Platform DGO• initiatief van ministerie van I&M, Kennis voor Klimaat en Urgenda
• beperkte duur: 2010 – 2013
• doelen:– ontwikkeling integrale visie, spelregels, concepten voor DGO
– stimulering duurzaamheid in gebiedspraktijken
• missie: versnellen verduurzaming leefomgeving
Platformleden
Wouter de Jong Peter van Rooy Thomas RauJan Rotmans Bas van de Griendt Rudy StroinkPier Vellinga Dorine Putman Jan HuijgenHans Verspoor Marjolein Demmers Henk SeinenCees Moons Marijn Schenk Anke van HalMarjan Minnesma Jan van der Meer Francine HoubenMarc Buiter Roger Cox Peter SchuthofTanja Klip-Martin Pascal Lamberigts Arjan VerheulAlex van Oost Jaap DirkmaatEllen Nieuweboer Wim Hafkamp
Duurzame Gebiedsontwikkeling
queeste
weinig goede voorbeelden
geen receptuur
gebied
Gebied
levend organisme
met identiteit, ziel en DNA
met verleden, heden en toekomst
is voortdurend in ontwikkeling
Gebied
wat is het DNA van het gebied?
waar staat het gebied in de tijd?
wat is de veerkracht van het gebied?
zoektocht naar de ziel van het gebied
gebiedsontwikkeling
Gebiedsontwikkeling
‘ontwikkelen’
transformeren
beheren
Gebied Transformeren
- een gebied tot leven wekken
een ‘bijna’ dood gebied tot bloei brengen
- een gebied onomkeerbaar veranderen
nieuwe functies toevoegen en oude laten afsterven
ingrijpend, radicaal
Gebied Beheren
- bestaande bouw hergebruiken
‘tuinieren’ in plaats van bouwen
- aanpassen aan nieuwe omstandigheden
evolutionair en adaptief
incrementeel
duurzaamheid
Duurzaamheid
duurzaamheid is betwistbaar begrip
wat duurzaam is is tijds- en contextafhankelijk
beschaafd omgaan met onszelf, elkaar en wereld
iets ontwikkelen waar niemand ooit meer vanaf wil
Duurzaamheid
Hoe bepaal je wat duurzaam is en wat niet?
1. ontwikkel spelregels als richtingwijzers
2. maak keuzes met een selecte groep stakeholders
co-evolutionaire benadering: top-down en bottom-up
duurzame gebiedsontwikkeling
Duurzame Gebiedsontwikkeling
zoektocht naar de identiteit van een gebied
van waaruit de kernwaarden van een gebied
elkaar maximaal kunnen versterken zodat een
gebied zich organisch en in balans ontwikkelt
Duurzame Gebiedsontwikkeling
maximaal versterken van de kern gebiedswaarden
water, klimaat, milieu, energie, landschap, infrastructuur mobiliteit, economie, leefomgeving, identiteit, schoonheid
balans tussen economische, sociaal-cultureleen ecologische gebiedswaarden
NIET:compenseren van negatieve effecten
Duurzame Gebiedsontwikkeling
lokale energieopwekking die ruimtelijke kwaliteit versterkt
landschapsontwikkeling die economische structuur versterkt
hoe kunnen gebouwen, mensen en omgeving elkaar versterken?
Methodiek voor duurzame gebiedsontwikkeling
Inhoud
Duurzame Gebiedsontwikkeling
integrale gebieds analyse
identificeer de kerngebiedswaarden
analyseer de verbanden tussen kerngebiedswaarden
ontwikkel een omgevingsanalyse
ontwerp spelregels voor een duurzame strategie
formuleer wenkend perspectief voor gebied
Stichting Urgenda
Identificatie Kerngebiedswaarden
gebied is complex systeem [organisme]
• determinanten die dynamiek gebied bepalen
• toestand en dynamiek van het gebied
• in welke richting beweegt het gebied
• wie probeert het gebied te beïnvloeden
• wat gebeurt er in de omgeving van het gebied
Kerngebiedswaarden
mobiliteit
cultuurhistorie ecologie
economie energie
Verbanden kerngebiedswaarden
kerngebiedswaarden moeten elkaar versterken
• vanuit elk punt van de vijfhoek voordeel voor andere punten
• kijk ook juist naar versterking op langere termijn
• niet alles willen kwantificeren of monetariseren
• probeer winst in maatschappelijke waarden uit te drukken
Duurzame gebiedsontwikkeling
ontwikkeling en verterking van kerngebiedswaarden
uitdrukken in maatschappelijke waarden en
uiteindelijk in maatschappelijk rendement
Proces
Duurzame GebiedsontwikkelingProcesmatig
Selectieve Participatie
richt je op koplopers
houd marktpartijen tijdelijk buiten deur
creëer ruimte voor koplopers
innovatieve pps-constructie
Organisch Ontwikkelen: cyclus I
Integrale visie op gebiedToekomstagenda gebiedOntwikkelingspad
ProbleemperceptieIdentiteit van gebiedRegionale arena
Integraal ontwerpplanDuurzaamheids-projecten
Herijking plannenAmbitieuze beleidsagendaGebiedsmonitor
Procesaanpak
organisch ontwikkelingstraject
zoek- en leerproces met koplopers uit samenleving
lange termijn duurzaamheidsvisie als kompas
uitvoering stap-voor-stap met ruimte voor aanpassingen
