Transcript
Page 1: 27. international filmfestspiele berlie n 7

27. internationale filmfestspiele berlin

7. internationales berlin forum 26.6.-3.7. des jungen films 1977

F I L M E V O N Y I L M A Z GÜNEY

U M U T

Hof fnung

L a n d Türke i 1 9 7 0

P r o d u k t i o n G ü n e y F i l m / A b d u r r a h m a n H e s h i n e r

R e g i e , B u c h Y i l m a z G ü n e y , Ser i f G ö r e n

Regieass is tenz E r d i n c Cöl

K a m e r a K a y a E r e r e z

K a m e r a a s s i s t e n z Hüseyin Ererez

S c h n i t t Celäl K ö s e

N e g a t i v - S c h n i t t E n d e r T e k e r

M u s i k A r i f E r k i n

T o n N e c i p S a r i c a o g l u

S y n c h r o n i s a t i o n M u s t a f a K u n t

L i c h t E n d e r I s ik Servis i

P r o d u k t i o n s l e i t u n g C e v a t A l k a n

T e c h n i s c h e L e i t u n g N i z a m Ergüder

D a r s t e l l e r

C a b b a r Y i l m a z Güney F a t m a , seine F r a u Gülsen Aln iaç ik H a s a n T u n c e l K u r t i z D e r G e i s t l i c h e O s m a n A l y a n a k C e m i l e S e m a E n g i n H a t i c e Sevgi T a t l i M e h m e t E m i n Kürsat Aln iaç ik H i e r e t H i c r e t Gürson N i z a m N i z a m E r g u d e r T a s c h e n d i e b E n v e r D ö n m e z K a u f m a n n L ü t t i E n g i n

K o m m i s s a r K e m a l T a t l i H a n d w e r k s m e i s t e r A l m e t K o ç

Urauf führung S e p t e m b e r 19 70, I s t a n b u l

F o r m a t 35 m m , schwarz-weiß , 1 : 1 ,33

L ä n g e 105 M i n u t e n

Inhalt

N a c h Y i l m a z Güneys e igenen A u s s a g e n weis t dieser F i l m a u t o b i o ­graphische Züge auf . D i e H a u p t g e s t a l t ist der K u t s c h e r C a b b a r , der se in D o r f v e r l ä ß t , u m i n der S t a d t A d a n a se inen L e b e n s u n t e r ­ha l t z u v e r d i e n e n .

A m A n f a n g des F i l m s sieht m a n d e n i n s e i n e m W a g e n s c h l a f e n d e n C a b b a r v o r d e m H a u p t b a h n h o f v o n A d a n a ; k e i n e r der a n k o m m e n ­d e n R e i s e n d e n engagier t i h n . C a b b a r s s tändige H o f f n u n g ist e i n großer L o t t o g e w i n n . A l s A n a l p h a b e t l äß t er andere n a c h s c h a u e n , o b er n i c h t d o c h e t w a s g e w o n n e n hat .

W e n n a u c h die V e r h ä l t n i s s e i h n z u r A r m u t v e r d a m m t h a b e n , so m a c h t das V e n t i l dieser l eeren H o f f n u n g sie i h m d o c h er t räg l i ch . D e r L o t t o s c h e i n k o s t e t C a b b a r einiges G e l d u n d erhä l t i h m a u f diese Weise seine A r m u t . O h n e daß C a b b a r dessen g e w a h r w i r d , b i l d e t er selbst das e i g e n t l i c h e s t a b i l i s i e r e n d e E l e m e n t se iner A b ­hängigkei t .

C a b b a r s E i n k ü n f t e , d i e er b e i se iner F r a u a b l i e f e r t , b l e i b e n sehr g e r i n g angesichts seiner F a m i l i e u n d seiner S c h u l d e n . S e i n e Gläu­biger m u r r e n .

E i n m a l , als C a b b a r seine K u t s c h e s tehen l ä ß t , u m Z i g a r e t t e n z u k a u f e n , fährt e i n A u t o eines seiner b e i d e n P f e r d e u m , das T i e r v e r e n d e t .

A u f d e m P o l i z e i r e v i e r m u ß C a b b a r s i ch sagen lassen, daß er der S c h u l d i g e sei, u n d w i r d h i n a u s g e w o r f e n , n a c h d e m der w a h r e S c h u l ­d ige , der A u t o f a h r e r , i h m gnädig v e r z i e h e n h a t . D i e V e r f a h r e n s ­weisen auf d e m P o l i z e i r e v i e r begünst igen v o n v o r n h e r e i n d e n A u t o ­fahrer .

N u n geht C a b b a r z u e i n e m G r o ß b a u e r n , b e i d e m er früher gearbei ­tet h a t , u m s ich b e i i h m G e l d z u l e i h e n , da er u n b e d i n g t e i n z w e i ­tes P f e r d b r a u c h t . A b e r er b e k o m m t k e i n G e l d . Für e ine k u r z e Wei le s c h i p p t er S a n d a m F l u ß . E r e n t s c h l i e ß t s i ch , a l l e n e n t b e h r ­l i c h e n H a u s r a t z u v e r k a u f e n , u m z u G e l d z u k o m m e n u n d das z w e i t e P f e r d z u f i n a n z i e r e n . D o c h w ä h r e n d se iner A b w e s e n h e i t k o m m e n d i e G l ä u b i g e r i n se in H a u s u n d h o l e n se inen W a g e n u n d sein P f e r d ab.

A u f V o r s c h l a g seines F r e u n d e s H a s a n v e r s u c h t C a b b a r , g e m e i n ­sam m i t i h m , L e u t e auf der S t r a ß e z u überfal len u n d a u s z u r a u b e n . Be ide müssen s c h o n b e i m e r s t e n V e r s u c h v o n e i n e m f a r b i g e n A m e ­r i k a n e r z i e m l i c h e S c h l ä g e e i n s t e c k e n .

E i n e D e m o n s t r a t i o n der K u t s c h e r berührt C a b b a r n i c h t ; e b e n s o w e n i g ha t te er auf d e n V o r s c h l a g se iner F r a u gehör t , d e n Wagen zu v e r k a u f e n . D a ß seine U m w e l t s i ch veränder t , daß der Wagen n i c h t d i e e inz ige M ö g l i c h k e i t b i l d e t , G e l d z u v e r d i e n e n , w i l l i h m n i c h t i n d e n K o p f .

Z u m S c h l u ß l ä ß t s i ch C a b b a r a u f Hasans B e t r e i b e n d a r a u f e i n , m i t H i l f e eines G e i s t l i c h e n n a c h e i n e m S c h a t z z u graben , d e n dieser a u f g r u n d seiner ü b e r s i n n l i c h e n K r ä f t e aufspüren s o l l . S e l b s t v e r ­s tändl ich geht d a b e i C a b b a r s l e t z t e s G e l d d r a u f . D i e E r g e b n i s l o s i g ­k e i t der S c h a t z s u c h e b r i n g t C a b b a r fast u m d e n V e r s t a n d . D e r F i l m e n d e t m i t d e m s i c h i m K r e i s e d r e h e n d e n C a b b a r , dessen A u g e n ver­b u n d e n s i n d .

P r o d u k t i o n s m i t t e i l u n g

Page 2: 27. international filmfestspiele berlie n 7

Podiumsdiskussion mit Yilmaz Güney in der Türkischen Kinemathek, Istanbul, mit dem Direktor Onat Kutlar und den Kritikern Hüseyin Bas und Attila Dorsay

Kutlar: . . . W o r i n u n t e r s c h e i d e t s i ch U M U T v o n d e n bis j e t z t i n d e r T ü r k e i g e d r e h t e n F i l m e n ?

I n e i n e m sehr w e s e n t l i c h e n P u n k t , m e i n e i c h , n ä m l i c h i n s e i n e m d o k u m e n t a r i s c h e n C h a r a k t e r .

Güney: I c h würde es n i c h t so b e z e i c h n e n . V i e l l e i c h t so l l te m a n sagen, daß U M U T eine neue B e t r a c h t u n g s w e i s e des M e n s c h e n u n d seiner U m w e l t b r i n g t . D i e Künst ler u n t e r s c h e i d e n s i ch v o n ­e i n a n d e r d u r c h i h r e B e t r a c h t u n g s w e i s e n u n d d u r c h ihre dabe i g e t r o f f e n e A u s w a h l . M e i n e A u s w a h l m a g eine b e s o n d e r s i n t e n s i ­ve L e b e n s n ä h e a u f w e i s e n . U n d das d e s w e g e n , w e i l i c h w ä h r e n d der A u f n a h m e n n i c h t an e i n e n s c h o n f e r t i g e n F i l m g e d a c h t h a b e .

Bas: H a s t D u be i d e n A u f n a h m e n eine b e s t i m m t e R e a l i t ä t e i n z u -f a n g e n v e r s u c h t ?

Güney: I n U M U T gibt es v ie le S t e l l e n , die besonders h e r v o r ­g e h o b e n h ä t t e n w e r d e n k ö n n e n . D a s habe i c h a b s i c h t l i c h v e r m i e ­d e n . I c h w o l l t e das L e b e n n a c h z e i c h n e n , w i e es is t . M e i s t e n s n e h ­m e n w i r u n s e r e U m w e l t n i c h t w a h r , w e n n w i r so d u r c h die Stra­ßen e i l e n . I c h b i n e i n f a c h s t e h e n g e b l i e b e n u n d habe das w i e d e r ­gegeben , w a s i c h gesehen habe .

Bas: D a s L e b e n , w i e D u es i n U M U T dars te l l s t , ist i m G r u n d e g e n o m m e n u n e r t r ä g l i c h . D u läß t d e n F i l m m i t e i n e m I r r t u m , m i t e iner H o f f n u n g s l o s i g k e i t e n d e n . W i e s o hast D u d a n n diesen T i t e l g e w ä h l t ?

Güney: D a s V o l k w e i ß v o m Z u k ü n f t i g e n n i c h t s . Es k e n n t a n s i c h sogar n i c h t e i n m a l die H o f f n u n g . U n s e r V o l k b e f i n d e t s i c h u n e n t ­w e g t i n e i n e m W a r t e z u s t a n d . M e i n e H O F F N U N G ist e ine S c h i l ­d e r u n g dieses W a r t e z u s t a n d e s . I c h w o l l t e e ine i l lus ionäre H o f f ­n u n g d a r s t e l l e n . D i e H o f f n u n g ist e i n B e s t a n d t e i l unseres L e b e n s .

A b e r der j en ige , der m i t b e i d e n F ü ß e n a u f d e m B o d e n der R e a l i t ä t s teht , m a c h t s i c h k e i n e leeren H o f f n u n g e n auf G r u n d i r g e n d w e l ­c h e r T r ä u m e . S o l c h e H o f f n u n g e n e r l e d i g e n s i c h v o n selbst , w e n n die G e s e l l s c h a f t e i n e n b e s t i m m t e n E n t w i c k l u n g s s t a n d erre i cht hat . H o f f n u n g ist das Z e i c h e n für V e r h ä l t n i s s e , die M i ß s t ä n d e s i n d .

