1

บทท 1 การออกแบบสวนแสดงสตว ( A Design Approach Zoological Exhibits ) ปญหาทเกดขนในการออกแบบ คณะผบรหารของสวนสตวแตละแหงทรบผดชอบงานในสวนการออกแบบ การจดการ และแผนการพฒนาสวนสตวมกจะประสบกบปญหาทตดตามมาจากการออกแบบ เชนมปญหาในการจดการ ผใชงานเชนผเลยงสตวมกจะบนใหฟงบอยๆ เมอกลบไปดผลงาน อยางไรกตามสงททตดตามมานนเราจะไมมองวาเปนผลลบแตเพยงอยางเดยว แตมองวาจะเปนขอมลทจะใชในการปรบปรงการออกแบบเพอใชในการกอสรางครงตอๆไป

1. สวนแสดงสตวปาในสวนสตว เปนสงแวดลอมทจาลองขนมาและมการปกปองอนตราย ตางๆทจะเกดกบสตว ผเทยวชมทมาเทยวสวนสตวจะมพนความเขาใจสตวปาจากการชมสารคดทางโทรทศน ซงสตวในปาจะมความระแวงภยเนองจากอยในสงแวดลอมในปาทมการเคลอนไหวและไมแนนอน รวมทงมศตรผลาอยดวย เมอเขามาเทยวชมสวนสตวพฤตกรรมสตวทแสดงออกใหเหนวาแตกตางจากภาพทมในความภาพความทรงจา

รปท 1 รงคเทล ลเมอรท สวนสตว Kansas City Zoo ความตองการสวนแสดง ของสตวปาทจาลองธรรมชาตและปลอดภยสาหรบสตวมกจะทาใหเกดภาพทไมพงประสงคเกดขน

2

- การแสดงออกถงการระแวงภยของสตวในสวนสตว อาจจะมเพยงกรณสตวทมพษจะแสดงตวใหสตวอนเหนในลกษณะทสสนของลาตวเดนชด เชนกบศรพษของ ทวปอเมรกาใต - ความพยายามของเจาหนาทเลยงสตวทจะยงคงพฤตกรรมทเคยมในปาเชน เชน การปรากฏตวของสตวผลา ทการจดวางตาแหนงสวนแสดงสตว เชนการใชแนวกนสตวทใชคทงคนาและคแหง วางสวนแสดงสงโดใหมองเหนตวแอนตโลพ แตพบวาวธการเหลานไดผลในระยะแรก เมอเวลาผานไปสตวจะเกดความคนชนไมเกดความตนเตนหวาดระแวง เมอสตวผถกลามนใจในพนททตนเองอยนนวาปลอดภย ดงนนการจดแสดงสตวปาในสวนสตวทการนาสตวจากถนทอยธรรมชาตนามาจดแสดงในสวนแสดง ทมพฤตกรรมการระแวงภยหมด ดงนนการรกษาบรรยากาศแหงความเปนปาดวยการนาเสนอความรสกใหกบผเทยวชมใหเหนความสาคญของถนทอย

2. การใหการศกษาแกผเทยวชมทเขามาในสวนสตว ในแงของความเปนจรงในปาธรรม ชาต เชน

- พฤตกรรมทสตวผลาออกลาเหยอเพอเปนอาหาร - การตายของสตวเนองจากการขาดแคลนอาหารเนองจากจานวนประชากรทมากเกนไป - สาเหตการลดลงของจานวนสตวปาในหลายๆชนดเนองจากฝมอของมนษย

การใหขอมลในแนวนจะไมเปนทสบอารมณของผเทยวชมเนองจากความตองการทเขามาสวนสตวเพอความสนกสนานเพลดเพลน โดยมความคาดหวงทจะพบกบเวลาแหงความสนก

ผเทยวชมมาทสวนสตวโดยมความตองการทจะเหนสวนแสดงทเปนธรรมชาต สตวทเชองและเปนมตร การทสตวปาเหลานเตบโตขนในสภาพกรงเลยงทปกปอง ซงมความแตกตางจากสตวทสตวทอยในปาทมพฤตกรรมระแวงภย

3

รปท2 ชะนทสวนสตว National Zoo, Washington DC. ความขดแยงกนระหวางการใหความสนกสนานแกผเทยวชมกบการนาเสนอขอมลทไมคอยเปนทสบอารมณของผเทยวชมและการสอเรองราว เปนเรองททาทายทการออกแบบจะตองแกไขใหได - สตวปาทเตบโตในสภาพกรงเลยงทไดรบการปกปองจากความหวาดกลวทมในธรรมชาต รปราง ลกษณะจะเหมอนกบสตวทกอยางแตพฤตกรรมทแสดงออกจะไมเหมอนกบสตวปา - ขอมลเหลานเปนทรบทราบของเจาหนาทในสวนสตวแตไมเปนทรบทราบในผเทยวชมทเขา มาในสวนสตว - ผเทยวชมมาทสวนสตวเพอความสนกสนานทจะไดรบจากสตวทเปนมตร และจะรสกไมดกบการทไดรบรถงการทสตวจะอยรอดในปาธรรมชาตนน มภาพแหงความเปนจรงอยางไร รถงวาสตวบางชนดอยในสภาพทจานวนสตวกบพนทนนไมสมดลกน มนษยคอผลา ผทาลายทสาคญของของสตวปา ซงการนาเสนอเนอหาเหลานเปนสงทเกนหนาทของสวนสตวไป - ผเทยวชมทไดรบขอมลจากการรบขาวสารเกยวกบสตวปา โดยถาไดรบขอมลในแงทนาเสนอวามนษยคอผลาสตว ซงลากนมานานแลว กจะทาใหผรบสารเกดความรสกแปลกแยกกบธรรมชาต - แตมความคดสวนหนงทเกดจากการทผเทยวชมไดชมสตวทแสดงความสามารถสตวคอ พวกเขาเชอวา สตวตองการทจะเปนเพอนกบมนษย 3 .เมอสวนสตวจะตองมการตอบสนองกบความพงพอใจหลายอยาง เชน ใหแกสตว ผเทยวชม การจดการของเจาหนาทสวนสตว :ซงมกจะมความขดแยงเกดขน และการพฒนาสวนสตวในชวงทผานมา มกจะมงไปยงประเดนใดประเดนหนงทาใหสวนสตวเปนสวนสตวทไมสมบรณเสยท ยงตองมการปรบปรงอยตลอดเวลา

4

ด (รปท 3) Tropical world ท สวนสตวบรคฟล มลรฐชคาโก เปนรปแสดงทางเขาของ Tropical world แสดงถงการจดแสดงทมจดประสงคหลายประการและมจดแสดงรปแบบใหมทมาแทนรปแบบเดมของสวนสตวทจะมลกษณะเปนกรง ตอๆ กนทมกพบในชวง 10-20 ปทผานมา เราควรใหความสาคญกบพนฐานและมาตรฐานในวธการออกแบบแนวใหม ( new design approach ) ทมแนวคดแนวหนงคอ สวนแสดงสตวคลายกบโรงละคร และควรหลกเลยงผออกแบบทไมมประสบการณ แตบงเอญมโอกาสไดมาออกแบบและเปนผกาหนดทกอยางดวยตวเอง ซงโดยความจรงแลว งานออกแบบตองประกอบดวยผมประสบการณในหลายงานเชนผเลยงทมประสบการณ สตวแพทย วศวกร สถาปนก เจาหนาทใหการศกษา นกวจย เมอไดแบบทเสรจในเบองตนแลว การตรวจสอบจากผเชยวชาญจากทอนๆ มาตรวจสอบจนกระทงเปนแบบทเหมาะสม จงจะใชแบบงานกอสรางนดาเนนการในขนตอนการขออนมตงบประมาณตอไป รวมทง การตรวจสอบวางานทออกแบบเมอนามาจดสราง สามารถบรรลจดประสงคการออกแบบหรอไม โดยใชงานวจยและตดตามผล ซงจะเปนสวนทชวยใหพวกเราไมทาในสงทผดพลาดซาขนมาอกในอนาคต 3.ความเขาใจของเจาหนาทในสวนสตวเองวาเขาใจดเพยงใดถงหนาทของสวนสตว ( งานใหการศกษา เพอการพกผอน อนรกษ งานวจย ) โดยดจากนโยบายและผลงานทปรากฏแกสายตา

- มบางกรณทงานของแตละสวนทไมสอดคลองกน และปรากฏใหเหนในเรองของการจดการ ดงนนความเขาใจในเรองของนโยบาย ทแตละเรองมความเกยวเนองกนอยางไร มบางสวนทขดแยงกนและตองมการจดลาดบความสาคญของแตละนโยบายตามความเหมาะสม

5

( ดรปท 4 ) Ring Tail lemur, Fort Wagne Children Zoo ความชดเจนในเรองความตองการของผเทยวชมและจดประสงคของสวนสตว จะชวยกาหนดลาดบความสาคญของแตละจดประสงคและกาจดความขดแยงไดดวย

การเรมตนในเรองของความสมพนธของขบวนการวางแผนและขบวนการออกแบบทมองถงบทบาทหนาทอนแทจรงของสวนสตว โดยไมมความลาเอยงในเรองประเพณ ความคดเหนสวนตวแตเพยงผเดยว หรอการใหนาหนกกบจดประสงคอนหนงอนใดมากเกนไป

การแกไขปญหาเพอทจะใหการปฏบตตอสตวทาไดอยางอยางเหมาะสมและใหผเทยวชมเกด ความสนกสนานตองการความคดสรางสรรคและนวตกรรมใหมๆ เพอออกแบบแนวคดและวธการ - ความยากของงานจะอยทความเขาใจและการแปลผลของความซบซอนของรปแบบและการพฒนา สวนแสดงสตวจากการใชคาวา “ สวนสตวนนเหมอนโรงละคร “ - เมอเราใชคานเปนจดเรมตนเพอการสรางความคด ความคดเหน และวธการในการออกแบบสวนแสดงสตวหรอใชในการออกแบบกจกรรมเสรมในสวนสตว นอกจากนนแลวจากคากลาวคาน จะชวยสรางมมมองใหมทจะเปนแรงบนดาลใจทจะเกดในแนวคดทแตกตาง เปนการกระตนจนตนาการและความมเหตมผลในการออกแบบสวนแสดงดวย สวนสตวนนเหมอนกบโรงละคร ( The Zoo As Theatre )

สวนสตวและโรงละครนนมความเหมอนกนอยหลายสงดวยกน เชนเปนสถานทใหความสนกสนาน ใหความรโดยใชฉาก แสง การแสดงของตวแสดง

6

( ดรปท 5 ) Gollilar Encounter Exhibit, ทสวนสตว Topeka สวนสตวนนคลายกบโรงละครทจะตองแบงสนสวนประกอบตางๆ ตามความสาคญทประกอบดวย ผแสดง ผชม รปแบบของเวท โดยมจดประสงคทจะใหการศกษาโดยใชความสนกสนานเปนสอไปถงผชม - The AAZPA ไดใหความหมายของคาวาสวนสตวคอ องคกรหรอสถาบนทใหการศกษาและ การพกผอนหยอนใจ โดยจดแสดงสตวปาทดแลโดยเจาหนาทมออาชพทมการปฏบตตอสตวดวยความเอออาทร และมการจดแสดงสตวเปนชวงเวลาทแนนอน สมาเสมอ - ถงแมวาโดยลกษณะและโครงสรางสวนแสดงสตวในสวนสตวและโรงละครจะมความแตกตาง กน แตมจดมงหมายทจะนาเสนอขอมล แนวคดทจะทาใหเกดความสนกสนาน เกดประสบการณทนาจดจา - ประเดนสาคญคอตวของผออกแบบจะออกแบบอยางไร ในการสรางสวนแสดงสตวใหเปนทจด แสดงสาหรบสตวสตว ใหเหมอนกบการสรางโรงละครใหกบนกแสดง ทจะสามารถกระตนอารมณ ความรสกใหกบผชมได โดยมเวท ฉากเพอทจะใชเปนสวนประกอบในการแสดงเปนไปตามบทละคร สรางอารมณใหผชมเกดความคลอยตามโดยใชแสง ส รปทรง รปราง การแสดงของผแสดง - การออกแบบสวนแสดงสตวจะใชองคประกอบเดยวกนกบการออกแบบโรงละครสตว เพอสอ ในเรองของ นเวชวทยาของสตวชนดนน ขอมลของสตวชนดนน ๆ และงานดานการอนรกษ - ฉาก / สวนแสดงสตว จะแสดงถงสงแวดลอมทประกอบในการแสดง/ในการจดแสดงสตว เปนฉากหลงใหกบนกแสดง/สตว ทจะเปนทงสวนประกอบและสวนทสาคญ ในการสรางอารมณของผชมใหเกดความรสกไมวาจะเปนมชวตชวา เศราหมอง ลกลบ ซงสวนแสดงสตวกมลกษณะการทางานไปในแนวทางนนเชนกน

7

ดรปท 6 สวนแสดง Black Bear Exhibit, Hagenbeck, Hamburg West Germany ผเทยวชมเขามาชมทสวนแสดนแลวจะเกดความรสกประทบใจเกดความจดจา

รากศพทของคาวา “ Scenery ’’ คนทวไปจะนกถงเวทละครทมผแสดงทใชพนทตรงสวนกลางของเวท และผชมการแสดง ( Jackson,1979 ) - ในชวงตนของการปฏวตเปลยนแปลงเวทละคร ในศตวรรษท 16 ฉากของละครสวนใหญจะ เปนภาพทเกยวกบธรรมชาต - นกภมศาสตรไดรวบรวมขอมลสถานททางธรรมชาตทสวยงามทคนพบโดยนกสารวจทเดนทาง รอบโลก โดยในรายงานนนไดเขยนถงความสวยงามของธรรมชาต เขยนใหถงความสมพนธระหวางคน สตวและธรรมชาต - ในชวงแรกของโรงละคร ทาหนาทสอความหมายและบรรยายคาวา “ โลก ” ซงแนวเรองท ออกมาจะเปนแนวลกลบ ทสอความหมายในรปของศลปะทมมตของความกวาว ยาว ลก ทจะเหมอนกบแนวคดในปจจบน - ผออกแบบสวนแสดงสตวตองการสอความรในเรองของธรรมชาตโดยผานการเหนภาพทสรางความประทบใจ การออกแบบสวนแสดงสตว อาจใชแนวคดทแสดงความสมพนธระหวางคน สตวและถนทอยของสตว ตวอยางการออกแบบทออกแบบมาเพอใชลกษณะของตวสตว โดยทวสดทเลอกใชในการสรางสวนแสดงจะมผลทาใหตวสตวมความโดดเดนชดเจนขน

8

(รปท 7 ) Guinea baboon ท สวนสตวบรคฟลด ทชคาโก โดยในองคประกอบของสวนแสดงจะมลกษณะทละเอยด เรยบ เพอใหเกดความโดดเดนของรปรางและสของตวสตว

- การออกแบบรปแบบของฉากโรงละครและสวนแสดงสตวจะถกกาหนดโดยการเลอก องคประกอบตางๆโดยผออกแบบ - รปแบบทออกมาจะเปนตวทแสดงถงการรวมกนขององคประกอบตางๆ โดยจะนารวมกนโดยใช แนวคดของผออกแบบ ขอมลทตองการสอ และสถานท เวลา ลกษณะพนทของสวนแสดง - ลาดบถดไปจะนารปแบบทเปนพนฐานในการออกแบบ กเปนสวนหนงทจะนามาใชในการออกแบบได ตวอยางของรปแบบฉากและสวนแสดงสตว เชน realistic, abstract, cultured, architectonic, romantic, formal, impressionistic, representational, ornamental เปนตน โดยแตละแบบจะมความเหมาะสมในการสอสาร การแสดงออกถงความคด ขอคดเหน การใหขอมลแกผด

( ดรปท 8 ) สวนแสดงยราฟท West Berlin Zoo เปนการออกแบบในรปแบบโรแมนตก เปนสถาปตยกรรมทมความแปลกตา ทเปนลกษณะของภมทศนของประเทศทเปนถนกาเนดของยราฟ

9

( ดรปท 9 ) เปนสวนแสดงนกนาท Pert Zoo เปนการออกแบบใน Ornamental style ทประกอบดวยตนไมทมรปทรงสวยงาม มดอกไมหลากชนดทมสสนตางๆกน เพอเปนการดงดดและสรางความสนใจแกผเทยวชมสวนสตว

( ดรปท 10 ) สวนแสดงสตวแอฟรกาท Hagenbeck zoo, Hamburg ประเทศเยอรมนเปนการออกแบบใน Natural style ทมองคประกอบของคอกเปนแบบคเพอไมใหเหนมสงกดขวางสายตา สรางจดสนใจของสวนแสดงเปนตนไมและรปแบบของเนนดน กอนหน - โดยแตละรปแบบ ( รปท 8,9,10 ) กมความถกตองเหมาะสม ในการถายทอด การแสดงออกในเรองของความคด ความคดเหนและการสงขอมลไปสอผด - การสอขอมลทางวทยาศาสตรของสตวแตละชนด การใชองคประกอบทางศลปะของประเทศทเปนถนทอยของสตวชนดนน เชนศลปะของแอฟรกา ศลปะของอเมรกาใต การใชนทานพนบานท

10

เกยวของกบสตวชนดนน ๆ จากประเทศทเปนถนทอยของสตว สงเหลานจะเปนการสนบสนนประโยคทวา “ the zoo as the theater ”

ภาพวาดในศตวรรษท 17 ทแสดงถงกจกรรมตางๆ ของคนมกจะใชฉากหลงเปนรปธรรมชาต ( ตนไม ลาธาร สตว ) - ฉากภายในโรงละครจะใชรปภาพในลกษณะเหนอธรรมชาต ภาพอนสาวรย มาใชในการออกแบบเพอใหเกดความสนกสนานใหกบผชม โดยผานภาพจนตนาการเหลาน ( Jackson,1979 ) - ภาพของธรรมชาตในยคนนจะมการสอออกมาในรปของภาพวาด การออกแบบสวน โรงละคร หรอการเลยงสตวปาในสวน ซงสงเหลานสะทอนถงความชนชอบของประชาชนทมตอความรและรปลกษณของธรรมชาต - ผลจากความสนใจในเรองเหลาน แสดงใหเหนในฉากละครและการแตงตวของผแสดง ในสวนของฉากจะเปนภาพของตนไมและสตวปา - โดยฉากนนไมไดมจดมงหมายใหผแสดงเปนศนยกลางหรอเปนจดเดนทสดบนเวท แตตองการใหตวแสดงกลมกลนไปกบฉาก ทเปนภาพของธรรมชาต - ภาพทมอทธพลตอการออกแบบสวนสตว คอภาพทมในชวงทายของสตวรรษท 18 ทเปนภาพ พานอรามา (ภาพแสดงทศนยภาพทมความยาวตอเนอง ) เปนรปคนทมทามกลางปาใหญทมตนไม และสตวปาหลากชนด

( ดรปท 11 ) ภาพวาดทมองจากดานบนของ Storial Del Panorama

11

( ดรปท 11, 12 ) เปนรปในแนวตดขวางของ Storia Del Panorama..ในชวงกลางของศตวรรษท 18 การสรางความรสกทผเทยวชมอยในปาธรรมชาตทสรางขนในลกษณะแบบ cyclorama ( n.1 a panoramic scene set on the inside of a cylindrical surface, to be viewed by a central spectator. ) ซง ลกษณะของงานศลปะดงกลาวเปนแรงบนดาลใจให Hagenbeck และเปนรปแบบของสวนสตวใน ปจจบนทจะใชรปแบบการออกแบบภมทศนแบบ immersion - การออกแบบภมทศนโดย Hagen beck และ Eggenschwiller ในป 1907 ทเมอง Hamburg เปนภาพทเขยนสวนแสดสตวหลายชนดอยรวมกน ( mix animal exhibit ) ซงเปนภาพตนแบบสาหรบการการออกแบบสวนแสดงสตวในปจจบน - การเขยนแบบรปพานอรามาของทวทศนธรรมชาตทแสดงมมมองไดครบทง 360 องศา ใหผเทยวถกรอบลอมดวยธรรมชาต โดยใหผเทยวชมอยทามกลางสงแวดลอมทเปนแบบเดยวกบสงแวดลอมของสวนแสดงสตว - เปนการเปลยนแปลงแนวคดครงสาคญ ทศนคตของการออกแบบสวนแสดงสตวในปจจบนอกครงหนงทมแนวคดใหบรรยากาศของผเทยวชมใหรสกวาตวของผเทยวชม พชและสตว เปนสวนหนงของของธรรมชาตทเปนอนหนงอนเดยวกน

การเปรยบเทยบลกษณะทางกายภาพของโรงละครและสวนแสดงสตวไดแสดงใหเหนถงความเหมอนกนในการใชเวททมตวของเวท สวนแบงอาณาเขตและสวนของผชม

12

( ดรปท 13 ) Colobus monkey ท Fort Wayne Children Zoo เปนสวนแสดงแบบ proscenium ( โรง ละครทมสวนของเวทและมสวนแยกกนระหวางเวทกบผชม ) โดยผชมจะมลกษณะหยดนงในพนท ของจดชมสตว - ผเทยวชมจะไดเหนภาพจากเวท/สวนแสดงสตว โดยทผเทยวชมจะอยในลกษณะอยกบท (มทนงใหดละครหรอมบรเวณหนงบรเวณใดเปนจดชมสตว ) ซงกเปนรปแบบทใชไดผลดกบหลายๆรปแบบของการแสดงและเปนรปแบบทดของการออกแบบสวนแสดง - มวธการนาเสนอในรปแบบอนๆ ทเพมมมมองแบบใหม เชนการใชแนวคดในการออกแบบสวนแสดงแบบ the thrust and arena ซงเปนแบบทผเทยวชมอยรอบเวท/อยรอบสวนแสดงสตว ทผเทยวชมสามารถมองเหนการแสดงไดหลายมมมอง

(ดรปท 14 ) เกาะลงท Milwaukee Country Zoo เปนสวนแสดงทเรยกวาแบบ “ The trust and arena type ” ซงผเทยวชมสามารถดสตวไดจากหลายจดโดยการเคลอนทรอบแนวสวนแสดง

13

ซงเปนลกษณะทมการใชในสวนสตวหลายๆแหง โดยผเทยวชมมโอกาสทจะเลอกมมมองไดหลายมมมอง - สงแวดลอมโดยรวมของโรงละครจะเหมอนกบการจดสวนแสดงสตวทงหมด โดยใหทงจดชม สตวและบรเวณทสตวอยมองคประกอบทางสงแวดลอมทเหมอนกน ( the total environmental

theater like the landscape immersion ) โดยสวนของผชมละครจะถกโอบลอมไปดวยผแสดง ผเทยวชมสวนสตวจะเหนตวสตวอยรอบตวเอง ซงมกจะเหนตวสตวอยในจดทปลอดผคน

( ดรปท 15) Gorilla encounter, Topeka zoo,

Kansas เปนสวนแสดงสตวในแบบ The total

environment theater คอ การทผเทยวชมถกโอบล อ ม ด ว ย ส ง แ ว ด ล อ ม ข อ ง ส ต ว เ ป น ก า ร จ ดองคประกอบใหมระหวางสวนทสตวอยกบสวนของผเทยวชม

ความกาวหนาของระบบแสงและเสยงในโรงละครมความกาวหนาทางเทคโนโลยไปมาก คาดวาในอนาคตอนใกลนเทคนคตางๆทมในโรงละครอาจนามาประยกตใชกบสวนแสดงสตวกได

รปแบบของละครทสมบรณแบบคอ ละครในลกษณะของละครใบ ทใชทกษะทางการแสดง ใชภาษาทออกจากการแสดงทาทาง เพอสรางอารมณและสอขอความโดยไมไดใชคาพด เปนการสรางจดสนใจอยทการแสดงออกของรางกายทจะเปนตวสอออกไป และมฉากเปนตวชวยเสรมเมอประกอบกนกจะเปนการสรางจนตนาการของผชมใหเกดขน การแสดงทาทางตางๆของนกแสดงกจะเหมอนกบการแสดงทาทางตามธรรมชาตของสตวทอยในฉาก ทเปนองคประกอบของสวนแสดงหรอสภาพในถนทอยของสตว จดสนใจของผเทยวชมจะไปอยทการแสดงออกของสตวลกษณะตางๆของตวสตว เชน ขนาด ส รปราง

14

( รปท 16 ) มอลล ในสวนสตวแคนซส ซต ซ สวนแสดงทออกแบบใหสวนประกอบของสวนแสดงสตวไมโดดเดนเหมอนกบการแสดงละครใบ ทมความตองการใหตวละครเดนทสดในเวท และเพอใหผชมเกดโอกาสในการสรางภาพจนตนาการวาสตวกาลงอยในถนทอยตามธรรมชาต

การสรางสอความหมายจากตวของสวนแสดงสตว และตวของผเทยวชมจะเกดสมฤทธผลกตอเมอ สวนแสดงนนเปนตวเลาเรองราวออกมาใหผเทยวชมสมผสรบรได โดยมสวนประกอบตางๆเปนผแสดง และรอยเรยงเรองราวไปดวยกนกบองคประกอบอนๆ เชน รปรางของสตว ถนทอย พฤตกรรมของสตวชนดนนๆ - การใชสวนแสดงทมเรองราวจะชวยในการดงความสนใจของผเทยวชม เพอใหผเทยวชมใช เวลากบคอกแสดงนมากขน โดยใหการออกแบบใหสวนแสดงชวยในการสรางอารมณใหเกดขนและเปนสวนหนงในการสรางเรองราวของสวนแสดงนนๆ เรองภายในสวนแสดงทดควรมความตอเนอง มขอมลและความนาสนใจ สวนแสดงมสวนในการควบคมการเคลอนทของสตว ในสวนของผเทยวม ใหการเคลอนไหวนนมลาดบของการเคลอนไหว (ทงผเทยวชมและสตว) เพอใหภาพทเกดขนเปนเรองราวทนาจดจาและนาสนใจ โอกาสทจะเลอกใหหอยโหนและการเคลอนทอยางตอเนองเตมพนทสวนแสดง

15

ดรปท 17 โลกของปาเขตรอน ท Brookfield Zoo, Chicago การสรางภาพ อารมณ และขอมลโดยผานการผสมผสาน เรองราวของตวส ต ว แ ล ะ ถ น ท อ ย จ ะ เ ป น ส ง ท แ ส ด ง ถ งความสาเรจในการออกแบบและจดสรางคอก

สวนสตวและโรงละครสตวเปนสถานทใหความบนเทงทไดรบความนยม โดยมการแสดงทสนกสนานตนเตน นาประทบใจและดงดดใจ สวนแสดงสตวทไดรบความนยมมากเชน สวนแสดงนากทะเล ตวของนากทะเลจะแสดงพฤตกรรมการกนหอยทะเล โดยการวางกอนหนไวทหนาทองและใชหอยทบทหนเพอกะเทาะเปลอกหอย ในสวนสตวโดยทวไปจะมสตวทผเทยวชมใหความสนใจและตองการเหนเชน ยราฟ มาลาย สวนแสดงแพนดาทสวนสตวเบอรลนทมพนทกวางขวาง มเครองปรบอณหภมและมองคประกอบทเปนหน สระนา กอไผและพนหญาทตอเนองกบพนทภายนอก ภาพทมนษยเหนและการออกแบบสวนแสดงสตว ( Illusion and Exhibit Design ) - ผเทยวชมมาเทยวทสวนสตวดวยเหตผลหลายอยาง เชนมาเรยนรเรองสตวและพช มาดสตวท แปลกๆและไมคนเคย มาพกผอนในสงแวดลอมทด รสกสนกสนานกบการแสดงพฤตกรรมของสตว และเกดความเขาใจในเรองความสมพนธของสตว พชและมนษย - ความคาดหวงของผทไมเคยมาเทยวสวนสตว ภาพทจนตนาการไวในใจจะมทงภาพของความ สนกสนานและภาพของความนากลว มอะไรบางทฉนตองเจอ เมอเขามาแลวกอนไดยนเสยงคารามขนจากระยะไกลนนคอเสยงของอะไร คลายๆ เสยงคารามของสงโตหรอเปนเสยงรองของลงบาบน

16

ดรปท 18 The dream ของ Henry Rousseau,1910 ภาพทอาจอยในจนตนาการของผเทยวชมเองจะชวยสรางและเกดความฝงใจในภาพของการอยรวมกนของสตวและผเทยวชมสวนสตว

เมอเขามาเทยวสวนสตวจรงแลว มกจะเกดการขยายและสรางขนมาใหมโดยผานภาพทมอยเดมและจะกระตนใหเกดภาพในลกษณะตางๆ เชน ประหลาดใจ เศราใจหรอสนกสนาน สวนสตวเปนสถานทจดแสดงสตวเพอความสนกสนานและใหความร สวนแสดงสตวแตละแหงกเหมอนกบโรงละคร ทตองใหความสาคญกบภาพทปรากฏ ซงจะเปนการสอขอความและทศนคต ความสาเรจของการสอสารอยทภาพทปรากฏและเนอหาทจะสอไปถงผชม ศลปะและวทยาศาสตรในการออกแบบสวนแสดง จะเปนสวนสาคญทจะใหผเทยวชมเกดความสนใจในการแสดงนน ใหผเทยวชมเกดความทรงจาทด ใหเกดความสนกสนานและใหขอมลการศกษาทชดเจน

ความประทบใจของผเทยวชมจะเกดขนหรอไม ขนอยกบแรงกระตนจากภายนอก (ลกษณะทางกายภาพของสวนแสดง) และแรงกระตนจากภายใน (ประสบการณ ความตองการของผเทยวชม ภาพทมความตอเนอง ระดบอารมณ ความรสก ลกษณะนสย ) ของผเทยวชมจะเปนสวนสาคญในการสรางภาพใหเปนระบบและวดได - ผออกแบบสวนแสดงไมสามารถเขาไปควบคมแรงกระตนจากภายใน ของผเทยวชมเพอใหเกดความพงพอใจได แตผออกแบบจะใชแรงกระตนจากภายนอกมาเปนสวน ในการสรางความพงพอใจโดยการใชขนาด ส รปทรง เสน ลกษณะของพนผว

ความเหน ความคด ความสามารถในการในการจดหมวดหม การรวบรวมสวนประกอบตางๆ ของสวนแสดง ซงการจดหมวดหมและการรวบรวมสวนประกอบตางๆ ตองการจนตนาการ ความร ความเขาใจของผเทยวชม

17

- มนษยจะมความประทบใจในสงทตนเองเคยประทบใจมากอน นกออกแบบจะเสนอภาพทใหผสงเกตการณมโอกาสทจะสรางภาพทสมบรณในจนตนาการ

(ดรปท 19 ) สวนแสดงสงโตท North Carolina Zoo การใชหนเทยม การจาลองทงหญาและถา จะเปนสวนในการสรางภาพของสตวทอยอยางอสระเหมอนกบทอยในปา ผออกแบบไมควรเปนกงวลกบความเขาใจอยางชดเจนในเรองความแตกตางระหวางภาพจรงกบภาพทเหนดวยสายตามนษย รวมไปถงความไมชดเจนระหวางพนทของจตใตสานกกบความสานกทมอยในความคด สตสมปชญญะ ภาพทเหนดวยสายตามนษย จะมความเกยวพนกบอารมณและความคดในสวนทเกยวกบการจนตนาการ ความฝนและแรงบนดาลใจซงจะเปนภาพททาใหเหนถงคณคาและบทบาทในการออกแบบสวนแสดงสตว การอทานคาวา “ คณเปนคนทาลายภาพทผมฝนไว ” เปนการบอกวาพวกเรา ชอบในภาพความฝน พวกเราหวงวาจะไดรบความร ความกระจางทสาคญ . ภาพลวง ภาพหลอน (illusion n/ n. a false or unreal perception. a deceptive appearance or impression. a false idea

or belief. ) บางทเราเรยกวามนเปนความผดปกต เปนความผดพลาดของความรสก เปนความผดพลาด

ของการสตปญญา แตภาพลวง ภาพหลอนเปนสงทชวยในการคนหาความจรงและเขาใจถงความปกตและความเปนธรรมชาต ภาพทเราเหนดวยสายตาไมเพยงสรางความรสกมความสข ความ สนกสนาน ความดงดดใจ แตยงชวยคนหาความร คนหากญแจของความจรง - ความคดสรางสรรคเปนทงศลปะและวทยาศาตร ซงมตนกาเนดมาจาก ตนกาเนดทอยในภาพ ลวงกได ( Gregory,1973 ) Delacroix ไดยนยนคาพดทวา สงทเปนความจรงคอภาพลวงทผมสราง งานเขยนขนบนภาพเขยนของผม คาพดเหลานสามารถใชเปนแนวทางสาหรบการออกแบบทจะใช สาหรบการพจารณาในการใช perceptual illusion เปนสตรสาหรบการคดในการออกแบบสวน

18

แสดงสตว (perceptual adj. of or relating to the ability to interpret or become aware of something through the senses.)

The Use of perceptual Illusions In Exhibit Design เกดความรสกตอภาพทเกดขนเมอมองดวยสายตามนษย ทาใหการออกแบบสวนแสดงสตว

ควรจะมรปแบบททาใหเกดภาพในลกษณะตอไปน 1 จาลองถนทอยของสตว 2 ชวยสรางบรรยากาศใหคลายกบถนทอยทสตวนนอย 3 ชวยใหลกษณะของสตวดเดนยงขน 4 ชวยสรางความเขาใจในเรองนเวศวทยา ทมความสมพนธกนของสตว พชและคน

ภาพทมองเหนจะตองมองคประกอบของ - การแปลความหมายจากการเลาเรอง ( การจดองคประกอบในสวนแสดงวามรายละเอยดใน

กจกรรมตางๆชองสตวอยางไร ) - การจดแสดง - การแสดงผานภาพและเสยง - สญลกษณ

- ซงจะชวยในการใหการศกษาแกผเทยวชม ในแงลกษณะของถนทอยของสตวชนดนนๆเปน อยางไร หลกการในเรองชววทยาและนเวศวทยา ผลกระทบทมระหวางกนของคน สตว พช และความสมพนธระหวางผลากบเหยอ

การเหนภาพจากภาพวาด งานปน ฉากในโรงละคร สวนทมการออกแบบ งานสถาปตยกรรม เปนสงทเกดขนมาเปนเวลานานแลว ในชวงป 1854 นาย Oppel ไดมการตงสมมตฐานในเรอง ทอธบายถงภาพทเหนดวยตาของมนษย ซงมผทเหนดวยกบขอสมมตฐานนนนอยมาก

1. Lipps’ principle of mechanical-esthetic unity state ซงทฤษฏจะกลาวถงพวกเราจะไมรสกวา ชองวางหรอทวางเปนสงทมอยจรง มรปลกษณ โดยใหพจารณาจากเสนแรงทเกดขนจากชองวาง ทเกดจากวตถ สและเสนวาเปนสงทมอยจรงและมการเคลอนไหว ตวอยางเชน สวนแสดงทมรปทรงเปนวงกลม จะมลกษณะของจดรวมสายตาอยทกงกลาง เนองจากเกดเสนนาสายตาทเขาสศนยกลางทมอทธพลมากกวาเสนนาสายตาทเกดจากเสนขอบของวงกลมของสวนแสดง ผลทเกดขนกคอ จดสนใจของการมองภาพจะไปอยทตรงกลางของสวนแสดงและขนาดของคอกโดยรวมจะดเลกลง

19

ดรปท 20 ทสวนสตวดทรอยท รปทรงของสวนแสดงทเปนวงกลม แนวคอกจะมสวนของกาแพงและตนไม จดสนใจของภาพจะอยทสระนาทอยตรงกลาง ซงจะเปนการสราง “ ความรสกใกลชด ” กบสตวทอยในสวนแสดงน 2. Wundt state ซงกฎนการเคลอนไหวของลกตาและภาพทเรตนา (จอรบภาพ ) จะเปนสวนททาใหเกดภาพทมความแตกตางจากความเปนจรง ตวอยางเชน เมอทอนไม 2 ทอมทมความยาวเทากนท 3 เมตรและลกษณะเหมอนกนทกอยาง เมอตงทอนไมทอนแรกไวในแนวดงและอกทอนวางขนานไปกบพน เมอมองดวยสายตาจะรสกวาทอนทตงในแนวดงจะยาวกวา เนองจากการใชพลงงานในการมองในแนวดงจะใชมากกวาการกวาดสายตามองในแนวราบ ตวอยาง ดรปท 21 สวนแสดงยราฟท San Diego Zoo ลกษณะของตนไมทตงในแนวตงทมสงและคอของยราฟทยาว ทงสองสวนน ในการมองจากสวนฐานขนสงสด ภาพทเหนจะเกดความรสกวาวตถทอยในแนวดงจะมความเดนชดกวาแนวอนๆ ( creating an illusion of height )

20

การเกดภาพทปรากฏกบสายตานนจะเปนการผสมผสานและจดเรยงจากสวนประกอบตางๆ เชน การเหนเสน รปทรง ชองวาง ขนาด สและลกษณะของพนผวซงภาพทเหนในสวนแสดงสตวจะเปนลกษณะของพนท ตนไม นา ตวสตว อาคารตางๆ และองคประกอบของธรรมชาตเชน แสงแดด ฝน ความเขาใจ การแปลความหมาย รปแบบหลายๆแบบของภาพทเหนดวยสายตา ซงมกจะใชการจาแนกแยกแยะโดยการใชแนวคดในวชาเลขาคณตและรปทรงทเหนมตเปนความกวาง ยาวและลก ( dimension)

ความร ขอมลในเรองของรปแบบของภาพจะชวยในการออกแบบสวนแสดงสตว บางรปแบบของ geometrical optical illusion จะชวยในการเปนแนวทางในการออกแบบเชน 1.ผลของสถานทมผลตอพนทการมองเหน (The effect of the location in the visual field) ขนาดของวตถทมองในแนวดงจะมขนาดใหญกวาเมอมองวตถเดยวกนในแนวราบ ตวอยางคอทอนไมทอนเดยวกนทวางในแนวราบจะดสนกวาทมองในแนวดง 2. ภาพทถกแนวเขตถกขดขวาง (Illusion of Interrupted Extent) ความสงและขนาดของวตถจะมผลจากบรเวณทวตถนนอย ตวอยางเชน พนทสเหลยมทตววตถเรยงตวในแนวขนานกบสายตาคอกาแพงและตนไมจะมขนาดเลกกวาตววตถทเรยงตวในแนวตงฉากกบแนวสายตา คอสวนของพนของสวนแสดง

( ดรปท 22 ) เปนภาพของคอกกอลลาใน San Diego Wild Animal Park ทแสดงลกษณะ “Illusion of interrupted extent” ทวตถคอหนเทยมทอยในแนวขนานกบตวผมอง 3. ภาพทมองเหนกบความคมชดของเสนโครงรางของวตถ (Illusions of Contour) ขนาดของพนททเหนความแตกตางกนของขอบเขตพนผวจะเลกกวาพนทเหนขอบเขตของพนผวไมชดเจน ตวอยางเชน วตถรปวงกลมทเหนความกลวงของตววตถจะใหญกวาวตถรปทรงกลมทเปนทรงตน 4.ภาพทมองเหนกบความแตกตางของวตถ (Illusion of Contrast ) วตถทวางอยใกลวตถขนาดใหญจะมองดเลกลง แตวตถขนาดเดยวกนทวางใกลวตถทเลกกวาจะดใหญขน เชน กอนหนทวางอยในสวน

21

แสดงทมฉากหลงเปนกาแพงกอนหนจะดเลกกวากอนหนขนาดเทากนทวางอยในสวนแสดงทมองไมเหนกาแพง 5.ภาพทมองเหนในลกษณะความตนและลก (Illusion of Perspection )ความซบซอนของภาพจะมมากขนเมอมการเพมเหลยมมม เพมเสนโครงราง ความแตกตางของความมด ความสวางของภาพ

