หน่�วยของสิ่�งมี ชี วต
ครู�ณั�ทอรู ปั�ญญาเน่ตน่าถ
•สิ่�งมี ชี วตท�กชีน่ดปัรูะกอบด"วย หน่�วยย�อยพื้$%น่ฐาน่ท �เรู ยกว�า cell
องค'ปัรูะกอบพื้$%น่ฐาน่ของเซลล'
• การูศึ+กษาผ่�าน่กล"องจุ�ลทรูรูศึน่'อเล/กตรูอน่
ท0าให"ทรูาบว�า ออรู'แกเน่ลล'(organelle)ใน่
เซลล'ปัรูะกอบด"วยอะไรูบ"าง
ว ดท�ศึน่'ศึ+กษาวธี การูเตรู ยมีท0า slide
plant animal cell
•น่�กเรู ยน่คดว�า เซลล'พื้$ชีก�บเซลล'สิ่�ตว'เหมี$อน่หรู$อต�างก�น่อย�างไรู
plant animal cell slide.flv
เซลล'เย$�อหอมีและเซลล'เย$�อบ�ข"างแก"มี
มี รู�ปัรู�างล�กษณัะอย�างไรู • เซลล'เย$�อหอมี • เซลล'เย$�อบ�ข"างแก"มี
• มี รู�ปัรู�างค�อน่ข"างกลมี ผ่น่�งบางกว�า
• มี รู�ปัรู�างเปั5น่สิ่ �เหล �ยมี ผ่น่�งหน่า
เซลล'สิ่�ตว'
เซลล'พื้$ชี
องค'ปัรูะกอบพื้$%น่ฐาน่ของเซลล'•เย$�อห�"มีเซลล' cell membrane
•น่วเคล ยสิ่ nucleus •ไซโทพื้ลาซ+มี (cytoplasm) รู�างแหเอน่โดพื้ลาซ+มี endoplasmic reticulum กอลจุคอมีเพื้ลกซ' golgi complex ไรูโบโซมี ribosome ไมีโทคอน่เดรู ย mitochondria
เย$�อห�"มีเซลล' (cellmembrane)•หน่าเพื้ ยงปัรูะมีาณั 7 น่าโน่เมีตรู
•ปัรูะกอบด"วย phospholipid bilayer• - polar head hydrophilic• - nonpolar tail hydrophobic•fluid mosaic model• selective permeablemembrane
protein
Phospholipid bilayer
hydrophobic
hydrophilic
หน่าเพื้ ยงปัรูะมีาณั 7 น่าโน่เมีตรู
selective permeable membrane
fluid mosaic model
น่วเคล ยสิ่ (nucleus)•น่วเคล ยสิ่เปั5น่โครูงสิ่รู"างท �อย��ตรูง
กลางของเซลล' •เปั5น่ศึ�น่ย'กลางควบค�มีการูท0างาน่
ของเซลล'
น่วเคล ยสิ่เปั5น่สิ่�วน่สิ่0าค�ญของท�กเซลล'•Prokary
ote •พื้วกท �ไมี�มี เย$�อห�"มีน่วเคล ยสิ่
•Eukaryote
•พื้วกท �มี เย$�อห�"มีน่วเคล ยสิ่
•ยกเว"น่เซลล'เมี/ดเล$อดแดงของสิ่�ตว'เล %ยงล�กด"วยน่มี ซ+�งเมี$�อเซลล'เจุรูญเต/มีท �จุะไมี�มี น่วเคล ยสิ่
ชี�วยให"มี โมีเลก�ลของฮี โมีโกลบน่มีากย�งข+%น่ เพื้�มีพื้$%น่ท �ผ่วใน่การูรู�บแก9สิ่ออกซเจุน่
ไซโทพื้ลาซ+มี (cytoplasm)
•เปั5น่สิ่ารูท �อย��ภายใน่เซลล'รูอบๆ น่วเคล ยสิ่
รู�างแหเอน่โดพื้ลาซ+มี (endoplasmic
reticulum : ER)มี ล�กษณัะเปั5น่เย$�อบางๆ สิ่องชี�%น่เหมี$อน่เปั5น่ท�อแบน่ใหญ�เรู ยงทบไปัทบมีา มี รู�เปั5น่ทางตดต�อก�น่เอง และเชี$�อมีก�บเย$�อห�"มีน่วเคล ยสิ่ มี 2 ชีน่ด ค$อ
RERSE
R
1. rough endoplasmic
reticulum : RER•ชีน่ดน่ %มี ไรูโบโซมีเกาะตดท �ผ่ว ท0าหน่"าท �สิ่�งเครูาะห'โปัรูต น่สิ่�งออกไปัน่อกเซลล'ผ่�าน่กอลไจุคอมีเพื้ลกซ'ไปัย�งสิ่�วน่อ$�น่ของรู�างกาย
2. smooth endoplasmic
reticulum : SER•ชีน่ดน่ %ไมี�มี ไรูโบโซมีเกาะท �ผ่ว ท0าหน่"าท �สิ่รู"างไขมี�น่พื้วก สิ่เตอรูอยด' (steroid) เชี�น่ ฮีอรู'โมีน่เพื้ศึ คอเลสิ่เทอรูอล
กอลจุคอมีเพื้ลกซ' (golgi complex)•ปัรูะกอบด"วยสิ่�วน่ท �เปั5น่ถ�งแบน่ๆ คล"ายจุาน่ เรู ยงซ"อน่ก�น่เปั5น่ชี�%น่ๆ หลายชี�%น่
•สิ่รู"างคารู'โบไฮีเดรูตท �รูวมีก�บโปัรูต น่จุาก RER เปั5น่glycoprotein
ไรูโบโซมี (ribosome)•มี รู�ปัรู�างเปั5น่ก"อน่ขน่าดเล/กมีาก
ปัรูะกอบด"วยโปัรูต น่ และ ribonucleic acid (RNA)
•เปั5น่แหล�งสิ่รู"างโปัรูต น่ เพื้$�อใชี"เปั5น่องค'ปัรูะกอบของเย$�อห�"มีเซลล'
ไมีโทคอน่เดรู ย (mitochondria)•มี ล�กษณัะยาวรู และย$ดหย��น่ได" ปัรูะกอบด"วยเย$�อสิ่องชี�%น่
•ท0าหน่"าท �สิ่รู"างหรู$อเปัล �ยน่พื้ล�งงาน่จุากอาหารูอ$�น่ให"เปั5น่ ATP ( Adenosine Tri Phosphate)
โครูงสิ่รู"างท �พื้บเฉพื้าะใน่เซลล'พื้$ชี
•ผ่น่�งเซลล' cell wall•แวควโอล vacuole•คลอโรูพื้ลาสิ่ต' chloroplast
ผ่น่�งเซลล' (Cell wall)•สิ่ารูท �เปั5น่โครูงสิ่รู"างหล�กค$อ
cellulose ท0าให"พื้$ชีสิ่ามีารูถคงรู�ปัรู�าง และมี การูเจุรูญใน่แน่วต�%งสิ่วน่ทางก�บแรูงโน่"มีถ�วงของโลกได"
•ย�งมี cutin suberin pectin lignin แทรูกปัน่อย��
แวควโอล (vacuole)
มี ล�กษณัะเปั5น่ถ�ง มี เย$�อเล$อกผ่�าน่ห�"มี แบ�งเปั5น่ 3 ชีน่ด ได"แก�
1. sap vacuole•ท0าหน่"าท �สิ่ะสิ่มีสิ่ารูละลายต�างๆ
รูวมีท�%งกล�น่ของพื้$ชี
2.contractile vacuole•ท0าหน่"าท �รู�กษาสิ่มีด�ลของน่0%าและ
เก/บของเสิ่ ย
พื้ารูามี เซ ยมี
ย�กล น่า
3.food vacuole•ท0าหน่"าท �ย�อยอาหารูภายใน่
เซลล'
คลอโรูพื้ลาสิ่ต' (chloroplast) เปั5น่พื้ลาสิ่ทดท �มี สิ่ เข ยว เน่$�องจุากมี สิ่ารูพื้วก chlorophyll บรูรูจุ�ภายใน่ ใชี"ใน่กรูะบวน่การูสิ่�งเครูาะห'ด"วยแสิ่ง
โครูงสิ่รู"างท �พื้บเฉพื้าะใน่เซลล'สิ่�ตว'
•สิ่ารูเคล$อบพื้วกไกลโคโปัรูต น่ glycoprotein
•ไลโซโซมี lysosome•เซน่ทรูโอล centriole
สิ่ารูเคล$อบพื้วก glycoprotein•คารู'โบไฮีเดรูตจุาก golgi
complex + โปัรูต น่จุาก ribosome = glycoprotein
ไลโซโซมี (lysosome)•คล"ายถ�งเล/กๆ หรู$อ vesicle
สิ่รู"างจุาก golgi complex มี เย$�อห�"มีชี�%น่เด ยว
•ย�อยเชี$%อโรูคต�างๆ ท �เปั5น่สิ่�งแปัลกปัลอมีท �เข"าสิ่��เซลล'