start met kleinschalige iconen die de visie ondersteunen
zoeken, leren, experimenteren
Procesaanpak
• Klassieke aanpak– gebiedsvisie– bestemmingsplan– belangen-
vertegenwoordigers
– projecten– compromis– degelijk
“ 7 ”
• Transitie aanpak– duurzaamheidsvisi
e– experimenteerruimt
e– koplopers, niche-
spelers – experimenten – controversieel– uitdagend
“ 9 ”
Stichting Urgenda
Duurzame Gebiedsontwikkeling
Urgenda Methodiek:
toegepast in:
Utrechtse Heuvelrug / Zeist
Haarlemmermeer
Stadshavens Rotterdam
Casus Stadshavens Rotterdam
Stadshavens Rotterdam
= 1600 ha van Rotterdam in transitie
= lange termijn opgave [25-30 jaar]
= proeftuin voor vernieuwing van stad en haven
= lange termijn visie [2030]
= uitvoeringsprogramma 2010-2020
= 12 business cases
samenwerking Havenbedrijf en Gemeente Rotterdam
Procesaanpak Stadshavensorganisch ontwikkelingstraject
zoek- en leerproces met koplopers uit samenleving
lange termijn duurzaamheidsvisie als kompas
uitvoering stap-voor-stap met ruimte voor aanpassingen
start met voorbeeldprojecten die visie ondersteunen
Merwehaven / Vierhaven als start experiment
Transitie aanpak Stadhavens
• transitie van regulier plan naar duurzaam plan
• duurzaamheids standaard
• maatschappelijke partijen sturen mee
• focus op koplopers
• iconen zoals drijvend paviljoen en clean tech delta
Duurzaamheids Standaard Stadshavens
balans
balans tussen strikte, begrenzende spelregels
en flexibele, stimulerende spelregels
Duurzaamheids Standaard Stadshavens
top 12
1. energieneutraal bouwen
2. klimaatbestendig bouwen
3. ontwikkelen op water
4. hergebruik bestaand materiaal/ producten
5. zo weinig mogelijk vervuiling genereren
6. groen is drager van ontwikkeling
Duurzaamheids Standaard Stadshavens
top 12
7. diversiteit als uitgangspunt
8. menselijke maat als uitgangspunt
9. vanuit cultuurhistorisch perspectief
10. duurzame exploitatie en beheer van vastgoed
11. wijk/buurt economie is belangrijke pijler
12. kennis over duurzaamheid economische motor
Duurzaamheids Standaard Stadshavens
doorvertaling
• cascade van duurzaamheids spelregels
• doorvertaling naar vier deelstadshavens
• doorvertaling naar wijk/buurt
• deels kwantificering [via REAP-benadering]
Uitvoeringscyclus
business Planbusiness Cases
gebiedsontwikkelingsplanintegraal Uitvoeringsplan
duurzaamheids Iconen
leer ervaringen opschaling
Iconen Stadshavens
Dutch Research Institute For Transitions
waterrecreatie
ecologie:wetlands
technologie:drijvende fundering
energie: decentraal warmte/koude opslag
mobiliteit: drijvendesnelweg, watertaxi
Woon/werk-units
STADSOASE
Evolutie:van Vrijstaat naar Stadsoase
Evolutie• van Ruig naar Woest
– pioniers en goudzoekers ontwikkelen gebied op eigen kracht – vanuit vrije ruimte in ongedachte richtingen – gebied wordt ‘strange actractor’ en trekt andere pioniers aan
• van Woest naar Onweerstaanbaar
– meer richting geven en uiteenlopende activiteiten verbinden – investeren in omgevingskwaliteit en leefbaarheid– gezinnen en terugkeerders aantrekken– verschuiving van werken naar wonen en recreëren
Sturing: Organisch Ontwikkelen
ruimte bieden
– faciliteren en stimuleren van eigen initiatief– belemmeringen wegnemen, netwerken bevorderen – mentale ruimte, juridische ruimte, financiële ruimte
richting geven
– investeren in en realiseren van collectieve voorzieningen – afstemmen van ontwikkelingen in meer samenhang – herformulering van leidende principes voor gebied
Co-Creatie
ontwikkelen met marktpartijen
innovatieruimte [regelluwe zone]
binnen duurzaamheids kaders
stap voor stap gebied duurzaam ontwikkelen
Rol van de overheidformuleren hoog ambitieniveau qua duurzaamheid
[harde duurzaamheidsdoelstellingen]
ruimte creëren aan marktpartijen voor vernieuwing[financiële, juridische, institutionele, mentale ruimte]
niet trekken en sleuren, maar verbinden en stimuleren[schakelen tussen partijen]
faciliteren van transitie[voorwaarden scheppend]
regelluwe experimenteerruimte
- visie verder uitwerken in stedebouwkundige en sociale termen
- vertalen in gebiedsontwikkelingsplan
- draagvlak bij politiek en ambtenaren
- gebied stap voor stap ontwikkelen met marktpartijen
Volgende Stappen
Conclusies• duurzame gebiedsontwikkeling is een queeste
• inhoud en proces zijn even belangrijk
• spelregels nodig om duurzaamheid te bewaken
• selectieve participatie biedt veel voordelen
• organisch ontwikkelen: stapsgewijs met iconen als wijzer
koplopers uit samenleving mede aan het stuur