ดรปท 23 Gorilla exhibit ท Cincinnati Zoo ภาพทเหนจะเปนแบบววทวทศน จะเหนวาภายในสวนแสดงจะมเหลยมมม มรปแบบของวตถหลายๆรปแบบ มความแตกตางของขนาดวตถหลายๆอน ภาพทปรากฏจะดวางระเกะระกะดไมเปนระเบยบและขนาดจะดเลกลง ซงบางครงจะใหความรสกขดแยงหรอความรสกทไมมนคง 6.ภาพทเหนมความลกและความไกล ( Illusion of Depth and Distance )วตถทปรากฏในสงแวดลอมทความเขมขนของฝนละอองนาเลกๆ จะทาใหวตถนนดไกลยงขน ถาเพมความเขมขนของแสงจะทาใหวตถนนดใกลยงขน การวางทบซอนกนของกาแพง เนนดน ตนไมจะสรางความรสกวาภาพนนมความลก มความลกลบและความนาสนใจ เนองจากจะมบางสวนทผมองมองไมเหน และสวนทผมองใหความสนใจจะเปนบรเวณสวนกลางและสวนหลง ความสวางโลงของพนท มวตถทมขนาดตางๆกนจะเปนสวนในการสรางความลกและความไกลของพนท

22

ดรปท 24 ภาพทเหนนนจะมความลกโดยการใชการตกแตงแบบปาธรรมชาต ทมการทบซอนกนของสงตางๆ เชนเนนดน ตนไม 7.ภาพทความแตกตางในความมด ความสวาง ( Illusion of Brightness Contrast ) บรเวณทมดจะดวามดมากขนถาบรเวณรอบๆสวาง หรอในทางตรงกนจดทสวางสงแวดลอมทมดจะดสวางมากขนตวอยางเชน ถาสวนทผเทยวชมอยเปนรมเงา สวนบรเวณทสตวอยและฉากหลงอยกลางแจงภาพทเหนจะสวางมากขน ถาบรเวณทผมองภาพอยมแสงเขามาก ทาใหภาพทอยในสวนแสดงและฉากหลงคลมเครอไมชดเจน

ดรปท 25 สวนทสตวอยในสวนแสดงสวางกวา ฉากหลงทเปนตนไมขนาดใหญภาพทเหนสสน ลวดลายตามลาตวและขนาดของสตวอยางชดเจน 8. ภาพทเหนความชดเจนของส ( Illusion of Simultaneous Contrast in color ) ความชดเจนของสจะขนอยกบความสวางของสเมอเปรยบเทยบกบสงแวดลอม การเหนสชดเจนเพยงใดขนอยกบสงแวดลอมทอยรอบขาง ตวอยางเชน นกทมสขนเปนสสมเมออยบรเวณทเปนตนไมทมใบเขยว ส

23

สมของตวนกจะเหนชดเจนยงขน แตถารอบตวนกเปนสเทาหรอถาบรเวณนนมแสงมากระทบมากความเดนของสจะลดลง 9. สทมของภาพมสวนในการสรางความรสกตนเตนและซมเศรา ( Illusion of Retiring and Advancing Colors ) สทมความยาวของคลนแสงสน เชน นาเงน เขยวจะสรางความรสกซมเศรา สวนสทดมชวตชวา จะมความยาวของคลนยาว เชนสเหลอง สแดง สทดแลวเกดความรสกเยนจะสรางความรสกซมเศรา สวนสโทนอบอนจะสรางความรสกตนเตนและสนกสนาน

แสงเปนสวนประกอบทมความสาคญสวนหนงในการออกแบบ ชวยใหเหนวตถ เหนรปทรง พนผว ซงจะทาใหเกดอารมณความรสกกบภาพทปรากฏใหเหน - การใชแสงจากดานหลง จะทาใหเกดเงา สวนการใหแสงจากดานขางจะทาใหเหนเสนของวตถมากขน - สวนแสดงทอยภายในตวอาคารจะสามารถควบคมความเขมของแสงได และชนดของหลอดไฟไดทงหมด แตในสวนของกลางแจงแลวเราควบคมอะไรไมไดเลย แตสงหนงทตองวางแผนไวคอแนวของสวนแสดงกบทศทางของแสงเปนอยางไร เผอในกรณแสงทผานมาทคอกในชวงทมผเทยวชมหนาแนน - วตถทชวยสรางความรสกเปนบรเวณปดไมวาจะเปนแนวดง แนวนอนหรอ พนทดานบนเหนอศรษะ กสามารถใชเปนตวเลอกในเรองทเกยวกบแสง เชนการสะทอนแสง การดดกลนแสง การกระจายของแสง ลาดบตอมาคอเรองของความเขมของแสง การกระจายตวของแสง - การใชแสงจากหลอดไฟเขามาชวยเพมแสงธรรมชาต ตองมขอพจารณาอยางสรางสรรค โดยตองทราบถงการสรางอารมณความรสกของผออกแบบสวนแสด แนวคดเรองการใชหลอดไฟเปนแหลงกาเนดแสง หลอดไฟสาหรบกลางคน แผนงานการทางานสงเหลานตองการงานในลกษณะของงานวจย Josline 1982 ไดพดถงแผนงานการแสดงสตวในเวลากลางคนของ Sadiago Wild Animal Park วาเปนนวตกรรมทใชเพอสรางความสนใจใหกบนกทองเทยว

ในเวลากลางคนทมการเปดใหผเทยวชมเขาชมสตว เชน ไนทซาฟาร หลอดไฟใหความสวางตามทางเดน ควรใชแสงทมความเขมของแสงตาและแสงทออนนม การใชไฟในการชมสตวแบบไนท ซาฟารใชการไฟสปอทไลทสองจากรถนาเทยวจะได ความรสกทตนเตนกวาและความรสกในขณะชม วามความเปนปามากกวาในชวงเวลากลางวน เนองจากในชวงเวลากลางวนจะเหนแนวเขตของสวนแสดงอยางชดเจนและมองเหนจดสนใจอนๆ อก การใช ไฟตดตงภายในสวนแสดงอาจใชไดในกรณมสวนแสดงสตวทมการจดแสดงสตวอยางตอเนองและเหมาะสม การเพมการทองเทยวในเวลากลางคน เปนอกชองทางหนงทจะเพมรายได ซงความสาเรจยงตองมปจจยเสรมอนอกหลายประการ ( Josline 1982 ) สวนสตวเปนสถานทสาหรบใหความรแกบคคลทวไป เพอจะไดเหนความสาคญของงานดานการอนรกษทรพยากรพชและสตว เนองดวยสตวเปนสงทสามารถสรางความดงดดใจใหเกด

24

ความรสกอยากเรยนร ผเทยวชมมาทสวนสตวเนองจากความสนใจในตวของสตวปา สะทอนใหเหนถงความรสกพนฐานของคนทตองการใกลชดกบธรรมชาต ซงสวนสตวเปนสถานททสามารถเปลยนทศนคตของผคนใหมาสนใจในเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตได โดยอาศยองคประกอบจากตวสตวทมความนาสนใจอยแลว และการออกแบบสวนแสดงสตวเปนตวเราใหเกดการสนกสนานในอนทจะพฒนาไปเปนความรสกแหงการเหนความสาคญของการอนรกษรกษาทรพยากรธรรมชาตไว

25

บทท 2 การพฒนาของสวนสตว ( Evolution of the Zoo ) สวนแสดงสตวไดมการสรางกนในรปแบบเดยวโดยมนษยเปนเวลาหลายพนป การ

ออกแบบเพอการสรางภาพทสวยงามขนเรมมขนชวงของการปฏวตเทานนเอง ( Evolutionary period ) ในราชสานกของจน โรมน อยปต ไดมสถานทเลยงสตวปาในลกษณะทเรยกวา menageries ซงการเลยงสตวปานมไวเพอความเพลดเพลนสวนตวและสาหรบแขกพเศษ ซงเปนลกษณะการเลยงสตวปาหลายชนดๆ โดยเฉพาะราชวงศในทวปยโรป ซงเปนทนยมในชวงศตวรรษ ท 16-18 โดยสตวทไดมาเปนของขวญจากนกเดนทาง นกสารวจ ทนากลบมาเพอเปนของกานลเพอหวงทจะใหกษตรยชวยเหลอในเรองคาจายเพอใชในการเดนทางในครงหนา

คอกทสตวอยยงไมไดมแนวคดทจะจาลองถนทอยของสตวชนดนนมาแตอยางใด เปนคอกทสรางกนงายๆ หรอมกจะใชการตกแตงในแบบสวนหรอตกทมตามสถานทนนๆ ตวอยางเชน The menageries ท Versailles ในศตวรรษท 18 ทบานทสตวอยจะมลกษณะเปนบานพก( villas ) ( Jone,1985 )

ดรปท 26 Versailles Menagerie, France, คศ. 1650 เปนรปแบบอยางเปนทางการและสถาปตยกรรมของทอยของสตว ในลกษณะของบานทอยในสวนขนาดใหญ ( Pavillion ) ซงเปนททเจาของและแขกจะไดมาสนกสนานและประทบใจกบสตวทนามาเลยงไวหลายชนด

ม menagerie ในบางแหงทมการตกแตงโดยใชสงของบางสงตกแตงเพมเตมเขาไปเพอบงบอกแหลงทมาของสตวชนดนน หรอใชตานานทเกยวของกบสตวชนดนนๆ หรอบางแหงทสรางบรรยากาศของประเทศทเปนแหลงกาเนดของสตวชนดนนโดยการจาลองอาคารบานเรอนทเปนลกษณะของถนทอยสตว โดยใชตวสตวเพอเปนความสนกสนานเพลดเพลนแกแขกทมาเยอนเจาของบาน มบางครงทผเลยงสตวกนามาจากถนทนาสตวมา กใหผเลยงสตวแตงตวในแบบพนเมองดวยกเปนการเสรมภาพของความเปนของแปลกมากยงขน ซงสงประกอบเหลาน คอจดเรมตนของการใชวชามานษยวทยา ( anthropological )เขามารวมในการออกแบบสวนแสดง

26

สตว ตวอยางของภาพทยงเหลอเปนหลกฐานคอสวนทอยในเมอง Schonbrunn ทอยใกลกบเมอง เวยนนา ถงแมวาสวนแสดงสตวจะมมานบเปนพนปกตามแตการเปลยนแปลงอยางขนานใหญมในชวงหนงรอยปทผานมานเอง ( Handcock,1971 )

ในศตวรรษท 19 เรมมแนวคดทเปลยนไปเกยวกบสตวทนามาเลยงในกรงขง การเตบโต ในเรองของศลปะและวทยาศาตรทตองนามาใชทแสดงถงความรบผดชอบตอตวสตว ซงไดกลายเปนวชาชววทยาทมการศกษาเอาอยางจรงจง ไมไดเปนไปเพอความเพลดเพลนสนกสนานเพยงอยางเดยวอยางทเคยเปนมา

สวนสตวแหงกรงลอนดอน ( The Zoological Garden of London ) ทกอตงขนเมอป คศ. 1830 ซงเปนสวนสตวทใชคาวา The first of the modern zoo คาวา zoo มาจากเพลงทไดรบความนยมในป 1877 ชอเพลง “ walking in the Zoo is the OK Thing to do ’’ ( Handcock,1971 ) มประชาชนเขามาเทยวสวนสตวจานวนมาก แตวธการสรางกรงเลยงในสวนสตวกยงไมมอะไรเปลยนแปลง สตวหนงตวอยในหนงกรง ซงมกรงหลายกรงอยตดกนรวมกน ทเปนสตวทอยในกลมเดยวกนอยภายในสวนแสดงนน เชนบานลง บานแมวปา

ดรปท 27 Monkey House, London Zoo, คศ .1835 ในชวงเรมตนมสวนสตว สวนแสดงสตวจะเปนแบบกรงและตกทจะมการวางกระจายตวทวสวน เปนการเดนชมแบบสบายๆ ไปเรอยๆรอบสวนสตวแลวหยดดสตว เปนกจกรรมทไปกบเพอนๆ ซงเปนกจกรรมนนทนาการทไดรบความนยมมาก

เรารกนวาการจดกรงในรปแบบนใชแนวคดในเรองการจดกรงสตวตามการ แบงกลมของสตว ( taxonomic ) รปแบบการกอสรางสาหรบสวนแสดงสตวมกจะแสดงถงแนวคดทางปรชญาหรอใชแสดงความคดเหนในการวจารณเหตการณบานเมองในขณะนน การสอสารทออกมาจากสวนแสดงสตวนนไมไดสออะไรออกมาและไมมรปแบบ รปแบบสวนแสดงสตวทออกมาดแลวกคลายกบโบสถ

27

ในชวงเวลาดงกลาวสตวจะถกจดแสดงภายในตวอาคาร ซงสะทอนถงความคดทวาสตวทมาจากเขตรอนตองอยในบานทปองกนอากาศจากภายนอกของภมอากาศเขตหนาว สตวสวนใหญอยในตวอาคารตลอดเวลา ยกเวนสวนแสดงของลงทเมอง Munster ซงเปนสวนแสดงทมทงสวนแสดงกลางแจงและสวนแสดงทอยภายในตวอาคาร จนกระทงในปคศ. 1933 มสวนแสดงลงกอลลาทสวนสตวแหงกรงลอนดอนไดถกสรางขน แนวคดเรองการจดแสดงสตวใหมทงสวนแสดงกลางแจงและสวนแสดงในอาคารจงเรมเปนทยอมรบ และในชวงเวลาเดยวกนทความสนใจในการใชความรทางสถาปตยกรรมเพอลดความรสกอดอด โดยการใชความรสกในเรองของความลกและพนท ตลอดจนถงการเลอกใชสดวย

ผลทเกดขนในสวนสตวเมอเรมใชการออกแบบโดยใชวชาสถาปตยกรรมเขามามากขน คอความสวยงามของสวนแสดงมมากขน ในลกษณะทแสดงสตวในกลมเดยวกน ซงผเทยวชมสามารถเปรยบเทยบลกษณะของสตวแตละชนดได และลกษณะของสวนแสดงสตวในลกษณะแบบนจะงายกบการจดการ แตการจดแสดงในสวนแสดงสตวในยคนนจะใชหลกแนวคดเหมอนกบการจดวางสนคาในรานภายในหางสรรพสนคา และตวของสวนแสดงเองไมมการสอสารขอมล ทาใหผเทยวชมแปลความหมายและเกดความเขาใจผดขน

การเปลยนแปลงครงสาคญเกดขนทสวนสตว Hamburg-Stellinger ประเทศเยอรมนน ซงออกแบบโดย Carl Hagenbeck ในป 19 โดยการใชคอนกรตและม Urs Eggenschwiller ทมความสามารถในเรองงานกอสราง Hagenbeck ไดสรางหนเทยมทใชเปนฉากหลง ลกกรงในสวนแสดงสตวจะถกแทนทดวยการใชค เนองจากซกรงเหลกจะเปนตวบดบงการมองใหเปนการแสดงสตวทไมมสงทบดบงสายตารวมกบการใชตนไม กอนหนและทอนไมทจะทาใหเกดภาพในแนวกวาง ทมสตวอยภายในและเกดภาพสตวทอยในถนทอยตามธรรมชาต

28

ดรปท 28 African Exhibit, Hagenbeck Zoo, Humberg, West Germany ความพเศษของสวนแสดงนคอการนาสตวหลายชนดมาเลยงรวมกนในพนททดเปนธรรมชาตมการใชคและสงกนอาณาเขตทมความสงตาเพอแบงพนทของสตวออกเปน 5 สวน 1 บงของนก 2. ทราบแอฟรกา 3. สวนแสดงสงโต 4 แกะพนธ บารบาร 5 แกะภเขา

Hagenbeck’s ไดสรางภมทศนจาลองใหดเปนสภาพตามธรรมชาต และจดวางตาแหนง ของจดชมสตว ใหผเทยวชมสามารถเหนสตวไดอยางชดเจน และลดความเดนของตวอาคารทเปนสวนแสดงนนลง โดยพยายามใหสวนของตวอาคารเปนสวนของคอกกกสตว แนวคดของ Hagenbeck ตองการพนทกวางขวางเพอเพมในสวนของตนไม ไมพม ภเขา จงมคาศพทวา “ zoological park ” ตวของ Hagenbeck กเปนผรเรมการแบงพนทสวนแสดงสตว ใหเปนตามแบบถนทมาของสตวชนดนน แทนทจะแบงตามกลมของสตวเพยงอยางเดยว สงทไดเพมเตมขนในแงของตวสตวเองคอพนททมากยงขน ซงทาใหตวสตวจะไดมกจกรรมทเกยวของกบสตวชนดเดยวกนตวอนๆ มากยงขน ถงแมวาความใกลเคยงกบสภาพปาธรรมชาตเดมยงหางไกลความเปนจรงอยมาก

การออกแบบสวนแสดงสตวแบบไมมซกรง เปนแบบสวนแสดงสตวทประชาชนชนชอบ ทาใหฮาเจนเบคไดมโอกาสออกแบบสวนสตวทงในยโรปและอเมรกา โดยเฉพาะทสวนสตวดทรอยท ทสรางในชวงป คศ 1928 ซงไดอทธพลจากแนวคดของงานกอสรางทลดการใชซกรงเหลกมาใชวธการใชค เปนสวนสตวทมการใชคมากทสดในอเมรกา จนมคาพดกระทบกระเทยบแนวคดของฮาเจนเบควา “ Its moat widths are still consider the standard for the industry . อยางไรกตามแนวคดของฮาเจนเบคกเปนแรงบนดาลใจ แรงกระตนความคดทสาคญททาใหโฉมหนาของสวนแสดงสตว มการเปลยนแปลงและเปนการเปลยนแปลงทยงมการนาแนวคดมาใชอยางตอเนอง

ในชวงเวลาตอจากนนเลกนอย ความคดในเรองการจดการเรองภมทศนทมความสาคญเปนอนดบหนง ไดเปลยนไปทใหความสาคญกบเรองการจดการความสะอาดไดมาเปนอนดบหนงและจดการเรองภมทศนใหจดในระดบทใหเปนธรรมชาตมากทสด

29

การจดการในเรองจดชมใหดสวยงามและการจดการเรองการสขาภบาล เพอทจะควบคมพยาธและการควบคมโรค แตสงหนงทมกเกดขนตามมาเมอนกถงการสขาภบาลมากขนคอ บางสวนของสวนแสดงจะมองเหนเหมอนหองนาทมการนาแผนกระเบองมาปเพอใหงายตอการทาความสะอาด

การจดการสวนแสดงและจดภมทศนในรปแบบของฮาเจนเบค เปนการจดรปแบบสวนแสดงทดเปนธรรมชาตมากขน ซงไมไดหมายความถงการจดสวนแสดงใหเหมอนในแบบถนทอยตามธรรมชาตของสตวชนดนนๆ

การเปลยนแปลงครงใหญอกครงหนงเมอกจการของสวนสตวมกฎหมาย The endangered Species Act ในป คศ. 1973 โดยในกฎหมายตองการควบคมชนดสตว และสตวบางชนดจาเปนตองเรมการวางแผนเพอการเพาะขยายพนธสตวในสวนสตว และกลมสทธสตวกกลาววาสวนสตวกระทาตอสตวอยางไมเหมาะสม ดงนน The American Association of Zoological Park and Aquarium ไดสรางมาตรฐานของตวเองขน โดยใหสวนสตวเปลยนแนวคดใหมจากเพอการพกผอนและเพอความสนกสนาน โดยการมชนดสตวจานวนมากและตวสตวจานวนมาก โดยคณภาพของสวนสตวจะไมวดทจานวนของชนดสตว แตจะวดทคณภาพของสวนแสดงสตว งานใหการศกษา งานวจยและงานดานอนรกษ โดยสตวทตองมจดแสดงใหผเทยวชมไดชมเชน สงโต เสอ ชาง

ในปจจบนรปแบบของสวนแสดงสตวมหลากหลาย เนองจากมจดประสงคและเปาหมายทจะมารองรบและยนยนรปแบบของสวนสตวในรปแบบตางๆ นน สวนแสดงทมลกษณะเปนกรงกยงคงมใหเหนอยทวไป รวมกบรปแบบสวนแสดงสตวแบบใหมหลายๆ รปแบบกเขามาเปนสวนประกอบดวย สวนจดแสดงสตวทเลยนแบบถนทอยของสตวชนดนนๆ ( Habitat exhibit ) จะเปนการจดการทจะคดเลอกสตวและพชเขามาจดแสดงรวมกน โดยจะตองมปจจยเกยวเนองกบสถานท สงแวดลอมในบรเวณทจดสรางขนดวย สวนจดแสดงทสรางโอกาสใหสตวไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตของตวสตวเอง ( Behavior exhibit ) ไดมการกอสรางและพฒนารปแบบขนเชน พฤตกรรมการบน วายนา การสรางสวนแสดงทเปนจดสนใจ ( Popularity exhibiting ) โดยการใชสตวทอยในความสนใจของประชาชน เชน แมวนา ( sea lion ) ( Nagao, 1985 ) สวนแสดงสตวทมการสรางภมทศนทงภายนอกและภายในสวนแสดงใหกลมกลนกน โดยใหผเทยวชมมความรสกวาตวเองอยในพนทเดยวกบสตว ( Landscape immersion exhibit, การจดลกษณะพนท ตนไม กอนหน องคประกอบตางๆ ใหเหมอนกนระหวางพนทผเทยวชมและสตว เสมอนหนงกาลงเดนเทยวปา )

30

ดรปท 29 Australia Exhibit เปนทางเดนเทาทยกขนสง และพาดผานเขาไปในถนทอย ผเทยวชมจะถกกลนเขาไปในพนทของสตว

โดยทภาพทผเทยวชมเหนและสตวเหนจะเปนสงแวดลอมเดยวกนอกรปแบบหนงคอการจดแสดงสตวแบบซาฟาร ทมสตวหลายชนดอยในพนทขนาดใหญเปนพนเดยวกนแหงเดยวกน การเทยวชมใชวธการนงรถนาชม หรอรถรางนาชม ( mono rail ) .ในสวนเนอหาเรองรปแบบของของสวนแสดงสตว ( Exhibit theme ) เปนสวนทมเนอหาคอนขางมากจงยกไปกลาวถงในบทของ “ Animal Exhibit theme ”

การพฒนาสวนสตวในรปแบบใหม ไมไดมความพยายามทจะปรบปรงในสวนของความสนกสนานเพลดเพลนใหกบผเทยวชมแตเพยงอยางเดยว แตสวนสตวตองเพมในสวนของงานดานอนรกษ งานวจย งานใหการศกษา โดยสอจากการออกแบบสวนแสดงสตว โดยในงานดานการอนรกษและวจยจะเปนงานทมความสาคญทจะใหสตวชนดทถกคกคาม ๆ ยงคงอยตอไปในพนทปาทมการพฒนาของมนษย งานใหการใหการศกษาทตองการใหขอมลแกสาธารณะชน ในเรองของบทบาทของสวนสตวในเรองงานอนรกษและสาธารณะชนจะมสวนรวมในงานนไดอยางไร

บทเรยน เหตการณตางๆ ในชวงทผานมาในอดตไดบอกถงทศทางของการพฒนาสวนสตวในอนาคตมไวอยางไรบาง เหตการณทเกดขนอยางชดเจนคอ พนทปาทกแหงมพนทลดลงจากความตองการใชพนทของมนษย งานวจยในสวนสตวและแผนงานการอนรกษกลายเปนความหวงสดทายในการรอดจากการสญพนธของสตวบางชนด และมความเปนไปไดทจะนากลบสพนทปาธรรมชาต

31

เปนขอบงชวาการสรางสรรคและรกษาสวนแสดงสตวตางๆ ทมในสวนสตวสามารถตอบสนองความตองการดานชววทยาและความตองการของสงคมสตวได และกระตนใหสตวสามารถทจะออกลก เพมจานวนขนได ดงนนงานกอสรางสวนแสดงสตวทจะสามารถจาลองเอาลกษณะของถนทอยของสตวชนดนนจากธรรมชาต จงขนอยกบงานวจยในปจจบนในดานของการเพาะขยายพนธอยางยง

ความเกยวพนธทเกดขนระหวางผเทยวชมสวนสตวกบตวสตวมอยางไรบาง ความตองการของ สวนสตวเองคอตองการใหผเทยวชมไดเหนคณคาของงานทสวนสตวไดทา รวมทงตองการใหมวลชนไดชวยกนอนรกษทรพยากรธรรมชาต แตสงทสาคญคอเราจะมวธการทจะสอสารกบผเทยวชมทเขาในสวนสตวดวยวธการใด หนงในคาตอบทพอจะเปนคาตอบสาหรบคาถามดงกลาวคอ การเจรญเตบโตของเพอนรวมในงานทมลกษณะคลายกนคอ พพธภณฑ ซงพพธภณฑเปนสถานททเกดจากการสะสมสงของมคา ของทระลก งานศลปะ และสงประดษฐ โดยผสะสมจะเปนบรรดาเศรษฐ โดยในชวงแรก เปนงานอดเรกสาหรบผรารวยทมรสนยมในเรองตาง ๆ ตามความชอบของตวเอง ( Wittlin, 1968 ) ในชวงศตวรรษท 20 เปนชวงทมการพฒนาในการออกแบบการจดแสดงในพพธภณฑ โดยมการใช story line มาชวยในการสอความหมายในงานใหการศกษา พพธภณฑเรมมความสมพนธทแนนแฟนกบโรงเรยนทอยใกลเคยง ไมเพยงแตเดกนกเรยนเทานนทเขามาเรยนร คร อาจารยกเขามาเรยนรเชนเดยวกน ขอดอยทสาคญของพพธภณฑคอสงของทอยภายในทจดแสดงอยอยในลกษณะทหยดนง การพฒนามาอกขนหนงของพพธภณฑใหมความเคลอนไหวมากขนกคอการใชปมกดทมในลกษณะคาถามคาตอบ อกรปแบบหนงคอการเพมในสวนของหองสตวมชวตทไดกลายมาเปนสวนสาคญของพพธภณฑ เปนททเดกสามารถเรยนรไดโดยไมเกดความกลว แตเปนชองทางทจะใหเดกเกดกระบวนการเรยนร

32

บทท 3 การพฒนาเปาหมาย ( Development Goal ) การจะตรวจสอบดวาสวนสตวแหงนนสามารถการปรบปรงและพฒนาเปาหมายของงานใหบรรล

ไดหรอไมนนนน ดไดจาก - ภาพของการจดการและการบรหารงาน - แผนกลยทธในเรองของการพฒนาสวนสตวและการออกแบบสวนแสดงสตว - การนาเปาหมายมาใชในเปนการแนวทางสาหรบคณะทางานในการวางแผนและออกแบบ

ลกษณะทางกายภาพ เปาหมายทจะปรบปรงและพฒนานนจะตองมความชดเจน ผทางานในสวนสตวมความเขาใจ

และยอมรบในเปาหมาย ดงนนจงเปนเรองจาเปนทผอานวยการสวนสตว นกวางแผน หวหนาแผนกบารงรกษาสตวและผออกแบบจะตองปรบปรงเปาหมายใหทนสมยเพอใหบรรลวตถประสงคตามความรบผดชอบสาหรบงานของสวนสตวในศตวรรษท 21 William G. Convey 1982 ไดใหความเหนในเรองของประวตศาสตรของสวนสตวดงน

ความสมพนธระหวางคนกบสตวปามดวยกนในหลายรปแบบ เชน - ใชเปนอาหาร - นามาเลยงเปนเพอน - ศกษาสตวปาดวยความสนใจในพฤตกรรมและลกษณะทสวยงามแปลกตา - มความกลวตอสตวปาบางชนดทแสดงพฤตกรรมออกมาอยางสงางาม มพลง และอานาจ

แตโดยสรปแลวสวนใหญแลวสตวปานนจะเปนผถกคกคามโดยคนซงเกดขนไดในหลายกรณ สวนสตวจะเปนสถานททคนและสตวปาสามารถอยรวมกนในระยะทใกลขนมากกวาทอน ๆ และเปนสถานททมความรบผดชอบตองานททา มจดประสงคและมปรชญาในการทางาน

สวนสตวไดเกดขนมามากกวา 5,000 ป โดยกษตรยชาวอยปต ชนชนปกครองของชาวสเมเรยน โดยแนวคดทเหมอนกบการเลยงสตวทว ๆ ไปทมจดประสงคเพอไวเปนเพอน เลยงสตวเพอนาไปใชประโยชนเพอการใชแรงงานและเปนอาหาร สวนสตวในปจจบนตองมการพฒนาเพอใหบรรลจดประสงคของสวนสตวทม

- เนองจากดวยความรบผดชอบของตวสวนสตวเอง - ความคาดหวงจากผเทยวชมสวนสตว และโดยสภาพของประชาชนในสงคมเองทจะตองถก

บงคบและตกรอบใหเหนความสาคญของธรรมชาต - ความเปนมออาชพและ การปฏญาณตนของของสวนสตวสมยใหมไดมการพฒนาปรชญา

ของสวนสตวไปอยางเดนชดเปนรปธรรม

33

ตวของปรชญาเองเปนตวชแนวทางทจะใหเหนถงจดประสงคของสวนสตว ซงทาใหเกดงานในลกษณะทสวนสตวตองทางานอยางรบผดชอบตอสตวทงหมดทตนเองนนรบผดชอบอย ตองรบผดชอบทจะสรางความพงพอใจกบผเทยวชมทจะเขามาใชบรการ

แตเดมทการแขงขนของแตละสวนสตวจะเปนไปในเชงจานวนชนดของสตว จานวนสตวทหายากแตในปจจบนงานทสวนสตวใหความสาคญจะเปนเรองของสวนแสดงสตวทด งานใหการศกษา งานวจย งานดานการอนรกษทตรงกบปรชญาของสวนสตวอยางแทจรงเปนตววดมาตรฐานของแตละสวนสตว แตอยางไรกตามการใหความสาคญในแตละเรองกขนอยกบทมผบรหารของสวนสตวแตละแหงจะใหนาหนกมากนอยในแตละเรองอยางไร รวมทงผออกแบบสวนสตวดวย

การเปลยนแปลงความคดเหนในเรองปรชญาของสวนสตว เรมขนมาในชวง 10-15 ปทผานมานเอง โดยมการใชแผนแมบทในสวนสตว การออกแบบสวนแสดง มงานเขยนทกลาวถงความสมพนธระหวางมนษยและสตวปา

จดมงหมายทเปนแกนสาคญของปรชญาการทางานของสวนสตวในยคปจจบน ( the core of modern zoological philosophy ) คอ 1. การพกผอนหยอนใจและความบนเทง 2. การศกษา 3. งานดานการอนรกษ 4. งานวจย

ซงแตละสวนสตวมการใหนาหนกในแตละเรองทแตกตางกน ขนอยกบคณะผบรหารและทมงานในการออกแบบสวนสตว โดยในบทนจะพดถงใน 4 หวขอน พดถงความสมพนธทเกยวเนองกนและ ในสวนทขดแยงกน และการวางแผน การออกแบบทจะใหงานแตสวนประสานกนไปไดรวมทงตองมความเหมาะสมในเรองคาใชจายในงานกอสราง คาใชจายทตองใชในการทางานและบารงรกษา การใหความสาคญในแตละเปาหมายของแตละสวนสตวนนจะมความแตกตางเนองจากลกษณะทางกายภาพ ความพรอมในเรองของทนและบคลากร การพกผอนหยอนใจและความบนเทง ( Recreation )

กอนทผเทยวชมจะเขามาเทยวทสวนสตวถาเปนบคคลทยงไมเคยมาเลยเขายอมหาขอมลวาสวนสตวทจะมาเทยวมสงทนาสนใจอะไรบาง ความสะดวกในการเดนทางเปนอยางไร เมอเขามาเทยวแลวงานบรการดหรอไม ถาเปนผทเคยมาเทยวแลวยอมมขอมลอยในความทรงจาแลววาสวนสตวแหงนเขาจะกลบมาใชบรการอกครงหรอไม

34

( ดรปท 32 ) African Demonstration Area ท Miami Metro Zoo จดประสงคแรกของการมาเทยวสวนสตวคอการไดสนกสนานในลกษณะพนทกลางแจง มาดสตวทมลกษณะแปลกตา มความสขรวมกบครอบครวและเพอน

สวนสตวนนมคแขงทางการตลาด ทเปนองคกรทไมหวงผลกาไรและทหวงผลกาไรจากการประกอบการ เชน หางสรรพสนคา โรงภาพยนตร

งานบรการของสวนสตวในเรองการพกผอนหยอนใจและความบนเทง เปนแรงดงดดทสาคญใหผเทยวชมมาทสวนสตว รายไดทมาจากผเทยวชมจะเปนแหลงทนทสาคญเพอนารายไดทเกดขนไปใชในงานวจย งานดานการอนรกษและงานใหการศกษา สวนสตวเปนองคกรทเหนความสาคญของความสมพนธในจดประสงคของสวนสตวทง 4 ขอน การผสมผสานกระบวนการวางแผนจงเปนสงสาคญ ‘ดตวอยางแผนแมบทในดานงานบรการ

Washington Park Zoo มขอตกลงทจะรกษาโครงสรางในสวนของงานบรการใหสมบรณเตมรปแบบ โดยทผเทยวชมไดสมผสกบสวนสาธารณะ สวนแสดงสตว มการบรการและสงอานวยความสะดวก โดยงานสวนนเปนสวนประกอบสาคญททาใหเกดความเพลดเพลนแกผเทยวชม ซงจะสงผลใหผเทยวชมใชเวลาอยในสวนสตวยาวนานขน มการกลบมาเทยวซาบอยครงขน ซงจะมผลทาใหยอดรายไดของสวนสตวเพมขน ( Guthrie, Slusarenko, and Leeb, 1983 ) สถานทสาหรบพกผอนหยอนใจและความบนเทงในสวนสตวจะเปนสวนสาคญในการดงดดเอาผเทยวชมหลายกลมเขามาเทยวในสวนสตว Paul Josline แหง Brokfield Zoo ในเมองชคาโก มลรฐอลนอยด ใหความเหนไววา

การทสวนสตวตองจดเตรยมงานบรการ เพอความบนเทงและการพกผอนเปนเรองทสาคญ โดยเฉพาะอยางยงเพอดงดความสนใจลกคาทมความความสามารถและอานาจในการจบจาย และ

35

เปนความตองการลาดบทหนงของผเทยวชม (first and great need) เลยทเดยว โดยดจากขอคดเหนจากผเทยวชมดงน “ หลงจากตองทางานหนกมาทงสปดาห ผมตองการพกผอน สวนสตวคอสถานทแหงหนงทครอบครวและตวผมเองเลอกทจะไป เปนสถานททเราสามารถไปได ( คาใชจาย ระยะทางและความสนใจ ) เปนสถานทพกผอนแบบกลางแจง มสตวปาทนาสนใจ เปนเวลาทครอบครวของเรามความสขและทสาคญเดกๆ สนกมาก

จากขอคดเหนในความเหนทมความคดคลายๆกนในลกษณะนจากบคคลหลายๆกลม จากผสงอายถงเดกทารก ผพการจนถงคนปกต จงไมนาสงสยหรอนาประหลาดใจเลยวาจานวนผเทยวชมสวนสตวในเขตอเมรกาเหนอนนมมากกวาจานวนของผเขาไปในสนามเพอชมกฬาในนดสาคญรวมกนเสยอก (Josline 1982) Josline ไดพดประเดนอนในการบรรยายในการอบรมเรองการออกแบบสวนแสดงสตวในหวขอ “Zoological Park Master Planning and Exhibit Design”

The Webster dictionary ไดใหคาจากดความคาวา recreation หมายความวา เปนโอกาสทจะสรางและฟนฟสภาพจตใจใหสดชน ใหแขงแรงอกครงหลงการทางาน สวนสตวเปนสถานทมาชมสตวทนาสนใจอาจมารวมกบครอบครวหรอมากบเพอนๆ เปนกจกรรมกลางแจงทควรมาในวนทอากาศด ไมมฝน ทเปนอกตวเลอกหนงของสถานทเพอการพกผอนหยอนใจและความบนเทงในชวงวนหยด ความเขาใจของประชาชนทมกบสวนสตวอกสวนหนงกคอ เปนสถานทจะนาเดกทมอายยงนอยไปเรยนร ไดเหนสตวทนาสนใจเชนยราฟ มาลาย ฮปโปโปเตมส เปนครงแรก เปนสถานทในความทรงจาของผใหญจานวนมากวาในสมยเดก ๆ เคยมาเทยวทสวนสตว เปนรปแบบของการพกผอนหยอนใจและความบนเทงทเปนทชนชอบของสมาชกในครอบครว

36

( ดรปท 33 ) Pony Ride, Kansas City Zoo, เดกๆ จะเปนผเทยวชมสวนใหญและเปนผกระตนใหสมาชกคนอนๆ ในบานมาเทยวทสวนสตว โดยจดเดนของสวนสตวคอเปนสถานทแหงความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ รวมทงใหความรไปในตว

ความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ จะเปนจดเชอมทสาคญไปสงานใหการศกษา การผสมผสานงานทง 2 ประการนเขาดวยกน จะเปนขอแตกตางทสวนสตวมและแตกตางจากสถานทพกผอนหยอนใจแหงอนๆ William Convey ไดขยายความในประโยคดงกลาวนวา สวนสตวเปนสถานทเพอการพกผอนหยอนใจและความบนเทงยากทสถานทแหงอนจะมาเปรยบเทยบได เปนสถานทชใหผเทยวชมไดเหนวา “ ความสวยงามของสงมชวตนนเปนอยางไร “ นนคอความรสกทเกดขนเมอเกดขนเมอเขามาเทยวในสวนสตว นนเปนเหตผลทประชาชนนบลานๆคนในเขตอเมรกาเหนอเขามาเทยวในสวนสตว เหตผลของผเทยวชมสวนใหญมาเพอความสนกสนานไมไดมาเพอการศกษา แตกไมไดเปนกฏตายตวเพราะวา เมอมาแลวจะไมไดเรยนรอะไรเลยในชวงทเรากาลงเพลดเพลนสนกสนานอยในสวนสตว นคอขอแตกตางของสวนสตวจากสถานทใหความบนเทงแหลงอน สวนสตวยงเปนทพกผอนหยอนใจทสรางขนในตวเมอง ทเปนเหมอนแหลงนากลางทะเลทราย ทมความหลากหลายของสตว ในทามกลางตก ผคน บานเรอน รถยนต และในปจจบนเราตดสนคณภาพชวตของคนสวนหนงจากสงแวดลอมทเขาอาศยอย จงไมเปนทแปลกใจเลยวาหนวยงานทดแลสงมชวตหลากหลายชนดอยางสวนสตว ทเปนสถานทพกผอนหยอนใจและความบนเทงจงไดรบความนยม รวมทงมรปแบบการใหการศกษาทแตกตางจากแหลงพกผอนหยอนใจอนๆ (Convey, 1982)