เซน่ทรูโอล (centriole) •จุะมี เซน่ทรูโอล 2 อ�น่ วางใน่
แน่วต�%งฉากซ+�งก�น่และก�น่ แต�ละอ�น่ปัรูะกอบด"วย microtubule เรู ยงก�น่เปั5น่กล��มีวงกลมี 9 กล��มี
microtubule
•ท0าหน่"าท �สิ่รู"าง spindle fiber ซ+�งท0าหน่"าท �ควบค�มีการูเคล$�อน่ท �ของโครูโมีโซมีใน่ขณัะ เซลล'แบ�งต�ว
spindle fiber
centriole
•ท0าหน่"าท �เปั5น่สิ่�วน่ท �เปั5น่ฐาน่ (basal body ) ของซ เล ยและแฟลกเจุลลา
cilia
flagella
•ปัรูศึน่าอ�กษรูไขว" crossword cell
การูใชี"กล"องจุ�ลทรูรูศึน่'
การูใชี"กล"องจุ�ลทรูรูศึน่'
อ�ปักรูณั'บรูเวณัหน่"าห"อง•น่0%ากล��น่ก�บหลอด
หยด•สิ่ารูละลายกล�โคสิ่
ก�บหลอดหยด•ว�าน่กาบหอย•ทชีชี�มี"วน่
แต�ละกล��มี•กล"องจุ�ลทรูรูศึน่'•ชี�ดกรูรูไกรูเล/ก•กรูะจุกสิ่ไลด'
ก�บ cover glass
การูใชี"กล"องจุ�ลทรูรูศึน่'
•มี$อหน่+�งจุ�บท �แขน่กล"อง อ กมี$อหน่+�งชี"อน่ก"น่เครู$�องไว"
•ปัรู�บให"เลน่สิ่'อย��ท �ก0าล�งขยายต0�าสิ่�ด
•ให"เลน่สิ่'อย��ท �ก0าล�งขยายต0�าสิ่�ด
•หากไมี�ใชี"ให"ปั>ดไฟกล"อง เพื้$�อปั?องก�น่ไมี�ให"หลอดขาดไว
สิ่วตซ'
การูท0าสิ่ไลด'• เชี/ดกรูะจุกสิ่ไลด'ให"แห"งและสิ่ะอาดด"วย
ทชีชี�
• อาจุหยดน่0%ารูอไว"
• น่0าว�าน่กาบหอย ห�กด"าน่สิ่ เข ยวออกแล"วลอกเอาสิ่ มี�วงมีาสิ่�อง
• อาจุใชี"กรูรูไกรูต�ดสิ่�วน่ท �ลอกสิ่�วน่ท �บางพื้อสิ่�องเห/น่
•วางเน่$%อเย$�อลงบน่กรูะจุกสิ่ไลด'อย�างรูะมี�ดรูะว�ง
น่0า cover glass มีาวางแน่วเฉ ยง 45 องศึา ก�อน่จุะปั>ดท�บ
•อาจุใชี"ทชีชี�ซ�บน่0%าสิ่�วน่เกน่ท �เลอะออกมีาได"
การูสิ่�องด�กรูะจุกสิ่ไลด'• วางกรูะจุกสิ่ไลด'ด"วยความีรูะมี�ดรูะว�ง
ด+งต�วหน่ บออกก�อน่วางกรูะจุกสิ่ไลด'
เล$�อน่แท�น่วางสิ่ไลด'ให"สิ่�งจุน่สิ่�ด แล"วค�อยปัรู�บลดต0�าลง ตอน่หาต0าแหน่�งภาพื้
สิ่�องหาต0าแหน่�งเซลล'ด"วยการูขย�บปั�@มีปัรู�บภาพื้ละเอ ยดและ
เล$�อน่แท�น่ซ"ายขวา
• เมี$�อเห/น่ต0าแหน่�งภาพื้แล"วให" เปัล �ยน่ก0าล�งขยายเปั5น่ 100 เท�า
• รูะว�งอย�าให"เลน่สิ่'กรูะทบกรูะจุกสิ่ไลด' ห"ามีเปัล �ยน่เลน่สิ่'รูะหว�างตาสิ่�อง
ค�อยปัรู�บปั�@มีปัรู�บภาพื้ละเอ ยดตรูงสิ่�วน่น่ %
สิ่�องเล$อกเซลล'ท �ชี�ดด"วยการูขย�บปั�@มีปัรู�บภาพื้ละเอ ยดและเล$�อน่
แท�น่ซ"ายขวา
เมี$�อเห/น่ต0าแหน่�งภาพื้แล"ว ให"เปัล �ยน่ก0าล�งขยายเปั5น่ 400 เท�า
ห"ามีเปัล �ยน่เลน่สิ่'รูะหว�างตาสิ่�อง
รูะว�งอย�าให"เลน่สิ่'กรูะทบกรูะจุกสิ่ไลด'
ปัรู�บไฟให"สิ่ว�างข+%น่ เพื้รูาะย�งซ�มีใกล"จุะมี$ดข+%น่
การูทดลองศึ+กษารู�ปัรู�างเซลพื้$ชีและเซลสิ่�ตว'
การูทดลองการูล0าเล ยงสิ่ารูผ่�าน่เซลล'
จุ�ดปัรูะสิ่งค'การูทดลอง1. เตรู ยมีสิ่ไลด'เพื้$�อศึ+กษาเปัรู ยบเท ยบรู�ปัรู�างเซลพื้$ชีและเซลสิ่�ตว'
2. เพื้$�อเปัรู ยบเท ยบสิ่ภาพื้ของเซลล'เมี$�ออย��ใน่สิ่ารูละลายท �มี ความีเข"มีข"น่ต�างก�น่ ( ตอน่ท � 1 และ ตอน่ท �2)
วธี การูทดลอง1. เตรู ยมีสิ่ไลด'เซลพื้$ชีและเซลเย$�อบ�ข"างแก"มี (ด�คลปั )
บ�น่ท+กผ่ลด"วยการูวาดภาพื้เซลพื้$ชีและเซลเย$�อบ�ข"างแก"มี ท �เห/น่ใน่กล"อง
2. สิ่�องกล"องเซลล'ว�าน่กาบหอยท �หยดน่0%ากล��น่ 3. บ�น่ท+กผ่ลด"วยการูวาดภาพื้ลงใน่ตอน่ท � 14. เซลล'ว�าน่กาบหอยสิ่ไลด'เดมี น่0ามีาหยดสิ่ารูละลายกล�โคสิ่5. สิ่�องกล"องอ กครู�%ง 6. บ�น่ท+กผ่ลด"วยการูวาดภาพื้ลงใน่ตอน่ท � 2•เก/บอ�ปักรูณั'ค$น่ กล"องใสิ่�ต�"ด�งเดมี•สิ่รู�ปัผ่ลและตอบค0าถามีท"ายการูทดลอง
สิ่�องกล"องเซลล'ว�าน่กาบหอยท �หยดน่0%ากล��น่
สิ่ไลด'เดมี น่0ามีาหยดสิ่ารูละลายกล�โคสิ่
สิ่ไลด'เดมี น่0ามีาหยดสิ่ารูละลายกล�โคสิ่ สิ่�องกล"องอ กครู�%ง
เพื้�มีเตมี•ลองน่0าสิ่ไลด'กล�บไปัหยดน่0%ากล��น่ใหมี� แล"วสิ่�งเกตการูเปัล �ยน่แปัลงท �เกดข+%น่ จุะพื้บว�า
•เซลล'กล�บมีาเต�งด�งเดมี
•อย�าล$มีบ�น่ท+กผ่ลการูทดลองหล�งสิ่�องสิ่ไลด'ท�%ง 2 ตอน่ เพื้$�อสิ่�งเกตการูเปัล �ยน่แปัลงของเซลล'
•ใครูไมี�ท0าอะไรูเลย ก�บ ใครูเปัล �ยน่เลน่สิ่'รูะหว�างตาสิ่�อง แล"วท0ากรูะจุกสิ่ไลด'แตกคาแท�น่วางสิ่ไลด'
•จุะถ$อว�า สิ่อบตกการูทดลอง
บ�น่ท+กผ่ลการูทดลอง•บ�น่ท+กผ่ลด"วยการูวาดภาพื้เซลพื้$ชีและเซลเย$�อบ�ข"างแก"มี
•บ�น่ท+กผ่ลด"วยการูวาดภาพื้ลงใน่ตอน่ท � 1 •บ�น่ท+กผ่ลด"วยการูวาดภาพื้ลงใน่ตอน่ท � 2 • ด�ว ดท�ศึน่'ผ่ลการูทดลอง เปัรู ยบเท ยบสิ่ภาพื้ของ
เซลล'เมี$�ออย��ใน่สิ่ารูละลายท �มี ความีเข"มีข"น่ต�างก�น่
• หรู$อ ภาพื้น่�ง ด�งน่ %
เซลล'เย$�อหอมีและเซลล'เย$�อบ�ข"างแก"มี
• เซลล'เย$�อหอมี • เซลล'เย$�อบ�ข"างแก"มี
• มี รู�ปัรู�างค�อน่ข"างกลมี ผ่น่�งบางกว�า
• มี รู�ปัรู�างเปั5น่สิ่ �เหล �ยมี ผ่น่�งหน่า
ตอน่ท � 1
ตอน่ท � 2
การูทดลองการูล0าเล ยงสิ่ารูผ่�าน่เซลล'
จุ�ดปัรูะสิ่งค'การูทดลอง1. เตรู ยมีสิ่ไลด'เพื้$�อศึ+กษาการูล0าเล ยงสิ่ารูผ่�าน่เข"า-ออกเซลล'
2. เพื้$�อเปัรู ยบเท ยบสิ่ภาพื้ของเซลล'เมี$�ออย��ใน่สิ่ารูละลายท �มี ความีเข"มีข"น่ต�างก�น่
ตอน่ท � 1
ตอน่ท � 2
ตอน่ท � 1 เปัรู ยบเท ยบก�บ ตอน่ท � 2
อาจุสิ่รู�ปัว�า...