Kutlar: N a c h 1 9 6 0 w u r d e n i n der T ü r k e i v e r h ä l t n i s m ä ß i g real i täts­n a h e F i l m e g e m a c h t . A b g e s e h e n v o n Lütfü A k a d b e f i n d e t m a n s ich n a c h dieser N e u e r u n g s c h o n w i e d e r a u f der S u c h e n a c h n e u e n A u s d r u c k s f o r m e n . W o würdest D u D i c h selbst e i n o r d n e n ?

Güney: I c h schaue a u f die S t r a ß e u n d sehe, was i c h sehen w i l l : d e n P f ö r t n e r , den D r o s c h k e n f a h r e r , d e n k l e i n e n I m b i ß v e r k ä u f e r . L e u t e , d ie d e n g e s i c h t l o s e n D r e s s m e n g l e i c h e n , h i n t e r l a s s e n be i m i r k e i n e r l e i E i n d r ü c k e .

Kutlar: V o n j e n e n R e g i s s e u r e n , die F i l m e ü b e r die D r e s s m e n des L e b e n s m a c h e n , n i m m s t D u D i c h also aus u n d stel lst das A l l t a g s ­l e b e n des t ü r k i s c h e n V o l k s dar , w e i l dies der W e g z u e i n e m rele­v a n t e n u n d a u t h e n t i s c h e n türk i schen F i l m is t . M e i n s t D u das?

Güney: J a .

Kutlar: U M U T e n t s p r i c h t d i e s e m S t a n d p u n k t . Sp iege l t U -M U T D e i n e a l l g e m e i n e E i n s t e l l u n g z u m F ü m e n w i d e r o d e r h a n ­de l t es s i c h n u r u m e i n e n i n s i c h a b g e s c h l o s s e n e n V e r s u c h ?

Güney: M e i n e a l l g e m e i n e E i n s t e l l u n g z u m F i l m e n ist an U M U T w i e a u c h a n d e n S z e n e n i n Benim Adim Kerizdir l e i c h t ablesbar .

Dorsay: I n D e i n e n l e t z t e n b e i d e n F i l m e n Seyyit Han u n d Ein häßlicher Mensch spie l t das M y t h i s c h e eine R o l l e . D a s f e h l t i n U M U T .

Güney: N e i n , i n U M U T ist das M y t h i s c h e m i t t e l b a r über die R e a l i t ä t v o r h a n d e n . I n m e i n e n a n d e r e n F i l m e n m a g es s i ch i n d i e s e m P u n k t anders v e r h a l t e n . A b e r der Küns t le r b e m ü h t s ich s tändig , s i c h selbst z u e r n e u e m . K e i n F i l m s te l l t e i g e n t l i c h etwas abgeschlossenes dar . I c h sage n i e : „ G e n a u d iesen F i l m w o l l t e i c h m a c h e n , u n d i c h h a b e i h n g e m a c h t . "

Bas: M a n c h e Z u s c h a u e r s i n d der M e i n u n g , daß U M U T l e d i g l i c h f e s t s t e l l e n d e n C h a r a k t e r habe u n d ke ine L ö s u n g o d e r B o t s c h a f t b r i n g e , also k e i n e revolut ionäre K o n z e p t i o n h a b e n k ö n n e .

Güney: W e n n U M U T eine L ö s u n g m i t b r ä c h t e , wäre es k e i n F i l m , s o n d e r n eine M i t t e i l u n g . D e n r e v o l u t i o n ä r e n F i l m fasse i c h n i c h t so auf . D e r revo lut ionäre F ü m te i l t k e i n e L ö s u n g s w e g e m i t , s o n d e r n b e w i r k t das N a c h d e n k e n . O h n e Z w e i f e l w i r d es i n Z u ­k u n f t F i l m e geben , die v o n i n z w i s c h e n v e r w i r k l i c h t e n r e v o l u t i o ­nären I n h a l t e n w e r d e n ausgehen k ö n n e n . W i r b e f i n d e n u n s n o c h i m A n f a n g s s t a d i u m e iner s o l c h e n E n t w i c k l u n g . O h n e n a c h z u d e n ­k e n , k a n n der M e n s c h n i c h t s e r r e i c h e n . I c h w i l l l e d i g l i c h das N a c h d e n k e n b e w i r k e n .

Dorsay: H a t U M U T A u s s i c h t a u f f i n a n z i e l l e n E r f o l g ?

Güney: I n dieser H i n s i c h t w i r d I s t a n b u l e i n M a ß s t a b s e i n .

Kutlar: U m n o c h e i n m a l auf die B e z i e h u n g z w i s c h e n K u n s t u n d r e v o l u t i o n ä r e m D e n k e n z u r ü c k z u k o m m e n : aus D e i n e n F ü m e n , S c h r i f t e n u n d W o r t e n re su l t i e r t e ine ganz b e s t i m m t e p o l i t i s c h e H a l t u n g . Was würdest D u u n s als v e r a n t w o r t u n g s b e w u ß t e r Künst­ler darüber sagen?

Güney: Sogar der u n q u a l i f i z i e r t e s t e Küns t le r b e f i n d e t s i c h i n O p ­p o s i t i o n gegen die h e u t i g e n V e r h ä l t n i s s e . U n t e r dieser Prämisse b i n i c h e i n l i n k e r Künst ler . I c h b i n e i n r e v o l u t i o n ä r e r Künst ler .

Bas: Interess ierst D u D i c h n e b e n d e m F ü m für die p o l i t i s c h e u n d ö k o n o m i s c h e L a g e der Türke i , für gewisse p o l i t i s c h e B e w e g u n g e n i n der T ü r k e i ?

Güney: J e d e r w i r k l i c h r e v o l u t i o n ä r e Küns t le r setzt s i c h m i t der p o l i t i s c h e n u n d ö k o n o m i s c h e n L a g e seines L a n d e s a u s e i n a n d e r . W e n n er s i ch diesen R e a l i t ä t e n e n t z i e h t , h ö r t er auf , Küns t le r z u s e i n .

Bas: K a n n s i c h der Künst ler auf e ine K e n n t n i s n a h m e b e s c h r ä n k e n ? O d e r s o l l er a k t i v e T e i l n a h m e z e i g e n ?

Güney: O h n e die a k t i v e T e i l n a h m e an d e n p o l i t i s c h - ö k o n o m i s c h e n R e a l i t ä t e n seines L a n d e s r e p r o d u z i e r t der Künst ler n u r V e r g a n g e ­nes o h n e j eg l i che R e l e v a n z .

Bas: D u sagst a lso, daß a k t i v e T e i l n a h m e z u m K ü n s t l e r t u m g e h ö r t .

Güney: Natür l ich . Sie b i l d e n eine E i n h e i t .

A u s A l t i n Y a l ç i n , ' Y i l m a z Güney D o s y a s i ' , Güney F i l m c i l i k , I s t a n b u l 1 9 7 7 , S . 154 - 5 7

Ausländische Kritiken zu UMUT

E s is t m a n c h m a l m u t i g u n d o f t g e f ä h r l i c h , das E l e n d seines V o l k e s d a r z u s t e l l e n . D e r türkische F ü m e m a c h e r Y ü m a z Güney h a t das z u s e i n e m N a c h t e i l e r f a h r e n müssen. R e n o m m i e r t e r S c h a u s p i e l e r , ent­s c h l o ß er s i c h eines T a g e s . h i n t e r die K a m e r a z u t r e t e n . S e h r b a l d hat er S c h w i e r i g k e i t e n m i t der Z e n s u r . S e i n F i l m U M U T k a n n t r o t z d e m i n f o l g e t a u s e n d g e s c h i c k t e r S c h a c h z ü g e d e n N a c h s t e l - ' l u n g e n der B e h ö r d e n e n t r i n n e n . I n s e p a r i e r t e n T e i l e n gelangt er 1971 z u m F e s t i v a l v o n C a n n e s , w o er i m R a h m e n der ' Q u i n z a i n e des r é a l i s a t e u r s ' aufgeführt w i r d .

E i n i g e Z e i t später w i r d Güney i n e i n e n K e r k e r g e w o r f e n , w e i l er e i n i g e n a n g e b l i c h e n A n a r c h i s t e n A s y l g e w ä h r t h a t . L e t z t e n N a c h ­r i c h t e n z u f o l g e b e f i n d e t er s i c h i m m e r n o c h h i n t e r G i t t e r n .

U M U T m a c h t k e i n e n H e h l aus s e i n e n k i n e m a t o g r a p h i s c h e n R e f e ­r e n z e n . D i e erste h a l b e S t u n d e des F i l m s v e r s e t z t u n s 25 J a h r e i n die V e r g a n g e n h e i t , i n die E p o c h e der Fahrraddiebe; die l e t z t e h a l ­be S t u n d e e r w e c k t dagegen R e m i n i s z e n z e n an d e n Schatz der Sierra Madre. Was die t e c h n i s c h e M a c h a r t des F i l m s b e t r i f f t , so e r i n n e r t sie an b e s t i m m t e M e i s t e r w e r k e des s o w j e t i s c h e n S t u m m ­f i l m s .

Sorgfä l t ige B i l d k o m p o s i t i o n e n , s u b t ü e B e l e u c h t u n g s e f f e k t e , V e r ­w e n d u n g schräger K a m e r a p e r s p e k t i v e n z u ä s t h e t i s c h e n u n d d r a m a ­t i s c h e n Z w e c k e n : der F i l m ist d u r c h w e g b e m e r k e n s w e r t d u r c h das h o h e N i v e a u seiner B i l d s p r a c h e (es g i b t z w e i o d e r d r e i B e i s p i e l

Page 3: 27. international filmfestspiele berlie n 7

s t i l i s t i scher K o k e t t e r i e , über die m a n s t re i ten k ö n n t e , d i e das G e s a m t b i l d aber n i c h t v e r ä n d e r n ) .

D i e G e s c h i c h t e dieses D r o s c h k e n k u t s c h e r s , der m i t seiner F a m i ­l ie i n a r m s e l i g e n V e r h ä l t n i s s e n l e b t — die K u n d e n w e r d e n i m ­m e r sel tener , u n d das A u t o m o b i l w i r d die l e t z t e n F u h r w e r k e b a l d i n die H i n t e r h ö f e v e r b a n n e n —, u n d der d e m E l e n d entgegens ieht , als e i n C h a u f f e u r seine S c h i n d m ä h r e t ö t e t , w i r d n i c h t i n der M a ­nier eines t ränense l igen M e l o d r a m s erzähl t . Güney in teress ier t s ich h a u p t s ä c h l i c h für d i e t ragische S i t u a t i o n dieser U n t e r p r i v i l e ­g i e r t e n , für die die R e g i e r u n g n u r I n d i f f e r e n z ze igt u n d die das S t a d i u m der R e v o l t e n o c h n i c h t erre icht h a b e n . D i e D a r s t e l l u n g e iner P r o t e s t v e r s a m m l u n g der K u t s c h e r b e w e i s t j e d o c h , daß die p o l i t i s c h e B e w u ß t w e r d u n g nahe ist.