37

สวนสตวสวนใหญใหความสาคญกบความเชอมโยงกนระหวางการพกผอนหยอนใจและความบนเทงกบงานการใหการศกษา มการเขยนถงความสมพนธนไวในแผนแมบท (กระบวนการ) ทบรษทออกแบบเกยวกบงานภมสถาปตยชอ McFadzean, Everly and Associates ทไดทาแผนแมบทใหกบสวนสตวหลายแหง เชน El Paso, Texas; Racine, Wisconsin และ Montgomery, Alabama ในแนวคดจากแผนงานทสวนสตว El Paso ไดใหความสาคญเรองการพกผอนหยอนใจและความบนเทงไวดงน เสนแบงระหวางความบนเทงกบงานใหการศกษานนเลกมาก ไมสามารถแบงไดวาตอนนงานสวนนกาลงเรมและงานสวนนจบลงแลว เชน การเดนทางชมสตวโดยรถไฟเลกและมผบรรยายขณะชมสตวไปดวย ในชวงทกาลงเลนหรอชวงของการพก ขบวนการเรยนรยงคงดาเนนไปอยางตอเนอง การใชรปแบบการเรยนรจากธรรมชาต เชนทางเดนในปาธรรมชาต เพอดพฤตกรรมของสตวชนดตางๆ ซงในกจกรรมนจะเปนทงความบนเทง การพกผอนหยอนใจ รวมไปกบการเรยนรไปดวย สภาพแวดลอมทเปนธรรมชาต (ทงสตวและพช ) ภายใน El Paso Zoological Park จะมการกระตนใหอาจารยและนกเรยนไดมความคดสรางสรรคและเกดการเรยนรเรองธรรมชาต (สตวและพช) เปนรปแบบการสอนทแตกตางจากหองเรยน เปนหองเรยนและสนานเดกเลนของโรงเรยนทขยายอาณาเขตมายงพนทปากลางแจง ( MccFadzean, Everly and Associated, 1980 ) การทสวนสตวตองทางานรวมกนของงานเรองความบนเทงและพกผอนหยอนใจกบงานใหการศกษา เปนรปแบบทมการพฒนามารวมกนของการออกแบบสวนแสดงสตวกบงานปายใหการศกษา ทตองมในแผนการพฒนาระยะยาว ความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ เปนสงดงดดใจเบองตนสาหรบผเทยวชมและเปนความคาดหวงทผเทยวชมจะไดพบเมอเขามาเทยวในสวนสตว เปนสงคาคญตอความอยรอดดานสถานะการเงนของสวนสตว มงานวจยท The National Zoological park พบวา เมอเขามาในสวนสตว “ ผเทยวชมสวนใหญตองการความสนกสนาน ” ตองการเหนการแสดงออกของสตว แมสงทแสดงออกมาจะไมใชสงทเปนลกษณะพฤตกรรมตามธรรมชาตกตาม เชน การแสดงความสามารถของสตวในกลมนกแกว สตวทเปนทชนชอบของคนคอสตวทมกจกรรมโตตอบกบผเทยวชม เชน ลงชมแพนซททาทาขอขนมจากผเทยวชมกน หรอสตวทมกจกรรมรวมกบสตวตวอนๆ ผเทยวชมไมชอบสตวทอยนงๆ ความรสกของผเทยวชมทเกดขนคอ เมอสตวอยนงไมสนกเลย (Wolf and Tymitz, 1987) งานใหการศกษา ( Education ) งานการใหการศกษาเปนสวนเตมเตมทจะทาใหงานสวนอนๆ สมบรณยงขนและมความสาคญเทาเทยมกบงานดานอนๆ แตอยางไรกตามเปนททราบกนดวาหนวยงานเชนสวนสตว

38

หรอสถานทแสดงสตวนาจะมความแตกตางกนในเรองการใหความเอาใจใสหรอมองอยางเขาใจถงงานใหการศกษาอยางทดเทยมกบเปาหมายอนๆ เชนงานเพอความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ แตขอเทจจรงประการหนงคอเมอความสนกสนานเกดขนการใหการศกษากจะสามารถแทรกซมเขาไปสผเทยวชมเปนอยางดไดเชนกน Glenn Ehey , ผอานวยการงานการตลาดและประชาสมพนธทสวนสตว Brookfield Zooไดกลาวถงผลทตดตามมาจากเปาหมายดานการตลาดนนสามารถนามาใชไดกบงานใหการศกษา คอ เปาหมายงานดานการตลาดคอเปลยนจากผแปลกหนามาเปนผเทยวชม จากผเทยวชมมาเปนผรวมงาน เชน เขามาเปนอาสาสมครชวยงานของสวนสตว เชน งานใหการศกษา งานเปนผเลยงสตว เปลยนจากผรวมงานเปนผทมความรกและศรทธาในสวนสตว ( Believers ) ‘งานในสวนของความบนเทงและพกผอนหยอนใจในลกษณะของการแสดงความสามารถสตว ตองมการปฏบตและจดการสตวกลมนอยางมคณธรรม เพอใหงานทงสองสวนนประสานไปดวยกนได ซงการเรมตนงานประเภทนควรเรมตนดวยผเชยวชาญเพอใหการดาเนนงานของขนตอนตอนตางเปนไปดวยราบรน

39

(ดรปท 34 ) สวนสตวเดนเวอร การใชการแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตของสตวโดยใชผเลยงรวมแสดงและใหขอมล ตองคดสรรรปแบบการนาเสนอทเหมาะสม แตเปนการนาเสนอททสรางความสนใจใหกบตวสตวไดด ( Conway, 1982 ) ผคนทเตบโตคนในชมชนทมความเจรญทางดานวตถมากตามเมองใหญ จะมโอกาสไดสมผสกบปาธรรมชาตหรอสตวปานอยมาก คนรนนจงเตบโตขนและเหนความสาคญของธรรมชาตนอยตามไปดวย โดยสวนตวของเขาเองการพงพากบจากธรรมชาตมนอย ( ถาหากวาสภาพธรรมชาตโดยทวไปยงปกตอย ฝนยงตองตามฤดกาล อณหภมของอากาศยงปกต อาหารและขาวของเครองใชยงอยในระดบราคาทปกต ) ไดเหนภาพของสตวและธรรมชาตจากสอตาง ๆเชน โทรทศน วทยและสอสงพมพ มเพยงสวนสตวเทานนทเปนสถานททคนในเมองใหญจะไดสมผสและใกลชดกบสตวปาและธรรมชาต เปนสถานททตวเขาจะไดเหนและเกดความสนใจในสตวปาและธรรมชาต สวนสตวคอภาพทเขามาทดแทนสงทเขาขาดหายไป สวนสตวจะดงภาพของความเปนจรงวามนษยไมไดเปนสตวเพยงชนดเดยวทอาศยอยในโลกนอย ยงมสตวชนดอนๆ ทอาศยโลกนอย ไดเหนสตวทมลกษณะสวยงามนาสนใจ สภาพทรมรนของตนไม อากาศทบรสทธ เปนสถานททจะสอดแทรกการกระตนผคนใหมาสนใจงานดานการอนรกษมากยงขน สวนสตวจะเปนสถานททผเทยวชมสามารถเขามาสงเกตและเขามาเรยนรไดโดยตรงกบสตวปา เปรยบเสมอนเปนหองเรยนหองหนงแตมวธการใหการศกษาและหนาททแตกตางออกไปจากโรงเรยน โดยสวนสตวจะนาภาพของสงมชวตทงโลกใหนกเรยนไดมโอกาสสมผส เรองราวและ

40

เนอหาทสวนสตวนามาสอนนนจะเปนการนาเอาสวนทกระจดกระจายตามเนอหาวชาตางๆ เขามารวมกนเชน สรระวทยา ภมศาสตร สรรวทยา กายวภาคศาสตร หวงโซอาหาร แมแตในระดบทงายทสดคอการไดเหนสตวตวจรงจะเปนการกระตนจนตนาการ ฝกการสงเกตและสรางความคดใหกบผเทยวชม

- สวนสตวอาจจะไมสามารถทจะนาเสนอวธการใหการศกษาทเหมาะสมกบผเทยวชมทก ชวงอายได

- เดกเปนชวงอายทมลกษณะทางอารมณและความคดทพรอมสาหรบการเรยนรในสวน สตว

- ความรสกของบคคลทวไปคดวาผเขามาเทยวชมในสวนสตวสวนใหญนาจะเปนเดก แต จากการสารวจพบวา 50-70 เปอรเซนตของผทเขามาเทยวสวนสตวเปนผใหญ - ซงความเปนผใหญนนแตละคนมความแตกตางกนในระบบความคด เนองจากมลกษณะของสงคมและสภาพเศรษฐกจทแตกตางกน มากกวาจะมาจากผเทยวชมในลกษณะวฒนธรรมแบบองคกร ( สวนเดกยงอยในวยเรยนซงมาจากวฒนธรรมแบบองคกรทเปนโรงเรยน ) นอาจเปนเหตผลหนงทสวนสตวไมสามารถจดรปแบบการศกษาใหเหมาะสมกบผเทยวชมทกกลม

ในยคปจจบนทสวนสตวทวโลกไดมการเพมศกยภาพในการทางานของตวเองเชน งานดานธรการ งานวางแผนและประชาสมพนธ งานซอมบารงและตกแตงสถานท การนาความรในเรองนเวศวทยาและพฤตกรรมสตวเขามารวมในการออกแบบสวนแสดงสตว ดานการปองกนโรคและการรกษาสตวปา การออกแบบสวนแสดงสตวรวมทงประชาชนไดใหความสนใจในกจการของสวนสตวมากยงขน สภาพสงแวดลอมทถกทาลายมากขนทาใหสวนสตวตองสนองความตองการในงานดานการบรการและแสดงภาพพจนสนองความตองการของประชาชน ( Conway, 1982 )

ผเทยวชมสวนสตวในปจจบนจานวนมากทไดมโอกาสไปเทยวสวนสตวแหงอน ๆ ทงในและตางประเทศ หรอการไดดผานทางโทรทศนจะเหนรปแบบการจดแสดงสตวในตางประเทศ ไดเหนการบรการ กเกดการเปรยบเทยบเกดขน หรอตวของผบรหารสวนสตวเองทไดมโอกาสไดไปสมผสรปแบบทไดทากนในการไปดงานตางประเทศ( รปแบบงานบรการ รปแบบของสวนแสดงสตว ) สงเหลานจะเปนแรงกระตนใหสวนสตวทกทตองมการพฒนาเพอตอบสนองความตองการของผเทยวชม หากสวนสตวสามารถทจะเพมความเขาใจใหกบผเทยวชมในเรองของธรรมชาตวทยาและวทยาศาสตร โดยการใหผเทยวชมไดเหนถงพฤตกรรมของสตว ซงจะเปนการนาเสนอความสมพนธระหวางสตวปากบธรรมชาต ใหเหนภาพการววฒนาการและการปรบตวของสตวใหเขากบสงแวดลอม การใหการศกษาจะตองสรางใหเหนถงความสมพนธระหวางสงคมสตวและความสมพนธระหวางสตวและมนษย

41

การมาเทยวสวนสตวของผเทยวชมมจดประสงคทแตกตางกนหลายรปแบบ บางคนไมไดมจดมงหมายเพอการศกษา มาเทยวสวนสตวเพอทจะดสตวเทานน มผเทยวชมบางคนเดนออกจากกลมผเทยวชมในขณะทผเลยงสตวกาลงเรมใหขอมลสตวแกผเทยวชมทมากนเปนกลม บางทานมาเทยวสวนสตวโดยไมไดสนใจอานปายขอมลสตว แตอยางไรกตามสงแวดลอมทมทงหมดจะเปนงานใหการศกษาแบบทางออมททาใหผเทยวชมไดรบขอมลและเกดการเรยนรขน พอและแมของเดกใชสวนสตวเพอจดประสงคเพอการศกษา เชนพอ แมบางคนทนาลกอายประมาณ 2 ปมาทสวนสตวเดอนละ 2 ครง คณแมทานนนสอนวาสตวตวนชออะไรและสอนคาศพทแกลกดวย ผปกครองทมากบเดกโตมกจะสอนและพดถงสตวชนดนใกลสญพนธหรอ พดถงการมาเทยวสวนสตวเพอปลกฝงในเรองการอนรกษสตวปาและสงแวดลอม ( Wolfand Tymitz , 1981 ) มสวนสตวจานวนมากทไดพยายามทจะยกระดบงานดานการศกษาใหมประสทธภาพมากขน โดยมองถงประโยชนทผเทยวชมจะไดรบในการเขามาเทยวในสวนสตว โดยหวงผลในการกระตนและสรางความสนใจในเรองของธรรมชาตมากขน มความเดนชดในชวง 10 ปทผานมาในเรองของงานใหการศกษาทมการสอดแทรกเขาไปในการออกแบบและงานกอสรางสวนแสดงสตวทสรางขนใหม มการเตรยมงบประมาณสาหรบจดทาปาย ออกแบบใหเหมาะสมกบลกษณะของสวนแสดงสตว เตรยมขอมลทตองการจะนาเสนอใหพรอม แทนทจะเปนนามาตดตงเมอสวนแสดงสตวนนสรางเสรจแลว

(ดรปท 35 ) รป Przewalski Horse, Lympne Zoo, Kent,

England การสอในเรองการอนรกษในแบบไมเปนทางการแตสรางความสนใจ โดยใชการผสมผสานของสวนแสดง ตวสตว การจดจดชมของผเทยวชม โดยเปนการสรางเงอนไขทจะใหผเทยวชมหยดชม คดถงเรองราวของสตว จานวนทหลงเหลอในปาธรรมชาต ระดบของการถกคกคาม

42

ในการวางแผนกาหนดสวนแสดงสตวลงในพนท ตองมองในเรองของความตอเนองของเรองราวทจะนาเสนอแกผเทยวชม รอยเรยงเปนเรองราว ในสวนของปายใหการศกษากควรมองใหตอเนองเปนชดของเรองราว ในเรองของสวนแสดงสตวและปายใหการศกษาตองเขยนเรองราวและรปแบบทตอเนองกน เอาไวในแผนแมบท

ในชวงเวลาทผานมางานใหการศกษาในสวนสตวเปนงานหนงทมการเจรญเตบโตและกาวหนา แตเจาหนาทสวนใหญในสวนสตวคดวางานประชาสมพนธและใหการศกษาเปนงานของคนเฉพาะกลม ซงไมคอยถกตองนกสาหรบความคดดงกลาว ฟงขอคดเหนจาก Greg Geise ในเรองการทางานใหการศกษาในบางแงมม พวกเราไดใชเงนงบประมาณในเรองเครองมอ เครองใชและจางบคลากรสาหรบงานใหการศกษา ซงโดยความจรงแลวงานนเปนงานของทกคนททางานในสวนสตว ไมวาจะเปนเจาหนาทเลยงสตว เจาหนาททประจาสานกงานทบางครงตองรบโทรศพทเพอใหขอมลเรองการเทยวชมอยางคราวๆ เชน สตวทเปนจดสนใจมอะไรบาง รอบการแสดงโชวสตว มกรอบตอวน เวลาใดบาง ททกคนทอยประจาสานกงานตองตอบใหได ไมตองโอนสายไปใหเจาหนาทใหการศกษาตอบแตเพยงสวนเดยว แตเจาหนาทแผนกอนๆ มกจะบอกวาไมใชหนาทของเขาโดยตรง ทจะตองมาสอน มาพาเดกเรยนเดนดสตวภายในสวนสตว เมอมการประชมบคลากรททางานในงานใหการศกษาทประกอบดวย graphic department, exhibit design และแผนกงานใหการศกษา ซงดเหมอนวามการแบงหนาทและจานวนบคลากรทเพยงพอแลว แตในความเปนจรงทเกดขนในหลายๆสวนสตวใน USA คอ พวกเขายงไมไดมความทมเทในงานใหการศกษา ในการใหความรแกผเทยวชม ในเรองของงานดานการอนรกษในระดบทควรจะเปน และนาจะไดผลงานทดกวาน (Geise,1985 ) จดประสงคของรปแบบงานใหการศกษาทดนนเพอเปาหมายทสาคญคอ การรกษาไวซงโลกทสวยงามทมความหลายหลายของสงมชวตไมวาจะเปนพชหรอสตว ในการสอนนกศกษาเกยวกบการออกแบบสวนสตวท The Indianapolis Zoo มขอมลบางสวนในเนอหาของการสอนทมใจความทกลาวถงงานใหการศกษาไดอยางนาสนใจ

หนงในความตองการทเรงดวนในโลกนคอการรกษาไวซงความสมบรณทางชวภาพของโลก การสรางใหเกดจตสานกและความสมพนธทแนบแนนระหวางมนษยกบธรรมชาต กบสตวปา เพอใหใหเกดประโยชน เกดความสขกบทกชวตทอยในโลกน สวนสตวเปนผกระตนใหเกดความสนใจในธรรมชาต สงเสรมกจกรรมและใหขอมลทเกยวกบสตวปา ธรรมชาต และแนวโนมทจะเกดขน เมอเราไดเรยนรความตองการพนฐานของชวต ความสมพนธของมนษยทตองพงพาธรรมชาต อะไรจะเกดขนถาธรรมชาตนนเสยหายไปและสงสาคญเราจะรกษาโลกใบนไวใหคงอยอยางสมบรณและสมดลไดอยางไร (Shea, 1985)

43

สวนสตวในอเมรกาหลายๆแหงไดมการออกแบบและสรางสวนแสดงสตวใหม รวมทงแผนงานอนๆทเกยวของเพอเปนการสรางจดสนใจใหเกดกบผเทยวชม เพอใหผเทยวชมไดสมผสกบธรรมชาต เกดความรสกรกธรรมชาต ถงแมวาผเทยวชมสวนใหญจะเปนคนทอยในเมองใหญ

ประชาชนสวนใหญยงมความเขาใจผดในเรองของระบบนเวศวทยาของสงมชวตในปา ความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบมนษยและความสมพนธของสงแวดลอมกบสตวปา ตวอยางเชนการเขาใจผดถงบทบาทของนกลาสตวในการอนรกษสตวปา หรอมบางความเชอทศนคตบางอยางทมผลในการทาลายสตวปา โดยเฉพาะอยางยงการขยายพนทของชมชนเมองทมผลกระทบอยางยงตอสตวปา สวนสตวเปนสถานททจะใหประชาชนไดชมและสงเกตสตวทไมสามารถกระทาไดในปา งานดานการศกษาและปลกจตสานกการอนรกษจงถกนามาเปนเปาหมายทสาคญของสวนสตวถงแมวาทง 2 หวขอถกบรรจเขามาในชวงเวลาทไมนานมากนก ในชวงเวลาซงไมนานนกทคนในเมองหานเหนจากการสมผสกบสตวปาและสงแวดลอมตามธรรมชาต การรบรเรองสตวปาและธรรมชาตไปรบจากโทรทศน วทยและสอสงพมพอนๆ ซงปรากฏการณดงกลาวบงบอกถงมนษยนนไดหางเหนสภาพความเปนจรงของธรรมชาตอยางยง ( Hatter,1974 ) ศนยใหการศกษา ( EDUCATION CENTER ) ศนยใหการศกษาไดกลายเปนสวนประกอบสาคญในการตอบสนองเปาหมายสวนหนงของสวนสตว มตวอยางเชน ในชวง 10 ปทผานมาไดมการสรางศนยใหการศกษาเพมขนในสวนสตวหลายแหง เชน สวนสตวซนซเนต สวนสตวซานดเอโก สวนสตวอนเดนนาโพลส สวนสตวโทลโด สวนสตว Ft. Worth และมสวนสตวหลายแหงทมการขยายอาคารใหการศกษา เชนสวนสตวในลอสแอนเจอรลส ชคาโก โคลมบส แตปญหาทเกดขนคอตาแหนงของตวอาคารใหการศกษามกอยในจดทหลบมมหาไมคอยเจอ ทาใหจานวนผเทยวชมเขามาใชบรการศนยใหการศกษานอยไมคมคากบจานวนเงนทลงทนไป ศนยใหการศกษามกอยดานหลงของสวนสตว ในขณะทสานกงานสวนใหญมกจะอยดานหนาของสวนสตว ผลทเกดขนคอผเทยวชมหาอาคารใหการศกษาไมเจอ ถงแมวาจะมการเขยนปายแสดงทางเขาใหเหนอยางชดเจนแลวกตาม (Maynard, 1985) จากสงทเกดขนดงกลาวจงมสวนสตวหลายแหงทไดมการปรบปรงใหมหรออยในชวงของการกอสรางมแนวโนมทจะกาหนดทตงของศนยใหการศกษาใกลกบทางเขาดานหนา เชน The Pt. Defiance ( Tacoma, Washington ) และ The Lowry Park Zoological Garden ( Tampa , Florida ) ซงสวนสตวทงสองแหงจะมคาบรรยายทเขยนถงศนยใหการศกษาไวในแผนแมบททคลายกบคาบรรยายทเขยนไวในแผนแมบทของ The Indianapolis Zoo

44

อาคารใหการศกษาควรรวมกบโครงสรางของทางเขา โดยใหอยทางดานขวาของทางเขา เพอใหผเทยวชมทมาเปนหมขณะสามารถเขาไปสอาคารดงกลาวไดโดยงาย (ทเขามาเพอกจกรรมการเรยนร) ซงบรเวณทเปนจดรบนสามารถออกสเสนทางปกตได มทจอดรถใหรวมไวในสวนของอาคารใหการศกษานดวย มสวนของคอกแสดงและคอกกกเพอการแสดงสตวทเหมาะสมกบอาคารศนยใหการศกษาไวดวย (James Associates and Zooplan Associates, 1983) เนองดวยงบประมาณทจากดในการทจะวาจางเจาหนาทสวนงานใหการศกษา ศนยใหการศกษาจงสามารถใชเปนอาคารของงานธรการไปกอน ตวอยางท Pt Defiance Zoo อาคารสาหรบงานใหการศกษาจะมโครงสรางทคลายกบอาคารสานกงานกลาง เชนหองประชมสามารถใชเปนหองประชมและหองสมดได หองเรยนและหองปฏบตการทดลองสามารถใชเปนหองทางานออกแบบปายตางๆ ได ( Jones and Jone,1979 ) ‘งบประมาณทมอยอยางจากดอาจจะมผลใหการสรางอาคารใหการศกษาเนนชาออกไปอก ซงมกจะพบวาลาดบของการใหความสาคญของสงปลกสรางมกจะออกในลาดบของการสรางศนยตอนรบนกทองเทยว หองนา ศนยอาหารและรานขายของทระลก ทมากอนการสรางอาคารใหการศกษา ในบางสวนสตวศนยใหการศกษาจะอยรวมกบสวนสตวเดก ซงเปนสถานททเดกจะไดเหน ไดสมผสสตวเลยงปศสตว สตวทเลยงตามบรเวณบานได หรอสตวทอายยงนอย ทเจาหนาทเลยงสตวตองนามาเลยงเอง สวนสตวจะตองมการจดการทดทสดเพอทจะใหการศกษาไปยงกลมเดก ซงกอาจจะเกดคาถามวาทาไมตองใหเดกไดมโอกาสเรยนรเปนพเศษกวากลมอนๆหละ ทาไมเราไมรวมเอาผใหญเขามามกจกรรมรวมกบเดกดวยหละ แตมบางสวนสตวทมแผนการสอนทมงไปทเดกโดยเฉพาะ ท The Lowry Park organization Garden, ในเมอง เทมปาโดยมเหตผลดงน

เดกเปนทรพยากรทมคา การทเดกจะไดคนพบลกษณะเฉพาะของสตวแตละชนด รในเรองของนเวศวทยา รถงเรองราวของตวเองทเกยวของกบธรรมชาตและสงแวดลอม โดยผานแผนการสอนทศนยใหการศกษา ใน Amphitheater ซงจะมแผนงานสวนในหลายลกษณะ เชนการยกประเดนเพอการสนทนา การใหความรดวยใชวสดทางการศกษาเชน โครงกระดกสตว ซงอาจจะแบงเปนรอบๆในแตละวน มการแสดงในลกษณะของหมบานเดก ทเปนปายนทรรศการในขนาดของตวเดก หองแหงการคนพบ แผนการเรยนแบบสอความหมาย สอการเรยนแบบแปลความหมาย ซงจะตองมผดแลนทรรศการเหลานแบบเตมเวลา

ในสวนของอาคารใหการศกษาควรจะม หองศลปะ หองการเรยนรแบบสมผส หองฉายหนง แปลงปลกผก และสมนไพรในสวนรอบตวอาคารศนยใหการศกษาเพอเปนการใหความรแกเดกทอยในเมอง

45

ตาแหนงทตงของศนยใหการศกษาควรอยใกลกบ สถานททกระตนความคดของเดกได เชนหวขอสงทมผลกระทบตอสงมชวตในโลก การใชสอการสอนทสรางความสนกและความร สาหรบเยาวชนในเมอง เทมปา ( Cashio, Cochran ,and Torre, 1984 )

รปแบบและวธการในงานใหการศกษา ( Education trend and Technique ) ความสาเรจของงานใหการการศกษาเปนงานทตองใชสวนประกอบหลายสวนมารวมกน ใชสอในหลายๆรปแบบ ทสาคญคอทรพยากรบคคลทมความรและประสบการณและงบประมาณทจะชวยในการสนบสนนงาน Paul Joslin ไดกลาวถงรปแบบของการสอขอมลไปยงผเทยวชมซงจะเปนการสอทงแบบทางตรงและทางออม วธการสอนในสวนสตวทเราคนเคนกนเชน เชนการบรรยาย การใชภาพยนตร การจดใหมหองปฏบตการ การเดนตามสวนแสดงตางๆ พรอมวทยากร

ขอเทจจรงอกประการหนงคอ รปแบบทเราเตรยมไวในอาคารใหการศกษาเปนเพยงสวนหนงของผเทยวชมเทานน ซงจานวนของผเทยวชมสวนใหญมาทสวนสตวโดยไมไดเขามารวมกจกรรมทางการศกษาทจดขนโดยสวนสตว

เดกในชวงอายทยงไมเขาโรงเรยนมกจะมากบพอ แมหรอผปกครอง การเรยนรทเดกกลมนไดรบเกดจากตวของผปกครองและความสนกสนานทเดกชอบ ( Joslin, 1982)

สวนสตวจะสรางความบนเทงใหกบผเทยวชมไดอยางไร สวนสตวจะสรางจดทนาสนใจไดอยางไร เราจะสอเรองของการอนรกษดวยวธการใด ในเนอหาตอไปนจะเปนแนวทางสาหรบการตอบคาถามทง 3 ขอน

1.การใชการออกแบบสวนแสดงสตวทสรางบรรยากาศของผเทยวชมใหอยในสงแวดลอมเดยวกบสตวทจดแสดงและการเทยวชมทมการเรยงลาดบเรองราว

2. สวนแสดงสตวทมการแสดงวฒนธรรม ( Culture exhibit ) 3. การจดองคประกอบของสวนแสดงสตวใหผเทยวชมมสวนรวมมากขน (Participatory display ) 4. เจาหนาทสอความหมายและใหการศกษา ( Interpreters and education staff ) 5. การแสดงความสามารถของสตว (Animal demonstration ) 6 .การชมสตวในรปแบบตาง ๆ ( Special tour ) ทง 6 หวขอนจะกลาวในรายละเอยดนาดบตอไป

1.การใชการออกแบบสวนแสดงสตวทสรางบรรยากาศของผเทยวชมใหอยใน สงแวดลอมเดยวกบสตวทจดแสดงและการเทยวชมทมการเรยงลาดบเรองราว ( The use of immersion impact and sequential viewing)

46

( ดรปท 36 North American Woodland Exhibit, ทางเดนเทาทเลกและคดเคยว ทสรางบรรยากาศวาผเทยวชมกาลงเดนเขาไปในถนทอยของสตว ซงสงแวดลอมในลกษณะเชนนจะทาใหความรสกลกลบ นากลวใหมากขน เกดความกลววาสตวจะเขามาปะทะ )

การสรางสวนแสดงทใชการจาลองลกษณะภมประเทศของสตวชนดนนเปนวธการทใชใน El paso จนถง Seattle และจากฟลาเดเฟย Philadelphia จนถงไมอาม ( Miami ) ซงความประสงคการจาลองนนตงไวทจะใหใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด

ความรสกของผเทยวชมจะชดเจนมากขนถาใกลชดกบวตถ ความสนใจในตวสตวลดลง ถาสวนแสดงสตวทมลกษณะของพนทททาใหสตวอยหางจากผเทยวชมมากเกนไปและการตกแตงสวนแสดงททาใหสตวมโอกาสหลบจากสายตาผเทยวชมไดมากขน

จากจดชมของสวนแสดงสตว จะทาการออกแบบอยางไร จงจะทาใหสตวอยในจดทใกลจดชมมากทสด เพอใหผเทยวชมเหนตวสตวไดชดเจนโดยทตวสตวไมเครยด มตวอยางทเปนขอแนะนาในการออกแบบทจะใหสตวอยในตาแหนงทผเทยวชมเหนตวสตวไดชดเจนจากจดชม ก. การจดแสดงสตวทมขนาดใหญ เชน ชาง ยราฟ ววแดง และใหสวนจดชมสตวอยใกลชดกบบรเวณทสตวอย ข.จดแสดงสตวทสามารถอยกนเปนฝงได เชน ปลาเปนฝง ฝงของกวาง นกทอยเปนฝง ค. จดแสดงสตวทเชองทสตวไมตนสามารถนาจดแสดงใกลกบจดชมได

47

ง.ลดความตนกลวของสตวโดยการใชวสดในการสรางสวนแสดงทชวยลดการเหนหรอไดยน เชนกระจกทมองเหนไดดานใดดานหนง จ.การออกแบบสวนแสดงสตวใหดานกวางมากวาดานลก เพอทจะใหสตวไมอยไกลจากจดชมมากเกนไป ( Josline,1985 ) เมอผเทยวชมเขามาในสงแวดลอมทสวนสตวไดจดสรางขนน รสกวาตนเองกาลงอยทามกลางปาธรรมชาต หลดออกจากลานจอดรถและเมองทเขาอยอาศยนนอยหางไกลออกไปหลายกโลเมตร พรอมทงเหนภาพของสตวอยในสวนแสดงทเปนเปนลกษณะของถนทอยของสตวชนดนนๆ โดยไมมวสดกอสรางทใชเปนสวนทกนสตวหลดปรากฏใหเหน การเดนทผเทยวชมจะผานมการออกแบบของลาดบสตวทเปนเรองราว ในเนอหาของสตวทตอเนองกน เหนสตวไดอยางชดเจนระยะหางทพอเหมาะระหวางคนกบตวสตวและจดชมสตว ทกๆ ความประทบใจทเกดขนจะถกควบคมใหเหนวาสตวชนดนนกาลงอยในปาธรรมชาต ผเทยวชมจะรสกวาตวเองกาลงเปนสวนหนงของสงแวดลอมตามธรรมชาตนน ลองอานความเหนของ Grant Jones, ผทเหนด เหนงานกบแนวความคดน

( Jones and Jones, 1985 ) ความสาคญของการจดแสดงสตวในสวนแสดงสตวทมการจดสงแวดลอมใหเปนธรรมชาต รวมทงใหผเทยวชมอยในสงแวดลอมเดยวกบสตว ททาใหผเทยวชมเหนถงสงประกอบทอยรอบตวเองไมวาจะเปนสวนของตนไม ลกษณะของพนทและลกษณะของแหลงนา ทมการจดวางอยางลงตว การตกแตงระหวางสวนแสดงของสตวแตละสวนแสดงทาอยางกลมกลนและตอเนอง การออกแบบแนวแบงระหวางสตวและผเทยวชมทไมบดบงสายตาผเทยวชม ผเทยวชมไมเกดความรสกวาสตวถกกกขง สวนของ barrier จะถกออกแบบใหเปนกลมกลนเปนสวนหนงของสวนแสดง ใชตนไม และการปรบแตงเนนดนเปนตวบง กดสวนทเปน barrier เชน รวใหตาลง สายนาและลาธารจะเปนสวนทชวยผอนคลายและชวยเปนสวนทกนระหวางสตวกบผเทยวชม 2.สวนแสดงสตวทมการแสดงวฒนธรรม ( Culture exhibit ) เปนวธการออกแบบทพยายามรวมระหวางสตวกบวฒนธรรมของมนษย เพอใหเปนรปแบบการจดแสดงทมการเคลอนไหว มสสนมากขน ทสวนสตว Dickinson Park Zoo ท Missouri ไดจดแสดงการใชชางเอเชยในอตสาหกรรมทาไม

48

( ดรปท 37 ในแคมปชกลากไม ทสวนสตว Dickenson Park Zoo ทใชการจดแสดงสตวรวมกบวฒนธรรม ทแสดงถงความพงพาอาศยซงกนและกนระหวางคนสตว ซงการแสดงทมจดขนเพอสรางความนาสนใจใหกบผเทยวชม เปนการสรางเงอนไขใชเปนแนวคดสาหรบการเรยนร )

ท Oakland มสวนสตวเลกแหงหนงทตกแตงสวนแสดงชางแอฟรกา โดยมสวนแสดงแรดดาอยใกลเคยง มการใชจอมปลวกเพอจาลองลกษณะของพนทของถนทอยและใชรปแบบของหมบานชาวมาไซ มาชวยสรางบรรยากาศ Louisiana Swamp Exhibit ท The park Zoo ใน Neworlean เพอเปนการแสดงวา bayou ecosystem จะมผลตอคนทอยอาศยอยางไร ( bayou , a swampy arm or slow-moving outlet of a lake (term used mainly in Mississippi and Louisiana) ผทเสนอความคดนจะมความรสกวาสตวทสามารถฝกใหแสดงไดจะมความฉลาด ความแขงแรง ซงเปนปกตทการจดแสดงของสตวจะรวมกบผบรรยายเพอใหขอมล สรางบรรยากาศทสนกสนานจะทาใหความนาสนใจมมากขน การมกจกรรมการแสดงความสามารถของสตวจะทาใหผเทยวชมใชเวลาในการชมสตวมากขน กจะทาใหผเทยวชมมโอกาสไดเหนสงทนาสนใจของสตวชนดนนๆมากขน

มขอเตอนใจประการหนงกคอ การใชวฒนธรรมเขามาผสมกบสวนแสดงอาจทาใหความสนใจของผคนกบสตวนนลดลงเชน การใชเครองแตงกาย การใชสสน

การจดแสดงสตวทเปนกงสตวเลยง เชน อฐ ลามา จะสรางแรงบนดาลใจในเนอหาเรองมานษยวทยาได เชน อดตมการใชอฐเปนพาหนะขนสมภาระในพนททะเลทราย หรอปจจบนทอฐนามาใชในการแขงขนดานความเรว 3. การเพมองคประกอบในสวนแสดงทจะเพมความรสกรวมมากขน (Participatory display )

การเพมเตมสอจากสอปกต เชนปายใหการศกษา สวนสตวมปายใหการศกษาทมสวนประกอบของชอสามญ ชอวทยาศาสตร ถนทอย และพฤตกรรมของสตวชนดนนๆ ซงบางครงพบวาปายใหการศกษามการนาเสนอทไมนาสนใจ มการศกษาท The Zoological Park ในเรองปายใหการศกษาวา

49

ในจดชมสตวผเทยวชมทมาเปนประจาตองการใหมการเปลยนแปลงหรอเพมขอมลใหมทนาสนใจ หรอรปแบบของปายใหการศกษาแบบอนๆ สวนสตวจงควรมปายใหการศกษาทสามารถเปลยนเอาขอมลเกาออกเปนชวงๆ และรปแบบของการตดตงควรเปนแบบทสามารถเปลยนปายอนใหมไดงาย รวมทงมงบประมาณทพรอมในการปรบปรงเนอหาใหนาสนใจอยเสมอ ขอมลทผเทยวชมตองการคอการนาเสนอขอมลในหลายๆรปแบบ ใชคาทเขาใจงาย รปแบบของคาพดทสรางความสนใจไดเชน - การใชคาถาม “ คณสามารถหาเตาตวทมอายมากทสดในบอนพบหรอไม ” - การใชขอความในเชงเปรยบเทยบ “ หาความแตกตางระหวางแมวนาและสงโตทะเล - ใชขอความทนาสนใจใหผเทยวชมลองสงเกตด “ ลองสงเกตดวาชางจบอาหารเขาปาก อยางไร ” - ขอความทชวนผเทยวชมใหหาคาตอบจากการสงเกต เชน “ ลองดตอนทชะนรอง สงเกต ลกษณะทาทางของชะนวามการแสดงทาทางแบบไหน ” - ใชคาวา “ ทาไม ” เปนการกระตนผเทยวชมใหหาคาตอจากแหลงอนๆ เชนการสอบถามจาก ผเลยงสตว หรอใชคาถามจากปายถามเพอนหรอญาต พนองทมาเทยวดวยกนวาทราบคาตอบนหรอไม ( Wolf and Tymitz, 1981) การจดทาขอมลใหมโดยผหาขอมลและรปภาพ ในเนอหาเรองพฤตกรรมและนเวศวทยาทหาความเกยวเนองกนระหวางสตวทอยแยกคอกกน

การกาหนดการเดนทางในการเทยวชมแบบทางเดยวเพอเปนการเลาเรองทมความเกยวเนองกนของเนอหาและความคด ซงรปแบบนเปนวธการทปฏบตในพพธภณฑ เปนวธการทแพรหลายในทวปยโรปในชวงไมกปทผานมา แตการนาไปใชจรงในสวนสตวจะมอปสรรคในเรองของระยะหางระหวางสวนแสดงและการทจะกระตนใหผเทยวชมเดนเทยวแบบตามเสนทางทกาหนดไวเพอใหเกดเนอหาทตอเนอง (Joslin, 1982 )

การใชวธการสรางกจกรรมรวมกบสตวมวธการไมหลากหลายนก

50

( ดรป 38 สวนแสดงแพะภเขา ในบรเวณของสวนสตวเดกจะมสวนทใชกอนหนวางใหเดกปนปายเลนเพอใชเปนทดสตว เปนการจาลองเพอทจะเขาใจพฤตกรรมของแพะภเขา ) สวนสตวเดกเปนอกบรเวณหนงทสามารถทาใหเปนทนยมของผเทยวชมได

วธการทใชกนมานานคอการขายอาหารใหกบสตวซงทาใหการชมสตวมความนาสนใจมากขน แทนทจะดสตวเพยงอยางเดยวการมกจกรรมทไดมการเชอมโยงกบตวสตวมากขน

การเพมความหลากหลายในการเดนทางจากสวนแสดงหนงไปยงสวนแสดงหนง เปนอกชองทางหนงทจะเพมใหการเดนทางทองเทยวในสวนสตวนาสนใจขนและทาใหการรบขอมลทาไดดยงขน มการผสมผสานระหวางการเดน การขมา ขชาง การใชเรอลองตามลาธาร การจดสวนแสดงใหสอดคลองกบการเดนทาง ใหผเทยวชมไดเหนสตวในมมมองทนาสนใจ 4.เจาหนาทสอความหมายและใหการศกษา ( Interpreters and education staff ) เปนเครองมอทมความสาคญทจะนามาซงความสาเรจของงานใหการศกษา การฝกทกษะดานการสอสารเปนสงทมความจาเปน ทมบรหารอาจมความรสกวาการมความรในเรองสตวกเพยงพอทจะใหความรไดแลว ซงทกษะนจะมการพฒนาเมอผทางานทาเปนประจา รวมทงขนอยกบความสามารถของแตละบคคลดวย เจาหนาทซงรวมทงเจาหนาทสอความหมายดวย การแตงตวในชดทเปนรปแบบเดยวกนทงสวนสตวเพอใหผเทยวชมสามารถรไดวาเปนเจาหนาทของสวนสตว เพอใหผเทยวชมทตองการสอบถามหรอขอความชวยเหลอ แตการแตงตวนนเพยงพอหรอไม ความกระตอรอรน จตใจทพรอมจะใหบรการ ( service mind ) วาจาทสภาพ นาเสยงทเปนมตร จะเปนสงทชวยสรางความประทบใจในการเขามาเทยวสวนสตว