1.สิ่ารูละลายท �เปั5น่สิ่ภาพื้แวดล"อมีรูอบเซลล' มี ผ่ลท0าให"มี การูล0าเล ยงสิ่ารูเข"า-ออกเซลล'ผ่�าน่บรูเวณัเย$�อห�"มีเซลล'
ต�อ
อาจุสิ่รู�ปัว�า...2.ใน่สิ่ภาพื้แวดล"อมีท �มี ความีเข"มีข"น่ของสิ่ารูละลายสิ่�ง จุะท0าให"น่0%าใน่เซลล'เคล$�อน่ท �ออกมีาผ่�าน่บรูเวณัเย$�อห�"มีเซลล' เซลล'จุ+งเห �ยว
ต�อ
การูแพื้รู� (diffusion)
ภาพื้การูหยดสิ่ารูลงไปัใน่แก"วท �มี น่0%าบรูรูจุ�อย��
หากต�%งแก"วน่ %ท%งไว"ต�อไปัจุะเกดอะไรูข+%น่
diffusion.flv
หากต�%งแก"วน่ %ท%งไว"ต�อไปัจุะเกดอะไรูข+%น่
เมี$�อต�%งท%งไว"ต�อไปั สิ่ารูละลายใน่แก"วจุะมี สิ่ เด ยวก�น่ท��วท�%งแก"ว
เหต�ใดจุ+งเปั5น่เชี�น่น่�%น่
•เพื้รูาะ อน่�ภาคของสิ่ารูต�างๆ มี พื้ล�งงาน่จุลน่'ใน่ต�วเอง จุ+งมี การูเคล$�อน่ท � ท0าให"อน่�ภาคของสิ่ารูน่�%น่กรูะทบก�น่
การูกรูะทบก�น่ของอน่�ภาคสิ่ารูเปั5น่บรูเวณักว"าง ออกท�กทศึท�กทาง ค$อ การูแพื้รู�
ว ดท�ศึน่'ภาพื้จุ0าลองอธีบายการูแพื้รู�อ กครู�%งanimation diffusion.flvanimation diffusion.flv
ภาพื้การูแพื้รู�ของอน่�ภาคสิ่ารูกรูะจุายไปัจุน่ท��วภาชีน่ะ
59
หล�กการูแพื้รู�•การูแพื้รู�ของสิ่ารูมี ทศึทางการูเคล$�อน่ท �จุากบรูเวณัท �สิ่ารูมี ความีเข"มีข"น่สิ่�ง ไปัหาความีเข"มีข"น่ต0�ากว�า
หล�กการูแพื้รู�•แพื้รู�จุน่ท�กบรูเวณัมี ความีเข"มีข"น่ของสิ่ารูเท�าก�น่ เรู ยกว�า สิ่มีด�ลของการูแพื้รู�
หล�กการูแพื้รู�•แต�สิ่ารูก/ย�งเคล$�อน่ท �อย�� อ�ตรูาการูเคล$�อน่ท �ของอน่�ภาคและความีเข"มีข"น่ของสิ่ารูโดยเฉล �ยจุะเท�าก�น่ท�กบรูเวณั
•การูแพื้รู�เปั5น่กรูะบวน่การูหน่+�งท �ท0าให"เซลล'ของสิ่�งมี ชี วตได"รู�บสิ่ารูเข"าและก0าจุ�ดสิ่ารูออกจุากเซลล' เชี�น่
การูแพื้รู�ออกซเจุน่จุากถ�งลมีใน่ปัอดเข"าสิ่��หลอดเล$อดฝอยรูอบๆ ถ�งลมี
เล$อดจุากห�วใจุมีาสิ่��ปัอด เปั5น่เล$อดท �มี ออกซเจุน่ต0�า คารู'บอน่ไดออกไซด'สิ่�ง เมี$�อมีาสิ่��ถ�งลมีจุะมี การูแลกเปัล �ยน่แก9สิ่โดยออกซเจุน่ใน่ถ�งลมีจุะแพื้รู�เข"าสิ่��เสิ่"น่เล$อด ขณัะเด ยวก�น่คารู'บอน่ไดออกไซด'ใน่เสิ่"น่เล$อดจุะแพื้รู�เข"าสิ่��ถ�งลมี แล"วข�บออกทางลมีหายใจุออก
การูแพื้รู� (diffusion)•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของสิ่ารู
บรูเวณัท �สิ่ารูมี ความีเข"น่ข"น่สิ่�ง
ความีเข"มีข"น่ต0�ากว�า
•เซลล'ของสิ่�งมี ชี วตต"องการูน่0%าสิ่0าหรู�บกรูะบวน่การูต�างๆใน่เซลล'
•น่0%าผ่�าน่เข"า-ออกจุากเซลล'โดย การูแพื้รู�ผ่�าน่เย$�อห�"มีเซลล' (cell membrane)
การูออสิ่โมีซสิ่ (osmosis)
•การูแพื้รู�ของน่0%าโดยผ่�าน่เย$�อห�"มีเซลล' จุากบรูเวณัท �มี น่0%ามีากไปัสิ่��บรูเวณัท �มี น่0%าน่"อยกว�าเรู ยกว�า ออสิ่โมีซสิ่ (osmosis)
•เปั5น่ผ่ลท0าให"เซลล'เต�ง เซลล'เห �ยว
การูออสิ่โมีซสิ่ (osmosis)•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของน่0%า
บรูเวณัท �มี น่0%ามีาก
บรูเวณัท �มี น่0%าน่"อยกว�า
Osmosis.flv
ว ดท�ศึน่'ภาพื้จุ0าลองอธีบายการูออสิ่โมีซสิ่osmosis.flv
จุากการูทดลองท �ผ่�าน่มีา
•ลองน่0าสิ่ไลด'กล�บไปัหยดน่0%ากล��น่ใหมี� แล"วสิ่�งเกตการูเปัล �ยน่แปัลงท �เกดข+%น่ จุะพื้บว�า เซลล'กล�บมีาเต�งด�งเดมี
**แรูงด�น่ออสิ่โมีตก แรูงด�น่ออสิ่โมีตก (Osmotic pressure (Osmotic pressure หรู$อ หรู$อ
O.PO.P.).) แรูงด�น่ออสิ่โมีตกของสิ่ารูละลายเกดจุากแรูงด�น่ของต�วถ�กละลาย สิ่ารูละลายท �มี ความีเข"มีข"น่สิ่�งจุะมี แรูงด�น่ออสิ่โมีตกสิ่�ง (ต�วถ�กละลายมี มีาก) การูท � น่0%าแพื้รู�เข"าสิ่��เซลล'ได" สิ่ารูละลายภายใน่เซลต"องมี แรูงด�น่ออสิ่โมีตกสิ่�ง (ความีเข"มีข"น่สิ่�ง)
น่0%ากล��น่จุะมี แรูงด�น่ออสิ่โมีตกต0�าสิ่�ด เน่$�องจุากไมี�มี ต�วถ�กละลาย
ใน่กรูะบวน่การูออสิ่โมีซสิ่ น่0%าจุะแพื้รู�จุากบรูเวณัท �มี แรูงด�น่ออสิ่โมีตกต0�า(ความีเข"มีข"น่ต0�า) ไปัย�งบรูเวณัท �มี แรูงด�น่ออสิ่โมีตกสิ่�งเสิ่มีอ