Während die R e i c h e n s i c h L u x u s v i l l e n m i t S c h w i m m b ä d e r n b a u ­e n lassen, k l a m m e m s ich die A r m e n an ihre I l l u s i o n e n . D i e W u n s c h ­v o r s t e l l u n g N r . 1 ist natürl ich das G e l d . V e r l e i t e t d u r c h e i n e n m y ­thengläubigen F r e u n d u n d d u r c h eine A r t e r l e u c h t e t e n G r e i s , be­g ibt C a b b a r s i ch i n e i n e s te inige Wüste, w o , w i e m a n i h m v e r s i ­cher t , e i n S c h a t z v e r b o r g e n se in s o l l ; t a t s äc h l i c h begegnet e r i n dieser Wüste d e m W a h n s i n n .

G ü n e y e n t w i r f t e i n b is i n E i n z e l h e i t e n genaues P o r t r ä t der a r m e n türkischen B e v ö l k e r u n g , er a t t a c k i e r t jede F o r m v o n A b e r g l a u b e n u n d E n t f r e m d u n g . Se ine Erzählung fo lgt z w e i o d e r d r e i L e i t i d e e n . D i e Erzählweise ist d u r c h s i c h t i g u n d a u ß e r o r d e n t l i c h s e n s i b e l . I n e i n e r Z e i t , i n der b e s t i m m t e F i l m e m a c h e r , die n i c h t m e h r ge­n a u w i s s e n , w i e sie n o c h A u f m e r k s a m k e i t erregen s o l l e n , s i c h der D e k a d e n z , d e m K i t s c h o d e r d e m S u p e r - P o p f i l m z u w e n d e n , m a g U M U T etwas f r e m d a r t i g e r s c h e i n e n . D i e A n n a h m e , d ieser F i l m

sei n i c h t s w e i t e r als e i n A b l e g e r des N e o r e a l i s m u s , wäre j e d o c h u n v o r s i c h t i g . Dieser N e o r e a l i s m u s — d a r a u f k a n n m a n s i c h d u r c h ­aus v o r b e r e i t e n — e n t h ä l t v i e l l e i c h t D y n a m i t .

J e a n - L o u p Passek i n : C i n e m a 74 N r . 1 8 3 , Par is , J a n u a r 1 9 7 4 , S . 114 f.

D ieser s c h ö n e F i l m b e s i t z t die karge E i n f a c h h e i t u n d u n t e r d r ü c k t e G e w a l t s a m k e i t der n e o r e a l i s t i s c h e n M e i s t e r w e r k e . O h n e die S t i m ­me z u e r h e b e n , o h n e e ine T r ä n e z u v e r l i e r e n , e n t w i r f t d ieser F i l ­m e m a c h e r eine u n e r b i t t l i c h e A n k l a g e gegen das m a t e r i e l l e u n d m o r a l i s c h e E l e n d der a m m e i s t e n b e n a c h t e i l i g t e n Mitbürger . E r ist T ü r k e , aber das m u ß m a n w i s s e n : U M U T ä h n e l t z u m V e r ­w e c h s e l n e i n e m ä g y p t i s c h e n , l i b a n e s i s c h e n , a lger i schen o d e r so­gar j u g o s l a w i s c h e n F i l m , z u m i n d e s t den b e s c h e i d e n s t e n u n d auf­richtigsten P r o d u k t i o n e n dieser L ä n d e r , j e n e n , d i e n i c h t v o m E i n ­f luß des w e s t l i c h e n K o m m e r z k i n o s b e f a l l e n s i n d .

P lö tz l i ch b e t r i t t e i n u n b e k a n n t e r M e t e o r auf auffäl l ige Weise das F e l d u n s e r e r B e o b a c h t u n g u n d m a c h t uns das A u s m a ß u n s e r e r U n k e n n t n i s k l a r . D i e Türke i p r o d u z i e r t 2 5 0 F i l m e p r o J a h r , U -M U T ist der v ier te v o n n e u n F i l m e n , die der 3 6 j ä h r i g e Y i l m a z Güney z w i s c h e n 1 9 6 8 u n d 1971 gedreht h a t ; g l e i c h z e i t i g s p i e l t e er i n z e h n J a h r e n i n 110 F i l m e n u n d i n t e r p r e t i e r t i n d i e s e m F i l m die H a u p t r o l l e . I m März 1 9 7 2 w u r d e er u n t e r der A n k l a g e subver­siver T ä t i g k e i t e n v e r h a f t e t (eine i n t e r n a t i o n a l e P r o t e s t a k t i o n l e n k ­te die A u f m e r k s a m k e i t der Ö f f e n t l i c h k e i t auf se inen F a l l ) : e r war­tet i m m e r n o c h a u f d e n A u s g a n g e i n e s k o l l e k t i v e n Prozesses ge­gen 2 5 6 P e r s o n e n w e g e n i l legaler T ä t i g k e i t e n .

D e r Regisseur s t re i te t a b , e ine ' K i n o g e s c h i c h t e ' z u e r z ä h l e n ; er habe s i c h d a r a u f b e s c h r ä n k t , 'das L e b e n se lbs t ' z u z e i g e n . A b e r sein persönl iches E n g a g e m e n t h a t i h n d a z u geführt , 'a ls F i l m e m a ­cher e i n e n K l a s s e n k a m p f z u führen ' : „ I c h m u ß m e i n e r K l a s s e z e i ­g e n " , sagt er, „wie sie ausgebeutet w i r d u n d w e r d a v o n p r o f i t i e r t . " D i e Z e n s u r des Mi l i tärregimes , das s i ch i n A n k a r a bis z u d e n le tz ­ten W a h l e n an der M a c h t b e f a n d , h a t das e r k a n n t : fünf se iner F i l ­m e , d a r u n t e r U M U T , w u r d e n v e r b o t e n u n d v e r f o l g t . D i e s e r F ü m riecht n a c h S c h w e f e l ; u n d d o c h k ö n n t e m a n i h n b e i m e r s t e n A n ­b l i c k für e ine V a r i a t i o n der L a f o n t a i n e - F a b e l ' D e r A c k e r s m a n n u n d seine K i n d e r ' h a l t e n .

D e r P r o t a g o n i s t , e i n a rbe i t s loser u n d v o n S c h u l d e n ü b e r h ä u f t e r

D r o s c h k e n k u t s c h e r , g ibt d e m Drängen eines F r e u n d e s n a c h , m i t i h m e i n e n S c h a t z z u s u c h e n , dessen Lage i h m e i n heü iger M a n n v e r r a t e n h a t . Natür l ich g i b t es k e i n e n S c h a t z u n d der a r m e M a n n ver l i e r t , n a c h d e m er e in ige Z e i t l a n g i n dieser w a h n s i n n i g e n H o f f ­n u n g gelebt ha t , b u c h s t ä b l i c h d e n K o p f . D i e r e a k t i o n ä r e M o r a l L a F o n t a i n e s ( A r b e i t u n d , w a r u m n i c h t , a u c h F a m i l i e - V a t e r l a n d ) w i r d also i n der M a n i e r B r e c h t s d i a l e k t i s c h u m g e w e n d e t ; der A u ­tor d e n u n z i e r t die trügerischen H o f f n u n g e n e iner B e v ö l k e r u n g , die diese n i c h t r e a l i s i e r e n k a n n u n d die k e i n B e w u ß t s e i n v o n i h r e r A u s b e u t u n g d u r c h die b e s i t z e n d e n K l a s s e n h a t .

D e r a rme K u t s c h e r t r ä u m t d a v o n , s i ch e i n P f e r d z u k a u f e n , wäh­r e n d er bis z u m H a l s v e r s c h u l d e t is t . E r beugt s i ch o h n e e i n W o r t z u sagen d e n R e i c h e n , die i h m ihre H i l f e versagen , u n d r ä c h t s i ch an d e n e n , die n o c h s c h w ä c h e r u n d n o c h ä r m e r s i n d als er . D e r M e ­c h a n i s m u s der E n t f r e m d u n g w i r d v o n d e m A u t o r m i t u n w i d e r s t e h ­l i c h e r K r a f t u n d K l a r h e i t d e u t l i c h g e m a c h t , o h n e d e n ger ings ten Z e i g e f i n g e r u n d o h n e Rührse l igke i t . D i e B e s c h e i d e n h e i t d e r tech­n i s c h e n M i t t e l (das n e u t r a l e G r a u des B i l d e s , der m a n g e l h a f t e T o n ) trägt be i z u j ener Distanz, d ie jede Rührung i n der M a n i e r Z a v a t t i -nis v e r m e i d e t , a b e r e ine d i s k r e t e u n d t iefe P o e s i e , d ie e ine s tarke W i r k u n g e n t f a l t e t , k e i n e s w e g s aussch l ieß t . A m E n d e des F i l m s be­g i n n t der arme M a n n m i t v e r b u n d e n e n A u g e n , w a h n s i n n i g g e w o r ­den d u r c h d e n Z u s a m m e n b r u c h seines T r a u m s , s i c h i m K r e i s z u d r e h e n w i e e i n rasender D e r w i s c h : grausames S y m b o l j e n e r L e u t e , die s i c h z u b e t ä u b e n s u c h e n , u m e iner g n a d e n l o s e n S i t u a t i o n n i c h t ins A u g e b l i c k e n z u müssen. U m diese t ragische S i t u a t i o n z u d e f i ­n i e r e n , d e n k t m a n a n die f r a p p i e r e n d e F o r m e l v o n C e l i n e : Tod auf Raten.

M a r c e l M a r t i n i n : E c r a n 74 , N r . 2 1 , Par is , J a n u a r 1 9 7 4 , S . 5 0 f.

A n m e r k u n g :

U M U T w u r d e 1 9 7 0 i n der Türke i p r e i s g e k r ö n t , aber v o n der Z e n s u r v e r b o t e n . E r s t e i n U r t e ü des K a s s a t i o n s h o f e s e r m ö g l i c h t e die A u f f ü h r u n g des F U m s .