51

เจาหนาของสวนสนกดสนยแลนด จะแตงตวทสรางความรสกใหแกผพบเหนเกดความรสกถงบรรยากาศทเปนมตร อบอน ซงจะเขากบบรรยากาศของสวนสนก เจาหนาทเหลานจะเปนเหมอนผแสดงทไมไดทาหนาเพยงเปนผบรการเทานน แตเปนสวนสาคญในการเพมความรสกใหแกผเทยวชมทเขามาเกดความรสกวาเขาคอสวนหนงของสวนสนกดสนยแลนด ซงผลงานทเกดขนจะออกมาดเนองจากเหมาะสมกบบรรยากาศของสวนสตวในแบบของดสนย ทมผเทยวชมทเปนครอบครว ทประกอบดวยพอแมและลกๆ การใหเจาหนาท 1-2 คน แตงตวเปนรปสตวเปนการสอสารทดโดยเพาะกบเดกๆ กอนเขาวยเรยน เชนตวการตนในเรอง Sesame Street ซงเปนทนยม และรจกตวการตนเหลานด ตวอยางอนๆ เชนทสวนสตว Eskansas ในเมอง Stockholm ใหเจาหนาทแตงตวเปนชนเผา แลบแลนด ( Lapland ) ใหยนอยใกลกบกระทอม โดยทงหมดนอยใกลกบสวนแสดงกวางแลนเดยร ซงจะเปนเครองมอในการสอความหมายทชวยใหสาธารณชนเขาใจถงวถชวตและความสมพนธของกวางแลนเดยรและชาวแลบแลนด ( Josline,1985) 5.การแสดงความสามารถของสตว (Animal demonstration) การแสดงความสามารถของสตว มการโตเถยงกนวาเปนเครองมอในงานใหการศกษาหรอไม มการมองวาการแสดงความสามารถของสตวกคออกรปแบบหนงของของละครสตว แตในสวนของสวนสตวกไดมการปรบเปลยนการโชวสตวใหอยในรปของการแสดงพฤตกรรมตามปกตของสตว ทสามารถแสดงไดในสตวหลายชนด โดยรปแบบของสวนสตวทควรเปนนาจะเปนการแสดงทแสดงทเปนลกษณะเฉพาะตวของสตวชนดนน ๆเชนการแสดงกระโดดกนเนอทแขวนบนเชอกของเสอโครง เสอดาวกระโดดเกาะทอนไมเพอกนเนอของสวนสตวสงขลา ขอดของการแสดงความสามารถของสตว เชน 1.การรวบรวมผเทยวชมในบรเวณหนงไดเปนจานวนมาก ซงสามารถสอสารกบคนจานวนมากโดยการใชเจาหนาทจานวนนอยและประหยดเวลาเมอเปรยบเทยบกบการพาผเทยวชมเดนชมรอบๆสวนสตว 2. การแสดงทสรางความพงพอใจใหกบผเทยวชมจะเปนจดเรมตนทผเทยวชมเกดความตองการทจะรขอมลเกยวกบสตวชนดนนๆ มากยงขน

52

6. รปแบบการเทยวชมในสวนสตวรปแบบอน ๆ

( ดรปท 39 การเทยวชมในสวนสตว ( zoo tour ) ท Columbus zoo The traditional tour จะนาเสนอในรปแบบทสนกสนาน และใหการศกษา การนาเสนอรปแบบการเทยวชมทแตกตางไปจากรปแบบเดม โดยใหนาหนกการศกษาทเปนปจจบนและพเศษ ( เชน ชวงทภาพยนตร อนาคอนดากาลงเขาฉายเปนทสนใจของผคน กมการนาชมงอนาคอนดา โดยใหขอมลทเปนจรง ซงในภาพยนตรอาจใหภาพทเกนความจรงเนองจากตองการสรางเพอความบนเทง หรอในชวงทกาลงแปลนมละครทางทวทกาลงมการนาเสนอเรองนกออก -ผแปล )

การเทยวชมสตวในลกษณะการนงรถไฟหรอรถรางจะทาใหผเทยวชมเหนภาพในมมกวางของสวนสตววาประกอบดวยสตวอะไรบาง การจดอาคารและภมทศนมในรปแบบใดบาง เพอใหการเทยวชมมความหลากหลายมากขน รวมทงความสนใจของผเทยวชมแตละคนกมความแตกตางกน จากการสมภาษณผเทยวชมท National Zoological Park

ผเทยวชมทเขามาเทยวในสวนสตวจะมความสนใจในเรองของเนอหาทแตกตางกน การนาเสนอในรปแบบทผเทยวชมชอบอตราการกลบมาใชซากจะเกดขน รวมทงการนาเสนอรปแบบการทองเทยวในแบบอนๆ ใหพจารณาโดยการนาเสนอดวยวธตางเชนพมพเปนแผนพบ สอทางวทยและโทรทศน ตวอยางรปแบบการการทองเทยวเชน - ดานการอนรกษ โดยพดถงสตวทเปนโครงการวจยและอนรกษของสวนสตว รวมทงพดถง สตวชนดอนทอยใกลเคยง - การเทยวชมทนาชมเฉพาะสตวในภมภาคใดภมภาคหนง - การเทยวชมในลกษณะทมการตงคาถามกอนและมการเฉลยใหฟง และมการสรปเนอหาโดยรวม

(Wolf and Tymitz, 1981) ในการนาเทยวบางรายการตองการเจาหนาททมความชานาญเขาใจในเนอหาเปนอยางด ม

ทกษะในการสอความหมายทจะชวยในการกระตนความสนใจ ในชนดสตวทเรานาชม และจะเปนการกระตนการกลบมาเทยวซา

53

สวนสตวจะเปนสถานทเปดโอกาสใหประชาชนไดเหนสตวปา และเปนการพกผอนทมากวาความสนกสนานทวไปในวนพกผอน โดยสวนของสวนสตวตองเปนผจดแสดงในชนดสตวทหลากหลาย และมวธการนาเสนอในรปแบบใหมๆ - ทสวนสตว Tulsa zoo ไดสรางสวนแมลงทงทแสดงแบบสตฟฟและแมลงทมชวต - สวนสตว Washing park Zoo , Portland, Oregon มแผนงานทจะนาเสนอขอมลสตวในลกษณะ ของ computer graphic และหองปฏบตการเพอการเรยนร - มสวนสตวหลายแหงทมการใชรปแบบการแสดงของพพธภณฑรวมกบการแสดงสวนแสดง สตวโดยแสดงพฤตกรรมสตวอยางสมบรณในชวงทสตวยงมชวตอย เชน สวนแสดงความหลากหลายของสงชวตในธรรมชาตทสวนสตว Toledo Zoo - การสรางความสนใจใหกบผเทยวชมในขอมลของสตวโดยการใชวธการหลายวธ เปน ความสาเรจของงานใหการศกษา ( Joslin, 1982 ) ถาความสาเรจเรองความบนเทงและการพกผอนหยอนใจของผเทยวชมคอความตองการระดบแรกของจดประสงคของสวนสตว ความสาคญของงานใหการศกษากควรจะตองอยในอนดบทไมหางจากความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ สาธารณะชนสวนใหญเหนถงคณคาของสตวปานอยมาก รวมถงการทราบถงอตราการใกลสญพนธทเกดขนกบสตวลายๆชนด สวนสตวเปนผรบผดชอบทจะตองใหขอมลกบสาธารณะชนถงเหตการณทเกดขนในถนทอยและตองบอกดวยวาประชาชนทวไปจะมสวนในการชวยอนรกษสตวเหลานไดอยางไร ในระดบของสมาคม AAZP มความตองการวาในชวง 10 ปจากตอนไปสวนสตวจะมหนาทกระตนใหสาธารณะชนมความสนใจในเรองทจะชวยกบปกปองการสญเสยความหลากหลายของสงมชวต โดยตองมการออกแบบในสวนทจะเพมความแขงแรงในกระบวนการใหขอมลในเรองเหลาน การอนรกษ ( Conservation ) ความยากลาบากในการเพมจานวนในสตวปาบางชนดเปนไปไดยาก ซงถาสามารถเพมจานวนเกดขนในกรงเลยงมกจะมการนาเสนอขาวถงความสาเรจทเกดขนน สาเหตทสาคญจานวนสตวปาในถนทอยเนองจาก การทถนทอยถกทาลายเพอแสวงหาผลประโยชนของมนษย

54

( ดรปท 40 African Elephant, Milwaukee Country Zoo งานออกแบบทเปนเรองทาทายผออกแบบคอการเชอมเรองราวระหวางสตวทอยในสวนแสดงสตวกบสถานการณปจจบนทสตวชนดนนถกคกคาม) มการพดและเขยนถงปญหาเรองการททรพยากรธรรมชาตถกทาลายกนมายาวนานมากแลว มคาถามทเกดขนเชน มหนทางการแกไขหรอไมในโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและตอเนองเชนน มการจดตวของความเปลยนแปลงทเกดขนรวมทงความรสกดานจตสานกของมนษยทเกดกงวลทเกดขนกบตวเองเนองจากความเปลยนแปลงทางธรรมชาตทเกดขน ทาใหพวกเราใหความสาคญกบความจรงในโลกขอหนงคอทกสงทกอยางนนมความเชอมโยงกน การทาลายสงหนงจะมผลทนามาซงความเสยหายในสงอนๆทตดตามมาในระยะเวลาอนสน สตวปาทนามาเลยงในสวนสตวเปนสงชวยจาในเรองของธรรมชาต เปนตวแทนของสตวทอยในปา ทเราสามารถไดเหนตว ไดยนเสยงและบางครงไดสมผสตว ในยคทเปนยคทมการทาลายธรรมชาตอยางหนกน สวนสตวมความหวงวาสตวปาทมคณคาเหลาน ทเปนสงสวยงาม ทสามารถปรบตวเองใหอยในสภาพการเลยงในสวนสตวไดแลว จะเปนตวกระตนสาธารณะชนทวไปใหเหนคณคาของสตวปา เหนคณคาของธรรมชาต ( Jones and Jones, 1979 ) ในลาดบของการพฒนาในเรองของ จตสานกทจะรกษาธรรมชาตไวน The Minnesota Zoological Garden Master plan ไดเขยนแผนในการดาเนนการเรองนวา ในประวตศาสตรชวงหนงของการเลยงสตวปาโดยมนษยทจะนาเสนอภาพของความสนกสนาน ตนเตนเปนกระแสหลก เชน การใชสตวเพอใชแสดงความเกงกลาของคน ในโคลเซยมของกรงโรม

55

ในปจจบนสวนสตว ไดใหความสาคญกบการจดแสดงใหกบผเทยวชมทไมมโอกาสไดเหนสตวทมความหลากหลายของพฤตกรรมสตว และในขณะเดยวกนทมสอโทรทศนททาหนาทในเรองของการนาเสนอเรองราวของความหลากหลายของพฤตกรรมสตวเชนเดยวกน ถงแมวาอารมณรวม ความรสกทเกดขน เมอเขามาเทยวในสวนสตวจะเปนลกษณะทจาเพาะ ซงความแตกตางทเกดขนน มความรสกอกสงหนงทเกดขนเชนกนคอ เกดความรสกวาความเหนหางระหวางมนษยกบธรรมชาต มความชดเจนขน ( interdesign inc,1970 )

Paul Joslin ไดใหขอมลเพมเตมดงน สวนสตวและสวนแสดงสตวนามความรบผดชอบทจะตองเขามาเสรมในเรองงานดานการอนรกษสตวปาของโลก ในป 2000 มากกวาครงลานชนดของสงมชวตทมแนวโนมจะลดจานวนลง ถาแนวโนมของการถกบกรกพนทอยอาศยยงคงดาเนนตอในอตราน ในชวงเวลาทผานมามเพยงไมกหนวยงานทมความพยายามทจะรณรงคเพอสรางจตสานกในเรองของการอนรกษและผลงานทเกดขนกไมกาวหนา แตถาสวนสตวทกแหงไดรวมกนกระตนสาธารณะชนใหรวมกนชวยกน เชน โครงการอนรกษสตวหายากทสวนสตวทกแหงจะมโครงการอยแลว

สวนสตวหลายแหงในประเทศ ไดทาการออกแบบและพฒนาสวนแสดงสตวทดเปนธรรมชาต เพอทจะนาผเทยวชมเขาสภาพรวมขององคประกอบโลกสตวปา

แนวคดทสาคญอนหนงทผออกแบบสวนสตวคอการออกแบบสวนสตว ใหเปนธรรมชาต ไมวาจะเปนสวนของสวนแสดงสตวหรอองคประกอบอน ๆ เพอเปนการนาผเทยวชมเขาโลกของธรรมชาตทองคประกอบครบถวนทงพชและสตว

56

( รป 41 ) แกะ dall ท Denver Zoo งานดานการอนรกษของสวนสตวในปจจบนคอการใหความสาคญกบแนวคดการออกแบบทจะใหสตวไดสามารถแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต และจาลองถนทอยธรรมชาตของสตวเพอทจะสราง ภาพของปาใหเกดขน หลกในการออกแบบสวนสตวขอหนงคอสวนแสดงนนจะตองสอถงความหมายออกมา โดยใชตวแทนคอตวภมทศนจะตองสอความหมายของถนทอยของสตวแฝงอยดวย โดยทสารหรอสงทตองการสอจะตองสามารถเขาใจไดทนททเหนภาพนน และภาพนนจะตองเลาเรองราวของตวเองดวย ดงนนการจาลองถนทอบยของสตวจงเปนกญแจสาคญทจะเปนการสรางภาพ สรางประสบการณใหกบผเทยวชม ( Jones 1985 )

พฒนารปแบบของสวนแสดงทเลยนแบบถนทอยตามธรรมชาต มการทาทงในสตวทเปนสตวในทองถนของสวนสตวเองหรอสตวทมาจากตางประเทศ หรอมบางสวนสตวทสรางสวนแสดงเพอใหความรในดานสงแวดลอมโดยเฉพาะเชน ทเมอง Montgomery, Alabama Zoo สรางสวนแสดงในหวขอ The environmental Awareness Center

โดยความรวมมอกนระหวางสวนใหการศกษากบสานกงานอนรกษธรรมชาตประจารฐอลาบามา ทจะพฒนาศนยการสงเสรมความรเรองสงแวดลอมโดยมหวขอ ปาไม การอนรกษ มลภาวะ การพงทลายของดน นาทวม การสนทนาการ การทองเทยว ( McFadzean, Everly,and Association , 1984 ) สวนแสดงสตวในสวนสตวและโดยลกษณะของสวนสตวเองจะเหมอนกบสถาบนทางวฒนธรรม

ทาไมสวนสตวจงมการเปลยนแปลงตลอดเวลาในชวง 10-15 ปสงแรกคอ พวกเราอยในชวงทมการเปลยนแปลงครงใหญของโลก ทมการการลดจานวนอยางรวดเรวของสตวปา ในชวงทผานมาสวนสตวเปนผนาสตวปาออกจากปา และการจดแสดงเปนแบบลกกรงทดแลวนาหดห นาสงเวชใจ ตวของผเลยงสตวสวนใหญยงไมเขาใจถงการจดการทถกตอง ในชวง 30-40 ปทผานมาการนาสตวจากถนทอยของสตวนนสามารถทาไดงาย เนองจากยงมสตวอยเปนจานวนมาก ถาสตวตวนนอยในสภาพกรงเลยงได 1-2 ปแลวตองตายไป กนาสตวเขมาใหมโดยการจบมาจากปา ในชวงปกลางของป 1970-1979 ประเทศสหรฐอเมรกาไดเรมทจะมการตรวจสอบประสทธภาพของการทางาน เพอประสทธภาพของการทางาน โดยมการคณะกรรมการของ AAZPA ทจะเปนผประเมนผล ซงสวนสตวใดผานเกณฑมาตรฐานกจะไดรบใบรบรองคณภาพการปฏบตงานจาก AAZPA ( Dennier 1985 )

บทบาทของสวนสตวทตองใหความสาคญกบเรองการอนรกษมากยงขน ทาใหตองมการคดเลอกชนดสตวทจะนามาจดแสดง คดเลอกสตวเพอเขามาในโครงการเพาะขยายพนธ มผลตอการจดแสดงสตวใหเหมาะสมตอการชมของผเทยวชมและการจดการสตว

57

การจดสรางสวนแสดงในลกษณะทเปนกรงตบเรยงกนไปกมแนวโนมทลดลง และมการสรางสวนเพาะขยายพนธสตวทหายากโดยเปนสวนทแยกออกจากสวนปกตทใหผเทยวชม มสวนทใชสาหรบเลยงลกสตวออนทแมไมยอมเลยง (Josline1982)

ในขณะเดยวกนปญหาทเดยวกนทปญหาทเกดขนกบสตวทอยในปาดจะเพมมากขน ถงแมวานกวจยสตวปาไดสงสญญาณถงปญหาทเกดขน ขาวการเคลอนไหวในเรองการอนรกษท Thane Maynard ใหขอคดในประเดนนวา

ขอสมมตฐานอนหนงวาในศตวรรษท 20 นผเทยวชมทเขามาเทยวในสวนสตว จะมจตสานกของความเปนนกอนรกษ ( conservationist ) เชน คณตองประหยดการใชไฟทบานของคณ เลอกใชรถทประหยดนามน รวมทงทราบถงปญหาของสงแวดลอมทเกดขนรอบตวคณและปญหาทเกดขนกบสตวปาดวย สวนสตวจะตองเปนอกหนวยงานหนงทจะตองสะทอนปญหาของสงแวดลอมโดยใชสอตางๆ ในการบอกถงเรองราวในหวขอน เชน เราตองการสอขอความรณรงคเรองการอนรกษวา คดถงระดบโลก ทาระดบทองถน ( Think global do local )โดยตองการใหมองถงปญหาทเกดขนทวโลกและใหประชาชนมสวนรวมในการแกปญหาในระดบทองถน ( Maynard ,1985 )

ในหนงสอแนะนาสวนสตว การใชรปสตวทสญพนธไปแลว หรอการปนรปสตวดงกลาวททางออกหรอทางเขาของสวนสตว ปายทชทศทางการชมสตวชนดตางๆ การใชสของตวอกษรในสตวทใกลสญพนธเปนตวอกษรสแดง และใชสตวทอยในสถานะทอนๆ เชนไมมปญหาทเสยงตอการสญพนธใชสนาเงน

มตวอยางในสวนสตว Cincineti Zoo คอการใชโครงการวจยและเพาะขยายพนธใน สตวทกาลงใกลสญพนธ เปนขอความเปนขอมลทสอกบผเทยวชมทเขามาในสวนสตว กบประชาชนทวไปวาสวนสตวแหงนมโครงการวจยและเพาะขยายพนธสตวชนดใดอย ซงแผนงานทมจะสอทงงานทอยในสวนสตว สอทงงานทสวนสตวไดไปทากบถนทอยของสตวชนดอย ใหมความครบถวนในเนองาน รวมทงมการใหประชาชนผ เทยวชมมสวนรวม โดยบอกวาการชวยเหลอโครงการทาไดหลายทาง การเขามาเทยวในสวนสตวแหงน การซอของทระลกทโครงการไดทาขนเพอเปนเงนทนในการทางาน ( Maynard, 1985 ) Greg Geise ไดเพมเตมความคดในเรองของคณคาความสาคญของการสอสารในเชงบวก การใหความสาคญในการสรางจตสานกในเรองการอนรกษคอประเดนทจะตองทาใหเกดในบคคลทวไป ซงตองสรางในเชงบวก แมวาในความเปนจรงแลวมนษยกไมไดเปนผทสรางผลกระทบใหเกดกบสตวปาไปเสยทกเรอง ตวอยางเชนประชาชนในเขตอเมรกาเหนอจะรสกประหลาดใจกบจานวนประชากรของกวางหางขาว ทสงแวดลอมมสวนทาใหประชากรของสตวชนดนเพมขนอยาง

58

มากมาย แตเมอประชาชนมาชมสตวเหลานกเปนโอกาสทดทจะสอในเรองของงานดานอนรกษอยางเหมาะสมเขาไปได สวนสตวจะนาเสนอขอมลดานการอนรกษอยางไรโดยมจดมงหมายทจะใหประชาชนหนมาใหความสนใจกบสงแวดลอมทอยรอบๆขางตวเขาเอง แตอยางไรกตามปญหาทอยหางไกลออกไปกเปนสงทตองใหเกดการรบดวยเชนกน ความคดของนกสตววทยา Archie Carr ไดเขยนไววา ความพยายามในการอนรกษถนทอยของสตวปาและตวสตวปาในระยะยาวแลว กยงไมแนใจวาลกหลานของเราจะมโอกาสไดเหนในสงสวยงามเหลานหรอไม บางครงสวนสตวอาจะเปนสถานททดกวากไดทจะทาใหประชาชนไดเหนความสวยงามของสตวปา ถาหากวาไมมสถานททอนทดกวานอกแลว งานวจย

สวนสตวตองใหความสาคญ ใหความสนใจกบงานวจยโดยเฉพาในหวขอการเพาะขยายพนธในกรงเลยง ซงผลงานเหลานจะเปนผลดตอการจดการสตวชนดนนในสวนสตว และสตวอกสวนหนงทอยในปา รวมทงเพอใชเปนแนวทางทจะตองทาตอไปในอนาคตดวย

( ดรปท 42 Masai Giraffe , Kansas City Zoo งานดานวทยาศาสตรสวนใหญเปนงานททาในปา นอกสวนแสดง นอกสวนสตว แตมบางเหตการณพเศษ เชน การออกลกของยราฟ ซงเปนโอกาสทดทสอมวลชนใหความสนใจนาขาวไปเผยแพรซงเปนอกโอกาสหนงทจะไดนาเสนอเรองราวของสตวปาในสวนสตว

59

งานวจยเปนความตองการของทกหนวยงานทจะผลตงานวจย ไมควรมองวาเปนงานทไมคมคากบเงนทตองจายไป ถาเรานางานวจยในเรองการเพาะขยายพนธไปใชอยางแทจรง ซงสามารถนาไปปรบปรงในเรองการจดการสตว ทาใหโอกาสของความสาเรจในเรองการเพาะขยายพนธสตวกจะมมากยงขน เมอจานวนของชนดสตวลดลงอยางตอเนอง สวนสตวจงเปนสถานททจะตองทาหนาทใหสตวปามโอกาสมากยงขนทจะดารงเผาพนธของตนเองตอไปในสภาพกรงเลยง งานในลกษณะนตองใชความรวมมอจากหลายสวนจากผปฏบตงานทมประสบการณสะสมความรมากเพยงพอ มทมงานทมความรในหลายสาขาทมากพอ มความตงใจจรงทจะทางาน มผบรหารทเหนความสาคญและใหการสนบสนน มงบประมาณทเพยงพอ มทมงานทมความรในหลายสาขาทมากพอ เชน พฤตกรรมของสตว อาหาร สรรวทยา งานวจยจะเปนกลไกทสาคญทจะเขาใจและรถงวธการทจะจดการกบสตวทมจานวนนอยนใหมความหลากหลายทางพนธกรรมเพอทจะคงความแขงแรงเพอใหลกหลานทจะตามยงคงอยไดไปอกในระยะยาว

งานวจยและการจดการตองมองไปถงงานทอยในปาทเปนถนทอยของสตวชนดนนดวย ( ตวอยางคองานของมลนธนกกระเรยนโลก ทมโครงการทจะศกษานกระเรยนชนดตางๆทมอยทวโลก โดยการสงเจาหนาทเขาไปเกบขอมล เพอผลทจะปกปองนกกระเรยนชนดนน ในทองถนแหงนนดวยวธการใด โครงการอนรกษนกแกวของมลนธโรโล พารค ของสวนสตวโรโล พารคทเกาะเทเนรเฟ ประเทศสเปน โดยสวนสตวแหงนไดใชประโยชนจากสตวในดาเนนกจการสวนสตว มการเพาะนกแกวหลายชนดเพอการจาหนาย มการใหเงนทนสวนหนงเพองานอนรกษนกแกวในถนทยเดม ทเปนการสรางภาพพจนทดทเราไมไดเอาประโยชนจากสตวอยางเดยว ยงเปนสงทตอบแทนแกสตวดวย – ผแปล ) ( Joslin 1985 )

งานวจยสามารถนาเขาไปใชในสวนของงานใหการศกษา งานเพอความบนเทงและพกผอนหยอนใจ งานดานการอนรกษ เชน ใชเปนขอพจารณาในการพจารณาโดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบสตว สงกอสรางทเพมขน การวางแผนการปฏบต งบประมาณทเพยงพอทจะทาใหงานทวางไวสาเรจลงได สวนสตวทอยในโครงการ อนรกษสตว Special Survival Plan ของ AAZPA โดยแผนการปฏบตอยางคราวๆ คอ จะมการจดแผนประชากรสตววาชนดสตวทอยในโครงการนน มอยทสวนสตวแหงใดบาง จานวนเทาไหร แตละเพศมจานวนเทาไหร ทมาของสตวแตละตวเปนอยางไร พอและแมของแตละตวคอตวใด ทดลองจดแผนการผสมพนธ เพอใหลกทจะเกดมามอตราความหลากหลายทางพนธกรรมมากทสด ความคดนเปนแนวคดทดแตความสาเรจยงตองขนอยกบความสมพนธของสวนสตวแตละแหง เมอตองใหสตวของตวเองไปยงสวนสตวแหงอนและการเมองทหนนหลงของการนอย แผนการทมความจาเปนตองเตรยมการไวลวงหนาเชน ลกทเกดขนจากโครงการจะนาเลยงทใด งบประมาณคาอาหาร คาจางผเลยงสตว

60

ในอดตทผานมาการเลยงสตวปาในสวนสตวจนกระทงสตวนนตายจะดวยเหตผลอะไรกตาม กจะใชการจบสตวตวใหมจากปาเขามา แตในยคปจจบนททสตวปามจานวนลดลงมาก การใชวธจบสตวจากปาเพอนามาจดแสดงเปนวธการทไมไดรบการยอมรบจากสงคม มสตวบางชนดทออกลกหลานไดเปนจานวนมากในสวนสตว เชน สงโต กวางบางชนด สาเหตเนองจากเมอสตวอยในสวนสตว ไมมศตรผลา มอาหารใหกนทกวน สตวมอายยาวนานขน จานวนสตวทยงมชวตอย และสตวทเกดใหมทกปมากกวาสตวทตายไป ซงปญหาทตามมาคอปญหาสตวลนกรง ดงนนการมแผนประชากรสตววาจะตองเลยงสตวชนดใดและจานวนเทาใดเพอใหพอเหมาะกบปจจยทม โดยตองแบงสตวเปนกลมตางเชน สตวเพอการอนรกษ เชน สมเสรจ แมวปาขนาดเลกบางชนด สตวทเปนดาราสาคญประจาสวนสตว เชนยราฟ มาลาย (Graham 1985)

จดมงหมายของการเพาะขยายพนธสตวในกรงเลยงเพอบารงเลยงดและเพมจานวนของประชากรสตวปา เพอหวงทจะปลอยสตวกลบคนสปา การปลอยสตวทอยสวนสตวเขาสปามความสาเรจเกดขนเชนกน แตจดประสงคและอตราความสาเรจทเกดขนไดทาใหมประเดนอนๆ ทตองพจารณาเชนกน

( Geise 1985 ) เมอเปรยบเทยบจานวนสตวทมในสวนสตวกบสตวปาทอยใน ปาธรรมชาตยงถอวายงเปนอตราสวนทนอยมาก ถาสตวชนดหนงไมมประชาการทอยในปาแลว ถงแมวาจะมสตวชนดนนอยในสวนสตวกตาม คาดวาอกไมนานสตวชนดนนกตองสญพนธไปในเวลาไมนาน

ถาประชาชนไมเขาใจถงการอนรกษปาธรรมชาตนนคอวธการทจะรกษาสตวปาไว ได นนหมายถงประชาชนยงไมเขาใจหลกการปลอยสตวทอยในกรงเลยงกลบคนสธรรมชาตได สวนสตวจงตองทาหนาทในการสรางจตสานกในเรองการอนรกษธรรมชาตใหกบประชาชนโดยเรมทจะตองใหประชาชนเหนความสวยงาม นาสนใจในตวสตวเสยกอนเปนลาดบแรก

จานวนของชนดสตว จานวนสตวของแตละชนด จานวนของสวนแสดงสตว งานใหการศกษา งานวจยปจจยเหลานจะผลตอรปแบบและเนอหาของแผนแมบทของสวนสตวและการออกแบบสวนแสดงสตว การใหความสาคญกบการงานวจยมากขน เปนผลจากการทสวนสตวอยในโครงการของ Species Survival Plane และการตองสรางความยอมรบใหสมกบคาวาสวนสตวยคใหม ทาใหการคดสรรชนดสตวทจะนามาเลยงในสวนสตวเปนเรองทตองพจารณาใหด

ในการวางแผน(แผนงาน แผนเงน )และการออกแบบสวนแสดงตางๆ ตองม การนาเอาการวจยเขามาเกยวของดวยแตพบวาสวนใหญจะไมนามาใช การศกษาในเรองความสาเรจและความลมเหลวในเรองการวางแผนในสวนสตวและการออกแบบจะมสวนสาคญในการปรบปรงงานดานการวางแผนและการออกแบบสวนแสดงสตว

61

การวางแผนในระยะยาวตองเขยนถงงานวจยเอาไวดวย ซงสงทเกดขนคอสวนสตวสวนใหญจะมองวางานวจยเปนคาใชจายทไมเกดประโยชน ฟมเฟอย ถาสวนสตวมงบประมาณจากด การวจยจะเปนประโยชนตอสวนสตวโดยจะเปนสวนทชวยหาคาตอบในเรองบางเรองเชน 1.ทาอยางไรจงจะทาใหการใชจายงบประมาณเปนไปอยางมประสทธภาพ 2.บรการแบบใดทเปนทตองการของผเทยวชม 3.เราจะมวธการอยางไรทจะกระตนใหเจาหนาทภายในสวนสตวมจตสานกในงานบรการ 4.การปรบปรงพนธกรรม หาวธการจดการทจะใหสตวทหายากและไมประสบความสาเรจในการผสมพนธในกรงเลยงใหสามารถออกลกได 5.เราจะทาอยางไรทจะสอสารกบผเทยวชมและประชาชนทวไปใหทราบถงระดบของถกคกคามทาลายของพชและสตว

ตวอยางทกลาวมานเปนลกษณะงานทเปนประโยชนทสามารถใชเปนขอมลในการตดสนใจได ตวอยางงานวจยในหวขออน ๆ เชน การวดวาผเทยวชมใชเวลาในสวนแสดงสตวแตละแหงเทาใด สาเหตใดทผเทยวชมใชเวลาในสวนแสดงแตละแหงแตกตางกน มสาเหตเนองจากการจดสถานทหรอไม ซงจะไดใชเปนตวอยางในการปรบปรงสวนแสดงทยงไมเปนทชนชอบของผเทยวชม ( Joslin, 1982 )

ในงานวจยหลายๆ งานไดมขอเสนอแนะวาการจดสวนแสดงในลกษณะใหดเปนธรรมชาต ทมการกอสรางในสวนสตวหลายแหงในสหรฐอเมรกา ทมการชนาถงความรสกของผเทยวชมทเกดขนวาสมพนธกบความตงใจทเกดจากการออกแบบหรอไม Sanford Friedman, Brookfield zoo, Chicago มขอคดเหนกบสวนแสดง Sand Cat ในสวน The Predator Ecology section ของ Brookfield zoo

มความพยายามทจะจดสวนแสดงใหดเปนธรรมชาต พวกเราพดถงทจะทาใหสวนแสดงม Visual impact ดาวอยในจดทถกตอง สของหนถกตองแลว โดยมความพยายามทจะใหสงทตองเหมอนจรงนนไดทาในสงทถกตอง งานททาเปนสงทพงพอใจสาหรบผเทยวชมหรอไม ไดความรสกอยางทตองการหรอไม รวมทงวธการรปแบบทไดออกแบบนนไดมการนาถกเถยงถงขอดหรอขอดอยอยางใดหรอไม ( Freidman, 1985 )

ในสวนสตวไดมการศกษาถงผเทยวชมในเรองสถตตาง ๆ เชนจานวนของผเทยวชมเมอแบงตามเพศ แบงตามอาย ความถของการเทยวชม รวมทงดในสวนของความชนชอบ ความประทบใจของการมาเทยวสวนสตว

การศกษาเรองการใชงานของสวนแสดง อาคารสถานทตางๆ เมอไดกอสรางเสรจมผลคมคาตอเงนทจายไปอยางไร มปญหาในการใชงานหรอไม ถาตองปรบปรงตองทาอยางไร ทสวนสตว The Akron Ohio zoo ไดทาฐานขอมลในเรองของการออกแบบคอกสตวในแตละคอกมหลกการและ

62

แนวคดอยางไรจงมรปรางทออกมาในลกษณะน ชวงงานกอสรางมปญหาและอปสรรคอยางไร วสดทใชเหมาะสมกบการใชหรอไม

เมอเรานาสตวเขาไปอยในคอกสตวทสรางเสรจเรากจะพบวาจะตองมการหางบมาเพอปรบปรงคอกอยเสมอ ๆ เพอปรบปรงในสงทใชงานไมได ( to make changes that have to be made on thing

that didn’t work) มงานกอสรางสวนแสดงสตวจานวนไมนอยทมราคาแพงและมขนาดใหญทหลายสวนทเปนสวนสาคญไมสามารถใชงานได เมอนาสตวเขาไป ในสวนตวคณเองกเชนกน ลองเปรยบเทยบหองนาในหลายสถานททคณไปไมวาจะเปนโรงภาพยนตร สถานขนสงจะเหนความแตกตางของแตละท เหนขอด ขอดอยของแตหองนาในแตละท (Geise1985) การเขยนถงขอดและขอทตองปรบปรงของสงกอสราง สวนแสดงสตวเปนเอกสารและถายรปไวดวย หากมสวนสตวอนๆกาลงจะสรางสวนแสดงสตวชนดเดยวกน จะไดใชเปนฐานขอมลในการออกแบบ (สวนสตวแตละทตองไมรสกเปนเรองขายหนาทจะแสดงขอมลของตนออกมา และสวนสตวทกาลงจะกอสรางงานใหมกไมรสกหนาบางทจะขอดงานในสงทไดกอสรางไปแลว ) ในการออกแบบนนถาใหผออกแบบคนหนงทไมไดมอาชพประจาอยในสวนสตว สงทเกดขนคอผออกแบบจะใชการเดาวานะจะเปนแบบนน แบบน การมขอมลไวทาใหการออกแบบแลวใชงานได ทาใหแบบทออกมาเปนแบบทไมถกตอวาในภายหลงวาเปนแบบงานกอสรางทสรางปญหา การมงานวจยหรอแผนงานทคอยตรวจสอบวาสวนแสดงทไดสรางเสรจแลวสามารถใชประโยชนในงานตางไดดเชน งานวจย งานใหการศกษา จดชมสตว การทางานของ zoo keeper สวนสตวกบชมชน ( Community Values ) งานของสวนสตวในสวนของงานดานการอนรกษ งานวจย หรองานใหการศกษาเพอมงประเดนไปทตวสตว ใหสตวมสขภาพทด สวนสตวนนมความของเกยวกบบคคลหลายกลมเชน ผบรหารองคกรระดบตางๆ นกการเมอง ประชาชนทอยโดยรอบสวนสตว ผเทยวชม บคลากรททางานในสวนสตวทงหมด โดยบคคลทกลาวมามอทธพลตอคณภาพงานของสวนสตว มความจรงอยอนหนงคอประสทธภาพทสวนสตวแสดงออกใหผเทยวชมเหนสะทอนถงสงคมทสวนสตวแหงนนตงอย (เพราะคนสวนใหญททางานในสวนสตวคอคนทอยในบรเวณใกลเคยงสวนสตว ) ถาสงคมเปนสงคมทไมเอาจรงเอาจงกบงาน ปลอยปละละเลย ภาพของสวนสตวกจะสะทอนใหเหน ถงแมจะมการกระตนใหสนใจเรองสตวปา การสอนใหทราบถงการสรางความพงพอใจใหกบผเทยวชมตองทาอยางไรบาง บคคลากรกจะไมมจตสานกทจะทางานใหดขน ถงแมจะไดรบการตกเตอน รวมทงเรองอนๆ ดวยเชนการใหความสาคญในเรองงานวชาการ ขอมลทางวทยาศาสตร กฎระเบยบวนยและการใชงบประมาณใหเกดประสทธภาพ เพราะกลมคนเหลานคอ

63

กลมคนทจะเปนผทางานหรอเปนขวญ กาลงใจกบสวนสตวใหเปนหนวยงานทรบผดชอบตองาน มพนธะสญญาททตองทาหนาทของตนใหดอยางสมาเสมอ ตอเนอง

พพธภณฑไมเหมอนสวนสตว สวนสตวไมมชวงของปดอาคารแลวคลมสงของไวดวยผากนฝน โดยทไมตองหวงกงวลอะไรมาก ยราฟและนกฮมมง เสอตองไดรบการดแลเอาในใจใสอยางตอเนอง ตองจดหาอาหาร เตรยมอาหาร จดการเรองความสะอาด วฒนธรรมองคกรไมวาจะเปนองคกรใดกตาม เกดขนจากการสรางของตวบคคลภายในสวนสตวเอง แตสวนสตวกมรปแบบของวฒนธรรมทมาจากงานทตองรบผดชอบกบสตวทมชวต (Conway 1982 )

สวนสตวตองใหความสาคญกบความรสกของชมชนเนองจากขอเทจจรงประการหนงคอ ถาเงนทนทไดรบการสนบสนนจากชมชนลดลง สวนสตวตองหาวธการอนๆทจะตองหารายไดเพมเตมเพอใหเพยงพอตอคาใชจาย โดยชมชนกคอกลมของผเทยวชมทเขามาเทยวในสวนสตวทเปนเจาของเงนทสวนสตวนามาใชเปนคาดาเนนงานตางๆ ไดมคาสงจาก Metropolitan Service Distric ใหสวนสตววอชงตน พารค เขยนแผนแมบทเพอใชในการดาเนนงานในอนาคต 1.แผนงานดานการตลาดและประชาสมพนธ 2 .แผนในการหารายได โดยหาบรการทจะสรางรายได เชน ขายอาหาร ขายของทระลก การบรการการเดนทางภายในสวนสตว ถายรป งานคายพกแรม 3.สวนสาธารณะ จะมแผนในการตกแตงสวนสตวอยางไร จดสรางบรรยากาศเมอเขามาเทยวอยางไร การอานวยความสะดวกพนฐานเชนหองนา 4.สวนแสดงสตว จะจดสรางสวนแสดงเพมเตม หรอปรบปรงสวนแสดงใดบางทจะเพมความนาสนใจ การแสดงความสามารถของสตวทดงดดใจใหนกทองเทยว 5.ขนตอนการดาเนนงานจะปรบปรงการบรหารงานอยางไร มระบบการตรวจสอบผลงานทวดได การพฒนาบคลากร 6. การมสวนรวมของประชาชน การรบฟงความคดเหนของผเทยวชมเพอการพฒนาสวนสตว (Guthrie,Slusarenko, and leep,1983) การใหผเทยวชมมสวนรวมในการพฒนาสวนสตวโดยการใหผเทยวชมเปนผรวมดแลรกษามากกวาเปนเพยงผบรโภคอยางเดยว

แผนแมบทของสวนสตวจะเปนเครองมอในการบอกทศทางการพฒนา เนองจากในปจจบนมปจจยททตองเผชญหนามากยงขน รายไดทไดจากการเกบจากผเทยวชมคอสงสาคญของแผนงานทตองทาใหเกดความสมฤทธผล การสรางความพงพอใจใหกบผเทยวชมในทกๆดาน เพอจะใหกลบมาเทยวอก ซงผทไดมาเทยวชมแลวเกดความประทบใจกจะเปนสวนในการโฆษณาใหกบผเทยวชมทยงไมเคยมาเทยวชมไดทดลองมาเทยวด ผลทจะเกดขนคอรายไดทเพมขน ซงรายไดทเพมขนนกจะเปนทนทรพยในเรองงานดานงานใหการศกษา งานวจยและงานดานการอนรกษ โดยทงานทง 3 สวนน

64

จะเปนสวนทกลบมาเกอหนนงานดานความบนเทงและพกผอนหยอนใจใหกบผเทยวชมอกสวนหนงดวย

65

บทท 4 แผนการพฒนาสวนสตวในระยะยาว (Long Range Development Planning )

สวนสตวเปนองคกรทมจดประสงคในการทางานหลายประการ ในการพฒนาใหบรรลจดประสงคใหสมบรณไดนน เปนงานทางานทตองทาอยางตอเนอง แตอปสรรคในการดาเนนงานตามแผนทไมสามารถบรรลไดนนเกดจากหลายปจจย เชน ความจากดในเรองของเงนทน การเปลยนแปลงเปาหมายของการลงทน การเปลยนแปลงเรองการการเมองในระดบตางๆ การเปลยนแปลงตวผบรหาร แตการดาเนนงานทจะใหเปาหมายตางๆ เปนไปอยางสมดล ตองการการจดการสวนสตวทอยภายใตการวางแผนในระยะยาว โดยการวางแผนงานจะประกอบดวย 3 สวนดวยกนคอ 1 แผนกลยทธ 2. แผนแมบท 3. แผนโครงการ โดยเนอหาในแตละสวนจะมสวนเกอหนนกนและกน แผนกลยทธจะเปนสวนทประเมนกจกรรมททาในอดตและปจจบน การกาหนดพนธกจในอนาคต การพฒนาจดประสงคและแผนงานทชดเจน รปแบบการจดการ กลยทธดานการเงน