****แรูงด�น่เต�ง แรูงด�น่เต�ง (Turgor (Turgor pressure pressure หรู$อ หรู$อ T.PT.P.).)
เปั5น่แรูงด�น่ของต�วท0าละลาย ออสิ่โมีซสิ่แล"วด�น่ให"ถ�งเย$�อเต�งข+%น่เกดข+%น่ภายใน่ถ�งเย$�อ
*เมี$�อสิ่ภาวะสิ่มีด�ลของการูแพื้รู�แล"ว แรูงด�น่เต�งใน่ถ�งเย$�อจุะมี ค�าสิ่�งสิ่�ด ซ+�งมี ค�าเท�าก�บแรูงด�น่ออสิ่โมีตก
(สิ่ารูละลายท �มี ความีเข"มีข"น่สิ่�งจุะมี แรูงด�น่ออสิ่โมีตกสิ่�ง)
การูท �น่0%าแพื้รู�เข"าสิ่��เซลล'ได"สิ่ารูละลายภายใน่เซลต"องมี แรูงด�น่ออสิ่โมีตกสิ่�ง ( ต�วถ�กละลายมี มีากความีเข"มีข"น่สิ่�ง ) กว�าสิ่ารูละลายภายน่อก เมี$�อมี โมีเลก�ลของน่0%าแพื้รู�เข"าไปัใน่เซลล'มีากข+%น่ก/จุะไปัเพื้�มีแรูงด�น่ภายใน่เซลล' ท0าให"เซลล'เต�งและคงรู�ปัอย��ได" เชี�น่ เน่$%อเย$�อสิ่�วน่ต�างๆ ของคน่
สิ่�ตว' ก�ง หรู$อใบพื้$ชีท �แผ่�กางอย��ได"
การูเกดออสิ่โมีซสิ่ใน่เซลล'พื้$ชี
61
ใน่สิ่ารูละลาย hypotonic solution•สิ่ารูละลายภายน่อกมี ความีเข"มี
ข"น่ต0�ากว�าสิ่ารูละลายภายใน่เซลล'
•เกดการูแพื้รู�ของน่0%าเข"าสิ่��เซลล' เซลล'จุะขยายขน่าด หรู$อ มี ปัรูมีาตรูเพื้�มีข+%น่
•แรูงด�น่เต�ง (turgor pressure)
•เซลล'เกดแรูงด�น่เต�ง เรู ยกปัรูากฏการูณั'น่ %ว�า Plasmoptysis
ใน่สิ่ารูละลาย isotonic solution•สิ่ารูละลายภายน่อกเซลล'มี ความีเข"มีข"น่เท�าก�บสิ่ารูละลายภายใน่เซลล'
•เซลล'คงสิ่ภาพื้ปักต
ใน่สิ่ารูละลาย hypertonic
solution•สิ่ารูละลายภายน่อกเซลล'ท �มี ความีเข"มีข"น่สิ่�งกว�าสิ่ารูละลายภายใน่เซลล'
•เย$�อห�"มีเซลล'จุะหดต�วและเห �ยวแฟบลง เน่$�องจุากมี การูสิ่�ญเสิ่ ยน่0%าออกจุากเซลล'
•เซลล'เกดการูเห �ยว เรู ยกปัรูากฏการูณั'น่ %ว�า Plasmolysis
การูเกดออสิ่โมีซสิ่ใน่เซลล'สิ่�ตว'
61
ใน่สิ่ารูละลาย isotonic
solutionดู�คลิ�ป •สิ่ารูละลายภายน่อกเซลล'ท �มี ความีเข"มีข"น่เท�าก�บสิ่ารูละลายภายใน่เซลล'
•เซลล'คงสิ่ภาพื้ปักต
ใน่สิ่ารูละลาย hypotoni
c solutionดู�คลิ�ป •สิ่ารูละลายภายน่อกมี ความีเข"มีข"น่ต0�ากว�าสิ่ารูละลายภายใน่เซลล'
•เกดการูแพื้รู�ของน่0%าเข"าสิ่��เซลล' เซลล'จุะขยายขน่าด หรู$อ มี ปัรูมีาตรูเพื้�มีข+%น่
•ปัรูมีาณัน่0%าท �แพื้รู�เข"าไปัจุน่ถ+งจุ�ดหน่+�งจุะท0าให"เย$�อห�"มีเซลล'สิ่�ตว'แตกออกได"
•การูแตกของเซลล'เมี/ดเล$อดแดง เรู ยกว�า Haemolysis
ใน่สิ่ารูละลาย hypertonic solutionดู�คลิ�ป
•สิ่ารูละลายภายน่อกเซลล'ท �มี ความีเข"มีข"น่สิ่�งกว�าสิ่ารูละลายภายใน่เซลล'
•เย$�อห�"มีเซลล'จุะหดต�วและเห �ยวแฟบลง เน่$�องจุากมี การูสิ่�ญเสิ่ ยน่0%าออกจุากเซลล'
สิ่ารูละลายท �อย��น่อกเซลล' เมี$�อเปัรู ยบเท ยบก�บของเหลวท �อย��ใน่เซลล' มี 3 แบบ ค$อ
1.Hypotonic solution 2. Hypertonic solution 3. Isotonic solution
น่�ารู�"•แรูงด�น่ออสิ่โมีซสิ่ว�ดได"ด"วย osmometer
•น่0ามีาใชี"ปัรูะโยชีน่'ใน่หล�กการูให"น่0%าเกล$อแก�ผ่�"ปั@วย
•การูแชี�ผ่�ก รูดน่0%าต"น่ไมี"
น่�ารู�"
•หากสิ่ารูท �จุะเข"าสิ่��เซลล'มี ขน่าดใหญ�กว�าเย$�อห�"มีเซลล' เซลล'จุะล0าเล ยงสิ่ารูน่�%น่ได"อย�างไรู
การูล0าเล ยงสิ่ารูท �มี ขน่าดใหญ�กว�าเย$�อห�"มีเซลล'
ดู�คลิ�ป carrier protein.flv
carrier protein.flv
•ใน่ว ดท�ศึน่'ต�วสิ่ เข ยวเข"มีท �เห/น่ค$ออะไรู เปัล �ยน่แปัลงอย�างไรู
การูล0าเล ยงแบบฟาซลเทต
(facilitate diffusion)
การูแพื้รู� (diffusion)•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของสิ่ารู
บรูเวณัท �สิ่ารูมี ความีเข"น่ข"น่สิ่�ง
ความีเข"มีข"น่ต0�ากว�าเสิ่มีอ
การูล0าเล ยงแบบ facilitate
Carrier protein
การูล0าเล ยงแบบ facilitate•โปัรูต น่เปั5น่ต�วพื้า (carrier
protein) •ท0าหน่"าท �คล"ายปัรูะต� รู�บโมีเลก�ลของสิ่ารู ต�วพื้าจุะเปัล �ยน่รู�ปัรู�าง ท0าให"สิ่�งสิ่ารูเข"าไปัใน่เซลล'ได" จุากน่�%น่ต�วพื้าจุะค$น่สิ่��สิ่ภาพื้เดมี
•ไมี�ต"องใชี"พื้ล�งงาน่จุากเซลล'
การูล0าเล ยงแบบใชี"พื้ล�งงาน่ (active
transport)
•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของสิ่ารู บรูเวณัท �สิ่ารูมี ความีเข"น่ข"น่น่"อย
ความีเข"มีข"น่มีากกว�า
การูล0าเล ยงแบบ active transport
Cell membrane
•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของสิ่ารู บรูเวณัท �สิ่ารูมี ความีเข"น่ข"น่น่"อย
ความีเข"มีข"น่มีากกว�า
การูล0าเล ยงแบบ active transport
Cell membrane
จุ+งต"องใชี"พื้ล�งงาน่จุากเซลล'