A G I T

Elegie

L a n d Türkei 1971

P r o d u k t i o n Güney F i l m c i l i k

B u c h u n d Regie Y i l m a z Güney

K a m e r a G a n i T u r a n l i

M u s i k A r i f E r k i n

D a r s t e l l e r

C o b a n o g l u Y U m a z Güney M e h m e t E m i n H a y a t i H a m z a o g l u R a m a z a n Büä l I n c i B e k i r A t i l l a O l g a c S ivas l i Y u s u f K o c K a r g a S a h i n D ü b a z Ärzt in S e l m i n Hürmeric N i z a m e t t i n N i z a m Ergüder

Urauf führung J a n u a r 1972 , I s t a n b u l

F o r m a t 3 5 m m , F a r b e , 1 : 1 ,33 (vorgeführt w i r d e ine 16 m m - K o p i e )

Länge 105 M i n u t e n

Page 4: 27. international filmfestspiele berlie n 7

Inhalt

C o b a n u n d seine v i e r K a m e r a d e n s i n d S c h m u g g l e r , d i e i n e iner r a u h e n u n d u n z u g ä n g l i c h e n Berggegend l e b e n , über die e i n fast u n u n t e r b r o c h e n e r S t e i n s c h l a g h i n w e g g e h t ; sie s c h m u g g e l n Wa­ren über d i e nahege legene G r e n z e . Sie s i n d h a r t , m i t l e i d s l o s u n d t r o c k e n w i e das L a n d , i n d e m sie l e b e n . Sie g e l t e n j e d o c h als die g e s c h i c k t e s t e n S c h m u g g l e r , die e i n z i g e n , d ie fähig s i n d , u n t e r E i n s a t z ihres L e b e n s i h r e s c h w i e r i g e n A u f t r ä g e z u erfül len . E i n e s Tages h a n d e l n N i z a m e t t i n , S a r i V e l i u n d R a m a z a n , der als K o n ­t a k t m a n n a u f t r i t t , e i n e n V e r t r a g m i t C o b a n aus, der d e n Trans ­p o r t v o n f ü n f W a r e n l a d u n g e n über die G r e n z e v o r s i e h t . D e r S c h m u g g l e r w i l l i g t i n d e n V e r t r a g e i n , v e r l a n g t aber für j e d e n T r a n s p o r t 2 0 0 L i r a B e z a h l u n g s o w i e zusätz l i ch M u n i t i o n , S t i e f e l u n d B e k l e i d u n g . I n der Z w i s c h e n z e i t v e r r a t e n S a r i V e l i u n d R a ­m a z a n j e d o c h C o b a n an eine andere S c h m u g g l e r b a n d e , i n der A b s i c h t , s i c h m i t dieser die B e u t e z u t e i l e n . C o b a n gerät i n e i n e n H i n t e r h a l t , k a n n j e d o c h e n t k o m m e n . B e i der O b e r g a b e der W a ­r e n t ö t e t C o b a n S a r i V e l i ; aber auf d e m R ü c k w e g fä l l t d ie G r u p p e d e n G e n d a r m e n i n die H ä n d e . C o b a n weiger t s i c h , s i c h z u ergeben u n d w i r d s c h w e r v e r w u n d e t . S ie f lüchten i n eine H ö h l e ; d o r t ver­s c h l i m m e r t s i ch der Z u s t a n d v o n C o b a n . U m das L e b e n ihres A n ­führers z u r e t t e n , steigt e i n e r der M ä n n e r i n e i n b e n a c h b a r t e s D o r f h i n a b u n d ü b e r r e d e t e ine Ä r z t i n , d ie d o r t w o h n t , i h m z u f o l g e n . D e r Ä r z t i n ge l ingt es, C o b a n z u h e i l e n ; z w i s c h e n b e i d e n e n t w i k -k e l t s i c h e i n G e f ü h l der Z u n e i g u n g . A b e r C o b a n k a n n es s i c h n i c h t l e i s t e n , s e i n e n G e f ü h l e n n a c h z u g e b e n : er u n d seine M ä n n e r s i n d d a z u v e r u r t e i l t , als O u t l a w s z u l e b e n . D i e j u n g e Ä r z t i n k e h r t ins D o r f z u r ü c k . E i n i g e T a g e später w i r d C o b a n v o n e i n e m B a u e r n e rschossen , der s i c h d i e auf C o b a n s K o p f ausgesetzte B e l o h n u n g v e r d i e n e n w i l l .

P r o d u k t i o n s m i t t e i l u n g

Kritik

A G I T is t e i n e p i s c h e s W e r k ü b e r die A b e n t e u e r e i n e r S c h m u g g ­l e r b a n d e , d ie s i c h i n eine B e r g r e g i o n ge f lüchte t ha t , w o S t e i n ­schläge sehr h ä u f i g s i n d . Das steigert das K l i m a der U n s i c h e r h e i t , i n d e m die M ä n n e r l e b e n , u n d gestattet d e m A u t o r , s e i n e m L y r i s ­m u s u n d s e i n e m Gefühl für ä s t h e t i s c h e W i r k u n g e n fre ie B a h n z u lassen. Z w i s c h e n d e n v e r s c h i e d e n e n H ö h e p u n k t e n der H a n d l u n g (die i n d e m s y m b o l i s c h e n S t e i n s c h l a g k u l m i n i e r e n ) , e n t w i c k e l t der A u t o r eine Ser ie v o n B e o b a c h t u n g e n u n d K o m m e n a r e n über die S i t u a t i o n der B a u e r n , die n o c h n i c h t die N o t w e n d i g k e i t z u r E i n h e i t b e g r i f f e n h a b e n u n d ü b e r die S i t u a t i o n der F r a u e n ( n u r eine v o n i h n e n h a t e i n e n ' M ä n n e r b e r u f ' , sie is t Ä r z t i n ) , o h n e aller­dings d i e Gründe z u präz is ieren , die diese M ä n n e r veran lassen , s ich d e m G e s e t z u n d d e n G e n d a r m e n e n t g e g e n z u s t e l l e n .

G e r a r d L a n g l o i s i n : E c r a n 75 , N r . 37 , Par is , J u n i / J u l i 1 9 7 5 , S . 4

G e s i c h t s p u n k t w i r d i m F i l m der S c h m u g g l e r C o b a n o g l u als p o s i t i ­ver H e l d darges te l l t . A b e r es g ibt a u c h die G e g e n p o s i t i o n der Ärz­t i n , die aus e i n e m D o r f s t a m m t , das d e m S c h a u p l a t z der E r e i g n i s ­se nahe gelegen i s t . I n a n d e r e n W o r t e n gehör t sie zu d e n A r m e n . I n d e m sie s i c h als Ärzt in für die D o r f b e v ö l k e r u n g e i n s e t z t , w e h r t sie s i c h gegen die u n g e r e c h t e n V e r h ä l t n i s s e . R e c h e n s c h a f t über ihre O p e r a t i o n g i b t sie d e n B e h ö r d e n erst d a n n , als i h r P a t i e n t genesen i s t , w o m i t sie die G r e n z e n e iner l ega len H a n d l u n g s w e i s e e inhäl t .

D e r F i l m s te l l t z w i s c h e n d e m S t u d i u m der Ärzt in u n d i h r e r W a h l der L e g a l i t ä t k e i n e B e z i e h u n g her , zeigt aber w o h l ihre Unfähig­k e i t , Z u g a n g z u der D o r f b e v ö l k e r u n g z u f i n d e n . A u s d i e s e m G r u n ­de k a n n die D o r f b e v ö l k e r u n g die B e m ü h u n g e n der Ärzt in nur m i t S p o t t q u i t t i e r e n , anstat t die M ö g l i c h k e i t e i n e r ä r z t l i c h e n B e t r e u ­u n g v o l l w a h r z u n e h m e n .

D i e E n t f r e m d u n g u n d D i s t a n z z w i s c h e n d e n I n t e l l e k t u e l l e n u n d der D o r f b e v ö l k e r u n g t r i t t b e i e i n e m G e s p r ä c h des L e h r e r s m i t d e m e i n e n S c h m u g g l e r d e u t l i c h h e r v o r , i n d e m das gegenseit ige V e r s t e ­h e n z u k u r z k o m m t , d a j e d e m d i e W i r k l i c h k e i t des a n d e r e n f r e m d ist .

D i e Armut der D o r f b e v ö l k e r u n g , z u der n e b e n d e n B a u e r n auch die S c h m u g g l e r i h r e r H e r k u n f t n a c h zäh len , s p i e l t e ine ganz be­sondere R o l l e . D e r K a u f m a n n ist N u t z n i e ß e r dieser A r m u t , w e i l er e i n e n H a n d e l b e t r e i b t , der n u r u n t e r E i n s a t z v o n S c h m u g g l e r n Zustandekommen k a n n .

D i e B e h ö r d e n , die für S i c h e r h e i t u n d O r d n u n g s o r g e n , se tzen die A r m u t der D o r f b e v ö l k e r u n g als e i n M i t t e l e i n , das z u r A u f r e c h t ­e r h a l t u n g der L e g a l i t ä t d i e n t , i n d e m sie für die E r g r e i f u n g v o n S c h m u g g l e r n B e l o h n u n g e n ausse tzen .

A u f diese Weise w i r d e r s c h w e r t , w e n n n i c h t ausgesch lossen , daß s ich u n t e r den A r m e n eine So l idar i tä t e n t w i c k e l t . S o m i t garant ier t die A r m u t die W e i t e r e x i s t e n z des Status q u o u n d w i r d zu dessen s t a b i l i s i e r e n d e m M o m e n t .

F a t m a Güren

Z A V A L L I L A R

Die A r m e n

L a n d Türkei 1972/74

P r o d u k t i o n Süha Pel i tözü für Güney F i l m c i l i k

Reg ie Y i l m a z G ü n e y , A t i f Y i l m a z

D r e h b u c h Y ü m a z G ü n e y , A t i f Y i l m a z

Nur ein Schmugglerfilm? K a m e r a

A u f d e n ers ten B l i c k s c h e i n t der F ü m A G I T ausschl ieß l i ch v o n M u s i k e iner S c h m u g g l e r b a n d e z u h a n d e l n u n d s o m i t das t y p i s c h e P r o - d u k t e i n e r F i l m i n d u s t r i e z u s e i n , d i e s i ch m i t D a r s t e l l u n g e n v o n ' s p a n n e n d e n ' A b e n t e u e r n begnügt u n d z u m i n d e s t i h r G e l d e in ­s p i e l e n m u ß .

A b e r d i e T a t s a c h e , daß der D r e h b u c h a u t o r , R e g i s s e u r u n d H a u p t ­dars te l l e r Y i l m a z G ü n e y aus p o l i t i s c h e n Gründen z u e i n e r lang­j ä h r i g e n Z u c h t h a u s s t r a f e v e r u r t e ü t w o r d e n ist u n d sie a b s i t z t , l äß t Z w e i f e l a u f k o m m e n , o b e i n E i n d r u c k v o n s o l c h e r V o r d e r -gründigkei t d e m F ü m v o l l gerecht w e r d e n k a n n .

V e r g e g e n w ä r t i g t m a n s i c h das F ü m g e s c h e h e n i n s g e s a m t , so l iegt der H a u p t a k z e n t a u f der I l legal i tät der S c h m u g g l e r u n d d e n dar- aus r e s u l t i e r e n d e n F o l g e e r s c h e i n u n g e n . I n d e m G e s p r ä c h m i t der Ärzt in b e z e i c h n e t C o b a n o g l u die H a u p t g e s t a l t des F i l m s , d i e U r a u f f ü h r u n g I l lega l i tä t anges ichts der V e r h ä l t n i s s e , die d e n A r m e n k e i n m e n - schenwürdiges L e b e n e r m ö g l i c h e n , als u n v e r m e i d b a r . U n t e r d i e s e m F o r m a t

D a r s t e l l e r

A b u A r a p H a c i N a c i y e der j u n g e A b u R e c h t s a n w a l t der k l e i n e A b u F i d a n

G a n i T u r a n l i , K e n a n O r m a n l a r

Sanar Y u r d a t a p a n , A t t i l a Ö z d e m i r o g l u

Y i l m a z Güney Güven Sengü Y ü d i r i m ö n a l S e d e n K i z i l t u n c G ö k t ü r k D e m i r e z e n K a m u r a n U s l u e r M e h m e t S a h i n e r Hülya Sengül

März 1 9 7 5 , I s t a n b u l

3 5 m m , Farbe (vorgeführt w i r d eine 1 6 m m - K o p i e )

L ä n g e 9 0 M i n u t e n

Page 5: 27. international filmfestspiele berlie n 7

A l s Y i l m a z Güney 1 9 7 2 z u m e r s t e n M a l v e r h a f t e t w u r d e , b l i e b Z A V A L L I L A R u n v o l l e n d e t . N a c h seiner e r n e u t e n V e r h a f t u n g 1 9 7 4 w u r d e der F i l m u n t e r der Reg ie v o n A t i f Y i l m a z fe r t ig ­geste l l t .