ทสวนสตวดทรอยท ( The Detroit zoo ) จะมหวขอของแผนกลยทธในการจดการในดานตางๆ เชน แผนการประชาสมพนธและการตลาด การเลอกชนดสตว การดแลสตว งานใหการศกษา งานดานการอนรกษ งานงบประมาณ งานดานการโยธาและอาคารสถานท ( Graham 1985 )

ผลจากการใชแผนกลยทธอยางตอเนอง จะเปนการเตรยมโครงรางในการจดการทจาเปนสาหรบการทาแผนแมบท ทจะตองจดทาขนสาหรบสวนสตวทไดเปดดาเนนงานแลวและในสวนสตวทจะจดสรางขนใหม -โดยแผนแมบทมจดประสงคทจะพฒนาแนวคดขององคการในบางสวนใหเกดชดเจนและสรางสรรค - แผนแมบทเกดจากการแปลผลจากงานการปฏบตตามแผนกลยทธ - แผนแมบทเปนผลผลตทจากวเคราะหเปนการออกแบบแผนทใชเพอบอกแนวทาง แตไมไดหมายถงการตองปฏบตตามแผนทงหมดโดยไมสามารถปรบเปลยนอะไรได โดยในอนาคตจะมแผนงานโครงการ ทเปนแผนงานสาหรบงานในพนทนนๆพรอมกบแผนปฏบตงาน

แผนโครงการและการออกแบบจะเปนสวนทเพมในรายละเอยดเขาไปในแตละชวงเวลาของแผนแมบท ซงมกจะเปนการออกแบบและการกอสรางสวนแสดงของสตวชนดนนภายในกลมสตวเดยวกน

การกาหนดชนดสตวจะทาในชวงการทาแผนแมบท จดประสงคของการเขยนแผนโครงการและออกแบบมเพอใหการดาเนนการกอสรางเสรจสนเปนกลมๆสตวหรอเปนพนทไป จนกระทงสามารถเปดใชไดและความพงพอใจของผใชทประกอบดวยผเลยงสตว ผเทยวชมอยในระดบทพงพอใจ และมาตรฐานความเปนอยของสตวอยในระดบด

66

แผนกลยทธ ( Strategic Planning ) ขนตอนแรกของการเขยนแผนคอการสรางทมงานทจะรบผดชอบงานทจะทาการเขยนแผน

กลยทธซง Joslin ไดมขอสรปดงน ทมงานจะประกอบดวยผเชยวชาญในแตละสาขา เชน ฝายบารงรกษาสตว โยธา งานให

การศกษาและการตลาด และผมอานาจในระดบการตดสนใจทจะเปนผดเนอหา กาหนดและคดเลอกเนอหาของแผน ( Joline 1985 )

คณะทางานจะประกอบดวยบคคลใด จากอาชพใดเปนหนาทของสวนสตวจะเปนผกาหนดในกระบวนการเขยนแผนกลยทธ ตวอยางจากสวนสตวดทรอยท ผเขยนแผนประกอบดวย ผเชยวชาญในแตละสาขา ตวแทนจากการเมองทกระดบชน เจาหนาทจากทกแผนกในทกระดบชนของสวนสตว คณะกรรมการของสวนสตวเอง เจาหนาทจากสานกงานวางผงเมอง ตวแทนจากเทศบาลหรอสวนราชการจงหวด (Graham1985)

Josline (1982 )ไดใหความเหนวาหนาทหลก 3 หนาททจะตองทาในการพฒนาแผนกลยทธ สาหรบการพฒนาสวนสตวและการจดการ 1.ประโยคพนธกจ ( Mission Statement ) ทมงานทจะเรมการเขยน ประโยคพนธกจ ( mission statement ) โดยมจดประสงคอย 2 การ คอ - กาหนดจดมงหมายสาคญของหนวยงาน เพอเปนตวกาหนดและพฒนาแผนกลยทธ - ใชเปนตวเรมตนททาความเขาใจระหวางบคลากรของสวนสตวระดบอาวโส และคณะกรรมการขององคการสวนสตวทเปนเจาหนาทจากภายนอกสวนสตว ใหทราบถงเปาหมายสาคญของสวนสตว

เปนขอตกลงทบอกถงเปาหมาย กอนทจะมการเรมทาแผนกลยทธ เฉพาะการเรมตนทางธรกจทดเทานนทจะทาใหเกดความสาเรจกบสวนสตว โดยตวพนธกจจะเปนสรางเปนกรอบความคดทตองการใหองคกรนนมการจดการทมประสทธภาพ 2. ขอมลปจจบน เมอไดประโยคของพนธกจแลว ขนตอไปคอการจดทาขอมลเพอทจะใชเปนขอมลในการเขยนแผนกลยทธในลาดบตอไป ขอมลทตองหาเพอมาประกอบการเขยนแผนกลยทธ คอ ก. ใครคอลกคาของเรา ( Identify of current customer ) ในองคกรเชนสวนสตว ผเทยวชมเปนสงทมความสาคญ การทราบรายละเอยดในแงมมตางๆ เชน บานอยทใด เปนจงหวดทสวนสตวตงอยหรอตางจงหวด เคยมาเทยวทสวนสตวกอนหนานแลวหรอไม ตวอยางทมการสารวจทสวนสตวบรคฟลด ขอมลทไดเชน - เกอบ 80 % ของผเทยวชมทถกสอบถามเปนผเทยวชมในชวงฤดรอนซงเปนชวงทมผเทยวชมเขามามากทสด - เปนผทอาศยอยในตวเมองใหญ และมจานวนเลกนอยทมาจากมณรฐอนๆ

67

- ประมาณ 80 % เคยมาเทยวสวนสตวแหงนแลว - เกอบ 80 % ของผใหญจะมเดกมาดวย - 22 % ของผเทยวชมจะมเดกทมอายนอยกวา 6 ปมาดวย ข จานวนและอตราสวนของเจาหนาทสวนสตวทเหมาะสม ( Attendance patterns ) สวนสตวเปนสถานประกอบการทมผมาใชบรการไมคงท สาหรบสวนสตวในเมองรอนแบบประเทศไทยจะมความตางในชวงวนหยดสดสปดาหกบวนทาการ สวนในเมองหนาวเชนในทวปยโรปและทวปอเมรกาเหนอ ยงมความแตกตางในเรองของฤดกาล

จานวนคนทางานทเหมาะสมกบชวงเวลา โดยสถานการณในอดมคตคอ การใชผทางานใหนอยทสดทสามารถใหบรการกบผเทยวชมอยางมคณภาพ โดยมคาใชจายเรองคาแรงนอยทสด แตสวนใหญแลวคอจานวนของผปฏบตงานจะคงท ในขณะทจานวนของผเทยวชมจะมความผนแปร เชน ในการเกบขอมลทสวนสตวบรคฟลด ชวงเวลาทผเทยวชมเขามามากทสดคอชวงเวลา 12.00 น ครงหนงของผเทยวชมจะเขาในชวงวนหยดสดสปดาห มาในวนทแสงแดดออกจะมากกวาวนทฝนตก ผเทยวชมในชวงเดอนพฤษภาคมถงเดอนสงหาคม จะมากกวาชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธทเปนฤดหนาวถง 13 เทา การเทยวชมจะมมากขนในชวงเทศกาลสาคญ เชนวนฮาโลวน วนครสตมาส วนอสเตอร ในชวง 2 ปทผานมาสวนสตวบรคฟลด ไดทาการโฆษณาเชญชวนใหมาเทยวทสวนสตวโดยใชชอวา มหศจรรยวนหยด ( Holiday Magic ) นอกจากนนการขายของทระลกจะขายไดดในวนทมการโฆษณา ค การเปรยบเทยบกบกจการรปแบบอนๆในทองถน ตวอยางของหวขอในการจดการทนามาเปรยบเทยบเชน โครงสรางของบคลากร รปแบบทมาของรายได อตราคาจาง กจกรรมการหาทน กจกรรมสมพนธของสมาชกสวนสตว วธการทางการตลาด วฒนธรรมในแตละทองถนมผลตอการปฏบตการหรอไมอยางไร ตวอยางเชน ประชาชนในเมองชคาโกจะหลงไหลกนไปดโคอลา ทสวนสตวขอยมชวคราวจากสวนสตวซานดเอโก หรอในกรณหมแพนดาทขอยมจากประเทศจน ( กรณในสวนสตวสงขลาทการแสดงงจากบานโคกสงา จงหวด ขอนแกน เปนทสนใจของคนในเขตจงหวดสงขลาและจงหวดใกลเคยง ) ง. การเปรยบเทยบกบสวนสตวแหงอน ในการเปรยบเทยบกบสวนสตวแหงอน การใชมาตรฐานทจะใชวเคราะหและใชเปนกลยทธในการปรบปรงตวเองเชน AAZPA directory on zoo and aquarium

หวขอทใชเปรยบเทยบกบสวนสตวแหงอน เชน คาใชจายในการดาเนนงานประจาป คาใชจายในการปรบปรงสวนตางๆของสวนสตว จานวนของประชากรในเมองทสวนสตวตงอย จานวนของผเทยวชมในแตละป จานวนประชากรทงจงหวดทสวนสตวนนตงอย รปแบบการหารายได โครงสรางเงนเดอนของเจาหนาท จานวนของลกจางและพนกงาน จานวนของอาสาสมคร

68

ขนาดของพนท จานวนรถทสามารถจอดไดในลานจอดรถ ชนดสตว จานวนตวของสตว ลกษณะของกจการ คาใชจายตอคนของผเทยวชม คาใชจายทงหมดหารดวยจานวนผเทยวชม ตวเลขทแสดงถงความมนคงในการเลยงดสตว โดยดจานวนตวสตวตอชนดสตว เจาของกจการ รปแบบการจดการ( เพอผลกาไรหรอบรการสาธารณะ )

นอกจากนนการนาขอมลดบมาใชในคานวณเพอสรางอตราสวน เพอใชเปนขอมลในการตดสนใจเพมเตมเชน เราตองการทราบถงอตราคาผานประตทถงจดคมทนโดยใชคาใชจายทงหมดหารดวยจานวนผเทยวชม อกตวเลขหนงคอความมนคงยนยาวทจะมสตวชนดนนอยในสวนสตว ซงจะหาไดโดยจานวนสตวทมชนดนนหารดวยจานวนสตวทมในสตวกลมนน เชนจานวนสตวทงหมดในกลมเลยงลกดวยนม หรอหารดวยจานวนของสตวทงหมดทมในสวนสตว 3. แนวโนม ( Trend ) ขนตอนแรกคอการทราบสถานะในปจจบนของตวเองเสยกอน ในขนตอนตอไปคอการตรวจสอบดวาแนวโนมของตวใดทจะมผลกระทบตอการทางานขององคกรในระยะยาว ตวอยางตวบงชถงแนวโนมการดาเนนงานเชน - รายไดและรายจายในการดาเนนงานในชวง 6 ปทผานมา - สวนงานใดทมแนวโนมการเจรญเตบโตมากกวาสวนอนๆ - สวนใดทาใหเกดการขาดทน - การอดหนนของรฐบาลทใหกบสวนสตวมในรปแบบใด

การตรวจสอบเพมเตมถงขอมลอนทมเกยวของกบแนวโนมสถานการณของสวนสตว การสารวจขอมลเกยวกบผเทยวชมวามการเปลยนแปลงไปอยางไร ซงสามารถขอขอมลไดจากหนวยงานทางราชการ เชน แนวโนมการเปลยนแปลงของลกษณะประชากรในรอบ 10 ป เชน ศาสนา จานวนประชากร จานวนสมาชกตอครวเรอน อายของสมาชกในครอบครว อาชพ รายไดตอครวเรอน

ในชวงของการเขยนแผนกลยทธจะเปนการสะทอนถงความตองการของสวนสตวเอง วาตองการสงใดเพมเตมเขามา โดยดจากความรวมมอของสมาชกในการระดมความคด การชวยเหลอขอมลตาง ๆ จากทปรกษาทมาจากภายนอก ในกรณของสวนสตวบรคฟลดทมกระบวนการจดทาแผนกลยทธ เจาหนาทสวนใหญรสกงานทไดทาขนคมคากบเวลาและเงนทไดจายไป มความรสกวาไดทบทวนถงประสบการณทผานมาของตวเอง เพอใชในการตดสนใจวางแผนสาหรบการจดการในระยะยาว มการพดถงประเดนทางธรกจทไมเคยถกกลาวทมการหยบยกขนมาเปนหวขอในทประชม ซงหวขอทหยบยกขนมานนจะมความเหนทแตกตางกนไปตามลกษณะงานของตนเอง เปนโอกาสอนดทจะไดสรางความเขาใจในหวขอนนๆ ระหวางผเขารวมประชม ( Josline, 1982 ) แผนแมบท ( Master Plane ) - แผนแมบทเปนเอกสารทมากกวารายงาน ทเกดขนจากการรวบรวมทกขนตอนของการ

69

ขบวนการประเมนของผลผลตแผนกลยทธ - การวเคราะหความตองการของสตว ผเลยงสตวและผเทยวชม การจดการทวไป สภาพสงแวดลอมของพนทสวนแสดงสตว การวางตาแหนงสวนแสดงสตวและสงปลกสราง

แผนแมบทไมไดใชเฉพาะกบการเรมสรางสวนสตวใหมเทานน ยงใชเปนแนวทางสาหรบการปรบปรงสวนสตวเดม วเคราะหประเมนสวนสตวเดม เชนสงปลกสราง ระบบการขนสงภายในสวนสตว สวนแสดงสตว การปลกพช การตกแตงสวน Tom Atkins ไดชประเดนใหเหนเชน

แผนแมบทควรจะเปนแผนทมความยดหยนอยในตว แตกตองมบรษททปรกษาของงานการออกแบบและการวางแผนอยดวย ซงตองอยดวยเปนระยะเวลาหลายปภายหลงขบวนการการเขยนแผนเสรจสน

โดยในสวนของแผนงานและแผนปฏบตงานตองมลกษณะ 2 อยางคอ 1. มความยดหยนหากมความเปลยนแปลงเกดขน เชนในการเรยงลาดบสวนแสดงทจะตองจดสรางขนกอนหลง อาจมสวนแสดงบางงานทสรางกอนหากมแหลงเงนทนมากอน 2. มความชดเจนทจะชวยในการตดสนใจ ใหกรอบทสามารถพจารณาและตดสนใจไดในอนาคต

สวนประกอบของแผนแมบทเชน คณลกษณะของพนทสวนสตว เชน ธรรมชาต วฒนธรรม การเมอง สงแวดลอม ระบบสาธารณประโภค สงอานวยความสะดวกตางๆ เชน นา ไฟฟา ถนน รปแบบของการจดการจะเปนรปแบบใด สวนใหบรการอนๆ เชน ระบบการเดนทางหมนเวยนของผเทยวชม สถานทตางๆสาหรบผเทยวชม อาคารทเกยวของกบการบรการตางๆ เชน สขา รานอาหาร รานขายของทระลกและสวนแสดงสตว

สวนของสตวเปนสวนสาคญในการออกแบบ สวนสตวตองรบผดชอบและใหความสาคญในเรองสขภาพและสวสดภาพของสตว ในชวงเวลา 15 ปทผานมามงานทแสดงใหเหนวาสวนสตวไดทางานทเกยวกบสตวมากขนเชน การสรางสวนแสดงทมงหวงในเรองของการเพาะขยายพนธซงอาจตองใชพนททอยนอกพนทชมสตว การสรางสวนแสดงสตวทนาเสนอเปนรปแบบ ( theme exhibition ) จดแสดงรวมทงงานใหการศกษา งานการปลอยสตวปาคนถนอาศยเดม ( Atkins ,1985)

ในการเขยนแผนแมบท ซงมการวาจางผเชยวชาญในการเขยนแผน แตกขบวนการกตองพงพาเจาหนาทสวนสตวอยมากเชน ชวงการสารวจพนท ชวงการเตรยมเอกสารประกอบ

มคาถามวาสวนสตวจาเปนตองมแผนแมบท สาหรบใชเปนตวแนะแนวทางการเตบโตและพฒนาหรอไม มตวอยางทสวนสตวจานวนมากทมความลงตวในเรองคน พช สตว รายไดและจานวนผเทยวชมกอยในระดบทพอใจ โดยไมมแผนแมบท แตสงหนงคอในอนาคตทอาจจะมความเปลยนแปลงได เชน ผบรหาร การอดหนนจากแหลงเงนทน การมแผนแมบทไวกจะทาใหผทางาน

70

ในระดบผบรหารมเปาหมายและ แนวทางทชดเจนในการทางาน เปนแผนงานทไดรบการรบรและรบทราบจากผบรหารในระดบสงเรยบรอยแลว

สวนสตวทไดรบการอดหนนเงนจากรฐบาลนน ไมไดเปนหลกประกนในเรองทสวนสตวจะไมประสบปญหาทางดานการเงน เนองจากงบทไดมารฐบาลไมไดคดใหเพมเตมกรณเศรษฐกจมความผนแปร หรอบางครงรฐบาลกตดเงนชวยเหลอ สวนสตวโดยทวไปจงมระบบงานทจะตองหาแหลงทนจากแหลงอน เนองจากโอกาสทรฐบาลจะลดการอดหนนแกสวนสตวจะมในลาดบทมากขนเรอยๆ

สวนสตวตองตองพยายามทจะสรางรายได ใหเพยงพอตอคาใชจายทเพมมากขน เชนรายไดจากคาผานประต คาบรการอนๆ เชน คาทพก คาอาหารจากงานคายพกแรม ขายของทระลก และตองหารปแบบการบรการอนๆ เพอเปนชองทางในการสรางรายได การเพมงานบรการตางๆเพอหารายได แรงงานทตองใชกจะเพมขน ตองหาวธการเพมผเทยวชมดวย แผนแมบทตองมการทดสอบในหวขอชองทางการเพมรายไดวา องคประกอบและการกระจายตวทางกายภาพในสวนสตวมความเหมาะสมอยางไร

แผนแมบททดคอแผนทสามารถนาการจดการแบบมออาชพ นาสงแวดลอมทมภายในสวนสตวเพอใหเกดประโยชนสงสด โดยเปนแผนทไดวางโครงสรางไวอยางด เปนแผนทใหความสาคญกบความตองการของผทเกยวของคอสตว ผเลยงสตว ผเทยวชมในชวงของการออกแบบ และใหมความผดพลาดทจะเกดขนในการวางแผนนใหนอยทสด ( Josline 1982) การจดทาแผนแมบทเปนงานทมเนองานมากเกนกวาทจะทาใหเสรจสมบรณในการทาแผนครงเดยว จงตองมการแบงการเขยนแผนเปนชวงๆ การเขยนถงจดประสงค ลาดบการทางาน งานกอสรางทจะตองทากอนหลง ตาแหนงของตวอาคาร ตาแหนงของสวนแสดงสตว แผนงานทวไป กรอบงานพนฐานทลงรายละเอยดเมอแตละงานไดรบงบประมาณมาใหสามารถเรมงานกอสรางได ( Josline 1982)

สวนสตวทตองมการจดทาแผนแมบทคอสวนสตวทยงขาดทศทางทชดเจนในการพฒนา ถาเราไมมแผนแมบททแนนอน สวนสตวจะมการพฒนาอยางขาดทศทาง และถาดในแผนททเปนภาพรวม กจะเหนสวนแสดงทเปนแบบผสม “. Hodgepodge ” ( n.1 a confused mixture ) เรากจะเหนวาการจดวางอาคารไมมความตอเนอง เชน ลานจอดรถเมลหรอลานจอดรถสวนตว ไมไดอยใกลกบขบวนรถพวงนาชมสตว สวนแสดงสตวทชนดสตวกบการใหการศกษาไมสามารถสอดรอยกนเปนเรองราวได ) ซงสงทเกดขนนอาจเกดจากการขาดการจดการสวนสตว ซงสวนสตวจะตองพบกบการวพากษวจารยจากสงคม และระดบของเงนทนสนบสนนกจการสวนสตว แตในปจจบนงานดานแผนงานในหลายสวนสตวไดแสดงถงความเปลยนแปลงและมทศนคตทแสดงถงความตองการใหมการจดทาแผนแมบทขน

71

ทสวนสตวดทรอยท มการวางแผนการใชพนทสาหรบสวนแสดงสตวโดยใชแนวคดตามถนทอยของสตวชนดนนๆ ( geographic zone ) เชนแอฟรกา เอเชย เมอเวลาผานไปหลายป แนวคดนมการปฏบตตามแผนทนอยลง นอยลงไปเรอยๆ จนกระทงผเทยวชมเกดความสบสนวา สงทสวนสตวกาลงจะสอใหทราบคออะไร ซงในแผนการปรบปรงสวนสตวนน การตดสนใจทตองชดเจนเชน สวนใดตองรอทง สวนใดจะขยายปรบปรง แผนแมบทของสวนสตวทสรางใหมกบสวนสตวทเปดดาเนนการแลวมความแตกตางกน (Atkins 1985)

กรณของสวนสตว Point Defiance Zoo/Aquarium จะมความแตกตางจากสวนสตวอน โดยเปนสวนสตวทเปดดาเนนการเปนเวลา 8 ปแลวคณะกรรมการบอรดของสวนสตว ( Metropolitan Park Board ) ไดมมตใหมการจดทาแผนแมบทขน เพอเปนแนวทางในการพฒนาในแนวทางใหม โดยความสาคญในแผนแมบทคอ แผนทชใหเหนถงเปาหมายในระยะยาวของสวนสตวในแนวทางใหม

ความจรงอนหนงกคอ การปรบปรงสงปลกสรางจะเปนผลสะทอนจากเปาหมายในระยะยาว ซงตองใชเวลาดาเนนงานหลายปกวางานจะสาเรจตามแผนงาน ตวของสวนสตวเองจะตองมความยดหยน เพอทจะใหแผนทรางขนมาบรรลผลตามทมการวางแผนไว the conception plan ควรจะเปนสวนทแปลผลจาก theme เพอใหมาปรากฏในสวนขอมลทเกยวกบชนดสตวทจะเลอกเลยง รปแบบและวธการจดแสดงสตว จดสรางสวนแสดงสตวทงหมดและความตองการในอนาคต ( Jones and Jones, 1979 )

แผนแมบทจะเปนรายงานทรวบรวมองคประกอบจากการวางแผนกลยทธ ( Strategic planning ) สวนทมความสาคญทตองกลาวถงดวยเชน การออกแบบดานภมสถาปตย ( Landscape architecture ) รปแบบของสงกอสราง งานใหการศกษา การเดนทางของผเทยวชมในสวนสตววาจะใชรปแบบใด เชนรถไฟ จกรยาน ทางเดน ทางสาหรบคนพการ รปแบบงานใหการศกษา การวเคราะหทางดานวศวกรรม เชน คณสมบตของดน เพอประกอบในการวางแผนเรองฐานราก ซงจะมวธการอยหลายวธทจะเอาสวนประกอบตางๆประกอบเขามาเปนแผนแมบท

บรษททรบจางเขยนแผนแมบท The Jones and Jones office จะใชวธการทา work shop การระดมสมอง ความคดของผมประสบการณหลายสาขาวชาและจากหลายพนทมาทางานรวมกนเพอหาขอสรป (Atkins, 1985)

ทมในการการเขยนแผนงานของ The new Indianapolis Zoo ไดดงานในสวนสตวหลายแหง เพอรบฟงขอคดเหนจากเจาหนาทของสวนสตวนน ซงแตละสวนจะมทงจดดทเอาเปนตวอยางได และจดดอยทเราตองเกบประสบการณเพอไมใหเกดซาในสวนสตวทจะสรางขนใหม ( horror story ) เชน ในระบบนา ระบบไฟ ระบบการเดนทางภายในสวนสตว การดในสวนแสดงสตวทตองลงลกในรายละเอยดเพอใหขอดหรอขอดอยของสวนแสดงนน การบนทกขอมลจากตวของผใชสวน

72

แสดงคอผเลยงสตว รวมทงการถายภาพเกบไปดวย ขอมลเหลานจะมประโยชนในการตดสนใจในชวงของการวางแผนงาน มการประชมทจะเชญเอาผทรงคณวฒจากสวนสตวชนนาระดบนานาชาตมาชวยใหคาแนะนา เพอสรางเสนทาง “ set a pace ” ทเปนแผนงานทจะนาสวนสตวไปสมาตรฐานระดบนานาชาต ( Shea, 1988 ) - วธการเขยนแผนทใชในการเขยนแผนแมบทของสวนสตวจะมความคลายกน โดยมกจะมการเขยนรายการสงของ รายการสงกอสราง การวเคราะห การสงเคราะหขอมล - อยางไรกตามคณภาพของแผนแมบทและแนวคดการพฒนาจะมความแตกตางกนตามลกษณะ-กระบวนการกาหนดรปแบบการออกแบบ ( Design concept formulation process ) - แนวคดของสวนสตวจะมความแตกตางกนในเรองของรปแบบ ขนาดและจดทนาสนใจ 1. มความแตกตางกนในลกษณะของแผนการและลาดบชน เชน ความคดแรกจะมอทธพลตอความคดในลาดบทถดมา ( ดรปท 43 )

รป 43 Urban /Wild continuum concept เปนแผนภมทเปนจดเรมตนและเขาใจงาย ทแสดงถงสดสวนของบรรยากาศ สงปลกสรางวาจะใหสดสวนของความเปนธรรมชาตกบ

แนวคดของมนษยทมการปรงแตงอยางมระเบยบ 2. แนวคดทจะเขารวมในกระบวนการและผลตผลในทกขนของการออกแบบและเกดแรงบนดาลใจจากแหลงกาเนดทไมจากด ( ดรปท 44 )

รปท 44 Animal Encounter concept , The circulation concept จะเปนจดเรมตนของลาดบการเหน รปแบบของภาพทเหน ความถของการเหนสตว ขนตอนตนและจดสาคญของแผนภมทไดรบแรงบนดาลใจจากความตองการทจะควบคมตวสตว

73

3.คอจากผลจากททมออกแบบจะมองเหนภาพของปญหา ทสะทอนถงปรชญาและการใหความสาคญของสมาชกทมออกแบบ ( ดรป 45 )

รป 45 wild refuge content แนวคดพนทวางอยตรงกลาง โดยใหจดสนใจอยทพนทตรงกลางทเปนโอเอซส โดยใหการแสดงสตวอยโดยรอบพนทตรงกลาง ซงแนวคดนจะแสดงความคดของกลมออกแบบทตองการเปรยบเทยบสภาพสงแวดลอมทเกดขนใน สงคมเมองใหญ

แนวคดทเปดกวาง open end (open-ended adj. having no predetermined limit or boundary.) จะเปนกระบวนการททาใหเกดความคดสรางสรรค วามไดอยางหลากหลาย และเปนแนวคดทดสาหรบสวนสตว แตสงทเกดขนคอนกวางแผนและนกออกแบบมกจะพงพอใจกบแนวคดทประสบความสาเรจจากโครงการหนงโครงการใด และพยายามทจะปรบแนวคดดงกลาวไปใชกบโครงการในอนาคต ซงจะเปนการแกไขปญหาทจากดวธการ และเปนการจากดกระบวนการความคดสรางสรรคทจะเปนสวนในการสรางความตนเตนทเกดจากความคดในการออกแบบ

สวนประกอบตางๆ สวนสตวในแผนแมบท เชน อาคาร เสนทางสญจรและวธการเดนทาง สวนแสดงกลางแจง การปลกตนไม ซงตองมสวนประกอบเหลานเปนพนฐาน ความแตกตางกนของแผนแมบทจะอยทการเชอมตอของสวนประกอบตางๆเหลาน สภาพพนทของสวนสตว รปราง รปทรงของสวนสตว หรอการจดสวนประกอบจะขนอยกบทศคตของแนวคดของผอออกแบบ ทจะมความแตกตางกนเมอใชวธการแตกตางกนไป ขนตอนการประกอบสวนตางๆ โดยการดวธการของทใชท Woodland park Zoo ทเปนการทางานทมลาดบงานโดยเรมจากงานภาคสนามจนถงงานขนสดทายทเปนสวนของคาแนะนา

วธการแบบหมนวน ( The helical methodology ) จะเปนการหมนแบบ 2 รอบ ในขบวนการออกแบบ 1 การเขยนสวนประกอบทงหมด 2. การวเคราะห 3. การสรางตวเลอกขนมา 4. การคดเลอกและการกลนกรองตวเลอก

74

ดรปท 46 Two- cycle Design mythology Woodland Zoo Master Plan Report, 1976

- โดยในรอบแรกจะเปนการสบหาและสอบคน ในรอบท 2 จะเปนการทดสอบและกลนกรองแนวคดทไดคดเลอกแลวรวมทงการเพมเตม ขอมลจากพนท ( site data ) โอกาสและขอจากด - การวเคราะหแตละตวเลอกของแนวคดทเกดขนในชวงท 1( preliminary concept ).ในขณะเดยวกนการพฒนาขอมลประกอบรายการทตองตรวจสอบ ( check list ) และเกณฑมาตรฐานงานทเกดขนในวงจรท 2 ขอสรปทออกมาเปนผลผลตทเปน guideline ของการวางแผนในระยะยาว มขอแนะนาในการออกแบบสาหรบการวางแผนในอนาคตของ the woodland park Zoo - โดยวธการหมนวน 2 รอบจะชวยในสวนของลาดบงาน เตรยมเกณฑในการออกแบบคอกกกและสวนแสดง รวมทงการออกแบบสวนอนๆ ของขบวนการออกแบบ ( Jones, Coe and Paulsan, 1976 ) ในการขยายกระบวนการแบบ spiral ทจะใชในการวางแผนระยะยาวจะมพนฐานจากแนวคดของผออกแบบขององคกรนนๆ โดยจะใชในการแบงพนทสวนสตวแบบตามลกษณะภมอากาศ ( bioclimatic zone )

ดรปท 47 กระบวนการ พฒนาแผนระยะยาวของ Woodland Park Zoo, จากรายงานของแผนแมบทของ Woodland Park Zoo

75

โดยจะใหความสาคญกบขอมลทวไปทลงไปในความจาเพาะของปญหาของความตองการ

โครงการ ของ woodland Park Zoo กรอบความคดในวธการออกแบบเพอการพฒนาแผนในระยะยาวซงจะมเนอหาตามขอความขางลางน

Jones, coeand Paulson, 1976 ใหแบงขอมลทมออกเปน 5 กลม คอ 1 สภาพอากาศ 2. ลกษณะพนท 3. ตนไม 4. บรรยากาศและวฒนธรรม 5. สตว โดยในแตละสวนจะประกอบดวยการพจารณาอยางกวางๆ ( examined extensive ) ทเปนการพจารณาในกรอบและความหมายกวางๆ เชน (ระดบโลกและระดบพนท ) จากนนจะเปนการพจารณาแบบละเอยด เขมขนเปนระดบทมความจาเพาะ ในกระบวนการทเขาสศนยกลาง เปนกระบวนการสงเคราะหไปตามลาดบขนจากรายการทม (ชองสขาวนอกสด )เขาไปยงการวเคราะหในสวนของแถบสเทา ตอไปเปนจดทเกดตวเลอก ( potential site bioclimatic zone ) และจดทอยตรงกลางเปนจดทเลอกแนวคด วธการเขยนแผนพฒนาระยะยาวของ the woodland Park Zoo ไดชใหเหนถงอทธพลของแนวคดของตวองคกรเองทนามาใชในสตรของการวธการวางแผน และปจจยอนๆ มาจากเปาหมายขององคการเชนสวนสตว การรบผดชอบทจะออกแบบตามความตองการของ the Washington park zoo โดยใช two phase plan ในชวงท 1 กลมททาหนาทวางแผนจะทาการรวบรวมเอกสารทมความเกยวของกบแนวคดของรายงานแผนแมบท เชน

- เอกสารทกลาวถงงานททาไปแลวทงหมด - เอกสารการวเคราะหงานททาแลวทม - การกาหนดแผนงานทตองการปฏบต - มาตรฐานทตองการพฒนาและออกแบบในอนาคตทงในสวนของแผนงาน เหตการณและ

สงกอสราง แผนงานทตองทาในระยะท 1 คอ การทบทวนเอกสารของงานทไดพฒนาไปแลวทงหมด

การสมภาษณผอานวยสถาบนทอยขางเคยงถงมมมองของหนวยงานอนๆทมกบสวนสตว บทสมภาษณของเจาหนาทสวนสตว

ประชาชนกเปนสวนสาคญในกระบวนการออกแบบ ในสวนทจะตองมการพฒนาความเขาใจทมกบสวนสตว เชน กลมเพอนของสวนสตววอชงตน ( friends of the Washington park

76

zoo ) และ กลมอาสาสมครงานใหการศกษา ( zoo education volunteer ) ทตองเชญมาเพอพดคยใหคาแนะนาในการปรบปรงสวนสตว ชวงท 2

รายการทรพยสน การวเคราะหทางเศรษฐกจและการวเคราะหลกษณะทางกายภาพของ woodland Park zoo ทไดมการจดทาและมเอกสารรายงานในชวงท 1 เพอใชทาแผนการในสวนของขอกาหนดและเกณฑมาตรฐานทจะใชในการทาแผนชวงท 2 สาหรบการออกแบบแผนแมบทและแผนกลยทธในสวนการปฏบตการ

ในระยะท 2 น การออกแบบและวธการปฏบตจะประกอบดวยการสงเคราะหจากแนวคดทเปนขอกาหนดจากระยะท 1 ในสวนของสงกอสรางและแผนการปฏบตงานของสวนสตว

การวางแผนดานการเงนและการออกแบบทางกายภาพทควรจะตองทาไปพรอมๆ กนเพอทจะไดแนวคดสาหรบทจะสรางนวตกรรมและการกอสรางใหมของโครงการในสวนสตว ใหราคาของสงกอสรางทสมเหตผล การคาดการณผลกระทบจากการดาเนนงาน โครงการใชเจาหนาทและตารางเวลาในการปฏบตงาน

การนาเสนอการออกแบบจะเรมตนทการออกแบบ สวนทางเขาของยานพาหนะ ลานจอดรถ ทางเดนเทา ระบบการเดนทางในสวนสตว สวนบรการประชาชน สวนบรการทเกยวของกบผพการ การแกไขปญหาควรจะตองมแนวคดใหม ทงในการสรางสวนแสดงสตวและสวนแสดงสตวในลกษณะทมการแบงกลมตามถนทอยตามพนททางภมศาสตร และ ระบบการบรการสาหรบการเดนทางภายในสวนสตว ( Guthrie, Slusarenko, Leeb, 1983 )

แผนงานทเขยนออกมาควรหลกเลยแผนงานทตายตว ไมสามารถเปลยนแปลงได เงอนไขและขอจากดในเรองของมมมองทางสถาปตยกรรมทมขอคดเหนโดย Corkey

กลยทธขนพนฐาน 2 ขอในการวางแผนเพอสรางสวนสตวใหม 1 การกาหนดสถานทตงของสงกอสรางตางๆ ทมทงหมดไวภายในแผนทอนเดยว และจะตองสรางความสมดลใหยงสภาพพนททเปนธรรมชาตไวดวย สงกอสรางทสาคญทอาจจะสรางขนอกนนอาจจะทาเปนรอยประแสดงไวในเสนทางในระบบขนสงภายในแผนท

แผนแมบทควรจะเปนแผนทมความยดหยน สามารถทจะปรบตามความจากดของพนท ลาดบชนของความของความสาคญของจดมงหมายขององคการ จดประสงคจาเพาะของการออกแบบ การใหความสาคญกบคณคาพเศษและปรชญาในการออกแบบทมความแตกตางกนผออกแบบแตละบคคล

ผลจากกระบวนการเขยนแผนแมบทจะตองเปนรายงานทใชเปนเอกสารสาหรบการตดสนใจในอนาคต ในความเปนจรงแลวสวนสตวแตละแหงจะมจดประสงคทแตกตางกน ชนดสตว ลกษณะ

77

ภมประเทศ แนวทางการพฒนา วฒนธรรมองคกร แตจดเหมอนของแผนแมบทในแตละสวนสตวมการนาเสนอเนอหา Joslin ไดทาการวเคราะหแผนแมบทไวดงน

แผนแมบทของสวนสตวเปนเอกสารทแสดงถงจดประสงคของสวนสตวทไดมการเขยนไวแลวอยางชดเจน สนไดใจความ มการบรรยายรปรางลกษณะของโครงการเมอเสรจสมบรณ เมอตองนาเสนอตอรฐบาลเพอพจารณาอนมตงบประมาณหรอบรษท ตางๆทตองการเปนผสนบสนน โดยเนอหาเอกสารมไมเกน 30000 คา โดยจะตองจดทาใหดนาสนใจ โดยท 75 % ควรจะเปนแผนท ตาราง รปภาพทประกอบเนอหาซงตองใหเนอหาทกสวนสมดลกน

ภายหลงการกาหนดจดประสงคองคกร แผนแมบทจะมาทบทวนแนวคดทเปนจดประสงคและเรมทาแนวทางเบองตนทยอมรบได ตดตามดวยขอมลในเรองของพนท ชนดและจานวนของตนไม ความสงตาของพนท สงกอสรางทม ขอจากดทม

ในขนตอนตอไปคอแบบรางของลานจอดรถ ระบบจราจร การขนสง สวนใหบรการเชน การใหรายละเอยดในสวนของจดทสราง พนท ภาพวาดของสวนแสดง รปแบบขอมลทลงในรายละเอยด รปแบบของแนวเขตเปนแบบค รวและพนททตองการ

ตารางสาหรบการแบงชวงงานกอสราง ซงโดยทวไปเปนเรองทยากทจะนาเงนจานวนมากเพอใหงานเสรจสนในชวงเวลาเดยว ซงในสวนงานกอสรางเสรจเปนชวงๆ เราจะสามารถใชประโยชนเพอการโฆษณาประชาสมพนธ

แผนแมบทควรจะประกอบดวย1-2 หนาการวเคราะหรายได รายจายของประชาชนทจะเปนกลมเปาหมาย การคาดคะเนถงลกษณะของผเทยวชมจะมความใกลชดกบการกาหนดวาจะจดรปแบบงานบรการอยางไรใหเหมาะสมทแผนแมบทควรจะตองมขอมลในลกษณะนเชนกน หรอขอมลทเปนลกษณะของ socioeconomic ทเปนขอมลของผเทยวชม

การทาแบบจาลองโมเดลทแสดงลกษณะพนท สงกอสราง ถนน ซงแบบจาลองนจะใหมองเหนภาพเมองานกอสรางนนไดทาเสรจสน ถาหากทาแบบจาลองไดสวยงาม กจะเปนอปกรณทสาคญสาหรบการนาเสนอทด

ผลจากการทาแผนในระยะยาวจะเปนจดเรมตนตวเนอหาของแตละโครงการ แผนกลยทธและแผนแมบทจะเปนตวกาหนดแนวทางและเตรยมความรสกของความรสกตอเนอง การออกแบบและการตดสนใจ ในเรองของพฒนาสวนแสดงสตวทตจะตองการกอสรางในเวลาตอมา สวนประกอบอนๆทสาคญ เชน ความคดทเปนอนหนง อนเดยวกน ความมระเบยบวนย สงเหลานจะสาเรจขนไดโดยการรเรม กรอบความคดทสาคญของตวองคการเอง ( a dominant organizational theme )

78

บทท 5 การจดการรปแบบและเนอหาของพนทสวนสตว ( Site Organizational Themes for Zoological Parks ) จดประสงค (Purpose) การดความสมบรณมากนอยของการนาเปาหมายของสวนสตว ( ความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ งานใหการศกษา การอนรกษ งานวจย ) มาใชเปนหลกในการสรางและพฒนาสวนสตวดไดจาก

- สภาพพนท.( site condition ) - สตวในแงของชนดและจานวน ( animal collection )