การูแพื้รู� (diffusion)•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของสิ่ารู
บรูเวณัท �สิ่ารูมี ความีเข"น่ข"น่สิ่�ง
ความีเข"มีข"น่ต0�ากว�า
•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของสิ่ารู บรูเวณัท �สิ่ารูมี ความีเข"น่ข"น่สิ่�ง
ความีเข"มีข"น่ต0�ากว�าเสิ่มีอ
การูล0าเล ยงแบบ facilitate
Carrier protein
การูออสิ่โมีซสิ่ (osmosis)•ทศึทางการูเคล$�อน่ท �ของน่0%า
บรูเวณัท �มี น่0%ามีาก
บรูเวณัท �มี น่0%าน่"อยกว�า
Cell membrane
•การู osmosis•การูล0าเล ยงแบบ facilitate
•การูล0าเล ยงแบบ active transport
การูล0าเล ยงสิ่ารูโดยทะล�ผ่�าน่เย$�อห�"มีเซลล'
การูล0าเล ยงสิ่ารูโดยไมี�ทะล�ผ่�าน่เย$�อห�"มีเซลล'
ด�คลปัCell Membrane, Exocitosis & Endocitosis.flv การูน่0าสิ่ารูเข"า
เซลล'endocytosis
การูน่0าสิ่ารูออกจุากเซลล'
exocytosis
เอน่โดไซโทซสิ่ (endocytosis)
•เปั5น่การูน่0าสิ่ารูท �มี ขน่าดโมีเลก�ลใหญ�เข"าสิ่��เซลล'โดย แบ�งได" 3 แบบ ค$อ
endocytosis
บางครู�%งเรู ยกว�า การูกน่ของเซลล' (cell eating)
1.ฟาโกไซโทซสิ่ (phagocytosis)
•ย$�น่สิ่�วน่ของโพื้รูโทพื้ลาซ+มีออกมีาโอบล"อมีสิ่ารูซ+�งเรู ยกว�า เท"าเท ยมี (Pseudopodium) แล"วเกดเปั5น่ถ�ง เข"าภายใน่เซลล'
1.ฟาโกไซโทซสิ่ (phagocytosis)
•เชี�น่ การูกน่อาหารูของอะมี บา
1.ฟาโกไซโทซสิ่ (phagocytosis)
•เชี�น่ การูจุ�บเชี$%อโรูคของเซลล'เมี/ดเล$อดขาว
1.ฟาโกไซโทซสิ่ (phagocytosis)
•บางครู�%งเรู ยกว�า การูด$�มีของเซลล' (cell drinking)
2.พื้โน่ไซโทซสิ่ (pinocytosis)
•เซลล'เว"าเข"าไปัใน่ไซโทพื้ลาซ+มีจุน่กลายเปั5น่ถ�ง เมี$�อเย$�อห�"มีเซลล'ปั>ดสิ่น่ทถ�งน่ %จุะหล�ดเข"าสิ่��เซลล'กลายเปั5น่กรูะเปัาะเล/ก หรู$อ vesicle
2.พื้โน่ไซโทซสิ่ (pinocytosis)
•บน่เย$�อห�"มีเซลล'จุะมี ต�วรู�บ (receptor) ซ+�งท0าหน่"าท �จุ�บก�บสิ่ารูท �จุะน่0าเข"าสิ่��เซลล'แบบจุ0าเพื้าะ ก�อน่ท �เย$�อห�"มีเซลล'จุะเว"ากลายเปั5น่ถ�ง
3. อาศึ�ยต�วรู�บ (receptor)
เอกโซไซโทซสิ่ (exocytosis)
•ล0าเล ยงสิ่ารูท �มี ขน่าดโมีเลก�ลใหญ�ออกจุากเซลล' โดยสิ่ารูจุะถ�กบรูรูจุ�อย�� vesicle ก�อน่ แล"ว vesicle จุะค�อยๆ เคล$�อน่เข"ามีาเชี$�อมีก�บเย$�อห�"มีเซลล' จุากน่�%น่สิ่ารูท �อย��ใน่ vesicle จุะถ�กปัล�อยออกสิ่��น่อกเซลล'
เอกโซไซโทซสิ่ (exocytosis)
•เชี�น่ การูน่0าของเสิ่ ยออกจุากเซลล'ของอะมี บา
เอกโซไซโทซสิ่ (exocytosis)
• ชีมีว ดท�ศึน่'การูล0าเล ยงสิ่ารูโดยไมี�ทะล�ผ่�าน่เย$�อห�"มีเซลล'
• ทบทวน่
Cell Membrane, Exocitosis & Endocitosis.flv
เอกโซไซโทซสิ่ (exocytosis)
เอน่โดไซโทซสิ่ (endocytosis)
สิ่ารูโมีเลก�ลเล/กสิ่ารูโมีเลก�ลเล/ก ลิ�เลิ�ยงโดูย 1.1. ACTIVE TRANSPORTACTIVE TRANSPORT 2. 2. PASSIVE TRANSPORT PASSIVE TRANSPORT
21 21 SIMPLE SIMPLE DIFFUSION DIFFUSION
2.2 FACILITATED 2.2 FACILITATED DIFFUSIONDIFFUSION
สิ่ารูโมีเลก�ลใหญ� สิ่ารูโมีเลก�ลใหญ� ลิ�เลิ�ยงโดูย 1. 1. ENDOCYTOSISENDOCYTOSIS 2. 2. EXOCYTOSISEXOCYTOSIS
•ท0าตารูางสิ่รู�ปัการูล0าเล ยงสิ่ารู•สิ่�งท"ายคาบ
diffusion
osmosis
facilitate
Active transport
passive transport
Endo cytosis
Exo cytosis
pinocytosis
phagocytosis
อศั�ย receptor
เซลล'
เน่$%อเย$�อ
อว�ยวะ
รูะบบอว�ยวะ
สิ่�งมี ชี วต
หน่�วยย�อย
หน่�วยใหญ�
จุากโฆษณัาน่0%าด$�มีเน่สิ่เล�•เชี$�อถ$อได"หรู$อไมี� อย�างไรู
ADintrend3899_Nestle_PureLife(8).wmv
•น่�กเรู ยน่คดว�า อว�ยวะใดท �เก �ยวข"องก�บการูด$�มีน่0%าบ"าง•(ปัาก ทางเดน่อาหารู ไต ท�อปั�สิ่สิ่าวะ)
•หากน่�กเรู ยน่ด$�มีน่0%ามีาก รู�างกายจุะเปั5น่อย�างไรู•(รู�างกายจุะไมี�หวน่0%า ปั�สิ่สิ่าวะบ�อยและเจุ$อจุาง)
•ใน่ทางกล�บก�น่ น่�กเรู ยน่ด$�มีน่0%าน่"อย รู�างกายจุะเปั5น่อย�างไรู•(จุะหวน่0%า ปั�สิ่สิ่าวะจุะมี ความีเข"มีข"น่)
•กลไกท �น่�กเรู ยน่กล�าวถ+งน่ % ค$อกลไกใดใน่รู�างกาย
การูรู�กษาด�ลยภาพื้ของสิ่�งมี ชี วต
•สิ่ารูต�างๆ จุะเคล$�อน่ท �ผ่�าน่เข"า-ออกเซลล'อย��ตลอดเวลา •เซลล'จุ+งจุ0าเปั5น่ต"องรู�กษาด�ลยภาพื้ ให"รู�างกายด0ารูงชี วตเปั5น่ปักต
รู"อน่ก/เหง$�อออก
การูรู�กษาด�ลยภาพื้
(Homeostasis)
รูากศึ�พื้ท'ค0าว�า Homeostasis มีา
จุาก•homeo = คล"ายหรู$อเหมี$อน่
•stasis = อย��น่�งหรู$อทรูงต�ว
