouding 5:4
Vijf achtste noten die
samen even lang duren als 4 achtstenoten
7/25/2019 AMV Cursus
http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 28/28
Een enharmonie
Een enharmonie zijn 2 noten met een verschillende naam, maar die dezelfde toonhoogte hebben
Voorbeelden:
• sol = fa
• la = si
• mi = fa
• si = do
Een picardische terts
Een picardische terts is de grote terts in het slotakkoord van een muziekstuk dat verder in eenmineurtoonsoort staat.
Voorbeeld
• muziekstuk in re-klein heeft als basisakkoord re - fa - la = kleine drieklank
→ als slotakkoord wordt dan een akkoord van Re-groot gebruikt (re - fa - la) = grotedrieklank
Dit wordt gedaan om een contrast te maken met de rest van het muziekstuk, om een gevoel van"happy end" te creëren.
Als het muziekstuk al in een grote tertstoonladder is geschreven, dan wordt de voorlaatste maat(of maten) in klein geschreven zodat men terug het effect krijgt van de picardische terts in hetslotakkoord.
Voorbeeld
• een muziekstuk staat geschreven in La-groot (3 kruisen: fa , do en sol )
• in de voorlaatste maat worden de kruisen hersteld → men gaat over naar la-klein
• in de laatste maat gebruikt men opnieuw een basisakkoord van La-groot= picardische terts
Een sicilienne
De volgende figuur wordt een sicilienne genoemd:
= gepunteerde achtste + zestiende + achtste
Deze figuur wordt meestal in de maat 6/8 gebruikt.