ซงทงสองเรองนนจะเรมตนจากแนวคดขององคกร ( organization concept ) ทจะกาหนดพนทวางและรวมผสมผสานทกๆสวนแสดงสตว ( define spatial and integrate the many animal exhibit ) ความคดในเรองของการจดการสวนแสดงสตวจะเปนตวกาหนดบรรยากาศของทวางทงหมดหรอกาหนดลกษณะของสวนสตว ซงยงสงผลตอระบบการเคลอนไหลของผเทยวชมภายในทควบคมลาดบการมองเหนของผเทยวชม โดยมตวอยางวธการท R.J Laforthne North American Living Museum

กลมของผทางานดานการวางแผนทเรมพดคยเพอทาความเขาใจและการทางานทกาหนดลกษณะของสวนแสดงของสตวทจะเกดขน โดยภาพทจะเกดขนตองเปนภาพทสตวมปฏสมพนธกบธรรมชาตและผเทยวชมไดเหนภาพทมการสอความหมาย ความกลมกลนของสวนประกอบตางๆ ทประกอบดวยสตว พชทปลกในสวนแสดง ปายใหการศกษา พนทวางทมทงภายในบรเวณทมสงกอสรางและไมมสงกอสราง ทงหมดจะเปนตวสงขอมลไปยงผเทยวชม ( Zucconi and Nicholas, 1981 )

จดเรมตนทจะเหนความสาคญและความตองการทจะสรางองคกรทมรปแบบ ( organizational theme ) กตอเมอไดมการวเคราะหโครงราง และสภาพทเกดขนในปจจบน กจะพบสวนประกอบหลายๆสวนและแนวคดหลายๆแนวคดทเกดขนในชวงการสรางและพฒนาสวนสตว เปนแนวทางไมทเปนแนวคดรวมของทงสวนสตว มาอานสภาพทเกดขนท The Columbus zoo กอนทจะมการปรบปรงซงสามารถสะทอนใหเหนถงภาพทพบไดทวไปทงประเทศสหรฐอเมรกา ( Schooley, Cornelius and Associate, 1977 )

สภาพทสวนแสดงสตวภายในสวนสตวโคลมบสทอยในลกษณะทเปนกรงทเรยงเปนตบๆ ( The menagerie effect ) เมอสงกอสรางในลกษณะนเกดขนในชวงเวลานานๆ หลายป จงเกดกลมของกรงเหลานอยในลกษณะทกระจดกระจายตามพนทของสวนสตว และแตละกรงสตวขนาดเลกเหลานสตวแตละตวไมมความสมพนธกนในเชงเนอหาวทยาศาสตร แนวคดในลกษณะของ Animal Museum และ Scientific Zoo จะพบในสวนแสดงในลกษณะเปนกรงขนาดเลกภายในตว

79

อาคาร การจดการในลกษณะนเกดจากความคดของสวนสตวทตองการจะมชนดสตวทมากทสดในประเทศสหรฐอเมรกา

เมอตนไมจานวนมากในสวนสตวโคลมบสเตบโตเปนตนไมทขนาดใหญ ทาใหแนวคดของการจดการในลกษณะ zoological garden ปรากฏขน ถงแมวาความสนทรยะ (ความสวยงาม ) จะถกลดลงดวยการสะสมของการขาดการวางแผนและสงกอสรางทลาสมย สภาพของสวนสตวโคลมบสทดเปนธรรมชาตอยในสภาพทลงตวโดยตนไมเตบโตเตมท รวมทงมการนาเสนอรปแบบการทองเทยวแบบซาฟาร มแผนการกอสรางสวนแสดงสตวกนเนอและสตวกนพช ในดานฝงตะวนออกของสวนสตว การมรถไฟเลก สวนสตวเดก สวนแสดงทมปายใหการศกษาทมการโตตอบ การจดสวน การจดแสดงความสามารถพเศษของสตว เปนการสะทอนถงสวนสตวไดมความพยายามทจะเอาความบนเทงเขามาเปนสวนหนงของสวนสตว

แนวความคดเรองการพฒนาสวนสตวและแนวคดในปจจบนของสวนสตวโคลมบส บางทเปนสงทประสานกนไมได หลายๆแนวคดทขดแยงกน การวางนาหนกในแนวคดใดแนวคดหนงกลบเปนการลดความสาคญของอกแนวคดหนง ในการวเคราะหเปนทชดเจนวาเกดความขดแยงในแนวความคด และเกดความไมชดเจนในแนวคดขนในการจดการสวนสตวโคลมบส ( Schooley, Cornelius and Associates,1977 )

เปนทเขาใจกนวา สวนสตวสวนใหญจะขาดโครงสรางและรปแบบทชดเจน เนองจากการเปลยนแปลงเปาหมายการพฒนา การเปลยนแปลงเรองบคลากร ความไมแนนอนของสภาพเศรษฐกจ ทาใหความตอเนองในการสรางรปแบบองคกรเปนไปไดยาก ดงนนรปแบบขององคกรทเราจะจดทาขนนนจะมผลดในเรองของ 1. ตระเตรยมทศทางของผวางแผนในการออกแบบสงกอสราง 2. ตระเตรยมทศทางในการตดสนใจของเจาหนาทในสวนของสงกอสรางทงในระยะสนและระยะยาว 3. ตระเตรยมกรอบการทางานทผนกเอาเนอหาจากทกหวขอทเกยวของ ทเราทาความเขาใจกบเนอหาได ทเราจะสามารถแปลความหมายของแนวคดได 4. เตรยมภาพทงในสวนสงปลกสรางและสตวทนาจดจาสาหรบผเทยวชม

การออกแบบสวนแสดงสตวความตองการใหเปนพนททผเทยวชมชนชอบในการชมสตว แตกมสงทาทายทเราตองทาใหสาเรจดวยคอ การออกแบบ การพฒนาและการจดการกบสภาพแวดลอมทจะเปนตวกระตนทจะสอสารงานใหการศกษาและการสอเรองงานดานการอนรกษ ซงตองการมการรวมกนของพนท ( context ) และเนอหาของขอมล ( content )

ความสาคญของลกษณะพนทนนคาแนะนาโดย Coe ( 1982) เมอเขาตงคาถาม 2 คาถามวา”

80

1. เปนความจรงหรอไมทสงแวดลอม ( เนอหา ) ทเราเขาไปจดการจะมผลตอกบจตสานก( รตว)และใตจตสานก(ไมรตว )ตอผเทยวชม ซงจะมผลตอการประมวลเปนภาพและมผลตอการเรยนร 2.ผลทเกดขนจะมผลเทากบหรอมากกวาการนาเสนอในรปของขอมลแบบตางๆทมในงานใหการศกษาทใหขอมลกบผเทยวชม

- การยนยนคาตอบกบคาถามดงกลาวดวยการใหความสาคญและคณคากบการสวนแสดง สตวใหเปนภาพทนาจดจา และการแปลเปนแผนงานผานการใชรปแบบขององคการ

- ความสาเรจในหลายๆเงอนไขเหลานขนกบขบวนการการออกแบบและทชดเจนเมอ ผออกแบบสวนสตวและมมมองของคณะทางานของสวนสตวสรางความสมพนธกนระหวางสตว ผเทยวชม พนทและการพฒนาเปาหมาย การออกแบบจะเปนขนตอนทเปนจดเรมตนการกาหนดลกษณะของสวนสตว( เนอหา ) และจะเปนขนตอนตอไปในการเรมตนรปแบบขององคการทจะบรรยายดงตอไปน

Atkins, 1985 ลกษณะของสวนสตวจะกาหนดโดย การเนนความสาคญและความสมพนธระหวาง

- คนและสตว - สวนสาธารณะกบถนทอยตามธรรมชาต - ความบนเทงกบงานใหการศกษา

ซงระดบของการใหความสาคญจะเปนการกาหนดปจจยในการออกแบบหลายๆปจจย 1. ทศนคตและการใหความสาคญ(กบรปแบบและปจจยใด )ของกลมวางแผนและออกแบบ 2. วฒนธรรมขององคกร 3.ในการพฒนาแตละเปาหมายนนไดมการเชอมโยงความสมพนธระหวางกนมากนอยเพยงใด 4. อทธพลของสงทจะเกดขน, ความสมพนธทงปจจยทง 6 ตวทม ( คน-สตว สวนสาธารณะ – ถนทอยตามธรรมชาต งานใหการศกษา- ความสนกสนานและพกผอน ) จะชวยกนเปนตวกาหนดความแตกตางสาหรบผลกระทบทจะเกดขนกบตวสตว ทจะเกดขนกบผเทยวชม และจะเกดเปนแผนแมบทในลาดบตอไป

81

ดรปท 48 วธการออกแบบของ แอทกน เพอชวยในการกาหนดลกษณะของสวนสตว The Atkins Design Method to determine Zoo Character ) กราฟเสนตรงจานวน 3 ภาพโดยแตละภาพแสดงความสมพนธทจะชวยในการตดสนใจในการออกแบบ โดยจะขนอยกบการจดลาดบความสาคญของคณลกษณะของสวนสตวเอง ทงสามภาพนจะแสดงถงสวนสตวแหงนสรางลกษณะทจะใหสตวอยในสงแวดลอมทเปนสวนสาธารณะและใหความสาคญกบงานใหการศกษา

การพจารณาในลาดบแรกคอลกษณะของสวนสตวนนเราจะวางนาหนกของการใหความสาคญระหวางคนและสตวไวอยางไร แนวคดทวไปคอการใหสตวเปนองคประกอบทมความสาคญในลาดบทหนง แตเหตการณทเกดขนจรงในอดต สวนสตวจะออกแบบเพอผเลยงสตวเปนลาดบทหนง ผเทยวชมเปนลาดบทสองและสตวจะถกพจารณาเปนลาดบ 3

การพจารณาในลาดบถดมาคอ ลกษณะของสวนสตวแหงนนจะออกมาในลกษณะของสวนสาธารณะหรอจะทาใหเหมอนถนทอยตามธรรมชาต สวนสตวตองการรปแบบทจะใหตอผเทยวชมทง 2 ลกษณะ แตใหเปนไปในลกษณะททง 2 ลกษณะทเหมาะสมและสมดล เชนสถานทสาหรบลานทานอาหารหรอลานปคนก ในพนททมการจดภมทศนแบบการจาลองพนทปา หากสวนสตวนนอยในใจกลางเมองใหญ สวนสตวตองตอบสนองใหสวนสตวเปนพนททสามารถรองรบผเทยวชมไดเปนจานวนมาก สามารถเปนจดนดพบและมงานบรการแกผเทยวชม เชนหองนา รานอาหาร

ลาดบท 3 ของลกษณะของสวนสตวคอแผนงานทจะกาหนดขอบเขตของกจกรรมของงานดานใหการศกษาและงานดานการพกผอนและความบนเทง ความบนเทงแบบทางตรงและทางออม ( passive and active recreation ) ตองมการจดเตรยมไว พบวาการนาเทยวโดยรถไฟเปนรปแบบทพบกนแพรหลาย แตบางครงไมไดพจารณาถงมมมองจากรถไฟนนเหนตวสตวมากนอยสกเพยงใด สวนแสดงสตวไดวางแผนการออกแบบสาหรบการชมจากรถไฟหรอไม การใชรปแบบของคนาและคแหงจะเปนรปแบบทคอนขางเหมาะสมกบการชมจากรถไฟ ระยะของตวสตวกบจดทผเทยวชมอย ลกษณะของถนน ลกษณะของรถเหมาะสมหรอไม เสยงของรถยนต รบกวนบรรยากาศของสวนสตวหรอไม ปจจยทจะใชในการสรางและพฒนารปแบบของสวนสตว (Theme Development Factor )

ลกษณะของพนททเราจะใชเปนพนทกอสรางสวนแสดงสตว ( on-site condition ) และ ลกษณะของพนททเราจะเลอกเอามาเปนตนแบบในการจาลอง ( the site regional content ) เปนสาเหตสาคญททาใหสวนสตวแตละแหงในประเทศสหรฐอเมรกามความแตกตางกน เชน ทะเลสาบ Michigan backdrop กบ Racine Zoo ,ภเขา Purgatory กบ North Carolina zoo และ The city skyline กบ The Indianapolis Zoo เปนตวอยางทนกเรยนออกแบบยกตวอยางมา

82

ตาแหนงของสวนสตวอนเดยนาโพลสอยใกลกบพนทใจกลางเมอง Indianapolis สงแวดลอมรอบๆ สวนสตวกลายเปนตวชวยททาใหเกดแนวคด วาจะจดการพนทภายในสวนสตว The Indianapolis Zoo ใหเปนเหมอนโอเอซส ( OASIS ) ทอยภายในทะเลทราย คอตองสรางพนททแตกตางจากพนททอยโดยรอบทเปนเขตเมองใหญ เมอเขาสพนทสวนสตว ผานประตเขามาสพนทโอเอซส จะแยกความสนใจของผเทยวชมจากเสนขอบฟาของเมอง Indianapolis โดยการปลกตนไมขนาดใหญอยางแนนทบใหเปนมานบงตาผเทยวชม เพอจากดสายตาของผเทยวชมใหอยในพนทของสวนสตว นาเขาสพนทภายในของบรเวณทตกแตงไว และนาผเทยวชมเขาสบรรยากาศของถนทอยทเปนสวนแสดงทมลกษณะจาเพาะนน ( Design group B , 1985 )

- แตละองคประกอบของพนททจะสรางสวนสตว จะมผลตอการกาหนดรปแบบของสวน สตวทจะสรางขน ตวอยางขององคประกอบนนเชน แมนา หนาผา ทะเลสาบ สระนา พมไม เนนเขา ทงหญา ปา

ดรปท 49 The River of life Theme, New Indianapolis Zoo เปนภาพแหงจตนาการของตวสวนสตวเองทอยากใหเกดภาพในลกษณะนขน และเปนการแปลผลจาก them ทแสดงออกในลกษณะเรยนรและความบนเทง

สงกอสรางทสามารถสอดแทรกรปแบบทางวฒนธรรม เชน ตก อาคาร สวนแสดงกลางแจง ระบบการขนสง เครองมอ เครองใช ทงหมดจะมความสาคญเทาเทยมกบปจจยทางธรรมชาตทกลาวไปแลวในหวขอทผานมา

การวเคราะหพนทโดยใชปจจยตางๆ เชน - ความสามารถในการรองรบ ( carrying capacity ) - การใชพนท - ขนาด - ทางเขา

83

- ความเหมาะสมและสวยงามของภาพทปรากฏตอผเทยวชม - วธการนาเสนอ

จะมอทธพลตอการนามาใชเปนแนวคด ในการเรมตนสาหรบแนวคดของ Organization theme ซงสงทกลาวมาน The Minnesota Zoo ใชเปนตวกากบในวธการออกแบบ

จากการตรวจสอบสวนประกอบของพนท จะเปนตวชวยเสรมการจดการ การพฒนาสถานทของสวนสตว เชน พบความไมตอเนองของสายนาแตละสาย จงไดมการนาเสนอความเหนทจะทาการเชอมสายนาและนาสายนาไปสทะเลสาบทมอยตรงกลาง มพนทมความสวยงามทมทะเลสาบทอยตรงกลางและใกลกนนนมเนนเขา เราจะใชพนทบรเวณดงกลาวเปนทางเขาสวนสตวและกลมอาคาร สวนทเปนทราบทอยรอบๆ เนนเขาเปนสถานทอดมคตสาหรบสรางลานจอดรถและอาคาร

ลาดบความสาคญของ theme นนจะมความสาคญเพอทจะตงตนในชวงการวางแผนและออกแบบสวนสตว การจดการอยางเปนระบบและการแปลผล theme ควรจะมการคดไปพรอมๆ กนกบงานใหการศกษา งานการสรางจตสานกดานการอนรกษ ใหเขาไปเปนสวนรวมในการออกแบบสวนสาธารณะและการออกแบบสวนแสดง โดย theme ทมความสาคญทสดจะเปนสวนทจะรองรบหลกการขององคกร ทจะเปนตวแนะนาการพฒนาทงหมดในลาดบตอนนมา และในลาดบตอมานนควรจะใหความสมพนธทกวางขนในการทจะเตรยมความยดหยนทจาเปน ทมความตองการหลากหลายของสวนแสดงและการแปลความหมายของ theme เชน theme เรอง The river of life ท new Indianapolis Zoo ไดจดตงขนบนแนวความคดกวางไว

เราไมเคยยาซารอยเทาในแมนาสายเดมทมการเคลอนไหลตอเนอง ( Heraclitus ) แมนาคอความมงคงและคนเคย เปนความหมายของการเปลยนแปลงทตอเนองทงหมด เปนเครองหมายของการววฒนาการของสงมชวต เปนความหลากหลายของระบบนเวศวทยา ยงเปนสวนหนงของประวตศาสตรของมนษย โดยเฉพาะอยางยงทสามารถปลกเราใหเกดการผสมผสานกนระหวางการอนรกษและนวตกรรมทเปนลกษณะของ Indianapolis สญลกษณของแมนาจะหมายถงแมนาทไหลเขาสตวเมองซงจะเปนผลโดยตรงจากการกระทาของคนและสตปญญา ในขณะทสงอนๆ จะเปนตวแทนของปฏกรยาทไมมการปดบง การปดบงจากจากผลของธรรมชาต สงสาคญอกอยางหนงคอ เปนเนอหาทจะทาใหคาวา white river state มความสาคญขน เปนการเฉลมฉลองนาและแมนาทแหลงกาเนดของสงมชวต ( James Associates, 1983 )

แนวคดการจดการสวนแสดง ( Organizational theme ) ทมเนอหาในเรองการสารวจและการคนพบ (Exploration and discovery ) เปนเนอหาทนาสนใจและเหมาะสมโดยเฉพาะอยางยงเมอใชการเดนทางตามเสนทางของนกเดนทางหลายๆคน The Roanoke Zoo ใชการเดนทางของ Lewis and Clark , The Wasington Park Zoo พฒนา Safari walk , นกเรยนออกแบบ Group a ใหความ

84

สนใจกบ Peary route ทเดนทางไปทดนแดนขวโลก( Artic ) ซงวธการคดดวยวธการนจะไมสนสด รปแบบของ theme จะมความสมพนธอยางชดเจนกบลาดบของเหตการณทนาสนใจและสวนแสดงทเสนอตอผเทยวชมสวนสตว

แนวคด ( theme ) ทมพนฐานความตองการใหประชาชนมความเขาใจในเรองของความสมพนธของโลกกบธรรมชาต โดยใชงานใหการศกษาและงานดานการอนรกษ ซงเปนลกษณะของ theme ทจะโนมเอยงทจะนาเอาลกษณะของวฒนธรรมทเปนองคประกอบสวนหนงของสงแวดลอม โดยเปาหมายจะเปนการผสมผสานความเหมาะสมระหวางสตวกบสงแวดลอมทเปนธรรมชาต นกเรยนออกแบบกลม D ใชแนวคดมนษยกบธรรมชาตเปน theme เปนองคประกอบ

ดรปท 52 แนวคดหลกสาหรบพนทเชอมตอ ( Conceptual Theme Foucing on Transitional Space - พนทเชอมตอทมพนทของปฏสมพนธระหวางมนษยและธรรมชาต ซงจะเปนพนทสาคญทผเทยวชมจะเขามาเรยนรการพงพาอาศยกนอยางอยางตอเนองระหวางคนและสตว

J Arnold Bolz เปนผชใหเหนถงความสมพนธระหวางคนและธรรมชาต วาเปนสงพนฐานและมความยงใหญ ซงเปนเรองทมทงผทเหนดวยและไมเหนดวย โดยความขดแยงจะเกดขนหากมจดเรมตนถาเขาคดตวเองวา ตวเขาเองเปนสงมชวตทมามาจากนอกโลก ( คนในเมองใหญทมโอกาสไดอยกบสงแวดลอมปาธรรมชาตนอย อยแตในปาคอนกรต ) เมอเขามายงโลกความรสกทเกดขนคอความแตกตางจากโลกเดมของฉน เกดความกลว เกดความรสกกาวราวและแปลกแยกจากโลกใบน แตถาเขามจดเรมตนจากเขาคอสงทเตบโตจากธรรมชาต และรวาโลกใบนคอบานของเขา บานทเขาจะตองดแลและรบผดชอบ เพราะเขามลก มหลานทจะตองอยในโลกใบน โลกททรพยากรอดมสมบรณเพอใหชวตของลกหลานของเขาสามารถดารงชวตอยไดอยางมความสข

85

การนาเสนอเรองความสมพนธของมนษยกบธรรมชาต โดยผานการนาเสนอภาพทบอกวามนษยเปนผทาลายธรรมชาต ( ซงเปนวธการนาเสนอทแบบทนามาซงความขดแยง ) แตสวนสตวจะใชวธการนาเสนอทสามารถเขามาแทนท ทจะแกไขปญหาความขดแยงระหวางคนและธรรมชาต โดยจดประสงคของสวนสตวเพอสนบสนนความเขาใจธรรมชาตของสงแวดลอม ในแนวทางของความบนเทงและการศกษา การเขามาแทนทความรสกทไมถกตองดวยการสรางความรสกเชอมโยงโลกสวนตวของผเทยวชมกบภาพสตวทเขาจะไดเหน การสรางความรสกดงกลาวเปนขบวนการตอเนอง โดยเรมจากสงทเขาคนเคยกอนแลวคอยผานไปสสงทไมคนเคย ซงจะคอยสรางความเชอมโยงจากสงทคนเคยคบไปหาสงทไมคนเคย

สวนสตวจะเปนผสารวจและแสดงความสมพนธน 1. ความสมพนธระหวางคนและการเปลยนแปลงของสงแวดลอมในเขต Indianapolis การสราง ความเขาใจในความสมพนธเหลานจะใหผเทยวชมรถงความเปนมาของสถานท สถานททางประวตศาสตร ไดเขาใจถงรปแบบของสงแวดลอมทมในเมอง Indianapolis และมผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพปามาเปนสภาพสงแวดลอมทเปนเมอง เพอใหผเทยวชมมจดอางองวาในอนาคตอาจจะมสงใดเกดขนบาง

2. ความสมพนธระหวางประชาชนและธรรมชาตทมภมอากาศเหมอนกนทอยรอบๆโลก โดยใชการแสดงทสมจรงของสงแวดลอมใหไดมากทสด สวนสตวจะเลอกชนดของสตวทสามารถปรบตวเขาไดกบภมอากาศของเมองอนเดยนาโพลส วธการนาเสนอจะใชการเคลอนทของผเทยวชมไปรอบๆโลก จากอนเดยนาโพลส จากตะวนออกสตะวนตกผานเวลากลบมาทอนเดยนาโพลสท 40 degree north latitude 3. ความสมพนธระหวางประชาชนกบสตวในสวนสตว โดยใชภาพและบรรยากาศทผเทยวได สมผสคอคอครทดทสด จดมงหมายของพวกเราคอการจดแสดงภาพ สงแวดลอมและบรรยากาศระหวางผเทยวชมกบสตวใหดทสด โดยการใชสภาพภมอากาศตามปกตของเมองอนเดยนาโพลสเปนพนฐาน ผเทยวชมการเคลอนยายระหวางสวนแสดงจะคอยๆ เปลยนภาพ การคอยเคลอนทไปจะสรางความรสกทผเทยวและสตวเสมอนอยภายในพนทแหงเดยวกนในขณะทเทยวชม

แนวคดทจะสรางความสมพนธใหเกดขนในความรสกของผเทยวชมโดยผานสงทไดสมผสในสวนสตว ควรจะเปนสงทวดไดในดานการพฒนาดานกายภาพ

วธการออกแบบทใชท the new Indianapolis จะเรมตนโดยการออกแบบรปแบบ รอง ( sub –theme ) ทจะใชเปนองคประกอบสาหรบรปแบบหลกขององคกร ( Organizational theme )

เพอเปนการสนบสนน รปแบบหลก, the river of life โดยการใชรปแบบรอง 4 รปแบบ ( sub team) จงไดถกเลอกเขาเพอใชเปนตวแทนของ biomes of the world

86

ดรป 53 river of life ซงเปนรปแบบรองของ biomas of the world , The indiapolis zoo ใชรปแบบรองเพอออกแบบการจดการในอนาคตและแสดงถงความหลากหลายของสวนแสดงสตว

โดยแตละรปแบบรองจะมสวนทเกยวของกบนาในระดบทตางๆกนไดแก นา ( The Waters ) ทะเลทราย ( The Desert ) ทราบ ( The Plain ) ปา ( The Forest )

แนวคดของสวนแสดงสตวทจะจดไวภายใน theme รอง มตวอยางเชน the water complex จะจดรปแบบของแหลงนาพอเปนตวอยางในหลายรปแบบ และจะนาผเทยวชมไปยงสถานทตาง ๆเหลาน ซงสวนใหญเปนสถานททอยหางไกลจากอนเดยนาโพลส เชน สระนา Indiana , แมนาอเมซอน เกาะ Micronesian และ coral reef

ทะเลทรายจะจดแสดงในตวอาคารโดยจะมสวนของพชและสตวทอาศยอยในทะเลทราย ซงโดยปกตสตวทอยในทะเลทรายจานวนมากจะมกจกรรมในชวงเวลากลางคน ดานนอกจะเปนทะเลทรายในลกษณะทคนเคยทรอนและแหงโดยจะนาเสนอในหวขอ “ ความหนาวในทะเลทราย “ พนทราบ ( The Plains ) มการจาลองเอาทงหญาซาวนนาของแอฟรกา หรอทงหญาแบบอนๆ เชน ทงหญาในอเมรกาใต ในอเมรกาเหนอ ยเรเซย ออสเตรเลย โดยในสวนของแอฟรกาจะมสวนแสดงของชาง แรดขาว ฮปโปโปเตมส น กาเซลทอมสน อนๆ

สวนทเปนปาเปนสวนทจดแสดงในตวอาคาร มกลมของตนไมยนทมลกษณะใบกวางลาตนขนาดสงใหญของปาในรฐอนเดยนาโพลส รวมทงมการจาลองปาดบชนและมสตวทหากนในปาดบชนทมการจดแสดงในลกษณะใหสตวหากนตามพนทอยางอสระ ( Jame Associated and zoo Plan Associate 1983 )

การคดเลอกสตวควรจะเลอกใหเหมาะกบรปแบบหลก ( major theme ) สตวทมอยแลวในรายการจะเปนสวนทสาคญทจะเปนตวเลอกในขนตอนการคดเลอกสตว แตมความจรงอนหนงกคอ

87

แผนการคดเลอกชนดสตวอาจตองใชเวลาหลายปกวาทจะทราบวา มความเหมาะสมหรอไม สตวแตละชนดจะมอายขยของตวเอง แตทสาคญคอแผนการตองใหกรอบแนวคดไววา ตองการกลมสตวใด สวนสตวใชวธแบงพนทดวยวธใด เชน การแบงตามพนททางภมศาสตร หรอการใชแบงตามลกษณะภมอากาศ ( bioclimatic theme ) เชน The point defiance Zoo ทกาหนดสตวเปนกลม Marine mammal นก สตวขนาดเลกในรฐ Washington

งานหลกของการวางแผนและออกแบบสวนสตวไมไดเปนเพยงการ การจดการระบบและ การวางรปแบบสวนแสดงตางๆใหสวยงามเทานน แตการจดวางสวนแสดงใหเปนลาดบซงจะเปนอกวธการหนงทจะเปนการพฒนาเปาหมายของสวนสตว

ดรปท 54 ระบบของการเคลอนไหล : ความจรงของแนวคด : ระบบการเคลอนไหล ( The circulation ) ความหมายสาคญคอการควบคมการเคลอนทของผเทยวชมโดยใชพาหนะ เสนทางเพอใหเกดจงหวะ และวางลาดบของเรองราวทจะตองการสอของงานใหการศกษา โดยใหเสนทางเดนเทาเปนเสนทางหลกในการควบคมและจดการลาดบของการเทยวชมสตว

ระบบทางเดนเทาจะเปนสวนหนงของระบบการเคลอนไหลของผเทยวชม ระบบการเคลอนไหลจะเปนตวกาหนดตาแหนงของผเทยวชมในพนท รวมทงควบคมและมอทธพลภาพและความรทผเทยวชมจะไดรบ ซงจะเปนงานทมความยากมากขน ถาระบบของการเคลอนไหลระบบนนมทงสวนแสดงสตวทอยในตวอาคาร และ สวนแสดงกลางแจงทเปนสวนหนงของลาดบของการนาเสนอการแสดงสตว

( Zucconi and Nicholson ,1981 ) การเคลอนไหลของผเทยวชมในวงรอบการชมสตวจะเปนพนฐานในการพฒนาในสวนของเนอหาและลาดบ ( storyline ) ทจะนาเสนอแกผเทยวชม

88

เมอผเทยวชมผานเขาไปในสวนแสดงของในตวอาคารและในสวนกลางแจง การจดการขอมลทจะสงผานไปยงผเทยวชมจะตองมวธการสงผานเขามาในหลายๆ รปแบบ จดสาคญททาทายการสอสารขอความสาคญของเนอเรองใหไดประสทธภาพคอ ความไมกลมกลนกนระหวางสงแวดลอมทเราจดบรรยากาศในสวนแสดงกบสงแวดลอมทเปนรปแบบจรงดวยภาพรวมของรปแบบนนๆ ตวอยางเชน สวนแสดงขนาดเลกทบรรจเอาพชตางๆ ของทะเลทรายในเขตตะวนตกเฉยงใต ทไมสามารถสอถงความรสกของสงแวดลอมในแบบทเปนความจรงได การจดทะเลทรายควรจะเปนสวนหนงของเนอหาของลกษณะในพนทเขตนน เชนเปนรปแบบหนงของพนทในทวปแอฟรกา

จดแรกของการเคลอนตวของผเทยวชมเคลอนผานเขาไปในตวอาคารนน ผออกแบบจะวางรปแบบการเคลอนไหลของผเทยวชมในพนทตวอาคารอกพนทหนง โดยรปแบบการเคลอนทในอาคารรวมทงเนอหาและลาดบ จะตองพยามทรกษาความตอเนองกบเรองราวกอนทจะเขาสอาคารและออกจากอาคาร เมอผเทยวชมเขาไปในอาคารการใหขอมลทเปนภาพรวมของลกษณะทางธรรมชาตทเปนลกษณะเฉพาะของเขตนนๆ จดทใหขอมลจะแสดงขอมลทขนาดปายและขนาดตวอกษรทชดเจนเพอแสดงใหเหนเนอหาในตวอาคารและความชดเจนในการบอกเสนทาง

เมอผเทยวชมผานเขาไปในพนทตวอาคาร สวนแสดงจะมการนาเสนอสตว พชและการตกแตงพนททงในสวนแสดงและโดยรอบตามลกษณะของพนทนนๆ ตอจากนนมการเพมเตมโดยการใชขอความและภาพสญลกษณ เพอเปนการตอกยาเนอหาและลาดบเรองราวใหชดเจนยงขน

การออกแบบระบบการเคลอนไหลในการเดนทางชมสวนสตวนน ควรจะมแนวคดพนฐานทจะพฒนาเปาหมายและรปแบบ ( theme ) มขอสงเกตลกษณะของเสนทางเคยมการออกแบบและใชงานไปเปนรปแบบทไมแนะนาใหนามาใช เชน

- เสนทางการเดนทางเสนตรง ( lineal ) - เสนทางการเดนทางเปนกลมกอน ( cluster ) - เสนทางการเดนทางลกษณะเปนแกนกลางแลวแตกแขนงออกไป ( axial )

ตวอยางรปแบบของเสนทางการเทยวชมทง 4 รปแบบจะชวยในสอความหมายและเตรยมในสวนของเนอหา

- เสนทางการเดนทางแบบทางหลก ( primary ) และเชอมตอไปดวยเสนทางรอง ( secondary ) - เสนทางการเดนทางแบบวงกลม( loop ) - เสนทางการเดนทางแบบทางตน ( cul-de-sac ) - เสนทางการเดนทางแบบในศนยการคา ( mall ) องคประกอบของรปแบบเสนทางจะตองไมสรางความสบสนกบการสอรปแบบหลก(

89

organizing theme ) ทเราจะใชในการแสดง theme เชน “ Safari Walk ” ท the Washington Park zoo ดรปท 55 Safari Walk Washington Park zoo - ทางเดนซาฟาร ทแสดงภาพโดยรวมมมสงทใชรปแบบของพนทในแอฟรกาตะวนออก ทใหผเทยวชมสมผสกบสตว แบบเหนสตวอยางใกลชดและมเวลาทจะสงเกตพฤตกรรมของสตวดวย

ผเทยวชมทออกจากสวนแสดง stroke และ มาลายซงเปนพนทเคยเปนแมนาแตปจจบนแหงกลายเปนพนดนและมตน Thronwood ขนแซม ผเทยวชมจะมการเคลอนทอยางตอเนองไปยงพนททมตน thronwood ขนอยางหนาแนนซงจะเปนพนทจดชมสตว จากจดชมสตวจดนจะเหนภาพของลาธารสายเลก ๆตน ทจะมระดบของความลกมากขนตามลาดบความกวางของลาธาร สดแนวของพนนาจะเปนพนทของหาดทรายสาหรบฮปโปโปเตมส มการตกแตชายหาดดวยทอนไมแหงขนาดใหญ จดทลกทสดลาธารจะอยชดกบทางเดนชมสตว เพอใหผเทยวชมไดเหนพฤตกรรมของฮปโปภายในนา ทเปนพฤตกรรมเฉพาะตวและพฤตกรรมสงคม เหนลกษณะรางกายของฮปโปทมชวยใหสตวชนดนนอยรอดสบลกหลานมาไดเปนระยะเวลานาน ในขณะทมสตวบางชนดไดสญพนธไปเนองจากไมสามารถปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงของโลกได

เมอผเทยวชมผานไปทโครงการท 2 กจะมาถงจดชมสตวทเปนรมเงาทผเทยวชมไดเหน ภาพของทงหญาซาวนนา( the Savanna Viewing Shelter ) เมอมองจากจดชมสตวจะเหนทงหญาโลงกวาง ทเปนพนทอยสงถดจากพนทของสายลาธาร โดยทงหญากวางจะคลมพนทไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ ดานขวามอของผเทยวชมจะเหนเปนภาพระยะไกลของฮบโปพรอมกบแอนตโลพและมาลาย ดานซายจะเหนแรงหวขาวทรวมตวกนอยบนหาดทราย โดยมกลมของแอนตโลพทกระจายในพนททมความสงกวา ในทศตะวนตกผเทยวชมจะมโอกาสเหนยราฟ จรนค รวมทงเหยยว secretary bird

90

การแปลแนวคดจากพนทตนแบบในแบบของแอฟรกาตะวนออก ทเปนปาละเมาะทมการ เปลยนแปลงฤดกาลทงแบบชมชนและแบบแหงแลง และเปนพนทราบทมการเคลอนยายของสตว โดยมสตวทปรากฏใหเหนรวมกน ซงจะมสสนและลวดลายทแตกตางกนของสขนลาตวของสตวชนดตางๆ ( Guthrie Slusarenko and Leeb, 1983 )

การตดสนถงความเหมาะสมของรปแบบ( theme ) แตละรปแบบนนสามารถดไดจากความสอดคลองกบเปาหมาย ( goal ) ปรชญา ( philosophy )และหนาทขององคกรนนๆ ทมตอสงคม ( values of institution ) สงทจะตองกลาวในลาดบถดไปคอ ถงแมวาจะไมมมาตรฐานในการวดคณลกษณะของ theme นนสอดคลองกบหลกสาคญ 3 ประการ

ไดมการยกตวอยาง สวนสตวเดกของสวนสตวในเมอง Philadelphia ทใชรปแบบสถาปตยกรรมในสมยวคตอเรย Victorian Image ( Victorian adj. of or relating to the reign of Queen Victoria (1837–1901). ภาพทปรากฎตอสายตาผเทยวชมเปนภาพทเปนทชนชอบและนาจดจา แตทาใหเกดคาถามถงสวนแสดงแหงนสอดคลองกบความเปนสวนสตวหรอไม ตามความเหนของ Akeley 1936 หรอไมโดยเขาใหความเหนวา “ สตวไมสามารถอยไดอยางโดดเดยว ถงแมวาโดยแนวคดแลวสตวบางชนดไดแสดงใหเหนถงความสามารถทจะปรบตวใหเขากบสงแวดลอมทมใชเปนลกษณะของถนทอยเดมของสตวชนดนนไดเมอเวลาผานไปชวงหนง ” จากขอความทปรากฎในแผนแมบทของสวนสตวเดกท Philadelphia zoo ไดบรรยายลกษณะทมความจาเพาะและใหจนตนาการถง theme ทใชเปนตวสรางบรรยากาศ ซงเปนลกษณะสงกอสรางทผเทยวชมรสกคนเคยแตเปนสงทแปลปลอมสาหรบสตว ( ดรปท 56 ) ซงจากความคดของ Akeley 1936 กเปนสงทตองใชเปนขอพจารณาในอนาคตเชนกน

91

ดรปท 56 The New Children ‘ s Zoo ท Philadelphia Zoological Garden บรรยากาศแบบวคตอเรยทใชเปนจดทแสดงถงประเพณ ประวตศาสตรเปนสวนทชวยในการสรางบรรยากาศ เปนตวหลกของ organization theme ซงเปนแนวคดทดทสามารถดงดดผเทยวชมกลมเดกและวยรน รวมทงเปนสวนแสดงทมรปแบบชดเจน การออกแบบในสวนสตว สวนใหญแลวตองการบรรยากาศทรมรนโดยมตนไมเปนตวชวยทแสดงถงความเขยวอยางตอเนอง สวนแบบ Victoria ทชวยในการประสานรวมกนของตวอาคารทมรปทรงหลายแบบและสตวหลายชนดไวดวยกน เมอตวอาคารทดแปลกตานนรวมกบตวสตว จะเปนภาพทมความสวยงามเมอถกโอบลอมดวยการตกแตงดวยองคประกอบอน ถงแมจะผานไปเนนนานหลายป สวนแบบ Victoria และโครงสรางยงคงอยเปนสวนประกอบทสามารถสรางความพงพอใจ ความประทบใจใหกบผเทยวชม เปนสวนทมความสาคญสวนหนงของสวนสตว และยงเปนสวนทเสรมใหสวนนมความแตกตางจากสวนอนๆ ของสวนสตวดวย

การพฒนา theme น เราจะตองจดการเรองของกจกรรมสาหรบสวนสตวเดก ในสวนทอยรอบๆตวอาคารของถนนวคตอเรยน ซงกจกรรมททาเพมขนนยงชวยใหสวนสตวเดกเปนสถานทมากกวาสวนทชวยในการสรางบรรยากาศ ถนนจะเปนในลกษณะเสนตรงทจะชวยใหผเทยวชมเขาใจองคประกอบไดโดยงาย โดยจะมสงปลกสรางและสวนตกแตงในพนทดานซาย-ขวา ดานบน-ลางของผเทยวชม ใหเกดภาพทชดเจน มลาดบทเขาใจงายโดยเรมตงแตจดเรมตน จดทารปแบบของ Victorian house ใหคลายกบ ฟลาเดเฟยตะวนตก ทเตรยมความเปนธรรมชาต การจดแตงสวนแบบสวนตามบานทวไปและมรปแบบของกจกรรมทสามารถเรยนรหรอทากจกรรมดวยตวของผเทยวชมเอง ( Venturi, Rauchj, Scottch Brown, 1981 )

Theme รองมกจะเปนสวนทเปนสวนประกอบของโซน โดยการใชรปแบบพนทตามธรรมชาตตามสวนตางๆของโลก ตวอยางเชน Zoogeographic หรอแบบ bioclimate เปนตน สวนสตว The Minnesota Zoo จะใชแนวคดทผสมเอาการจดพนทแบบ 3 แบบคอ 1 จดกลมสตวตามภมประเทศ ( zoogeographic ) 2. การสารวจสตวตามพนทสวนตางๆ ( exploratory ) เชน เสนทางขนเหนอ ( North trek ) 3. สวนแสดงสตวปศสตว (Farm area) ดรปท 57 ความมากนอยของโอกาสทสตวจะแสดงออกมาไดนนจะขนอยกบความมากนอยของการสรางและพฒนาเปาหมาย การปรบปรงและเปลยนแปลงพนท