ความีหมีาย•Homeostasis หมีายถ+ง ความีสิ่ามีารูถใน่การูปัรู�บรูะด�บของสิ่ภาพื้แวดล"อมีภายใน่รู�างกายให"มี ความีเหมีาะสิ่มีก�บการูด0ารูงชี วตและการูท0างาน่ของเซลล'ใน่รู�างกายของสิ่�งมี ชี วต
สิ่ภาพื้แวดล"อมีก�บสิ่�งมี ชี วตมี 2 ชีน่ด•สิ่ภาพื้แวดล"อมีภายน่อกต�วสิ่�งมี ชี วต
(external environment) เชี�น่ ความีชี$%น่ สิ่ายลมี แสิ่งแดด
•สิ่ภาพื้แวดล"อมีภายใน่ (internal environment) ได"แก� ของเหลวท �อาบรูอบเซลล' เล$อด และน่0%าเหล$อง
การูรู�กษาด�ลยภาพื้ของน่0%าและสิ่ารูต�างๆ ใน่
รู�างกาย
ใน่รู�างกายคน่มี น่0%าอย��ปัรูะมีาณั 65 – 70 %
ย�งมี เกล$อแรู�และสิ่ารูต�างๆ อย��ด"วย ปัรูมีาณัน่"อยแต�ก/มี ความีสิ่0าค�ญย�งท �จุะต"องรู�กษาสิ่มีด�ล
•อว�ยวะสิ่0าค�ญใน่การูรู�กษาด�ลยภาพื้ของน่0%าและสิ่ารูต�างๆ ใน่รู�างกายค$อ ไต (kidney)
ไต (kidney) มี 2 ข"างซ"ายและขวา ล�กษณัะคล"ายถ��ว สิ่ แดงแกมีน่0%าตาล
ไต (kidney)ปัรูะกอบด"วยเน่$%อเย$�อ 2 ชี�%น่ -ชี�%น่น่อก เรู ยกว�า cortex -ชี�%น่ใน่ เรู ยกว�า medulla
ไต (kidney) ภายใน่ไตปัรูะกอบด"วย
หน่�วยไต (nephron)
หน่�วยไต (Nephron)
• แต�ละหน่�วยเปั5น่ท�อ มี ปัลายข"างหน่+�งเปั5น่กรูะเปัาะ ค$อ โบวแมีน่สิ่'แคปัซ�ล (Bowman’s Capsule)
จุากภาพื้สิ่�วน่ใด ค$อ Bowman’s Capsule1
2
รูวมีไปัสิ่��ท�อไต
ท�อหน่�วยไต
หน่�วยไต (Nephron)• ภายใน่โบวแมีน่สิ่'แคปัซ�ล จุะมี กล��มีเสิ่"น่เล$อดฝอยเรู ยกว�า โกลเมีอรู�ล�สิ่ (Glomerulus) การูกรูองน่0%าหรู$อสิ่ารูอาหารูจุะเกดข+%น่ท �โกลเมีอรู�ล�สิ่
จุากภาพื้สิ่�วน่ใด ค$อ Glomerulus
1
2
ท�อหน่�วยไต
รูวมีไปัสิ่��ท�อไต
ท�อของหน่�วยไตด�ดน่0%าและสิ่ารูกล�บค$น่เข"าสิ่��กรูะแสิ่เล$อด
ไตก�บการูรู�กษาสิ่มีด�ลของน่0%า
•hypothalamus มี หน่"าท �เปั5น่ศึ�น่ย'ควบค�มีอ�ณัหภ�มีการูน่อน่หล�บ การูเต"น่ของห�วใจุ ความีด�น่เล$อด ความีหว-อ�มี การูด�ดน่0%ากล�บและเปั5น่ศึ�น่ย'ควบค�มีอารูมีณั'ความีรู�"สิ่+ก
•ไฮีโปัทาลามี�สิ่ (hypothalamus )อย��ทางด"าน่ล�างของสิ่มีองสิ่�วน่หน่"า สิ่มีอง
สิ่�วน่กลาง
สิ่มีองสิ่�วน่ท"าย
สิ่มีอง สิ่�วน่หน่"า
Pituitary gland
• กลไกท �จุะกรูะต�"น่ให"เกดความีต"องการูน่0%าเพื้$�อรู�กษาสิ่มีด�ลของน่0%าใน่รู�างกาย ค$ออะไรูบ"าง
•ภาวะขาดน่0%าของรู�างกายจุะไปักรูะต�"น่ศึ�น่ย'ควบค�มีการูกรูะหายน่0%าท �ไฮีโปัทาลามี�สิ่ ท0าให"รู�"สิ่+กหวน่0%า
รู�างกายขาดน่0%าเล$อดมี น่0%าน่"อย = เล$อดมี ความีเข"มีข"น่สิ่�ง
เล$อดผ่�าน่ย�ง hypothalamusกรูะต�"น่ต�อมีใต"สิ่มีองสิ่�วน่ท"ายให"หล��งฮีอรู'โมีน่ ADH
ADH กรูะต�"น่ท�อของหน่�วยไตให"ด�ดน่0%ากล�บค$น่เข"าสิ่��กรูะแสิ่เล$อด
ท0าให"ปัรูมีาณัน่0%าใน่เล$อดสิ่�งข+%น่ปั�สิ่สิ่าวะลดลงและเข"มีข"น่ข+%น่
การูด�ด น่0%า และ สิ่ารู กล�บค$น่เข"าสิ่��กรูะแสิ่เล$อด
ท�อหน่�วยไต
รูวมีไปัสิ่��ท�อไต
ท�อของหน่�วยไตด�ดน่0%าและสิ่ารูกล�บค$น่เข"าสิ่��กรูะแสิ่เล$อด
ไปัสิ่�วน่ต�างๆของรู�างกายต�อไปั
ไปักรูองท �
การูด�ดกล�บของสิ่ารูท �ไต•เกดข+%น่โดยอาศึ�ย 2 กรูะบวน่การู ค$อ
1. active transport เปั5น่การูด�ดกล�บของสิ่ารูท �จุ0าเปั5น่ต�อรู�างกาย เชี�น่ กล�โคสิ่ วตามีน่ กรูดอะมีโน่ ฮีอรู'โมีน่ และไอออน่
•2. osmosis เปั5น่การูด�ดกล�บของน่0%า
ใน่ทางตรูงก�น่ข"ามี
รู�างกายด$�มีน่0%ามีากเล$อดมี น่0%ามีาก = เล$อดมี ความีเจุ$อจุาง
เล$อดผ่�าน่ย�ง hypothalamusกรูะต�"น่ต�อมีใต"สิ่มีองสิ่�วน่ท"ายให"ย�บย�%งการูหล��ง ADH
ท�อของหน่�วยไตด�ดน่0%ากล�บค$น่เข"าสิ่��กรูะแสิ่เล$อดน่"อยลง
ปั�สิ่สิ่าวะบ�อยและเจุ$อจุาง
•ADH (Antidiuretic hormone )
•เรู ยกอ กชี$�อว�า Vasopressin
•อาจุพื้บอ กชี$�อค$อ Pitressin
ว ดท�ศึน่' funtion of nephron
function of nepron.flv
หน่"าท �ของไต•1. ข�บถ�ายของเสิ่ ย ซ+�งเกดจุากเมี
แทบอลซ+มีของรู�างกาย เชี�น่ ย�เรู ย จุากโปัรูต น่ กรูดย�รูก จุากกรูดน่วคล อก
หน่"าท �ของไต•1. ข�บถ�ายสิ่ารูแปัลกปัลอมีท �
รู�างกายรู�บมีา เชี�น่ ยารู�กษาโรูค สิ่ารูเคมี ใน่อาหารู
หน่"าท �ของไต•2. เกดสิ่ารูบางอย�างท �เปั5น่
ปัรูะโยชีน่'ต�อรู�างกาย เชี�น่ •ด�ดกล�บกล�โคสิ่ใน่ขณัะอดอาหารู •สิ่�งเครูาะห'กล�โคสิ่จุากกรูดอะมีโน่
หรู$อสิ่ารูอ$�น่ได"
หน่"าท �ของไต•3. ควบค�มีสิ่มีด�ลน่0%า และสิ่ารูอเล/ก
โทรูไลต'ของรู�างกายให"พื้อเหมีาะ โดยการูด�ดน่0%ากล�บท �ท�อหน่�วยไต เปั5น่สิ่าเหต�ท �ท0าให"น่0%าปั�สิ่สิ่าวะเข"มีข"น่ข+%น่
หน่"าท �ของไต•4. ควบค�มีความีเปั5น่กรูด-เบสิ่ของของเหลวใน่รู�างกายได"