Inhalt

D e r F i l m s c h i l d e r t den E n t l a s s u n g s t a g v o n d r e i H ä f t l i n g e n , die s ich v o r d e m u n g e w i s s e n L e b e n a u ß e r h a l b der G e f ä n g n i s m a u e m f ü r c h t e n . J e d e r e r i n n e r t s i c h an E r e i g n i s s e , die für se in späteres S c h i c k s a l i r g e n d w i e e n t s c h e i d e n d w u r d e n .

A b u s V a t e r k a m i n e i n e m B e t r i e b s u n f a l l u m , so daß seine M u t t e r e i n z w e i t e s M a l h e i r a t e n m u ß t e . D e r S t i e f v a t e r z w a n g A b u , m i t der S c h u l e a u f z u h ö r e n u n d b e t t e l n z u gehen . .Ms der S t i e f v a t e r A b u s M u t t e r a n e i n e n f r e m d e n M a n n v e r k u p p e l n w o l l t e , t ö t e t e die M u t t e r d e n F r e m d e n , w ä h r e n d sie s i ch w e h r t e . D a r a u f w u r d e sie z u acht J a h r e n G e f ä n g n i s v e r u r t e i l t . In seiner V e r l a s s e n h e i t u n d N o t b r a c h A b u i n e ine W o h n u n g e i n , w u r d e ge faßt u n d k a m ins G e f ä n g n i s .

A r a p hat te se in M ä d c h e n n a c h I s t a n b u l e n t f ü h r t , u m sie z u h e i r a ­t e n . A l s der B o ß , be i d e m er a rbe i te te , s i c h weiger te , seine N a c h t ­w ä c h t e r d i e n s t e z u e n t l o h n e n , s c h l u g A r a p i h n u n d dessen D i e n s t ­m a n n n i e d e r u n d n a h m s i c h e i n f a c h das G e l d . A u f diese Weise w a n d e r t e A r a p ins G e f ä n g n i s .

H a c i e r i n n e r t s i c h dagegen, w i e er z u m M ö r d e r w u r d e . B e i e i n e r Schlägere i h a t t e er e i n P r o s t i t u i e r t e geret te t , i n d e m er i h r e n Z u ­h ä l t e r b e w u ß t l o s s c h l u g . D e r Z u h ä l t e r rächte s i c h an i h m u n d l ieß i h n g r a u s a m verprügeln. B e i der R ü c k k e h r i n sein Q u a r t i e r e r w i s c h ­te er die P r o s t i t u i e r t e m i t d e m Z u h ä l t e r u n d ers tach die F r a u aus W u t u n d E i f e r s u c h t .

A b u d e n k t an seine erste L i e b e . E r ha t te sie auf d e m J a h r m a r k t k e n n e n g e l e r n t . S ie ha t te i h m eine S t e l l e i n der Z i g a r e t t e n f a b r i k v e r s c h a f f e n w o l l e n , i n der sie a r b e i t e t e . D a s g i n g aber n i c h t , w e i l d ie A k t e n i h n als D i e b a u s w i e s e n . . .

A m E n d e des F i l m e s g e h e n die d r e i essen, o b w o h l sie k e i n G e l d h a b e n . H a c i u n d A r a p m a c h e n s i c h h e i m l i c h d a v o n , so daß A b u a l l e i n z u r V e r a n t w o r t u n g g e z o g e n w i r d . D o c h d e r K o m m i s s a r h a t M i t l e i d m i t i h m , k o m m t für A b u s R e c h n u n g auf u n d l ä ß t i h n l a u ­f e n . A b e r o f f e n s i c h t l i c h w i r d A b u s F r e i h e i t n i c h t v o n langer D a u ­er s e i n . P Q

E N D I S E

Unruhe

L a n d Türke i 1 9 7 4

P r o d u k t i o n S ü h a Pel i tözü für Güney F i l m c ü i k

Regie Y i l m a z G ü n e y , S e r i f G ö r e n

D r e h b u c h Y i l m a z G ü n e y

K a m e r a K e n a n O r m a n l a r

M i t a r b e i t a m D r e h b u c h A l i H a b i b Özgentürk

M u s i k S a n a r Y u r d a t a p a n

S c h n i t t S e r i f G ö r e n

D a r s t e l l e r

C e v h e r

R a m a z a n ( R a m o ) Fate A l i y e O s m a n , V e r w a l t e r A g a , G r o ß b a u e r B e y a z S i n o

E l c i M e h m e t , B o t e

E r k a n Y ü c e l K a m u r a n U s l u e r A d e n T o l a y E m e l M e s c i N i z a m Ergüden M e h m e t E k e n Insel A r d a n Y a s a r G ö k o g l u A h m e t B a y r a k

U rauf führung J a n u a r 1 9 7 5 , Istanbul

3 5 m m , F a r b e , 1 : 1,33

(vorgeführt w i r d eine 16mm-Kopie)

8 5 M i n u t e n

F o r m a t

Länge

Inhalt

D i e G e s c h i c h t e des F i l m s bas ier t a u f e i n e m Blut rache-Konf l ik t u n ­ter S a i s o n a r b e i t e r n i n der südl ichen Türke i .

D e r P r o t a g o n i s t des F i l m s , C e v h e r , ist Angehörigereines a n a t o l i -s c h e n N o m a d e n s t a m m s ; er is t ' S c h u l d n e r ' in einer B lu t rachen-A f f ä r e gegenüber e iner a n d e r e n F a m U i e des gleichen S t a m m e s . E s is t T r a d i t i o n , daß die F a m ü i e , d i e das Recht auf Rache ha t , das O b e r h a u p t der rivalisierenden F a m i l i e ermordet. Cevher u n d se in S c h w a g e r R a m o d i s k u t i e r e n lange , o b die Blutrache auch d u r c h e i n e n G e l d b e t r a g abgelös t w e r d e n k a n n , aber wie die anderen S a i ­s o n a r b e i t e r s i n d sie a r m u n d m i t t e l l o s . Ihre einzige H o f f n u n g l i e g t i n d e r B a u m w o l l e r n t e .

I n z w i s c h e n h a b e n e inige G r o ß b a u e r n i n seinen Fall e ingegri f fen u n d d u r c h g e s e t z t , daß C e v h e r d i e A u f l a g e bekam, sich i n n e r h a l b e i n e r b e s t i m m t e n F r i s t gegen 1 5 . 0 0 0 L i r a freizukaufen.

C e v h e r e n t s c h l i e ß t s i c h anges ichts seiner Situation, mit se iner F a ­m i l i e ebenso w i e die a n d e r e n S a i s o n a r b e i t e r nach C u k u r o v a z u r B a u m w o l l e r n t e z u z i e h e n .

D e r V e r w a l t e r des G r o ß b a u e r n , auf dessen Feld Cuvher a r b e i t e t , w i l l C e v h e r s T o c h t e r B e y a z z u n ä c h s t als Dienstmädchen a n s t e l l e n u n d schal te t d e n ' B o t e n ' e i n .

D e r ' B o t e ' ist e ine A r t V o r a r b e i t e r , der für eine genügende A n z a h l v o n Pf lückern sorgt , b z w . sie v e r m i t t e l t , so daß der Großbauer e i n e n d i r e k t e n K o n t a k t m i t s e i n e n Pf lückern vermeiden k a n n . D i e E n t l o h n u n g d e r P f lücker gesch ieht a u c h über den Boten.

C e v h e r l e h n t das A n g e b o t des V e r w a l t e r s als ehrenrührig a b . S o e n t s c h l i e ß t s i c h d e r V e r w a l t e r z u e i n e r 'Morgengabe' von 1 5 . 0 0 0 L i r a , was C e v h e r z u w e n i g d ü n k t .

W ä h r e n d d e s s e n is t d i e S i t u a t i o n etwas k r i t i s c h geworden: D i e L ö h ­ne der B a u m w o l l p f l ü c k e r s t e h e n n i c h t fest. Der Großbauer w a r t e t auf die o f f i z i e l l e B e k a n n t g a b e der Baumwollpre ise , denn die E n t ­l o h n u n g d e r P f l ü c k e r richtet s i c h n a c h der Höhe seines G e w i n n s . D i e B a u m w o l l p f l ü c k e r w e r d e n u n r u h i g , w e i l unbestimmter L o h n ungewisse Z u k u n f t b e d e u t e t .

S i n o , e i n j u n g e r P f l ü c k e r , d e r C e v h e r s T o c h t e r Beyaz liebt e r f ä h r t v o n d e m V o r f ü h r e r eines W a n d e r k i n o s , daß Zusammenschlüsse u n ­ter a n d e r e n P f l ü c k e r n s t a t t f i n d e n , u m die Forderung nach e i n e m fes ten L o h n v o n 1 L i r a a n s t a t t 6 0 K u r u s durchzusetzen o h n e d a ß er die R e i c h w e i t e d ieser N e u i g k e i t e rmessen kann. Kurze Z e i t s p ä t e r setzt e i n a l l g e m e i n e r S t r e i k der Pf lücker e i n , nachdem Männer v o n der ö r t l i c h e n G e w e r k s c h a f t d e r L a n d a r b e i t e r die erforderliche A u f ­k lärungsarbe i t geleistet h a b e n .

D e r G r o ß b a u e r l ä d t die S t r e i k e n d e n z u m Essen ein. Es ist F a s t e n ­z e i t ; n a c h d e n s a l b u n g s v o l l e n W o r t e n i m Rundfunk versucht e r die Pf lücker u m z u s t i m m e n . A m n ä c h s t e n T a g geht er zu D r o h u n g e n über . E r k a n n die B a u m w o l l p f l ü c k e r a u c h dann nicht e inschüchtern,

Page 6: 27. international filmfestspiele berlie n 7

a l t e r sie an d e n A u s n a h m e z u s t a n d e r i n n e r t . Z u l e t z t v e r s u c h t er, d e n B o t e n z u b e s t e c h e n .

I m L a u f e der Z e i t w ä c h s t Cevhers Bedrängnis , w e i l der V e r w a l ­ter se in A n g e b o t v o n 1 5 . 0 0 0 L i r a n i c h t e r h ö h t , aber C e v h e r s F r i s t für die K a u t i o n b a l d a b g e l a u f e n se in w i r d .

O b w o h l s e i n S c h w a g e r R e m o i h m vorhäl t , d aß n u r i n der S o l i d a r i ­t ä t m i t d e n a n d e r e n d i e L ö s u n g seiner P r o b l e m e — B l u t r a c h e , V e r k a u f der T o c h t e r — l i e g e n k a n n u n d n i c h t a u ß e r h a l b , w i r d C e v h e r z u m S t r e i k b r e c h e r . E r fängt a n , T a g u n d N a c h t B a u m ­w o l l e z u p f l ü c k e n .