92

เดม ระยะเวลาในการสรางซงมกจะปรากฏผลในลกษณะของการผสมผสาน Theme ขององคกรทมหลายรปแบบ

รปแบบโดยทวไปของ sub theme ทใชกนในการจดพนทสวนสตว มาเปนเวลานานอยางตอเนอง เชนการแบงตาม family ของสตวเชน เสอ หม สตวกบ และสตวมเขา พบวาสวนสตวโดยสวนใหญจะไมใชแนวคดการจดการพนทกบรปแบบ sub theme ใดเพยงอยางเดยยว รวมทงการปฏบตจรงกเปนไปไมไดทจะสรางสวนสตวโดยใช them เพยง theme เดยว ประเดนสาคญในการนาแนวคดไปใชคอการปรบปรงสวนแสดงสตวใหมรปแบบของ them ทชดเจนและรกษา theme รปแบบการจดการพนทในสวนสตวทถกเลอกใชเปนรปแบบหลกคอแบบ zoologeographic และ bioclimatic ซงไดมการนาไปใชมากกวาแบบแบงพนทตามกลมสตว ( taxonomic ) นอกจากนนยงพบวาบางสวนสตวเปนการนาไปใชแบบผสมทงสองรปแบบ แนวคดการแบงพนทสวนสตวแบบกลมสตวตามถนทอยของสตว ( Zoogeographic Organizational concept )

แนวคดการแบงกลมสตวตามถนทอยเชงภมศาสตร นนเนองจากโลกมพนทหลายแหงทมความหลากหลายของชนดสตว ถานาสภาพทางภมศาสตรเหลานมาจดเปนพนทภายในสวนสตว กจะสรางความหลากหลายของสงแวดลอมภายในสวนสตว ซงมการนาแนวความคดนมาใชในสวนสตวมาเปนระยะเวลาหนงแลว สวนประกอบทจะนามาใชในการออกแบบพนทตามแนวคดน เชน - พนททางภมศาสตรทจะเลอก - การเลอกชนดของสตว - ขนาดพนท - ลกษณะทางกายภาพ ( เชนพชทจะปลก ดน ภมอากาศ ) - การแปลความหมายของเปาหมาย - การพฒนาประวตศาสตรของสวนสตว

พนททางภมศาสตรทเลอกสาหรบเปน theme สามารถเลอกไดหลายขนาดและรปแบบ เชน พนทบางแหงของโลกไปจนถงบางพนทภายในรฐ

สวนสตว The Minnesota Zoo ไดแบงพนทเปน 7 พนทตามสภาพภมศาสตรคอ เอธโอเปยน ( Ethiopion ) พาลเรยตก ( Palearctic ) นโอโทรปคอล ( Neotropical ) ใกลอารคตก ( Near Artic ) ตะวนออก ( Oriental ) ออสเตรเลย มารดากสการ ใหอยใตหลงคาเดยวกน ในแตละสวนแสดงจะตดกบพนทกลางแจงโดยมการวางแผนในอนาคตจะมบางลกษณะทางภมศาสตรจะมการแบงพนทแยกยอยลงไปอก

93

ดรปท 58 แนวคดการจดการพนทสวนสตวแบบ zoogeographic ท The Minnesota Zoo ใชพนททางภมศาสตรเพอรวมประกอบการจดโชวสตว

ลกษณะทางภมศาสตรของทวปทง 6 ทวปของโลกมกจะถกนามาใชเปนสวนในการออกแบบการจดการพนทการจดแสดงสตวอยบอยครงเชน แอฟรกา เอเชย อเมรกาใต อเมรกาเหนอ ออสเตรเลย และยโรป ดตวอยางคาบรรยายแนวคดของสวนสตวโคลมบส ( The Columbus Zoo Concept ) )

การจดแสดงสตวทมาจากพนททางภมศาสตรเดยวกนทงกลมสตวเลยงลกดวยนานม รวมกบสตวในกลมนก ปลาและสตวเลอยคลาน ในชนดทสามารถอยรวมกนได การจดแสดงในลกษณะทรวมกนแบบน การออกแบบใหสวนประกอบของสวนแสดงทจะทาใหสตวแตละชนดดเดนขนโดยการใช ส พนผวและรปทรง ( Schooley , Cornelius Associates, 1977 )

การจดแสดงพนทบางสวนของพนททวป ( continental ) มกจะใชเพอเลาถงสงแวดลอม โดยเรองทเลาจะแสดงออกโดยการใชพช ดน อากาศ วฒนธรรมพนบานและประวตศาสตรกอนยคประวตศาสตร เรองราวพนฐานหรอการแปลเรองราวของสวนแสดงจะทาไดหลากหลาย บางครงใชเรองมนษยทมอทธพลเหนอถนทอยของสตว การปรบปรงพฤตกรรมของสตว สภาพภมอากาศ

94

ดรปท 59 Geographic/water regime concept พนททมความแตกตางทางภมศาสตร 5 แหงไดถกจดวางอยกบแหลงนา เพอแสดงถงความสาคญ อทธพลและความเกยวเนองทมตอนา ถนทอยของสตว และตวสตว

พนทนนไมตองถงกบเขมงวดใหถกตองตามลกษณะทางนเวชวทยาทกอยาง แตใหใชการผสมผสานกนระหวางภมประเทศของพนทณ บรเวณทสรางสวนแสดงกบลกษณะทางกายภาพทจะทาใหผเทยวชมทราบไดโดยงายวาพนทสวนนคอสวนใดของโลก

The North Carolina Zoo ใชแนวคด Zoogeographic ทใชการจดการพนทเปน กลมของสตวทมถนทอยเดยวกน( habitat cluster) และ การออกแบบพนทตามลกษณะถนทอยของกลมสตวนน ( habitat area )

สาหรบบรเวณทจะมการกอสราง แนวทางหนงในการเรมตนในเรองของแนวคดแบบของสวนธรรมชาตทจะจดแสดงพชและสตวอยรวมกน ทจดใหมสภาพใกลเคยงกบทเกดจรงในธรรมชาต

การจดพนทใหคลายกบสภาพถนทอยของสตวไมตองกระจายจนคลมพนททงหมด แตจดใหอยเปนกลมทเหมาะสม เพอลดความรสกทหนาแนนมากเกนไปและใหเกดประโยชนใชสอยในรปแบบอน พนทของสวนแสดงตองเออในการมองเหนตวสตวเพอชวยใหเพมโอกาสทจะศกษาตวสตวมากขน ทสวนสตว North Carolina Zoo จะแบงพนทออกเปน 7 โซน โดยชนดของสตวทแบงออกเปนกลมตามถนทอยทเปนแหลงกาเนด คอ 1. อเมรกาเหนอ 2. อเมรกาใต 3. ยโรป 4. เอเชย 5. แอฟรกา 6. ออสเตรเลย 7. โลกทะเล

95

รปท 60 Hierarchy of Organization Theme: North Carolina Zoo โดยในสวนของ Zoogeographic area ทง 7 โซนนน แตละโซนจะถกแบงออกเปน กลมของถนทอยของสตว ( habitat cluster ) และตอไปในอนาคตจะมการแบงออกตามชนดสตว ( habitat area ) โดยลาดบของการเทยวชมแตละ theme จะชวยในการเปรยบเทยบลกษณะของสงแวดลอมทเปนธรรมชาตตามถนทอยนน

ในแตละกลมของสตวทแบงตามสภาพภมศาสตร( Zoogeographic cluster ) จะประกอบดวยหลายๆ ลกษณะของถนทอย (several habitat ) แตละลกษณะถนทอย ( habitat )จะถกกาหนดตามกลมพชและสตว เชน ระดบความสงจองพนท สภาพอากาศ สภาพภมประเทศ

ดรป 61 African Habitat Cluster: North Carolina Zoo – ความชดเจนและการแยกถนทอยตามธรรมชาตและการจดการพนทในรปแบบทจะกระตนความอยากรอยากเหนและเรยนรในขณะทเกดความเพลดเพลนไปดวย

96

แตละ habitat จะถกแยกจากกนดวยการใชพนททมการเปลยนแปลงในลกษณะทางการเหนและกายภาพ ( visual/physical transition ) เชน เสนทเปนลกษณะสน (ridge line ) , ยอดลกคลน ( crest ), แนวปา ( patch of forest ) ทางเดนเทาจะเปนทางเดนทจะนาผเทยวชมไปยงแตละถนทอย การใหความสาคญในการจดวางและความสมพนธระหวางรปแบบของถนทอย ซงจะเปนสวนสาคญทจะกระตนใหเกดความตนเตนใหเกดกบผเทยวชม เมอไดเหนสตวในสงแวดลอมทเปนธรรมชาต

ภายใน Zoological cluster ตองมจดเดน ( primary habitat ) เชนเกาะลง ทราบแอฟรกา (Hammond Association and Clark Association,1974 )

ลกษณะทางภมศาสตรทจะใชเปนตนแบบสาหรบเปน organization theme จะตองมปจจยรวมจาก - ลกษณะของทองถน (อากาศ ภมประเทศ) - ลกษณะของพนททจะสราง - สตวทจะนามาจดแสดง - เปาหมายของสวนสตว - การออกแบบทศนยภาพของทมงานออกแบบ

ท The Point Defiance Zoo ทใชแนวคด รมฝงทะเลแปซฟก ( Pacific Rim ) เปนตวอยางทแสดงถงความคดทรวบรวมรวบเอาองคประกอบหลายๆอยางมารวมกน ( creative synthesis )

The Pacific Rim Geographic Real theme จะเหมาะสมกบ Point Defiance Park Zoo/ Aquarium เนองจากเมอง Tacoma ตงอยบนรมฝงมหาสมทร Pacific และพนทของเมอง เมอมมหาสทรแปซฟทเปนภาพของแหลงขอมลทางการศกษา การคา การแลกเปลยนวฒนธรรม และการพกผอนหยอนใจ แตอยางไรกตามเมองแหงนกยงไมสามารถใชโอกาสทมไดอยางเตมท เนองจากไมมสถานททมโครงสรางและการใชงานในลกษณะทงสองอยางของสวนสตวและทจดแสดงสตวนา ดงนนการทจะสรางสวนแสดงสตวทมการผสมผสานของสวนแสดงสตวทะเล พนทบก นาจด ซงจะเปนลกษณะทโดดเดนและพเศษของ the Point Defiance Park facility

มหาสมทรแปซฟกพนททมลกษณะจาเพาะ มพนทกวางขวาง มลกษณะทางภมอากาศหลากหลาย มสวนทเปนภเขาไฟและเกาะใหญนอยเปนจานวนมาก

แนวคด The Pacific Rim เปนแนวคดของทะเลเปด เปนพนทมสตวอยมากมายและพนททมความหลากหลายของสงมชวต ลกษณะภมอากาศในบรเวณชายฝง และ พนทบก ทอยตามรมชายฝงของทะเล โดยสวนแสดงจะจดแสดงสตวและพชไดอยางนาประทบใจและหลากหลายเพอใหเหมาะสมกบความเปนสวนสตวและสวนแสดงสตวนาระดบโลก และในเวลาเดยวกนจะวางแผนงานอยางระมดระวงในการเลอกชนดพชและสตวทจะนามาจดแสดง

97

สงทเกดขนรอบๆ มหาสมทรทกวางใหญแหงน พวกเราจะไดพบกบพนทมความนาสนใจ ในเรองของความหลากหลายของสงมชวตทมตามลกษณะทางภมศาสตรและลกษณะภมอากาศ ททาใหเราไดมโอกาสศกษาในเชงเปรยบเทยบความเหมอนของระบบนเวศทเกดขนในพนทของตางทวปกน ความสมพนธทเกดขนในสถานะทมสงแวดลอมทแตกตางกน ของกลมสตวทมการพฒนาลกษณะพเศษ ภายหลงการแยกออกจากกนไปอยในสงแวดลอมทมความยากลาบาก กลมสตวทมถงหนาทองในออสเตรเลยคอตวอยางทแสดงถงการปรบตวทแสดงความแตกตางกนมากจากสตวทอยใน Alaska และ Siberia เมอเราอานขอมลเราพบวาปลาทอยในชายฝงทะเลแปซฟกของอเมรกากลาง จะมความสมพนธกบปลาทอยในชายฝงแอฟรกาตะวนออกหรอปลาทอยในทะเลแครบเบยน

วชาธรณวทยาสามารถใชเปนหลกในการอธบายถงลกษณะทางภมศาสตรทางทะเล สภาพภมอากาศ พชทพบในภมอากาศน ความสมพนธของพชและสตว เมอไดคนควาขอมลเหลานแลวกจะพบถงความหลากหลายของสงมชวตและลกษณะภมประเทศในเขตทะแปซฟก ( Jones and Jones,1979 )

ในประวตศาสตรสวนสตว สวนสตวจะใหความสาคญกบการนาสตวจากทกสวนของโลก จนบางครงการวดความสาเรจของสวนสตวมากนอยเพยงใดขนกบจานวนของชนดสตว ยงมากชนดยงด ในปจจบนมบางสวนสตวทผออกแบบและผจดการบางคนมความเชอวา จะตองจดหาสตวจากตางประเทศในชนดทสามารถดงดดความสนใจของผเทยวชม เชน ชางและเสอ ทาใหแนวคดทจะนาเอาสตวทมประจาถน (รฐหรอสตวประจาถน ) อาจไมสามารถประสานรวมกบแนวคดรวมหลกได ( overall organizational theme ) รวมทงบางกรณสตวชนดดงกลาวไมสามารถดงดดความสนใจของผเทยวชมได

การวาง theme แนวคดการใชพนทสวนสตวโดยเลอกชนดสตวทมทองถนทสวนสตวนนตงอย จะมความเหมาะสมกบสวนสตวขนาดกลางและมงบประมาณจากด โดยเฉพาะสวนสตวทมงใหการศกษาในแงของธรรมชาตวทยาของพนททองถนนนๆ เชน สวนสตว The Turtleback Zoo ในเมอง Newark Newjersy ทตองการมเปาหมายทจะจดแสดงสตวปาภายในมลรฐ N.J ในอดตและปจจบน โดยมงประเดนในเรองทเกยวของกบการเกษตรกรรมซงเปนเรองทมความสาคญของรฐน โดยแสดงถงสวนและสตวทอยใกลสวน รวมทงสวนในเมองทมพชหลายชนดและสตวหลายชนดอยรวมกน

The Arizona –Sonara Desert Museum ไดใชในการผสมผสานทลงตวของเรองเนอหาทางธรรมชาต พพธภณฑ สวนแสดงสตวนาและสวนพฤษศาสตร ซงเปนตวอยางทดทจะใชสงแวดลอมในพนทนนๆ เปนตวสรางจดสนใจ โดยใชพนททะเลทราย Great Sonoran รวมทงการใหความสาคญ

98

ในการออกแบบสวนแสดง การนาเสนอขอมลตางๆ การใชพนทรอบๆ ซงไดกลายเปนสถานททมความโดดเดนระดบชาต โดยไมไดใชจดสนใจจากตางชาต

ดรป 62 Reginal Habitats: Arizona-Sonaras Desert Museum - ซงเปนการนาเสนอในรปลกษณใหมทนาเอาความหลากหลายทางธรรมชาตทมในถนทอยนนๆ ซงจะใชเปนตวอยางเปนทดในการนาเอาสงแวดลอมทมในทองถนขนมานาเสนอ ในลกษณะทเปนสวนสตวหรอพพธภณฑ โดยการนาเสนอจะประกอบดวยหมายเลข 8 ภเขา 9 แมนาในเขตกงรอนชน 10 ทะเลทรายในสวนของเชงเขา 11 ทงหญา 12 เชงเขา 13 แมนาทไหลผานภเขา 14.Raptor Canyon

แนวคดการจดพนทโดยใชการแบงกลมสงมชวตตามลกษณะทางภมอากาศ (Bioclimatic Organization concept)

การแบงพนทในสวนสตวโดยใชรปแบบตามลกษณะภมอากาศ เปนผลมาจากการวเคราะหสงแวดลอมของโลกหลายๆ แบบจากมมมองทางนเวศวทยา ทแตกตางจากวธการจากการแบงตามพนททางภมศาสตรตามแหลงทมาของสตวชนดนนๆ โดยท แนวคด Bioclimatic จะมองทลกษณะทางภมอากาศของพนททสตวนนอย โดยแหลงทพบสตวจะเปนแหลงทมความเหมาะสมกบสตวชนดนนในแงของสภาพอากาศและพชพรรณ เมอเราใชวธการแบงพนทโลกออกตามสภาพภมอากาศ เรากจะเหนวาสตวทอยในเขตปาดบชนของประเทศบราซลจะมความใกลเคยงในเรองพฤตกรรมกบสตวทอยในปาดบชนของมาเลเซย

เมออยในขนตอนการออกแบบสวนสตว การพจารณาชนดสตวโดยพจารณาทสตวเปนสวนหนงของระบบธรรมชาตทมความเคลอนไหว ทาใหเราตองมาใหความสาคญกบถนทอยทสตวชนดนนอาศยอย โดยถนทอยคอการรวมกนของ ภมอากาศ พช รวมทงอทธพลทมาจากดน ระดบความชน รปแบบของพนท ระดบความสง วธการจดการพนท ( organization approve ) ของสวนแสดงทเปนธรรมชาตโดยดจากความตองการของสตว ลกษณะพฤตกรรม โดยจดสงแวดลอมใหไดใกลเคยง

99

กบสภาพภมอากาศ พชพรรณตามธรรมชาตของสตว โดยใหไดตามภาพทมลกษณะของความพงพาอาศยระหวางสตว พชหรอบางครงจะมคนเขาไปรวมดวย ) การแบงพนทโลกตามสภาพภมอากาศ ( Bioclimatic Zone of the World )

การใชวธการจดพนทในสวนสตวแบบลกษณะภมอากาศ โดยสวนแสดงสตวจะมการออกแบบและจดกลมเพอทจะแสดงบางรปแบบในหลายๆแบบของลกษณะภมอากาศของโลก ในระบบของการจดกลมสงมชวต หรอโลกของพชพรรณมการศกษาโดยนกวทยาศาสตรหลายคน ( Schimper and Von Faber, 1935 Odum , 1971, Holdring, 1972, Walter, 1973 ) โดยขอตกลงทกลาวถงพชพรรณไมจะมความสมพนธกบลกษณะภมอากาศในแตละแบบ โดยแบงเปนรปแบบทหลกๆ ของลกษณะภมอากาศ เชน ทงหญา ปาเขตรอน ทะเลทราย ภเขา ซงในแตละโซนยงสามารถแยกยอยไดอก เชน ทงหญาทสามารถแบงไดเปน ทงหญาแพร ทงหญาซาวนนา ทงหญาสแตรบป หรอ ปาเขตรอนทสามารถแยกยอออกไดเปนปาเบญจพรรณ ปาดบชน การเลอกโซน ( Selection of Zone )

งานลาดบแรกของผออกแบบสวนสตวคอการทาความเขาใจและการปรบระบบการแบง bioclimatic zone classification system ใหเขากบ exhibit theme หรอ organization theme เพอสรางความพงพอใจแกผเทยวชมและสรางสงแวดลอมในสวนแสดงทเหมาะสมกบตวสตว โดยทตองจด zone ใหเขากบ organization frame work ทเขากบเปาหมายของสวนสตว งบประมาณ ลกษณะพนท สตวทจะนาเขามาจดแสดงในปจจบนและอนาคต ซงเงอนไขทกลาวมาเหลานจะเปนตวกาหนดถงความสาเรจหรอลมเหลวของสงแวดลอมทจะสรางขน

การออกแบบท woodland park zoo ในเมอง Seattle ไดแสดงถงการรวมเอาแนวคดแบบ biocliomatic เพอทจะนาไปสการกาหนดความตองการสาหรบการจาลองโดยเฉพาะอยางยงตนไมและพชพรรณใหเหมาะสมกบสภาพภมอากาศของเมองซแอทเตล

มนกธรรมชาตวทยาหลายคนไดศกษาวธการทจะแบงลกษณะของพนทของโลก แตแนวคดทไดรบการยอมรบคอแนวคดของ Holdridae ( 1972 ) เขาไดคดระบบการแบงพนทของโลกตามลกษณะภมอากาศโดยใชตววด 3 อยางคอ 1. อากาศ 2. การกลนตวของไอนา 3. การระเหยของนา

100

ดรปท 63 ตววด 3 อยาง โดยใชวธของ Holdridge Bioclimatic zone ทใชในการแบงและกาหนดอาณาเขตของโลก

ซงเขาไดคดระบบทใชแบงพนทของลกษณะภมอากาศ โดยการสรางสามเหลยม โดยใชสามตววดคออณหภม การกลนตวเปนหยดนา การระเหยเปนไอ ซงอยตามมมของสามเหลยม ขอกาหนดสาหรบการเลอกลกษณะถนทอยหรอโซนมกจะมขอพจารณารวมจากงานใหการศกษา เชนพฤตกรรมของสตว การอนรกษ

พนทแตละลกษณะภมอากาศ (the bioclimatic zone ) จะมความสาคญตอการววฒนาการและการกระจายตวของสงคมพช ทจะสงผลตอสงคมสตว โดยเฉพาะนกและสตวเลยงลกดวยนานม ทรางกายตองรกษาอณหภมในรางกายใหคงท สตวทมพละกาลงมากยอมตองการอาณาเขตการหากนกวาง สตวทมขนาดใหญจะพบในสงคมพชทมความหลากหลายกวา เนองจากเหตผลเหลาน ลกษณะภมอากาศ ( the bioclimatic zone ) จะเปนตวชวยในเรองของการจดแสดงสตวภายในสวนสตว ( Jones, Coe, and Paulson , 1976 )

ขอกาหนดในการเลอกลกษณะของสวนแสดง วาจะตกแตงดวยลกษณะของพนทแบบใดมเหตผลอยหลายประการ รวมทงงานใหการศกษากตองนาเขามารวมในการพจารณาดวย เชน ในหวขอเรองพฤตกรรมของสตว การสอสารเรองงานดานการอนรกษ

ถนทอยในหลายรปแบบเชน บงเอเวอรเกรท ( Everglades ) , หมเกาะฮาไว ( Hawaii ) , รฐ อลาสกา ( Alaska ) ปาฝงตะวนออกของประเทศ ทงหญาแพร ทะเลทราย เปนตวเลอกในฐานะตวแทนในลกษณะพนทของประเทศสหรฐอเมรกา ทประชาชนคนเคยและไมคนเคย ทงหญาแพร

101

เปนลกษณะพนททผเทยวชมสวนใหญคนเคย ดงนนการนาเสนอจะนาเสนอในเรองความหลากหลายของชนดสตวและความสมพนธทมกบระบบนเวศทผเทยวชมอาจจะยงไมทราบ หรอจะนาเสนอในแนวคดอนๆท ผเทยวชมเขาใจในเนอหาอยแลว เนองจากเปนลกษณะทพบในทองทนนภายนอกสวนสตว

ในกลมของถนทอยทไมเปนทคนเคยของผเทยวชม เชน Alaska, Hawaii , ทะเลทราย และ Everglades โดยการเลอกถนทอยในลกษณะนจากลกษณะทมความจาเพาะและดลกลบ รวมทงชนดสตวและชนดของพชเพอใชในการจดแสดงมเปนจานวนมาก ความหลากหลายของถนทอยรวมกบสวนแสดงสตวจะเปนการเพมการเหนคณคาความสมพนธระหวางสตวและถนทอย และถนทอยในกลมนเปนกลมทถกทาลายจากการขยายตวของอตสาหกรรม ทาใหพนทเหลานถกมองขาม ซงความจรงแลวพนทเหลานเปนแหลงทอยของสตวทหายาก ( Design group B , 1985 )

อกจดประสงคหนงของการเลอกใช bioclimatic theme คอเพอการสรางลาดบของภาพทเกดขน การเรมตนของการลาดบภาพตองการความเขาใจอยางชดเจนของการพฒนาเปาหมาย การกาหนดวาแตละสวนสวนแสดงมความสมพนธ มจดประสงค และมการประสานสอดคลองกนของลกษณะของสวนแสดงทอยขางเคยง

ความสาคญของระบบนเวศจะมไมเทาเทยมกน ขนอยกบประเดนทเราจะเลอกมาจดแสดง ถาเรามงประเดนไปทงานดานการอนรกษเรากจะเลอกพนททถกบกรกทาลาย เชน ปาดบชน และระบบนเวศวทยาทางทะเล หรออกตวอยางหนง สวนแสดงในลกษณะของทราบอนเดยนาจะมความพเศษอยางหนงคอโดยมพนฐานในเรองสตวและวฒนธรรมของทองถนทปรากฏกอนยค civilization

1. ปาดบชน ( Tropical Rainforest ) เปนระบบนเวศทไดรบการพจารณาวาถกคกคามใน ระดบทรนแรง สตวทนามาจดแสดงใหเลอกชนดทแสดงถงการพฒนาทพงพาอาศยความหลากหลายของระบบนเวศวทยาทสตวชนดนนอาศยอย

2. ระบบนเวศวทยาทางทะเล การจดแสดงสตวเลยงลกดวยนานมทอยในทะเล ทแสดงถง ความหลากหลายของชวตทอยในทะเล การนาเสนอการแสดงความสามารถของสตวทะเลทเลยงลกดวยนานมเชน แมวนาทแสดงถงความฉลาดและพฤตกรรมตามธรรมชาต 3. ทราบอนเดยน มการนงเรอเพอชมสตวในสวนแสดง เปนสวนทเพมเตมเขาไปในระบบนเวศน การใชศนยมรดกทางวฒนธรรมดงเดมทนาแสดงรวมกบการแสดงของสตว โดยใชการจดแสดงสตวหลายๆชนดรวมกบวฒนธรรมเคยมในชวงกอนหนาน เพอใหผเทยวชมไดเหนถงความเจรญทเกดขนทมผลกระทบตอพนท และเชอมความสมพนธไปถงบางพนทของโลกทยงอยในสภาพทยงไมพฒนา

หลงจากการจดเรยงลาดบในสวนของระบบนเวศทเลอกมาใชในการจดการพนทไดแลว งานในลาดบถดมาจะเปนการเพมหนวยยอยเขาไปในแตละพนทของระบบนเวศใหมความเหมาะสม

102

คอ การเพมรปแบบทางภมศาสตรเขาไปภายในพนทของระบบนเวศวทยา ยกตวอยางเชน ระบบนเวศแบบปาดบชนจะประกอบดวยสวนแสดงปาดบชนในทวปเอเชย ประเทศอนโดนเซยและแอฟรกา ความสมพนธของระหวางพนทแตละระบบนเวศทตดกนจะขนกบลกษณะทางภมศาสตรยอย เชน พนททตดกบระบบนเวศแบบปาดบชนในเอเชยจะใชสวนแสดงระบบนเวศแบบภเขาของทวปเอเชย หรอพนททตอจากสวนแสดงภมศาสตรแบบปารอนชนในทวปแอฟรกาจะใชสวนแสดงภมศาสตรแบบทงหญาซาวนนาในแอฟรกา ( Design group C , 1985 )

การจดพนทแบบสภาพภมอากาศ ( bioclimatic zone ) รอบๆ พนทบรการผเทยวชม ซงเปนพนทศนยกลางกอนทจะออกไปสพนทสวนแสดงสตวตางๆ จะเปนวธการทใชเพอเพมคณลกษณะของสวนสตวและสงแวดลอมใหมความนาสนใจมากขน แผนการจดการสาหรบพนททเปนจดเดนทสดของ the new Indianapolis จะใชวธการดงตอไปน

สวนแสดงสาหรบสวนสตวแหงใหมจะใชการจดการรอบๆ พนทบรการผเทยวชม ( the common ) โดยใชพนททมความสาคญของโลก 4 สวนคอ นา ทะเลทราย ปาและทราบ

ดรปท 64 พนทบรการผเทยวชม ( the common ) ทสวนสตว new Indianapolis Zoo ทจดเปนจดศนยรวมของผเทยวชมทใชเปนสวนของการจดการทสรางความรสกความเปนศนยรวมโดย the common จะสรางจดรวมของธรรมชาตทง 4 อยาง

1.Common เปนบรเวณสาหรบพนททมลกษณะจาเพาะของผเทยวชมในสวนสตวโดยใหเปนจดเขาสสวนกลางจากแตละพนทสวนแสดง การตกแตงจะใชตนไมในรฐอนเดยนา ทงไมพม ดอกไม มภตตาคาร รานขายของทระลก สนานเดกเลน โรงฉายภาพยนตร อาจมการเพมบรรยากาศโดยการเพมมาลากเลอนเขาไปดวย

103

2. Water biomes เปนพนทสวนนจะทสตวอาศยอยในนา อยรอบๆ นา สวนแสดงในสวนนจะประกอบดวยปลาฉลาม ปะการง นกหากนตามชายฝง นก puffin นก penguin สวนแสดงธรรมชาตของแมนาอเมซอน ในสวนแสดงกลางแจงเชน สงโตทะเล หมขวโลก ตววอรส สระนาขนาดใหญสาหรบปลาวาฬ

3. Dessert biomes พนทสวนนจะประกอบดวยสตวทอยในพนทแหงแลง ลกษณะของสวนแสดงทอยในตวอาคารจะเปนไปในลกษณะทผเทยวชมเดนผานเขาไปในทะเลทราย เชน ทะเลทรายในเวลากลางวนจะมสตวและตกแตงสวนแสดงดวยพช สวนอนของตวอาคารจะเปนสตวทะเลทรายทหากนในเวลากลางคนและสตวทสามารถปรบตวใหอาศยอยในสภาพทแหงแลงได สวนพนทกลางแจงจะจดแสดงเดยวอฐโหนก Bactrian Camel และ กาเซล โดยใชสงแวดลอมตามธรรมชาตในลกษณะของทะเลทรายในทสงจากระดบนาทะเลและมอากาศหนาว

4. Forest biomes สวนแสดงนจะใหความสาคญกบสงแวดลอมในแนวตงทปรากฏอยในปาโดยประกอบดวยปลกตนไมทเปนตวแทนของปาเบญจพรรณ ปาสน สวนแสดงของสตวแตละชนดควรจะอยใกลกนเพอสรางความรสกใกลชดกน ในสงแวดลอมขนาดใหญเปนอาคารทควบคมสงแวดลอมสาหรบพช และ สตวจากปาดบชน (tropical rain forest )

5. Plain biomes ในพนทสวนแสดงนจะประกอยดวยสตวจากทงหญา 4 แหงของโลก คอ Africa, Euracia , North America, South America พนทสวนแสดงจะเปนแบบเปด เปนบรเวณกวางเปนพนททงหญาและใหผเทยวชมไดสมผสสงแวดลอมแทจรงของสตวกลมน ( Shea , 1985 ) การเลยนแบบและสรางภาพจาลองโซนในแบบสภาพภมอากาศ (Duplication and Simulation of Bioclimatic zone )

การวเคราะหพนทของสวนสตวจะมความสาคญ เนองจากจะเปนปจจยสาคญตอรปแบบ ( theme ) ทเราจะตองเลอกมาใชในพนท สวนประกอบยอยของภมอากาศ( micro –climate ) ของพนททเปนตวปจจยสาคญเชน ลกษณะพนท ความชน ดน พชพรรณ นาทอยทผวดนและใตดน ซงการเลอกวาจะสรางภาพจาลองในแบบสภาพภมอากาศใดตองขนกบสภาพพนทเดม ถาพนททจะสรางนนนนไมเหมาะกบ รปแบบภมอากาศทเราเลอกมาเปนตนแบบ ( bioclimatic zone ) เราจาเปนตองสรางสวนประกอบยอยของภมอากาศ ( micro- climate )ทจาเปนใหพอเปนตวสรางภาพใหกบถนทอยของสตวได

สภาพสวนประกอบยอยของภมอากาศ ( micro- climate ) ของพนทกอสรางจะเปนปจจยทสาคญในการกาหนดความเปนไปไดในการจาลองลกษณะภมอากาศทเราเลอกมาเปนตนแบบ

ระดบของการปรบสงกอสรางใหไดใกลเคยงกบลกษณะทเราเลอกมาใหไดมากนอยเพยงใดนน ขนกบเงนทนทเรามเพอใหงานทออกมามความสวยงามและเหมาะสมในงานดานการจดการดวย

104

ลกษณะทางกายภาพของ พนททางภมอากาศทเราจะทาในพนทสวนแสดงนนตองมการวเคราะหและเปรยบเทยบวาตรงกบความตองการของสวนแสดงและสตว หรอไม เนองจากตองดวาพนทสวนแสดงนนอยในโซนใดและพนทขางเคยงเปนสวนแสดงใดดวย สวนประกอบของภมอากาศทสาคญคอ อณหภม ฝน รวมทง ความชน ลมและชวงความยาวแสงแดด การแบงดวยวธงายๆ เชน เยน ชน รอน แหง เปนสงทไมเพยงพอ ตองดถงฤดกาล ชวงเวลาของกลางคนและกลางวนซงเปนสงทมความสาคญของลกษณะของโซน นาตองกาหนดใหชดเจนวาเปนฝน หมอก หรอ หมะ

แตละ bioclimatic zone จะตองมการวเคราะหถงสตวทจะเอามาแสดงเพอจะยนยนถงความหลากหลายตลอดทงสวนสตว ความแตกตางในเรองการดาเนนชวตของ ตามชนดของสตวนม สตวปก สตวเลอยคลาน ทอาศยอยในโซน เรองราวทนาสนใจหรอ sub 3theme ทสามารถนามาเปนขอมลทจะสอไปยงผเทยวชมได เชน การปรบตวทางลกษณะทางรางกายสตวเพอใหเหมาะสมกบพนท ( animal adaptation ) พฤตกรรมการกนอาหารของสตว ( feeding habit )

การเขยนลายเสนลงบนแผนทสวนสตวเพอแสดงจดทตงและขนาดพนทแบบคราวๆ เพอใชเปนแบบอางองในการออกแบบสวนแสดง จะมปจจยทเกยวเนองกบจานวนและความหลากหลายของ bioclimatic zone ทเลอกมาใช ลกษณะทางกายภาพของสวนสตวเอง ขอแนะนาเพมเตมสาหรบงานดงกลาวคอ - แยกลกษณะทางภมศาสตรทตางกนออกจากกนเชน ปาดบชน ตองแยกออกจากภเขา - เพองายตอการจดการ สวนแสดงทมลกษณะถนทอยแบบเดยวกนควรอยใกลกน - การออกแบบทจะสรางลกษณะแตพนทใหเกดความแตกตาง เพอใหผเทยวชมมโอกาสทจะเปรยบเทยบพน แตละแบบทในโลกทสวนสตวเลอกนามาจดจาลองใหด

105

บทท 6 การออกแบบภมทศนของสวนแสดงสตวเมอมองจากจดชม ( Landscape Architech of zoo exhibit form viewing point ) ขอในการพจารณาทวไปในการออกแบบ ( General Design Consideration ) ประเดนสาคญในการออกแบบสวนแสดงสตวคอการเตรยมลกษณะทางกายภาพทจะสอถงงานใหการศกษา งานดานการอนรกษ สอถงตวสตว และถนทอยของสตวไปถงผเทยวชม

จดมงหมายของการออกแบบเพอสงแวดลอมทดสาหรบสตว เพอใหเกดความพงพอใจและความสนกสนานแกผเทยวชม สวนแสดงสตวทมในสวนสตวทดมความเกยวเนองกบคน สตว พช โดยจะเปนสวนใหผเทยวชม - เกดความรสกทดตอตวสตว - เกดความเขาใจตอความสมพนธระหวางคน พช สตว - ใหการศกษาแกผเทยวชมถงแนวคดดานการอนรกษ และมสวนในการสรางความสนกแกผเทยวชม ( Robinson, 1985 ) ผออกแบบจะตองมความเขาใจใน

- คณลกษณะพนฐานของวตถแตละชนดทจะนามาใชในการออกแบบทประกอบไปดวย ขนาด รปราง สและพนผว

- วสดตางๆ นาเขามารวมกบหลกทางการออกแบบ (ความตดกนของส เกดสดสวน ความ

106

สมดล ความสมบรณ ) ซงความรพนฐานของทงสองสวนจะเปนตวชวยในการนาเอาทกองคประกอบมารวมกนอยางลงตว เพอใหสวนแสดงนเปนสงทนาจดจา สนกสนานและเกดการเรยนร สวนแสดงจะตองมการสรางภาพเพอสอขอความทมความหมาย ซงขอความทมความหมายนนประกอบดวย 2 สวนคอ 1.ขอความนนมเนอหาทใหความรแกผเทยวชม 2. การสอขอความนนเกดจากรปราง พนท เสน สและแสง ของวตถทมในสวนแสดง โดยใหทกองคประกอบมความสมพนธกน ตองใหความสมพนธโดยทง 2 สวนเกดความสอดคลองกน มสวนชวยเหลอซงกนและกน แตถาเกดความขดแยงกนผลทจะเกดขนคอความลมเหลวในการสอสาร

สวนแสดงในสวนสตวจะประสบความสาเรจ ควรจะตองมการออกแบบโดยมมมองขององครวม ( holistic ) สรางจดสนใจอยทความสมพนธระหวาง คน สตว พช ซงไมงายเลยทจะตองจดวางสวนตางๆ เหลานใหเกดภาพโดยรวมทลงตวและสรางความรใหเกดขน

การแปลความหมายสงทเหนในสวนแสดง ทกๆองคประกอบมาประกอบเปนภาพรวม มความสาคญมากกวาทจะมองทองคประกอบใดองคประกอบหนง แตอยางไรกตามการแปลความหมายกยงขนอยกบพนฐานความรของแตละบคคลดวย จดประสงคของสวนแสดงและเปาหมายของการศกษา จดประสงคจาเพาะของสวนแสดงจะผนแปรไปตาม 1.เปาหมายของสวนสตวแหงนนๆ 2.กลมผออกแบบมแนวคดสรปของกลมอยางไร 3.รปแบบของผเทยวชม

ความแตกตางในเรองของมมมองของผเทยวชมเมอชมสวนแสดงสตว ( การมองสวนแสดงสตวคอการเชอมโยงองคประกอบตางๆ ทมภายในสวนแสดง )

- ความแตกตางในเรองมมมองจะมความเชอมโยงกบสวนประกอบในสวนแสดง - เปาหมายและผใช - ตวขององคประกอบจะเปนผสรางความแตกตางในรปลกษณของสวนแสดง โดยสงทจะ

เกดขนอาจจะเปนไดตงแตการจาลองถนทอยจนถงภาพในลกษณะของรปธรรม จดประสงคของการออกแบบท The Robert J. Lafortune North American Living Museum เปนการออกแบบทไมไดตองการใหเปนสวนสตว แตจะออกแบบสวนแสดงสตวของสตวหลาย ชนดใหเปนเหมอนกบพพธภณฑธรรมชาตวทยา ( Natural History Muesum , natural history n.1 the scientific study of animals or plants, especially as concerned with observation rather than experiment and presented in popular form.) ซงเปนการนาเอาพชและสตวมาจดการในรปแบบของ

107

ลกษณะทางธรรมชาตจากพนทสวนตางๆของโลก ( geographic theme ) จะเปนการใชสตวมชวต เปนพนฐานของสวนแสดง แตจะไมใหความสาคญกบสตวมากกวาองคประกอบอนๆ โดยจะจด สวนแสดงใหสตวอยในโครงรางของธรรมชาตโดยรวมและทกๆ องคประกอบทางธรรมชาตจะม ความสาคญททดเทยมกน เพอทจะใหเกดภาพทสอใหเหนวาองคประกอบภายในสวนแสดงนน มความหมายตอสตวทอาศยอยเพยงใด นอกจากนนยงมการนาเสนอในเนอหาดานประวตศาสตร ในสวนของธรณวทยาและโบราณคด เพอทจะใหเกดความเขาใจถงสภาพในปจจบน รวมทงเปน ขอมลเพอใชทานายถงสงทอาจจะเกดขนไดในอนาคต( Zucconi, 1979 )