การูด�ดน่0%าและสิ่ารูกล�บค$น่เข"าสิ่��กรูะแสิ่เล$อด
ท�อหน่�วยไต
รูวมีไปัสิ่��ท�อไต
ท�อของหน่�วยไตด�ดน่0%าและสิ่ารูกล�บค$น่เข"าสิ่��กรูะแสิ่เล$อด
การูรู�กษาด�ลยภาพื้ของกรูด-เบสิ่ (ค�า pH)
ใน่รู�างกาย
•ความีเปั5น่กรูด–เบสิ่มี ผ่ลต�อสิ่�งใดใน่รู�างกาย
•การูท0างาน่ของเอน่ไซมี' (enzyme) •ซ+�งเอน่ไซมี'น่�%น่สิ่0าค�ญต�อกรูะบวน่การูเมีแทบอลซ+มีต�างๆ ใน่รู�างกาย
•ค�าความีเปั5น่กรูด–เบสิ่ท �เหมีาะสิ่มีของคน่เรูา ค$อ 735. – 745
•ถ"าใน่เล$อดมี ก9าซคารู'บอน่ไดออกไซด'มีาก จุะท0าให"เล$อดมี ภาวะเปั5น่กรูด เปั5น่เพื้รูาะเหต�ใด
CO2 รูวมีก�บ H2O ใน่เล$อด
กรูดคารู'บอน่ก H2CO3
H+ไฮีโดรูเจุน่คารู'บอเน่ตไอออน่(HCO3-)
แตกต�ว
เล$อดมี ภาวะเปั5น่กรูด ค�า pH ต0�าสิ่�งผ่ลให"
เล$อดมี ก9าซคารู'บอน่ไดออกไซด'มีากภาวะเล$อดเปั5น่กรูด
สิ่มีองสิ่��งการูให"กล"ามีเน่$%อกะบ�งลมีและซ �โครูงท0างาน่มีากข+%น่หายใจุท �เรู/วและถ �
ปัรูมีาณั CO2 ใน่เล$อดก/จุะลดลงค�า pH ของเล$อดจุ+งสิ่�งข+%น่
ย�บย�%งการูท0างาน่ของสิ่มีอง ท0าให"หายใจุเปั5น่ปักต
แก"ไขโดยปัรู�บด�ลยภาพื้ให"เล$อดมี ก9าซคารู'บอน่ไดออกไซด'มีากข+%น่
กรูณั ภาวะเล$อดปักต
กล"ามีเน่$%อกะบ�งลมีและซ �โครูงท0างาน่มีากข+%น่แต� .. ...หายใจุท �เรู/วและถ �
ท0าให"..ปัรูมีาณั CO2 ใน่เล$อดก/จุะลดลงค�า pH ของเล$อดจุ+งสิ่�งข+%น่ ชี�ก,หอบ
ย�บย�%งการูท0างาน่ของสิ่มีอง ท0าให"หายใจุเปั5น่ปักต
ว ดท�ศึน่'น่�กรู"องAFชี�กกรูะต�ก สิ่าเหต�จุากเบสิ่ใน่เล$อด
¡Òêѡà¾ÃÒÐàºÊã¹àÅ×Í´.flv
•น่อกจุากการูหายใจุแล"ว ย�งมี กรูะบวน่การูใดอ กท �ควบค�มีความีเปั5น่กรูด-เบสิ่ของของเหลวใน่รู�างกายได"
หน่"าท �ของไต•ควบค�มีความีเปั5น่กรูด-เบสิ่(ข+%น่อย��ก�บ H+ )ของเล$อดและของเหลวใน่รู�างกายได"
1 .ภาวะกรูด ( เล$อดมี H+ มีากเกน่ไปั ) รู�างกายปัรู�บโดยโปัรูต น่ใน่น่0%าเล$อดและHbจุ�บH+ ไว"และก0าจุ�ดออกไปัใน่รู�ปัน่0%าท �ปัอด
2. ภาวะกรูด รู�างกายปัรู�บลดความีเปั5น่กรูด โดยหน่�วยไตจุะเพื้�มีการูข�บสิ่ารู ท �มี องค'ปัรูะกอบของไฮีโดรูเจุน่ไอออน่(H+) และ แอมีโมีเน่ ยมีไอออน่(NH4
+) ออกจุากเล$อด
3. ภาวะกรูด รู�างกายปัรู�บเพื้�มีความีเปั5น่เบสิ่ของเล$อด โดยจุะเพื้�มีการูด�ดกล�บไอออน่บางปัรูะเภทซ+�งลดความีเปั5น่กรูด ได"แก� โซเด ยมีไอออน่ (Na+ ) และ ไฮีโดรูเจุน่คารู'บอเน่ตไอออน่(HCO3
-)
ใน่ทางตรูงก�น่ข"ามี
ปัล�อย CO2
กรูดคารู'บอน่ก H2CO3
ไฮีโดรูเจุน่คารู'บอเน่ตไอออน่(HCO3-) รูวมีก�บ H+
แตกต�ว
เล$อดมี ภาวะเปั5น่เบสิ่pH สิ่�งรู�างกายปัรู�บโดย(HCO3
-)รูวมีก�บ H+
H2O ใน่เล$อด
•ภาวะเบสิ่ รู�างกายปัรู�บเพื้�มีความีเปั5น่กรูด โดยหน่�วยไตจุะลดการูข�บสิ่ารู ท �มี องค'ปัรูะกอบของ ไฮีโดรูเจุน่ไอออน่(H+) และ แอมีโมีเน่ ยมีไอออน่(NH4
+) ออกจุากเล$อด เพื้$�อให" pH ลดลง
•ภาวะเบสิ่ รู�างกายปัรู�บลดความีเปั5น่เบสิ่ โดยจุะลดการูด�ดกล�บไอออน่บางปัรูะเภทได"แก� โซเด ยมีไอออน่(Na+ ) และไฮีโดรูเจุน่คารู'บอเน่ตไอออน่(HCO3
-)
การูรู�กษาด�ลยภาพื้ของอ�ณัหภ�มีภายใน่รู�างกาย
ว ดท�ศึน่'แมีวเล ยอ� "งมี$อ
Little kitten licking her paw.flv
•เพื้รูาะเหต�ใดแมีวจุ+งแสิ่ดงอาการูเชี�น่น่�%น่•แมีวเล ยอ� "งเท"าเพื้$�อรูะบายความีรู"อน่
สิ่�น่�ขไมี�มี ต�อมีเหง$�อ จุะรูะบายความีรู"อน่อย�างไรู
รูะบายความีรู"อน่ทางล%น่และเพื้ดาน่ปัาก ท �เรู ยกว�า หอบ
ไก�จุะรูะบายความีรู"อน่อย�างไรู
จุะมี การูเขย�าล0าคอ กางปัEก และด$�มีน่0%า เพื้$�อรูะบายความีรู"อน่
ควายจุะรูะบายความีรู"อน่อย�างไรูจุะน่อน่แชี�ปัล�กโคลน่เพื้$�อรูะบายความีรู"อน่ไปัสิ่��น่0%า
สิ่�ตว'บางชีน่ดจุะหล กเล �ยงอ�ณัหภ�มีหรู$อสิ่ภาพื้แวดล"อมีท �ไมี�เหมีาะสิ่มี เชี�น่ การูอาศึ�ยอย��ใน่โพื้รูงไมี" และการูข�ดรู�อย�� การูออกหากน่ใน่เวลากลางค$น่
สิ่�ตว'ท �อย��ใน่เขตหน่าวจุะมี ขน่ยาวกว�าสิ่�ตว'ท �อย��ใน่เขตรู"อน่
แมีวน่0%าและสิ่งโตทะเลมี ชี�%น่ไขมี�น่ท �หน่ามีากท0าให"มี�น่อาศึ�ยอย��ใน่เขตท �หน่าวจุ�ดได"
สิ่งโตทะเล
สิ่�ตว'เล$อดอ� �น่(Homoeothermic animal หรู$อ endoterm) เปั5น่สิ่�ตว'ท �สิ่ามีารูถรู�กษารูะด�บอ�ณัหภ�มีภายใน่รู�างกายให"คงท �อย��ได" ไมี�เปัล �ยน่แปัลงไปัตามีอ�ณัหภ�มีของสิ่�งแวดล"อมี ได"แก� สิ่�ตว'ปัEก และสิ่�ตว'เล %ยงล�กด"วยน่มี
• น่�กเรู ยน่คดว�าเพื้น่กวน่เปั5น่สิ่�ตว'ปัEกหรู$อสิ่�ตว'เล %ยงล�กด"วยน่มี?