K u r z b e v o r C e v h e r s F r i s t u m is t , k o m m t v o m V e r w a l t e r das l e t z ­te A n g e b o t : 2 0 . 0 0 0 L i r a . A u c h n a c h dieser N a c h r i c h t fähr t C e v h e r f o r t , i n d e r N a c h t z u a r b e i t e n , so d aß B e y a z m i t S i n o f l i e h e n k a n n . S ie g e h e n i n die S t a d t , u m d o r t i n der I n d u s t r i e z u a r b e i t e n .

A l s C e v h e r s e i n U n g l ü c k e r f ä h r t , v e r s u c h t er d e n V e r w a l t e r z u über l i s t en , i n d e m er v e r z w e i f e l t v o r g i b t , seine F r a u würde B e y a z b r i n g e n , der V e r w a l t e r m ö g e i h m die 2 0 . 0 0 0 L i r a a u s z a h l e n . D e r V e r w a l t e r w i r d m i ß t r a u i s c h u n d schlägt die Tür z u . S o b l e i b t

C e v h e r d e n B l u t r ä c h e m über lassen.

Kritik

F . G .

E N D I S E ( 1 9 7 4 ) ist d e r v i e r t e F i l m v o n Ser i f G ö r e n , d e m e h e m a l i ­gen A s s i s t e n t e n v o n A t i f Y ü m a z u n d Y ü m a z Güney .

S i t u i e r t i n u n s e r e n T a g e n ( m a n e r w ä h n t die türkische L a n d u n g i n Z y p e r n ) , a u s g e h e n d v o n e iner merkwürdigen R a c h e a f f ä r e ( e i n B a u e r w i r d v o n d r e i M ä n n e r n v e r f o l g t , d e n e n er G e l d s c h u l d e t , u n d v e r m i e t e t s i c h als L a n d w i r t s c h a f t s a r b e i t e r i n e i n e m B a u m ­w o l l f e l d ) , n i m m t der F i l m sehr b a l d e i n W e n d u n g z u r S o z i a l ­k r i t i k .

D e r A u t o r b e s c h r e i b t die har te A r b e i t , die s c h l e c h t e n W o h n b e d i n ­g u n g e n u n d das ä r m l i c h e L e b e n der B a u m w o l l p f l ü c k e r , z u d e n e n der H e l d g e s t o ß e n i s t ; d a er j e d o c h z u sehr daran d e n k t , die S u m ­m e G e l d e s z u e r a r b e i t e n , die er z u seiner R e t t u n g b r a u c h t , s c h l i e ß t er s i ch n i c h t d e m K a m p f a n , d e n die a n d e r e n gegen d e n A g a führen , der sie a u s b e u t e t u n d i h n e n für die B a u m w o l l e e inen l ä c h e r l i c h ger ingen A r b e i t s l o h n z a h l t .

G e r a r d L a n g l o i s i n : E c r a n 75 , N r . 37 , a . a . O . , S . 4

Ali Habib özgentürk über die Entstehung von ENDISE

A u f Y i l m a z Güneys W u n s c h f u h r i c h J u l i 1 9 7 4 n a c h U r f a , u m die V o r a r b e i t e n für E N D I S E z u m a c h e n . I c h g i n g i n jene D ö r f e r , aus d e n e n die B a u m w o l l p f l ü c k e r n a c h A d a n a k o m m e n . I c h redete m i t d e n B a u e r n , d e n G e n d a r m e n u n d d e n G r o ß b a u e r n i n d i e s e n D ö r f e r n . M e i n e A u f z e i c h n u n g e n h ierüber h a b e n w i r ausgewerte t , als w i r a m D r e h b u c h a r b e i t e t e n . Y i l m a z Güney w o l l t e e ine M e t h o ­de a n w e n d e n , die i m türk i schen F i l m e r s t m a l i g w a r . D e r D r e h o r t des F i l m s so l l t e a u f d o k u m e n t a r i s c h e r Basis fes tgehal ten w e r d e n , was die M e n s c h e n d o r t u n d d e r e n P r o b l e m e a n g i n g . D a s gleiche galt für die L a n d s c h a f t , d ie F a r b e n u n d die M u s i k .

A u f diese Weise würden w i r d e n D r e h o r t i n a l l e n se inen B e s o n d e r ­h e i t e n i n das F ü m g e s c h e h e n e i n b r i n g e n k ö n n e n . Y ü m a z Güney sagte über E N D I S E : „ E s w i r d m e i n erster F i l m se in , w e i l i c h z u m ers ten M a l die M ö g l i c h k e i t h a b e , m e i n e e igenen V o r s t e l l u n g e n z u v e r w i r k l i c h e n . "

A u s Y i l m a z G ü n e y ' E n d i s e , Güney F i l m c i l i k , I s t a n b u l , 1 9 7 6 ,

S . 13

Biofilmographie

S e r i f G ö r e n , g e b o r e n 1 9 4 4 i n I skece . B e g a n n 1 9 6 2 i m F ü m z u ar­b e i t e n , v e r l o r seine S te l l e j e d o c h b a l d a u f g r u n d v o n G e w e r k s c h a f t s ­a k t i v i t ä t e n . A r b e i t e t e später als Regieass is tent i n e t w a 80 F ü m e n ; 1971 d r e h t e er se inen ers ten e igenen F ü m , Ibret. E r w a r Regie ­

assistent be i A t i f Y i l m a z , M e m d u h O n u n d Y i l m a z G ü n e y . 1 9 7 4 gründete er z u s a m m e n m i t F r e u n d e n die G e w e r k s c h a f t der F U m -arbe i ter , ' F i l m - S e n ' . E N D I S E , se in v i e r t e r S p i e l f i l m , w u r d e v o n Y ü m a z Güney b e g o n n e n u n d n a c h dessen V e r h a f t u n g v o n S e r i f G ö r e n fer t iggeste l l t .

Yilmaz G ü n e y , d e r ' H ä ß l i c h e K ö n i g ' d e s t ü r k i s c h e n F i l m s

V o n R u i N o g u e i r a

W i e s o l l m a n v o n j e m a n d e m s p r e c h e n , der m i t 38 J a h r e n der g r ö ß t e F i l m a u t o r seines L a n d e s ist , w e n n dieser s i ch seit S e p t e m b e r l e t z ­ten J a h r e s w e g e n e iner i h m z u r L a s t gelegten S t r a f t a t i n H a f t be­f i n d e t , v o n der die Z e u g e n — es s i n d 3 4 ! — aussagen, er habe sie gar n i c h t begangen?

D a r s t e l l e r i n a n n ä h e r n d 110 F i l m e n seit 1 9 6 2 , drehte Y i l m a z G ü n e y , den m a n a u c h als ' H ä ß l i c h e n K ö n i g ' des türkischen F U m s b e z e i c h n e t e , 1 9 6 8 se inen ers ten F ü m i n eigener R e g i e : Die Braut der Erde. D i e s e r F i l m w i r d e b e n s o wie der f o l g e n d e , Die hungrigen Wölfe, v o n der Z e n s u r v e r b o t e n . Ein häßlicher Mensch ( 1 9 6 9 ) u n d U M U T ( H o f f n u n g , 1 9 7 0 ) w e r d e n dagegen n u r p a r t i e l l v e r b o t e n . Weü er auf eigenes R i s i k o u n d eigene V e r a n t w o r t u n g 1971 d e n F ü m U M U T z u m F e s t i v a l v o n C a n n e s s c h i c k t , w i r d G ü n e y v o n der J u s t i z angeklagt , aber a u f g r u n d e iner i n t e r n a t i o n a l e n P r o t e s t ­k a m p a g n e w i e d e r f r e i g e s p r o c h e n .

E n t s c h l o s s e n , s e i n e n W e g m i t der g l e i c h e n Zähigke i t f o r t z u s e t z e n , die a u c h d e n P e r s o n e n se iner F i l m e e ignet , dreht Güney i m J a h r e 1 9 7 1 5 F i l m e .

1 9 7 2 w i r d der Reg isseur u n t e r der A n k l a g e , ' m a t e r i e l l e H ü f e ' für ' A n a r c h i s t e n ' geleistet z u h a b e n , v o n d e n M i l i t ä r b e h ö r d e n verhaf ­tet . E i n e neue i n t e r n a t i o n a l e S o l i d a r i t ä t s k a m p a g n e e r r e i c h t seine Freüassung. Güney m a c h t s i ch die E r f a h r u n g e n z u n u t z e , die er i m Gefängnis e r w a r b , u n d b e g i n n t s o f o r t se inen F ü m Der Freund, der se in k ä m p f e r i s c h s t e r , en tsch lossens ter , u n a n g e n e h m s t e r , u m s t r i t ­t ens ter u n d ge lungenster F i l m w e r d e n s o l l t e . N u n ist er der M a n n , der bese i t igt w e r d e n m u ß . A n e i n e m S e p t e m b e r a b e n d des J a h r e s 1 9 7 4 , w ä h r e n d der D r e h a r b e i t e n z u s e i n e m e l f t e n S p i e l f i l m , als G ü n e y m i t s e i n e m T e a m i n e i n e m V o r o r t s r e s t a u r a n t i n A d a n a z u A b e n d speist , fällt e i n S c h u ß . E i n U n t e r s u c h u n g s r i c h t e r s t i r b t . B e i G ü n e y f i n d e t m a n e ine W a f f e . D i e Waf fe ist n i c h t b e n u t z t w o r d e n , aber die J u s t i z b e m ä c h t i g t s i ch der A f f ä r e u n d der R e g i s s e u r w i r d v e r h a f t e t . D e r R e s t i s t S c h w e i g e n . S c h a c h d e m ' H ä ß l i c h e n K ö n i g ' !

E r d r ü c k t v o n i h r e m E l e n d , l e g e n die P e r s o n e n aus U M U T i h r L e b e n i n die Hände des S c h i c k s a l s .

D i e s ist e i n F i l m s trenger L o g i k , der s i c h v o n der S c h u l e des i t a l i e ­n i s c h e n N e o r e a l i s m u s h e r l e i t e t , genauer gesagt, was die B e s c h r e i ­b u n g der L e b e n s u m s t ä n d e e i n e r P r o l e t a r i e r f a m ü i e b e t r i f f t , v o n Fahrraddiebe. A G I T , d i e G e s c h i c h t e e i n e r S c h m u g g l e r b a n d e i n ­m i t t e n der E i n s a m k e i t u n d der u n e r b i t t l i c h e n N a t u r der türkisch­s y r i s c h e n G r e n z e , ist e x a k t auf e ine p o l i t i s c h e u n d s o z i a l e R e a l i t ä t b e z o g e n , o b w o h l m a n i n d i e s e m türkischen Salvatore Giuliano n i c h t s w e i t e r als e i n e n a u f r e g e n d e n A b e n t e u e r f i l m sehen w o l l t e . Der Freund, l e t z t e r F ü m G ü n e y s , h a t alle Z u s c h a u e r v e r s t ö r t . (...) M a n d a r f n i c h t g l a u b e n , daß F r a n k r e i c h e i n e inziges g r o ß e s S a i n t -G e r m a i n - d e s - P r e s u n d die W e l t e i n e inziges großes F r a n k r e i c h is t . A u ß e r h a l b der G r e n z e n g ibt es andere W e l t e n u n d andere S i t t e n . J e d e s V o l k hat das R e c h t a u f seine eigene R e v o l u t i o n . W a h r s c h e i n ­l i c h ist G ü n e y , w i e A z e m aus Der Freund, e i n M e n s c h auf d e r S u ­che n a c h se iner I d e n t i t ä t . V i e l l e i c h t hat er sie n o c h n i c h t g e f u n d e n . A b e r er h a t der T ü r k e i e ine I d e n t i t ä t gegeben.