สิ่�ตว'เล$อดเย/น่ (Poikilothermic animal หรู$อ ectoterm) เปั5น่สิ่�ตว'ท �อ�ณัหภ�มีภายใน่รู�างกายเปัล �ยน่แปัลงไปัตามีอ�ณัหภ�มีของสิ่�งแวดล"อมี ได"แก� สิ่�ตว'ครู+�งน่0%าครู+�งบก สิ่�ตว'เล$%อยคลาน่ และพื้วกปัลา
•อ�ณัหภ�มีภายใน่รู�างกายมี ผ่ลต�อการูท0างาน่ของเอน่ไซมี' (enzyme)
•อ�ณัหภ�มีปักตของรู�างกายอย��รูะหว�าง 35.8 – 37.7 o C
อากาศึรู"อน่
ผ่วหน่�ง เล$อด อ�ณัหภ�มีสิ่�งกว�าปักต
ลดอ�ตรูาเมีแทบอลซ+มีหลอดเล$อดฝอยบรูเวณัผ่วหน่�ง
จุะขยายต�วชี�วยถ�ายเทความีรู"อน่ใน่รู�างกายสิ่��สิ่�งแวดล"อมี
กรูะต�"น่การูท0างาน่ของต�อมีเหง$�อกล"ามีเน่$%อท �ย+ดโคน่เสิ่"น่ขน่ใน่ผ่วหน่�งจุะคลายต�ว ขน่จุ+งเอน่รูาบตดผ่วหน่�ง
ไปกระตุ้��นให้�เก�ดูกรเปลิ��ยนแปลิงเล$อดผ่�าน่ย�ง hypothalamus
ชี�วยให"อากาศึไหลเว ยน่ถ�ายเทความีรู"อน่ได"ด ข+%น่
ใน่ทางตรูงก�น่ข"ามี
อากาศึหน่าว
ผ่วหน่�ง เล$อด อ�ณัหภ�มีต0�ากว�าปักต
เพื้�มีอ�ตรูาเมีแทบอลซ+มีหลอดเล$อดฝอยบรูเวณัผ่วหน่�ง
จุะหดต�วเล$อดท �มีาเล %ยงผ่วหน่�งลดปัรูมีาณัลง ท0าให"ผ่วซ ด
ลดการูข�บเหง$�อ
กล"ามีเน่$%อท �ย+ดโคน่เสิ่"น่ขน่ใน่ผ่วหน่�งหดต�ว ท0าให"ต�วสิ่��น่ ขน่ล�กชี�น่
ไปกระตุ้��นให้�เก�ดูกรเปลิ��ยนแปลิงเล$อดผ่�าน่ย�ง hypothalamus
ชี�วยก�%น่อากาศึไว"เพื้$�อลดการูถ�ายเทความีรู"อน่สิ่��สิ่�งแวดล"อมี
การูรู�กษาด�ลยภาพื้ของน่0%าและแรู�ธีาต�ใน่สิ่�งมี ชี ว
ตอ$�น่ๆ
contractile vacuole
contractile vacuole.flv
สิ่�งมี ชี วตเซลล'เด ยวท �อาศึ�ยอย��ใน่น่0%าจุ$ด
contractile vacuole ท0าหน่"าท �ก0าจุ�ดน่0%าและของเสิ่ ยออกจุากเซลล' เพื้$�อรู�กษารูะด�บความีเข"มีข"น่ของสิ่ารูภายใน่เซลล'และปั?องก�น่ไมี�ให"เซลล'แตก
Amoeba
Paramecium
ปัลาน่0%าจุ$ด
Osmoregulation ใน่ปัลาน่0%าจุ$ด
ปั�ญหา•ได"รู�บน่0%าเข"าสิ่��รู�างกายจุ0าน่วน่
มีาก•สิ่�ญเสิ่ ยเกล$อแรู�ออกจุาก
รู�างกายการูแก"ปั�ญหา•ข�บปั�สิ่สิ่าวะปัรูมีาณัมีาก และ
เจุ$อจุาง•รู�บเกล$อจุากอาหารูและผ่�าน่
เหง$อก
ปัลาทะเล
Osmoregulation ใน่ปัลาน่0%าเค/มี
ปั�ญหา • ได"รู�บเกล$อเข"าสิ่��รู�างกายจุ0าน่วน่
มีาก• สิ่�ญเสิ่ ยน่0%าออกจุากรู�างกาย
จุ0าน่วน่มีากการูแก"ปั�ญหา• ก0าจุ�ดเกล$อออกจุากเหง$อกโดย
วธี active transport• รู�บน่0%าจุากอาหารูและน่0%าทะเล ข�บ
ปั�สิ่สิ่าวะปัรูมีาณัต0�า
น่กทะเล
น่กทะเล ใน่ขณัะท �น่กกน่ปัลา หรู$อ น่0%าทะเลเข"าไปัรู�างกายจุะมี เกล$อมีากข+%น่ ซ+�งจุะถ�กก0าจุ�ดท � ต�อมีข�บเกล$อ (salt secreting glands) หรู$อ ต�อมีน่าสิ่ก (nasal gland)
การูรู�กษาด�ลยภาพื้ของน่0%าใน่พื้$ชี
•พื้$ชีมี การูข�บถ�ายของน่0%า เรู ยกว�ากรูะบวน่การูใด•การูคายน่0%าของพื้$ชี (transpiration)
การูคายน่0%าของพื้$ชีแบ�งเปั5น่ 2 วธี ค$อ•1. การูคายน่0%าทางปัากใบ (stomatal transpiration)
•2. การูคายน่0%าใน่รู�ปัหยดน่0%า (guttation)
•เน่$%อเย$�อชี�%น่น่อกสิ่�ดของใบ เรู ยกว�า ชี�%น่เอพื้เดอรู'มีสิ่ (epidermis layer)
upper epidermis
lower epidermis
•เซลล'เอพื้เดอรู'มีสิ่บางเซลล'เปัล �ยน่แปัลงไปัเปั5น่ เซลล'ค�มี (guard cell) อย��ด"วยก�น่ เปั5น่ค�� รู�ปัรู�างคล"ายเมีล/ดถ��วแดงปัรูะกบก�น่ มี คลอโรูฟEลล' จุ+งสิ่�งเครูาะห'ด"วยแสิ่งได"
•เซลล'ค�มีจุะท0าหน่"าท �ปั>ดและเปั>ดปัากใบ การูสิ่�งเครูาะห'ด"วยแสิ่งท0าให"เกดการู เปั>ด-ปั>ดของปัากใบด"วย
•รูะหว�างเซลล'ค�มีจุะเปั5น่ ปัากใบ (stomata) พื้บว�า ทางด"าน่ล�างของใบมี ปัากใบอย��มีากกว�าทางด"าน่บน่
ปัากใบ
หมีายเลขใดใน่ภาพื้ค$อ guard cell
1
2
3
หมีายเลขใดใน่ภาพื้ค$อ stomata
1
2
3
•การูคายน่0%าผ่�าน่ปัากใบท0าให"พื้$ชี สิ่�ญเสิ่ ยน่0%า
•จุ+งมี การูด�ดน่0%าเข"าสิ่��รูากพื้$ชีเปั5น่การูทดแทน่
•ว�ดอ�ตรูาการูคายน่0%าได"ด"วย
โพื้โตมีเตอรู' (potometer)
•การูเปั>ด-ปั>ดปัากใบข+%น่อย��ก�บ
ความีเข"มีของแสิ่ง ความีชี$%น่ อ�ณัหภ�มี เปั5น่ต"น่
guttation•เปั5น่การูคายน่0%าใน่รู�ปัหยดน่0%าเล/ก ๆ ทาง รู�เปั>ดเล/ก ๆ ตามีปัลายเสิ่"น่ใบท �ขอบใบท �เรู ยกว�า hydathode