R u i N o g u e i r a : Y i l m a z G ü n e y , le ' R o i L a i d ' d u C i n e m a T ü r e . I n : L e Q u o t i d i e n de P a r i s , 12 ./13 . 4 . 1 9 7 5

Page 7: 27. international filmfestspiele berlie n 7

Zu Yilmaz Güneys Verurteilung

Y ü m a z Güney w u r d e 1 9 7 4 v e r h a f t e t , w e i l er i n e i n e n T o t s c h l a g v e r w i c k e l t w a r . A m E n d e des d e s w e g e n geführten Prozesses w u r ­de Güney des M o r d e s für s c h u l d i g b e f u n d e n u n d z u e i n e r Z u c h t ­hausstrafe v o n 18 J a h r e n v e r u r t e ü t . B e i d e m T o t e n h a n d e l t es s ich u m e inen R i c h t e r . D e r V o r f a l l spie l te s ich 1 9 7 4 an e i n e m A b e n d i n e i n e m gut b e s u c h t e n R e s t a u r a n t der S t a d t A d a n a ab . D i e i n z w i s c h e n z u G ü n e y s V e r t e i d i g u n g v e r ö f f e n t l i c h t e n U n t e r ­lagen z u m Prozeß s t e l l e n f o l g e n d e P u n k t e heraus :

D i e b a l l i s t i s c h e n U n t e r s u c h u n g e n a n der b e t r e f f e n d e n S c h u ß ­w a f f e , v o n der der t ö d l i c h e S c h u ß v e r m u t l i c h s t a m m t , u n d die e r g ä n z e n d e n g e r i c h t s m e d i z i n i s c h e n U n t e r s u c h u n g e n an der L e i ­che s i n d n i c h t durchgeführ t w o r d e n ; d e m e n t s p r e c h e n d e n A n t r a g der V e r t e i d i g u n g w u r d e n i c h t s ta t tgegeben .

D e r A u t o p s i e - B e f u n d über d e n E i n s c h u ß u n d A u s s c h u ß s c h l i e ß t p r a k t i s c h aus, daß der t ö d l i c h e S c h u ß v o n Güney g e k o m m e n se in k a n n , u n d z w a r n a c h der P o s i t i o n , die er z u d e m Z e i t p u n k t des Schusses e i n n a h m .

W e i t e r h i n w i r d der V o r w u r f e r h o b e n , daß die Zeugenaussagen m a n i p u l i e r t w o r d e n se ien . I m übrigen sei der gesamte P r o z e ß n i c h t n a c h d e m G r u n d s a t z d e r W a h r h e i t s f i n d u n g geführt w o r d e n , s o n d e r n habe v o n A n f a n g a n v o r g e f a ß t e Entschlüsse w i d e r g e ­spiegel t . D a b e i w i r d e r w ä h n t ,

— daß z u B e g i n n des Prozesses der d i e n s t t u e n d e S t a a t s a n w a l t i n A d a n a v o m J u s t i z m i n i s t e r i u m d u r c h e i n e n a n d e r e n erse tz t w u r d e ,

— daß der P r o z e ß v o n A d a n a n a c h A n k a r a ver legt w u r d e , o h n e daß e i n s a c h l i c h e r G r u n d dafür v o r l a g , — daß i n A n k a r a w i e d e r u m n a c h e i n i g e n S i t z u n g e n der anfäng­l i c h e G e r i c h t s v o r s i t z e n d e v e r s e t z t w u r d e u n d e i n n e u e r an seine S te l le t rat ,

— daß dieser l e t z t e W e c h s e l s t a t t f a n d , als die V e r t e i d i g u n g j e n e n A n t r a g a u f b a l l i s t i s c h e U n t e r s u c h u n g e n s te l l te .

D i e bis j e t z t a u f g e z ä h l t e n F a k t e n e r l a u b e n i n der T a t Z w e i f e l an der B e r e c h t i g u n g e i n e r V e r u r t e i l u n g Güneys . Ist es Z u f a l l , daß h i e r e i n f o r t s c h r i t t l i c h e r Küns t le r u n d e h e m a l i g e r p o l i t i s c h e r Häf t l ing z u m M ö r d e r g e s t e m p e l t w i r d ?

Z u s a m m e n g e s t e l l t n a c h ' S a v u n m a ' ( V e r t e i d i g u n g ) , D o k u m e n t a ­t i o n Güney F i l m c ü i k , I s t a n b u l , 1 9 7 7

Biofilmographie

Y ü m a z Güney w u r d e 1 9 3 7 i n e i n e m D o r f be i A d a n a (Südana-to l i en) g e b o r e n . A u ß e r i h m h a t t e n seine E l t e r n n o c h sechs K i n ­der . S e i n V a t e r w a r L a n d a r b e i t e r . I n se iner K i n d h e i t u n d J u g e n d arbei te te Y ü m a z G ü n e y als Wasser träger , L a n d a r b e i t e r , B a u m w o l l ­pf lücker , M e t z g e r l e h r l i n g u n d S c h r e i b e r .

A l s Oberschüler i n A d a n a u n t e r n a h m er seine ers ten s c h r i f t s t e l ­l e r i s c h e n V e r s u c h e u n d gründete k u r z l e b i g e L i t e r a t u r z e i t s c h r i f ­t e n , die wegen f e h l e n d e r G e l d m i t t e l b a l d e i n g i n g e n . G l e i c h z e i t i g arbei te te er i n e i n e r F i l m f i n n a .

N a c h B e e n d i g u n g des G y m n a s i u m s b e g a n n er i n A n k a r a e i n J u r a -S t u d i u m , später s t u d i e r t e er W i r t s c h a f t s w i s s e n s c h a f t an der U n i ­versi tät i n I s t a n b u l , w o h i n er w e g e n se iner T ä t i g k e i t b e i der D a r -F i l m übers iedel te .

1 9 5 8 trat er z u m ers ten M a l als S c h a u s p i e l e r i n e i n e m F i l m auf , an d e m er übrigens a u c h als D r e h b u c h a u t o r b e t e i ü g t w a r : Kinder dieser Erde.

I n d e n f o l g e n d e n z w e i J a h r e n a r b e i t e t er i n z a h l r e i c h e n F i l m e n des Regisseurs A t i f Y ü m a z als H a u p t d a r s t e l l e r , A s s i s t e n t u n d C o - A u t o r m i t .

1961 w u r d e er w e g e n V e r ö f f e n t l i c h u n g seiner E r z ä h l u n g ' U n -G l e i c h u n g e n m i t d r e i U n b e k a n n t e n ' , i n der das G e r i c h t e i n e n V e r s t o ß gegen A r t i k e l 142 des türk i schen S t r a f g e s e t z b u c h e s sah , der k o m m u n i s t i s c h e P r o p a g a n d a v e r b i e t e t , z u 18 M o n a t e n G e ­fängnis u n d 6 M o n a t e n V e r b a n n u n g v e r u r t e i l t . W ä h r e n d seiner H a f t z e i t s c h r i e b er d e n R o m a n 'S ie s t a r b e n m i t g e s e n k t e m H a u p t ' , der später m i t e i n e m türk ischen L i t e r a t u r p r e i s a u s g e z e i c h n e t w u r ­de.

N a c h seiner Freüassung u n d der R ü c k k e h r n a c h I s t a n b u l d r e h t e G ü n e y , u m G e l d z u v e r d i e n e n , e ine große A n z a h l v o n F i l m e n , be i d e n e n er fast alles selbst m a c h e n m u ß t e .

I n d e n J a h r e n 1 9 6 3 - 1 9 6 6 s p i e l t er i n insgesamt 39 F ü m e n . B e i i h n e n h a n d e l t es s i c h v o r n e h m l i c h u m A r b e i t e n ger inger künstle­rischer B e d e u t u n g , die T h e m e n v o n G e w a l t t ä t i g k e i t , K r i m i ­nal i tä t u n d K o r r u p t i o n v e r a r b e i t e n . M i t i h n e n ge l ingt es G i n e y j e d o c h , eine g r o ß e P o p u l a r i t ä t z u e r r i n g e n , m a n n a n n t e i h n b a l d den ' h ä ß l i c h e n K ö n i g ' des türk ischen F i l m s . G l e i c h z e i t i g e ignete Güney s i ch i n dieser Z e i t e i n großes technisches Wissen an , das i h m b e i se inen späteren A r b e i t e n z u g u t e k a m .

V o n 1 9 6 8 a n d r e h t er v o r z u g s w e i s e F ü m e i n e igener Reg ie D e r F i l m Das Gesetz der Grenze ( 1 9 6 6 ) , i n d e m es i h m z u m e r s t e n M a l ge l ingt , d i e s o z i a l e n P r o b l e m e des L a n d e s a u t h e n t i s c h u n d gültig d a r z u s t e l l e n , w i r d z u m W e n d e p u n k t für seine w e i t e r e E n t ­w i c k l u n g . D i e s e r erste E r f o l g w i e d e r h o l t s i c h m i t d e n n u n f o l g e n ­d e n F ü m e n . N a c h Hungrige Wölfe (1969) gel ingt i h m m i t U M U T (1970) der e n t s c h e i d e n d e künst ler ische D u r c h b r u c h . U M U T w i r d v o n K r i t i k e r n als der e n t s c h e i d e n d e B e i t r a g z u r E r n e u e r u n g des türkischen F i l m s b e t r a c h t e t .

I m Frühjahr 1 9 7 2 w i r d G ü n e y e r n e u t v e r h a f t e t u n d w e g e n U n t e r ­s tützung der ' V o l k s b e f r e i u n g s f r o n t der Türke i ' , k o n k r e t w e g e n H i l f e l e i s t u n g für S t u d e n t e n , n a c h d e n e n g e f a h n d e t w u r d e , ange­k lagt u n d z u e i n e r m e h r j ä h r i g e n H a f t s t r a f e v e r u r t e i l t . I m M a i 1 9 7 4 w i r d er i m Z u g e e iner T e i l - A m n e s t i e für p o l i t i s c h e H ä f t l i n g e , d i e v o n der damals für k u r z e Z e i t r e g i e r e n d e n K o a l i t i o n u n t e r E c e v i t verkündet w i r d , w i e d e r f re igelassen.

N o c h i m se lben J a h r w i r d Güny w ä h r e n d der D r e h a r b e i t e n z u E N D I S E i n e i n e n T o t s c h l a g v e r w i c k e l t u n d e r n e u t v e r h a f t e t . D e r P r o z e ß endet m i t Güneys V e r u r t e i l u n g als M ö r d e r z u e i n e r Z u c h t ­hausstrafe v o n 18 J a h r e n .

Güneys w i c h t i g s t e F i l m e als S c h a u s p i e l e r u n d D r e h b u c h a u t o r :

1958/59 Bu vatanin Cocuklari ( K i n d e r dieser E r d e ) R e g i e : A t i f Y ü m a z Alageyik (Das r o t e R e h ) R e g i e : A t i f Y i l m a z

1 9 5 9 Karacaoglan in Kara Sevdasi ( K a r a c a o g l a n s u n g l ü c k l i c h e L i e b e ) R e g i e : A t i f Y ü m a z Tütün Zamani ( T a b a k e r n t e ) ( n u r S c h a u s p i e l e r ) R e g i e : O r h o n A r i b u m u

1 9 6 6 Hudutlarin Kanunu ( G e s e t z der G r e n z e ) R e g i e : L ü t f i A k a d Balatli Arif ( A r i f aus Bala t )

1 9 6 7 Kizilirmak Karakoyun ( D i e L e g e n d e v o m F l u ß u n d d e m s c h w a r z e n S c h a f ) ( n u r S c h a u s p i e l e r ) R e g i e : Lüt f i A k a d

F ü m e i n e igener R e g i e :

1 9 6 8 Pire Nuri ( N u r i , d e r F l o h ) Seyyit Han / Topragin Gelini ( S e y y i t H a n o d e r D i e B r a u t der E r d e )

1969 Ac Kurtlar ( H u n g r i g e W ö l f e )

Bir cirkin adam ( E i n h ä ß l i c h e r M e n s c h )

1 9 7 0 U M U T ( H o f f n u n g )

1971 Kacaclar Yarin son gündür Umutsuzlar ( M e n s c h e n o h n e H o f f n u n g ) Aci (Das L e i d ) A G I T (E leg ie ) Baba ( D e r V a t e r )

1 9 7 4 Arkadas ( D e r F r e u n d ) E N D I S E ( U n r u h e ) C o - R e g i e : S e r i f G ö r e n

1972/74 Z A V A L L I L A R ( D i e A r m e n ) C o - R e g i e : A t i f Y ü m a z

Page 8: 27. international filmfestspiele berlie n 7

A u c h i n d e n J a h r e n nach 1 9 6 8 arbe i te te Y i l m a z Güney n e b e n den v o n i h m selbst i n s z e n i e r t e n F i l m e n als D r e h b u c h a u t o r u n d Dar­s t e l l e r a n z a h l r e i c h e n F i l m e n anderer Regisseure m i t . Se ine k o m ­p l e t t e F i l m o g r a p h i e u m f a ß t 110 F i l m t i t e l .

N a c h A l t a n Y a l c i n , ' Y i l m a z Güney D o s y a s i ' , Güney F ü m c i l i k , I s t a n b u l 1977

Zur Geschichte des türkischen Films V o n N i j a t O z o n

E i n e e i g e n t l i c h e F ü m s p r a c h e ist i m türkischen F i l m erst ab 1 9 5 0 f e s t z u s t e l l e n . Das V e r d i e n s t , e i n P i o n i e r d ieser E n t w i c k l u n g z u s e i n , k o m m t Lüt f i O . A k a d z u , der h e u t e n o c h e r f o l g r e i c h e F i l ­m e m a c h t . M i t A k a d , der anfangs v o m ' p o e t i s c h e n R e a l i s m u s ' des f r a n z ö s i s c h e n F ü m s u n d v o m ' s c h w a r z e n F i l m ' des a m e r i k a ­n i s c h e n K i n o s b e e i n f l u ß t w a r , g l e i c h z e i t i g aber seine I n s p i r a t i o n aus der R e a l i t ä t seines L a n d e s s c h ö p f t e , b e g a n n das ' N e u e türki­sche K i n o ' .

N a c h d e n e r s t e n F ü m e n A k a d s , Im Namen des Gesetzes ( 1 9 5 2 ) , Sechs Tote ( 1 9 5 3 ) u n d Das weiße Taschentuch ( 1 9 5 5 ) , l i e f e r t e n andere j u n g e Regisseure wie M e t i n E r k s a n , O s m a n F . S e d e n , A t i f Y ü m a z u n d M e m d u h U n wei te re B e i s p i e l dieses K i n o s . D i e d u r c h ­s c h n i t t l i c h e J a h r e s p r o d u k t i o n i n dieser E p o c h e , die bis z u m J a h r 1 9 6 0 r e i c h t , b e t r u g e t w a 6 0 F ü m e .

N e u e I m p u l s e b e l e b t e n die türkische K i n e m a t o g r a p h i e , als die S t r e i t k r ä f t e i m N a m e n der D e m o k r a t i e i n t e r v e n i e r t e n u n d v o r a l l e m , als 1961 die neue V e r f a s s u n g a n g e n o m m e n w u r d e , d ie die V e r s a m m l u n g s f r e i h e i t , das S t r e i k r e c h t , das R e c h t auf K u n d g e ­b u n g e n , die Presse- u n d M e i n u n g s f r e i h e i t g a r a n t i e r t e . O b w o h l das Z e n s u r s y s t e m n o c h i m m e r auf das V o r b ü d des fasch i s t i s t i s chen I t a l i e n s v o n 1 9 3 9 zurückging (das hat s i c h bis h e u t e n i c h t geän­d e r t ) , b r e i t e t e s i c h i n der P r a x i s der Z e n s u r eine gewisse T o l e r a n z aus, w a s j u n g e n Regisseuren e r m ö g l i c h t e , n u n m e h r a u c h soz ia le T h e m e n z u b e h a n d e l n . M a n k a n n i n d i e s e m Z u s a m m e n h a n g z i ­t i e r e n : Jenseits der Nächte ( 1 9 6 0 ) , Die Rache der Schlangen ( 1 9 6 2 ) , Trockener Sommer ( 1 9 6 3 , G o l d e n e r B ä r i n B e r l i n ) u n d Bitteres Leben ( 1963) v o n M e t i n E r k s a n , Die Wandervögel ( 1 9 6 2 ) v o n H a l i t R e f i g , Die Autobusreisenden ( 1 9 6 1 ) u n d Sie erwachten im Dunkeln ( 1 9 6 5 ) v o n E r t e m G ö r e c , Straße ohne Ende ( 1 9 6 6 ) v o n D u y g u S a g i r o g l u , Eine Welt für uns zwei ( 1 9 6 3 ) v o n N e v z a r P e s e n , Zerbrochene Vasen ( 1 9 6 0 ) v o n M e m d u U n u n d .Das Gesetz der Grenze ( 1 9 6 6 ) v o n Lütf i A k a d .

A l l e r d i n g s l ießen der D r u c k der r e a k t i o n ä r e n K r ä f t e , die Verhär ­t u n g der Z e n s u r , d ie E n t t ä u s c h u n g der L i n k s k r ä f t e n a c h der W a h l b e i b e s t i m m t e n I n t e l l e k t u e l l e n , v o r a l l e m be i d e n F ü m e m a c h e m , e i n K l i m a des P e s s i m i s m u s u n d der V e r z w e i f l u n g u n d eine b e s t i m m ­te V e r w i r r u n g der B e g r i f f e a u f k o m m e n . D i e s e E n t w i c k l u n g t ö t e t e das n e u e türkische K i n o , n o c h b e v o r es s i c h i n R i c h t u n g auf e inen s o z i a l e n R e a l i s m u s o r i e n t i e r e n k o n n t e . A u f d e r a n d e r e n Sei te er­r e i c h t e die F ü m p r o d u k t i o n sehr b a l d eine H ö h e v o n 1 0 0 , 150 u n d sogar 2 0 0 F i l m e n i m J a h r ; für w e i t e K r e i s e der B e v ö l k e r u n g ist das K i n o das b i l l igs te Vergnügen. U m d e n M a r k t z u v e r s o r g e n , d r e h t e n die F U m e m a c h e r i n e i n o d e r z w e i W o c h e n D u t z e n d e v o n P lag ia ten a m e r i k a n i s c h e r , f ranzös i scher , d e u t s c h e r o d e r i t a l i e n i s c h e r F i l m e . S e l b s t die j u n g e n Regisseure , i n die m a n z u n ä c h s t H o f f n u n g e n gesetzt ha t te , l i e ß e n s i ch i n diesen T r e n d h i n e i n z i e h e n , o b w o h l die türk ische F i l m i n d u s t r i e , gemessen a n i h r e n M ö g l i c h k e i t e n , an i h r e r t e c h n i s c h e n Ausrüstung, der A n z a h l v o n T e c h n i k e r n , S c h a u ­s p i e l e r n u n d K i n o s ä l e n i m J a h r bes tenfa l l s 50 F i l m e hers te l l en k o n n t e . D i e g a l o p p i e r e n d e I n f l a t i o n d e r F i l m h e r s t e l l u n g w a r n i c h t a u f z u h a l t e n .

D i e s e I n f l a t i o n lös te i n der F U m i n d u s t r i e e ine t i e fgeh ende Mala i se aus, d ie n u n m e h r a u c h v o n der K o n k u r r e n z des Fernsehens be­d r o h t w a r , das seit E n d e 1 9 6 8 e i n e n b e d e u t e n d e n A u f s c h w u n g v e r z e i c h n e n k o n n t e . Z u den s c h o n e r w ä h n t e n F a k t o r e n ( Z e n s u r , U n s t a b i l i t ä t der I n d u s t r i e , M a n g e l an S c h a u s p i e l e r n u n d T e c h n i ­k e r n , u n z u r e i c h e n d e Z a h l der K i n o s ä l e ) k a m e n j e t z t s c h w i n d e n d e B e s u c h e r z a h l e n i n f o l g e der F e m s e h k o n k u r r e n z h i n z u , so daß die

türkische F ü m i n d u s t r i e m i t B e g i n n der s iebz iger J a h r e i n eine s ich tagtägl ich verschär fende K r i s e h i n e i n s t e u e r t e . T r o t z dieser negat i ­v e n E n t w i c k l u n g gelang es z w e i R e g i s s e u r e n , d e m V e t e r a n e n A k a d u n d — n a c h e iner langen u n d s c h w i e r i g e n L e r n p e r i o d e , w ä h r e n d der er z u n ä c h s t S c h a u s p i e l e r - S t a r , d a n n Regisseur w a r — Y ü m a z G ü n e y , t r o t z a l ler S c h w i e r i g k e i t e n e in ige der bes ten W e r k e des türkischen K i n o s z u d r e h e n . Z u den F i l m e n , die d e n ' s o z i a l e n R e a l i s m u s ' der sechz iger J a h r e for t führen u n d r e i f e n l i e ß e n , gehören Der Fluß

( 1 9 7 3 ) , Die Braut ( 1 9 7 3 ) , Die Hochzeit ( 1 9 7 4 ) u n d Die Sühne ( 1 9 7 5 ) v o n Lütf i A k a d s o w i e A G I T ( 1971 ) u n d Der Freund ( 1 9 7 4 ) v o n Y ü m a z G ü n e y .

S e m a i n e d u c i n é m a T u r c — Q u e l q u e s é tapes h i s t o r i q u e s . In : C i n é m a 7 5 , N r . 198 , Par is , M a i 1 9 7 5 , S . 21 f.

h e r a u s g e b e r : i n t e r n a t i o n a l e s f o r u m des j u n g e n füms / f r e u n d e der d e u t s c h e n k i n e m a t h e k , b e r l i n 3 0 , we lsers t raße 2 5 ( k i n o arsenal) d r u c k : b . w o l l a n d t , b e r l i n 31


Recommended