มการจดศนยเรยนรทางธรรมชาต โดยใหมหองเรยนรทตองการใหเดกสามารถเรยนรเรองชวตของสตว โดยการใชสตวมชวต เลอกชนดทนารกเดกสามารถเรยนรไดโดยไมมมความรสกหวาดกลว เพอใหเดกเหนในคณคาและใหความเคารพตอสตวทอยรวมโลกกบเรา สตวทมชวตจะมประโยชนมากตอการเปนอปกรณในเรองการสอนเรองอนรกษและธรรมชาต ( Naumer, 1968 )

ความจรงอนหนงททมออกแบบสวนแสดงสวนสตวทมกถกมองขามไปวา ประชาชนมาทสวนสตวเพอมาดสตวไมไดอยากมาดกรง ( ดรป 65 ) สวนแสดงทม theme ทดนนตองสามารถใหภาพทใกลเคยงกบถนทอยจรงและตองไมบดบงภาพของสตวทกาลงแสดงพฤตกรรมตางๆ การทาใหสตวลดความโดดเดนลงเปนสงทตองหลกเลยง ( Muller,1975 )

ดรป 65 Elephant ท San diego Wildlife Park วธการออกแบบสวนแสดงตองทาใหสตวทนามาจดแสดงมโดดเดน เปนจดสนใจ ซงการออกแบบตองใหความสนใจกบความจรงขอน

108

เมอเปรยบเทยบเหตผลของผเทยวชมทมาทสวนแสดงสวนอนๆของสวนสตวกบไปทสวนสตว

เดกจะไดขอสงเกตทนาสนใจ คอ การมาเทยวทสวนสตวนนเปนรปแบบหนงของความบนเทงของสงคมมนษย

ดรปท 66 Big cat Country ท St louis Zoo การออกแบบสวนแสดงสตวตองใหความสาคญกบความจรงทวาการเทยวสวนสตวเปนสถานท ททากจกรรมรวมกบคนในครอบครว เพอนหรอสมาชกคนอนในสงคม

ผเทยวชมประมาณ 70 เปอรเซนตบอกวาการเทยวสวนสตวนนไมไดมาเพอการชมสตว มเพยง 30 เปอรเซนตทบอกวามาเพอชมสตวหรอมาทสวนแสดงสตวบางแหง ถงแมวาสวนสตวเดกคอภาพทเปนบรเวณทพอและแมตองใชเวลารวมกบเดกๆ มถง 93 เปอรเซนตทมาทสวนสตวเดกเนองจากมกจกรรมทสวนสตวเดก ทเปนการแสดงถงความคาดหมายพเศษกบกจกรรมในสวนสตวเดก ( Normadia, 1983)

ถงแมวาจะมความหลากหลายขอคดเหน ในเรองแนวคดหลกในการพฒนาเปาหมายของสวนสตว รวมทงประเดนใดคอประเดนทเราตองใหความสาคญกอนและหลง แตมความเหนทเปนทยอมรบกนทวไปวา สวนสตวจะตองใหความสาคญกบเปาหมายงานดานการใหการศกษามากขน ถาเรามงประเดนททาในเรองของงานการอนรกษทรพยากรทมในโลก ในปจจบนสวนสตวตองนาเสนองานดานการอนรกษดวยวธการทมเหมาะสมไปสผเทยวชม ชองทางทสาคญคอการออกแบบสวนแสดงสตวทไมเพยงแคใหการศกษากบประชาชนเกยวกบสตวทมในโลกเทานน แตตองแสดงถงความสมพนธทสตวตางๆ ทมกบธรรมชาตและตวของมนษย ผเทยวชมควรออกจากสวนสตวดวย

109

ความรสกทใหความเคารพกบตวสตวมากขน เหนคณคาภายในตวสตว เหนวาควรใชทรพยากรทมในโลกอยางประหยด สวนแสดงสตวทแสดงถงชวตประจาวนของมนษยทมความเกยวเนองกบสตวปา ( cultural exhibit theme )เชน ชาวบานในจงหวดสรนทรกบชาง จะเปนผชวยสงขอมลการอนรกษทเขาใจไดงาย มองเหนคณคาและสามารถสรางอารมณรวมไดงาย

จดประสงคหลกทอยเบองหลงสวนแสดงคอ - การแสดงขอมลทมอยในหลากหลายหวขอ เชนถนทอย พฤตกรรม การปรบตว - การออกแบบสวนแสดงตองการทจะนาเสนอทจะใหสตวแสดงประสาทสมผส (การใชห ตา จมก ) พฤตกรรมทางสงคม - สวนแสดงทตองการสอความหมายในเรองของการววฒนาการ เชนท Copenhagen zoo ในหวขอ “ A tale of tell ” ซงเปนสวนแสดงสตวทมจดประสงคทด

ประชาชนมาทสวนสตวเพอเรยนรบางสงทพวกเขาไมมโอกาสทจะไดเรยนร การไดม โอกาสเดนเทยวกบผทสามารถถายขอมลตางๆใหเขาได ความเขาใจกจะเพมมากขน เปนการสรางความพงพอใจ กระตนความอยากรอยากเหนและเกดการเรยนรในเนอหาเหลาน

ผเทยวชมมาเทยวทสวนสตวสงทไดกลบออกไปไมใชเพยงความสนกสนาน การเขามาในสวนสตวเปนการเพมโอกาสทจะไดใกลชดกบกบสตวและพช เปนการสรางโอกาสทจะสรางแรงบนดาลใจเพอการเรยนร

ดรปท 67 Waterhole exhibit ท Brookfield zoo ผทเขามาในสวนสตวโดยเฉพาะกลมเดก ซงเหนไดชดเจนวาไมไดเขามาเพอการพกผอนและสนกสนานเทานน แตยงมาเพอการเรยนร มโอกาสไดใกลชดกบสตวและพช

110

การออกแบบสวนสตวตองทราบวาความสนใจของผเทยวชมนนมความแตกตางกนและหลากหลาย ในหลายๆครงผเทยวชมบางคนมไดมาเพอการศกษาและเรยนร ความสนใจในแตละครงนนอาจขนอยกบบคคลทเขารวมในการมาเทยวครงนน หรอขนอยกบสงทสตวแสดงใหเขาไดเหน

กระบวนการออกแบบทมการประสานและรวมมอ ( Collaborative Design Process ) กระบวนการออกแบบตองอาศยความรวมมอจากบคคลหลายสาขาอาชพ นกภม

สถาปตยถกนาเขามาในการสรางสรรคและพฒนาสวนแสดงในสวนสตว ซงเปนหนงในผทเกยวของ ผทเกยวของในกระบวนการออกแบบนจะประกอบดวย สถาปนก วศวกร นกใหการศกษา นกธรรมชาตวทยา นกบรหาร หวหนาผเลยงสตว นกพฤษศาสตร ผเลยงสตว สตวแพทย และสมาชกของสวนสตว ใหบคคลเหลานมาเปนผรวมงาน ( Participant ) รวมทงมประธานในการประชมรวม ซงในคณะกรรมการทางานนตองเขาใจในงานของตวเอง ชวยเหลอ เกอหนนซงกนและกนเพอใหการออกแบบสรางสวนแสดงสาเรจสมบรณ เออประโยชนตอผใชงานทกฝาย เนองจากเปนงานทนาเอาความรจากหลายๆสาขาวชามารวมกนเพอบรรลจดประสงคหลกของสวนสตว

ผมชอบผเลยงสตว ไปจนถงวศวกรผทสามารถนาขอมลในเนอหาทางกายภาพและเคมมา ดดแปลงใชใหการออกแบบสวนแสดงสตว ใหปรากฏเปนรปเปนรางโดยไดประโยชนจากขอมลทม ผเลยงสตวจะสามารถเลยงดสตวไดดและถกตองมากขน หากไดขอมลในสวนของระบบนเวศและพฤตกรรมของสตวจากนกชววทยา มาใชในการปรบสภาพกรงเลยงใหเหมาะสมมากยงขน และจะเปนความสาเรจทดยงถาเราสามารถทจะเตรยมสภาพตามธรรมชาตใหกบสตวทกตวทเรารบผดชอบดแลอย ( Tolson, 1985 )

การออกแบบเปนขนตอนพนฐานและสาคญตอการกระบวนการพฒนางานทงหมดใหสาเรจสมบรณ ในขบวนการพฒนาจากความรสกขนไปเปนแนวคด จนถงแบบงานกอสรางทพรอมนาไปสรางได เปนขบวนการแปลความคดของผรวมงานแตละคน ใหอยภายใตความเหนทเปนขอตกลงของสมาชกภายในกลม โดยเปนกลมคนทมความเขาใจในเรองธรรมชาต กายภาพ วฒนธรรมและขอมลดานพฤตกรรม ทจะนามาใชในการสรางสวนแสดงในสวนสตว การออกแบบเปนขบวนการทจะรวบรวม คดแยกและสรปความคดทหลากหลายหรอบางสวนทเปนทฤษฏ หลกการและขนตอนเพอใหเกดจดรวมทสมานฉนท

นกภมสถาปตยมกจะเปนผออกแบบสวนแสดงสตวทอยกลางแจง และเปนผแปลงขอความทเปนความคดและเปาหมายไปสภาพทมมตทงสามสวน (กวาง - ยาว - สง ) โดยจะเปนผเลอกและจดวางวสดทางธรรมชาต เชน หน ดน นาและพช ความสาเรจในการแปลงเปาหมายและความคดตองการออกแบบทเปนการรวมเอาสวนตางๆ ในกระบวนการพฒนาซงมงไปทการสอสารขอมลไป

111

ยงผเทยวชม การออกแบบไมไดเปนผลตภณฑเชงเดยว แตเปนกระบวนการทตองรบผดชอบทจะรวมเอาเนอหาและคาอธบายของสวนแสดง ทสอดคลองกบธรรมชาตของขาวสารและปรชญาของมนษย

- เราเขาใจในขอมลทเรามมากนอยเพยงใด - ขอมลสวนใดทเราละเลยไปหรอไม - เราจะมการเชอมประสานระหวางสวนเนอหาทมทงหมดและคาอธบายประกอบแลว - เราไดมการตรวจสอบแลวหรอยงวาสวนแสดงสตวนนสอดคลองกบเปาหมายการทางาน

ของสวนสตวหรอยงและเชอมสวนตางของสวนแสดงเชน สวนทสตวอย สวนของบรเวณบรการประชาชน สวนใหการศกษาอยางเหมาะสมและลงตว

- เราไดมการจดวางองคประกอบตางๆ ทสอไปยงผเทยวชมใหเกดภาพทชดเจน นาสนใจ สวนบรการผเทยวชม การแปลวสดไปชวยเสรมเปาหมาย พวกเราตองมการปรบปรงสงกระตนจากสงแวดลอมเทาทจะทาได เพอแสดงใหไดขอมลทชดเจน ทนาสนใจไปสประชาชนโดยมความหวงทจะใหเกดการบนทกเกดความกระตอรอรนในการอนรกษ การผสมผสานวธการทางสถาปตยกรรมในการออกแบบสวนสตว ( An Integrated Approach to Zoological parkitecture ) - อทธพลของแนวคดของคณ Hagenbeck ทใชในการออกแบบสวนแสดง ทไดมสวนทนาเสนอสงใหมใหเกดขนทแตกตางจากสวนแสดงทมอยเดม - มผออกแบบบางคนทมความเชอวาหนเทยมไมไดมความสวยงามไดทดเทยมกบหนธรรมชาตและบางครงหนเทยมกไมเขากบลกษณะถนทอยตามธรรมชาต - ลกษณะทางกายภาพของสวนแสดงทออกมาจะแสดงถงทศนคตของผออกแบบ ทจะแสดงออกมาในเรองของการจดวางและการตกแตง ( seting and furnishing ) สวนแสดงสตว ซงแสดงออกมาในหลายรปแบบ ของนามธรรม รปธรรม สถาปตยกรรม - ในหลายๆสวนแสดงจะเปนตวแทนของวธการออกแบบทไมสามารถสอสารเรองราวของสตวชนดนนได เนองจากลกษณะเฉพาะทางกายภาพทเปนจดสาคญของถนทอยเดมของสตวชนดนนๆ ไมไดนามาใชเปนแนวคดในการออกแบบตงแตเรมตน - พนทสาหรบสตวสวนแสดงสตวในพนทของสวนสตวโดยทวไปจะนอย การเพมองคประกอบอนๆทจะเขามาชวยเสรมเพอใหไดภาพทดขนเชน นาลกษณะและสวนสาคญทแสดงถงถนทอย ขนาดและบรรยากาศของถนทอยตามธรรมชาต

บทบาท ความสาคญ และการออกแบบสวนแสดงทมลกษณะเปนสงกอสรางหรอตวอาคารในสวนสตวมแนวคด 2 ขอทตองพจารณาคอ ขอพจารณาอนแรกคอ สวนแสดงสตวทเปนลกษณะตวอาคาร( animal house ) ทจะเปนการแสดงแบบจาลองสงแวดลอมโดยรวมทมทงหมดเขาไปอยใน

112

ตวอาคาร และตวอาคารนนวางอยบนพนททมการตกแตงพนทในรปแบบของสวนสาธารณะ ( Park setting )

ดรปท 68 Feline Building ท Toledo zoo

วธการทางสถาปตยกรรมทนามาใชในการออกแบบสวนแสดงกบตวอาคารสวน

แสดงสตว ( animal house ) การจดวางทใชตนไมเปนสวนเสรมแตงทตวอาคาร

มากเปนพเศษเพอชวยเปนสวนเตมเตมกบตวอาคาร

วธการท 2 ทใหความสาคญกบการออกแบบและสรางสวนแสดงทงในพนทภายในสวนแสดง และพนทคอกกกทจาลองเอาลกษณะของถนทอยของสตวชนดนนๆ โดยเลอกใชวสดทเปนธรรมชาต สวนตวอาคารจะถกพจารณาความสาคญใหเปนลาดบท 2 และพยายามทจะหาวธทจะปดบงใหเหนโครงสรางใหนอยทสด รปท 69 Elephant exhibit, สวนสตวนอรทแคโรไลนา เปนวธการผสมผสานเพอลดการมองเหนสงปลกสรางตางๆ ทมในสวนแสดงสตว ดวยการใชวสดธรรมชาต นวตกรรมในการออกแบบเรองการเดนทางและเสนทางเดนภายในสวนสตว ( แนวคดทางสถาปตยกรรมคอลดการเหนโครงสรางทมใน

113

สวนแสดงใหมากทสดและ การใชพช หน ดนเปนสวนประกอบสาคญของสงแวดลอมภายในสวนแสดงสตว )

เนองดวยลกษณะทางธรรมชาตทนามาใชในสวนสตวมหลายรปแบบ ดงนนสงแวดลอมทมในสวนแสดงสตวตองเปนทพงพอใจของสตว ผเทยวชม ผเลยงสตว การออกแบบสวนแสดงตองการกระบวนการทใชการพจารณาทละเอยด ไมควรใชการรวบลดหรอมองปญหาไมรอบดาน มองอะไรกงายไปหมด อะไรกไดไปเสยหมด การออกแบบดวยสาขาอาชพใดอาชพหนงเชนวศวกร หรอนกภมสถาปตย ทจะมความถนดในสาขาของตนเองเพยงอยางเดยว จะทาใหสงทออกมาไมไดสนองตอบความตองการทรอบดาน เราตองการความเขาใจ เราตองการความรวมมอทลงตว มสวนแสดงทใชประโยชนได มการจดการดานการสขาภบาลทมประสทธภาพ มการสรางสภาพแวดลอมทมนาสนใจ เปนทชนชอบและชวยในเรองงานใหการศกษาดวย - การออกแบบสวนสตวทดจะใชวธการหลายวธ เพอทจะใชในการจดวางและใชในงานกอสราง โดยตองมองในเรองขอเทจจรงทวาสวนสตวจะตองใชเวลาในการพฒนาและปรบปรงในสภาพสงแวดลอมทางกายภาพ ใชเวลาในการปรบปรงชนดและจานวนสตวทมในสวนสตว ใชเวลาในการปรบปรงเรองการจดการ - ดงนนการออกแบบควรจะอยบนพนฐานของความรวมมอ โดยตองมการปรบเปลยนการตามความเปลยนแปลงทเกดขน - การออกแบบทางสถาปตยกรรมและการพฒนาพนทความจะมความยดหยนไปตามแผนงาน สถานท ความสามารถในการจดการและไมควรไปกาหนดใหไปอยในความคดของผออกแบบคนหนงคนใด

การออกแบบสงกอสรางในสวนสตวมกจะเกดเหตการณ ในสงสาคญกลบไมใหความสาคญ แตกลบไปใหความสาคญในสงทไมควรใหความสาคญ เชน - ใหความสาคญกบสถาปตยกรรมและการตกแตงสวนดานนอกสวนแสดงมากกวาใหความสาคญการตกแตงภายในสวนแสดง - การใชโครงสรางทางสถาปตยกรรมรวมสมย (contemporary architecture ) ทมโครงสรางใน ลกษณะทสรางอารมณตนเตน และกนพนทเขาไปพนทสเขยวทจะใชปลกตนไม - การในโครงสรางสถาปตยกรรมแบบสมยใหม (modern architecture ) และสรางความกลมกลนโดยการใชพชทมราคาแพงเขามาประกอบ - การจดสวนในพนทอยนอกสวนแสดงทมรปแบบในลกษณะเปนสวนทจดสาหรบตวอาคาร ซงไมเหมาะสมกบพนทแบบสวนแสดงสตว หรอการใชองคประกอบหรอเครองตางๆ ทไมไดตอบสนองความตองการทถกตองและเหมาะสมตอสตวหรอผเทยวชม

114

- การใชคณลกษณะของตวอาคารหรอสงกอสรางทมรปราง สหรอองคประกอบบางสวนทบดบงคณลกษณะทถกตองและเหมาะสมของสวนแสดงนนๆ - องคประกอบในสวนแสดงทสรางขนเพอเปนตวแทน เชนแสงทผานพนคอนกรตทเปนตวแทนของพนปาทโลงเตยน หรอ การใชรปทรงขององคประกอบในสวนแสดงเปนแบบ free form ( เชนสระนา อาณาเขตของสวนแสดงสตว ) ทเปนรปทรงแบบทพบตามธรรมชาต แตจากทง 2 ตวอยางนอารมณทเกดขนไมสามารถใชจาลองไดกบสภาพทเกดขนในถนทอยของสตวได - สวนแสดงทไมสามารถสอสารในเรองของงานใหการศกษา งานดานการอนรกษ และความบนเทงได การตอบสนองความตองการของผเทยวชม ( People Considerations ) การออกแบบสวนแสดงสตวตองใหความสาคญกบกบพฤตกรรมของผเทยวชม โดยมประเดนทตองสรางความเขาใจเปนเบองตนเชน - ตองมความเขาใจวาลกษณะของสงแวดลอมทดงดดความสนใจและชวยใหผเทยวชมสามารถสรป รวบรวมองคประกอบทมทงหมดในสวนแสดงวาจะเกดภาพในลกษณะเชนใดขน

- วธการออกแบบสวนแสดงควรจะเรมทรปแบบทมการตอบสนองหรอมเปาหมายทางดานอารมณ กอนทจะเลอกและจดการสวนประกอบสวนแสดง

- สวนแสดสตวตองมการออกแบบเพอใหใชประโยชนตามความตองการในดานตาง ๆ(range of function ) เพอทจะตอบสนองความตองการของผเทยวชมได

ดรปท 70 Small Mammal National Zoo , Washington DC. การออกแบบสวนแสดงการออกแบบสวนแสดงสตวตองใหความสาคญกบพฤตกรรมของผเทยวชม โดยพจารณาผเทยวชมจะไดเหนสมผสอะไร การจดการสงแวดลอมทจะทาใหเกดแรงจงใจอยางไรทจะทาใหเกดความตนเตน สรางความพงพอใจใหกบผเทยวชมทเขาสวนสตว ทมาดวยความคาดหวงและความตองการ

115

- สวนแสดงในสวนสตวทดจะตองมการนาเสนอแนวคดใหกบประชาชน - ตองมสวนทใหบรการตอประชาชน - ตองสรางความสนกสนาน - มรปแบบทไมเปนทางการ - มสวนใหการศกษา - เปนทรองรบกบผเทยวชมทกกลมอาย - สรางความรสกดเชงบวกกบองคกรและตวสตว - เตรยมสงทนาสนใจและรปแบบใหมในการชมสตวและพช - ใหผเทยวชมไดมองเหนสตวโดยทไมมการเบยงเบนความสนใจ ใหสตวเปนสงทโดดเดน ทสดในสวนแสดง - มความปลอดภยใหกบผเทยวชม - ตองสรางบรรยากาศเหมอนกบวาสตว พช มชวตอยในปา ( Robinson, 1985 )

การสรางความนาสนใจใหเกดกบผเทยวชม มความจาเปนทจะตองทาใหเกดขนเพอความชดเจนในการสอสารของหวขอของงานใหการศกษา ผเทยวชมจะตองถกนาเขาสสวนแสดงดวยวธการเขามาทถกสรางใหเกดความคาดหวง เชนในการเทยวชมสวนสตวในเวลากลางคนทมบรรยากาศของความมดทมความลกลบ ตนเตน หรอการเทยวชมสวนสตวในเวลากลางวน ทใหความสาคญกบลาดบการชม ใหดวากอนทจะเขามาทสวนแสดงนไดชมสวนแสดงใดมากอน สามารถเชอมโยงเนอหากนไดหรอไม

ความประทบใจเมอเรมตนในการชมสวนแสดงจะเปนสวนทมความสาคญมาก เพราะจะเปนสวนทมอทธพลตอการเทยวชมในลาดบถดๆมา สงทเหนเปนลาดบแรก จะเปนภาพทมความซบซอน ตอมาผเทยวชมจะกวาดสายตาใหกวางทสดกอนภายในเวลาทสนทสด เพอทจะกาหนดทศทางและพรอมทจะชมภาพอนๆทอยขางหนาตอไป ดงนนความสนใจของผเทยวชมตองอยในระดบทนาพงพอใจในชวงการชมครงแรก ถาผเทยวชมเหนสตวทปวยหรอมความพการ ผเทยวชมกจะเกดความไมพงพอใจเกดขน ( Hutchins , Hancocks, and Crockett, 1984 )

ผเทยวชมจะมแนวโนมทจะใชเวลาสนๆ ในการชมสวนแสดงแตละแหง โดยมความคดวานาจะเดนไปขางหนาอาจจะพบอะไรทหนาสนใจทอยขางหนากได ซงลกษณะของสวนสตวทมความหลากหลายของสตวจะเปนตวกระตนพฤตกรรมของผเทยวชมในลกษณะดงกลาว ดงนนงานทสาคญสวนหนงของการออกแบบสวนสตวทไมเพยงแตดงดดความสนใจของผเทยวชมเทานน แตตองใหผเทยวชมใชเวลามากขนในแตละสวนแสดงดวย

การจดวางองคประกอบ การสรางอารมณและการนาเสนอเมอเขาสสวนแสดง ควรจะสรางอารมณใหกบผด เชน ความกลวทสามารถกระตนไดอยางรวดเรวใหเกดความตนเตนซงเปนรปแบบท

116

มอทธพลททรงพลง แตไมควรเปนอทธพลเชงลบ แตถาใชไดอยางเหมาะสมกจะเกดความตนเตนเหมอนกบรถไฟเหาะตลงกา ( ทมความสนกตนเตนและความปลอดภย ) ทจะทาใหเกดความประทบใจ เกดความทรงจาขนทนทเมอไดพบเหน ภาพทจะใชเชนผเทยวชมไดเขาไปใกลและเหนสตวทมอนตรายอยางใกลชด เชนสตวกนเนอขนาดใหญ สตวกนพชทมขนาดใหญ สตวทมพษ สวนแสดงทจดใหผเทยวชมอยในตาแหนงทเหนสตวกนเนอ หรอเหนเหยอทเปนสตวมชวต มการจดมมทนาเสนอเปนภาพเคลอนไหวจากโทรทศน เปนกลไกทใหผเทยวชมเหนความรสกทเหยอมการหนหรอดนรมทจะมชวตอยตอไป หรอเหนความสามารถของผลาทตองมทตองแสดงออกมาเพอหาอาหารเลยงชวต ซงเมอผเทยวชมไดมโอกาสชมในสงทแปลกใหมจะเปนการสรางจดสนใจใหกบผเทยวชม

สตวควรปรากฏตอสายตอผเทยวชมในสภาพทไมถกบงคบและผเทยวชมตองไดรบการดแลอยางเตมท มใหไดรบอนตรายทเกดจากตวสตวในสวนสตว เพอใหผเทยวชมเกดความรสกวาสงทเหน เชน สตวกนเนอขนาดใหญไมสามารถออกมาทาอนตรายได ( Coe,1985 )

ระดบของความไมแนนอน ระดบของความนาสงสย ( Uncertainty )จะมผลตอภาพทผเทยวชมเหน ผเทยวชมจะลดพนทในการมองลง ในบรเวณหรอพนททมระดบความไมแนนอนหรอความนาสงสยสง เพอใหผเทยวชมเหนสวนแสดงเปนลาดบของสงแวดลอม การใชสทกลมกลนกน พนผว รปแบบและขนาดจะชวยใหผเทยวชมสามารถประมวลภาพของสวนแสดงหนงๆ ทประกอบดวยสวนประกอบตางๆ ไดงายและเรวขน ( การไปชมสตวเลอยคลานขนาดเลก เชนง เพอใหเหนตวสตวไดงายขนผออกแบบจะตองใชกรงขนาดเลก การตกแตงกรงใชวสดทเหมาะสม เชนทอนไมขนาดเลก พชขนาดเลกในการตกแตงกรง ) - ขอควรระวงในการออกแบบคอ การเกดภาพทเกดความขดแยงของขอมลดานการศกษากบฉากของสวนแสดง ( เชน การตกแตงสวนแสดงดวยตะบองเพชรซงจะสอถงพนทแบบทะเลทราย แตนาสตวในปาดบชนเขาไปจดแสดง ) - เปนเรองทยากทจะนาเสนอเรองราวจากสวนแสดง ทมรปรางสเหลยมเหมอนหองนา - ความสอดคลองเนอหาทจะสอทงหมดในสวนสตวจะทาไดยาก เนองจากมรปแบบของปาย หรอสอความหมายหลากหลายๆ รปแบบทไดมการกอสรางในชวงหลายๆปทผานมา - ปายหรอรปแบบการสอเนอหาในรปแบบอนๆ เปนสงทมความจาเปนสาหรบการสอสารทประสบความสาเรจและเทคนคทเลาเรองราวตองมความหลากหลายใหเหมาะสมกบเนอหา ในอดตชนดสตวทมลกษณะสขนกลมกลนกบสงแวดลอมทสตวอย จะถกนามาจดแสดงในสวนจดแสดงทมฉากหลงฉดฉาด หรอมสพนสเดยวทตดกบสของตวสตวเพอใหผเทยวชมมองเหนตวสตวไดอยางชดเจน แนวคดนคอ ตองการใหสตวทกตวปรากฏตวอยในสวนแสดงสตวตลอดเวลา แตแนวคดนผเทยวชมจะไมมโอกาสสมผสถงความสามารถในสตวบางชนด ทสามารถอาพราง

117

ตวเองใหกลมกลนกบสงแวดลอมไดและไมไดสมผสความซบซอน หลากหลายของธรรมชาต รวมทงความสนกสนานทจะพงม เนองจากการคนหาตวสตวทมในสวนแสดง ( Bacon and Hallet,1981) อกวธหนงทจะปรบปรงและยดเวลาทผเทยวชมจะใชเวลาในการชมสตวนานขน โดยผานการสงเกตโดยตรง

ดรปท 71 Children’ s Zoo / Education center ท Washington Park Zoo การอยรวมกบสตว โดยผานการสมผสอนๆจะเพมเวลา เกดความประทบใจและทาใหผเทยวชมเกดความสนกสนาน

ผเทยวชมจะใชการสมผสโดยวธการอนๆ เพอทจะทราบรายละเอยดของสตวชนดนนๆ มากขน การสรางสวนแสดงทผเทยวชมมสวนรวมและสามารถสมผสได ( participatory and hand on exhibit ) การมสวนรวมของผเทยวชมทจะทาใหเกดการเปรยบเทยบ ทจะสามารถแยกแยะความแตกตางได( comparative identification )ซงสามารถใชประโยชน ในการนาสอสารขอมลดานการอนรกษและวฒนธรรม

เปนหนาทของผออกแบบทจะตองนาผเทยวชมใหมสวนรวมกบสวนแสดง ทจะทาใหเกดความปฏสมพนธในระดบสง ผเทยวชมเมอไดสมผสกบการแสดงออกของสตวในสวนแสดงในหลากหลายลกษณะ เชน การไดยนเสยง เหนการเคลอนไหวในรปแบบตางๆ รบกลนทไมพงประสงค สงเหลานจะเปนตวเสรมกบภาพทเขาไดเหน ใหเพมอรรถรสมากยงขน ทาใหภาพทไดรบมอารมณและความรสก เปาหมายทางการศกษาของผออกแบบคอ การทาใหเกดปฏกรยาตอบกลบทสรางความร สตปญญาจากการสมผสจากภาพททาใหเกดอารมณ และมองคประกอบจากประสาทสมผสดานอนๆ นอกจากการเหน ซงเปนสงทจะทาใหผเทยวชมไดเกดการเรยนรมากขน

ขอสรปของผเทยวชมเมอเขามาเทยวในสวนสตวนน จะเกดขนจากการสงเกตทไดเหนความแตกตางระหวางสตวหลายชนด ทอาศยสวนแสดงสตวทสามารถจาลองถนทอยของสตวชนดตางๆ

118

นนได รวมทงสวนแสดงเออใหสตวสามารถแสดงพฤตกรรมพนฐานไดเปนอยางด เมอผเทยวชมเหนภาพทนาประทบใจทมความแตกตางกนของภาพเหลาน ผเทยวชมกจะเกดความเขาใจในเรองของเรองราวในหลายๆ แงมมของสตวชนดนนๆและความสมพนธในระบบนเวศ ซงจะเปนสวนสาคญทจะสามารถสองานดานการอนรกษไดชดเจนยงขน ( Muller,1975) การพจารณาจากความตองการของสตว ( Animal Consideration )

สขภาพและสวสดภาพของสตวทอยในกรงเลยง เปนสงทมความสาคญสงสดทจะตองถอเปนปจจยทสาคญของในการออกแบบ ดงนนทมงานผออกแบบตองประกอบไปดวยผมประสบการณ ทมความรและความสามารถ เชนผเลยงสตว สตวแพทยทรบผดชอบดแลสตวชนดนนมานานและมขบวนเกบขอมลทเปนระบบ ซงเปนความตองการสาหรบทกๆ สวนแสดงทจะสรางขนใหมหรอทาการปรบปรง เพอใหไดสวนแสดงทมความบกพรองนอยทสด

เปนเรองทยากทจะเขยนถงกฏในการเลยงดนกทกชนดทอยในสภาพกรงเลยง โดยเฉพาะทอยในสวนสตว เนองจากความแตกตางในดานความตองการทจะดแลสตวหลายๆชนด เรามกฏเพยงไมกขอทสามารถใชไดกบทกกรณโดยทไมมขอยกเวน ความคาดหวงจากสาธารณะทมกจะมความเหนทขดแยงกบกบผเลยง ทตองการจะมงการทางานไปทงานดานการอนรกษ นอกจากนนความจรงคอสวนสตวหลายๆแหงทมขอผดพลาดเกดขน สงทเกดขนถอวาเปนสงใหม ใหถอวาสงนนเปนขอเตอนใจ..

มการตพมพขอมลทกลาวถงสงแวดลอมทจาเพาะและทเหมาะสมสาหรบสวนแสดงสตวในหลายชนด โดยเฉพาะขอมลในสวนของงานดานภมสถาปตย ในขบวนการการออกแบบซงตองประกอบดวยผเชยวชาญในหลายสาขาอาชพเขามารวมเพอใหขอมล สรปขอมลและตรวจสอบแบบงานกอสรางใหไดแบบสาหรบใชในงานกอสราง เพอใหไดสวนแสดงทมสภาพเหมาะสมกบสตวชนดนนๆ ทกลาวมาทงหมดเปนความรบผดชอบรวมกนของทมงานทงหมด ไมใชของผหนงผใด เพราะไมมการออกแบบใดทสมบรณแบบ แตควรใหมความผดพลาดนอยทสด เนองจากการออกแบบมปจจยทเปนขอจากดททาใหความตองการของหลายฝายไมสามารถบรรลตามความตองการได

สวนแสดงตวบเวอรทด นนจะตองมสงรบกวนนอยทสด เพอใหคทจะผสมพนธไดมโอกาสแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต ดงนนในเรองของความปลอดภย สวนของสระนาและคอกกกทไมถกรบกวน จะตองมการจดหาไมสดใหทกวน ( Friedman, 1987 )

การสรางความนาสนใจกบสตวและสวนแสดงสตวแตละชนดใหเกดกบผเทยวชม เปนเรองทมความสาคญทเราจะตองพจารณา โดยองคประกอบทมผลตอความนาสนใจของสวนแสดงเชน ตาแหนงของสวนแสดงในสวนสตว ลกษณะของพนทและความเหมาะสมถงเรองราวใหการศกษา สตวทนารก สตวทดสงางามจะเปนสตวทไดรบความสนใจ แตสตวทดแลวไมสวยงาม (ในความรสก

119

ของคน ) แตเปนทนยมทจะจดแสดงเหลานเชน หนทอยในสวนแสดงทอยภายในทอระบายนาท Emmen และ Insect world ท Cincinnati เปนตวอยางทนาเสนอผเทยวชมในรปแบบของความไมนาด ผเทยวชมมกจะมจดเรมตนปฏกรยาในทางทไมพงพอใจกบสตวทมลกษณะไมนาด แตสวนแสดงจะตองพยายามบอกใหผเทยวชมไดเหนจดทนาสนใจ และทาใหเหนคณคาของสตวชนดนนดวยการอธบายสงทไมนาดนน เกดจากการปรบตวเขากบสงแวดลอมทสตวชนดนนอาศยอย สวนแสดงทเปนทชนชอบของผเทยวชม มองคประกอบหลายอยางทสามารถตอบสนองกบผเทยวชมหลายกลม มความเหมาะสมกบสตวทอาศยอยในสวนแสดงนน ซงสงทเกดขนทงหมดนนมาจากขบวนการการออกแบบ การปรบปรงพฒนาของสวนสตวในทกสวนงาน และความตอเนองในเรองของการจดการของเจาหนาททงหมดทตองทาทกวน

ดรป 72 อฐโหนกเดยว ท Toledo Zoo นกฟลามงโกท Brokfield Zoo หมขาวขวโลกท Milwaukee country zoo ความสาเรจของสวนแสดงสตวนนเกดจากองคประกอบหลายประการ ทจะตอบสนองความตองการของผเทยวชม แตความสาเรจทเปนจดสาคญแลวเพอสตวทอยในกรงเลยง นนหมายถงตองเรมตนทการใหความสาคญกบการออกแบบ การพฒนาและการจดการทถกตองเหมาะสม

120

สวนแสดงทดนนคอ สวนแสดงทเปดโอกาสใหใหสตวแสดงพฤตกรรมการสบพนธเปนปกต ปลอดภยสาหรบผเลยงสตว สตวอยในสงแวดลอมทเปนสภาพทเหมาะสมคลายกบสงแวดลอมทแทจรง รวมทงทความเครยดทเปนธรรมชาตของชวต การทยกเอาความเครยดออกไปโดยการทาใหชวตงายดาย ปลอดภยไปเสยหมดจะทาใหสตวสรางความเครยดทไมเปนธรรมชาตขน สตวจะแสดงอาการทแสดงถงความผดปกตทางพฤตกรรม ขอดของการใหสตวอยรวมกนหลายชนดทจะทาใหเกดปฏสมพนธ ทจะทาใหเกดความเครยดทเปนธรรมชาต เชนตวอนๆ เขากาลงทาอะไรอย การใหโอกาสทสตวจะไดเลยงลกออน เปนการเปดโอกาสใหสตวไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต ซงสภาพโดยทวไปในสวนแสดงตองความปลอดภยสาหรบสตวและผเลยงสตว ( Robinson,1985 ) การออกแบบสวนแสดงสตว

ในปจจบน การออกแบบสวนแสดงอยในชวงการพฒนา ซงจะมรปแบบหลายรปแบบเชน - การจดแสดงสตวทมการสอแนวคดชดเจน( thematic display ) - การจาลองใหใกลเคยงถนทอยเดม ( replication of the animal’s natural habitat ) - สวนแสดงทมสตวหลายชนดอยรวมกน ( mix species exhibit) - รปแบบตามระบบนเวศวทยา ( ecological theme ) - การจดการตามลกษณะพฤตกรรมของสตว ( behavioral engineering )

ยงไมมขอสรปวาถงรปแบบทดทสด( เปนธรรมชาตหรอเปนแบบนามธรรม ) ปะการงเทยมท Shedd Aquarium หรอปาดบชนจาลองท Tropical world ท Brookfield zoo ดแลววาไมมความแตกตางในเรองของการแสดงพฤตกรรมของสตว แตมความแตกตางในเรองของปฏกรยาของผเทยวชม การจะจาลองสงแวดลอมตามธรรมชาตภายในสวนแสดงจะทาในรปแบบใด ขนอยกบชนดของสตว เปาหมายดานงานใหการศกษา งบประมาณ พนทและความคดสรางสรรคของทมงาน

ในชวงเวลา 10 ปทผานมาการออกแบบสวนแสดงสตวสวนใหญ จะมการเปลยนแปลงไปในทศทางทจะปรบปรงคณภาพของชวตสตว สงทเปนตวขบเคลอนความเปลยนแปลงเกดจากปรชญา ทผทเขามาจดการสวนสตวรวาสตวในกรงเลยงไมไดตองการเพยงอาหาร นาและหองเปลาๆ เพอการมชวตอยเทานน การออกแบบคอ การสรางถนทอยทเปนปาและสามารถควบคมสงแวดลอมได ( Tolson,1985 )

สภาพแวดลอมในพนททจะสรางสวนแสดง เปนสวนสาคญตอสภาพแวดลอมทจะจดในสวนแสดงในสวนของพชพรรณ นา ลกษณะภมประเทศ การวางตาแหนงและทศทาง

ลกษณะของปา northeast Asia template forest จะมความใกลเคยงกบ Wooden Pittsburgh hill ทอยรอบสวนสาธารณะ การใหคาแนะนาทเปนรปภาพทอธบายความเหมอนและความแตกตางระหวางสองพนท เชนชนดของตนไมทแตกตางจากตนไมทอยในเขต Asia เชน สน เมเปล birch โอค จปเตอร ( Coe,1984 )

121

ชนดของพชพนธ ทศทางและ ตาแหนงจะเปนสวนทสาคญในการเลอกพนทสรางและมผลตอลกษณะของสวนแสดงหมแพนดาท Louisvill zoo ซงเปนพนททมความชนเพยงเลกนอย พนทประกอบดวย ตน white oak และ scarlet oak เนนเขาจะชวยบงแสงแดดในชวงบาย มตนไมทชวยกนลมหนาวทพดเขามาทางทศตะวนตกเฉยงเหนอในชวงฤดหนาว ( Poglayen-Neuwall, 1974 ) คลายคลงกบตาแหนงของสวนแสดงนกนา ( The waterfowl exhibit ) ครอบคลมพนทสวนหนงของ the temperate deciduous forest zone และเปนพนททมปาไมแบบเบญจพรรณ เชน buch, elm, locust , bird และสน ( Coe , 1980 )

พนทของสวนสตวเปน พนททเปนธรรมชาต สงปลกสรางทเกดขนในสวนสตวเชน เชน อาคาร ถนน รว สะพาน สายไฟและปายตางๆ ความโดดเดนของวตถเหลานจะขดแยงกบบรรยากาศของสวนแสดง ผลกระทบจากสงทมองเหนเหลานควรลดลงดวยการใชการออกแบบและจดวาง เชน คอกกกของแรดทสวนสตว Pittsburg Zoo จะซอนสวนทเปนตวอาคารไวหลงเนน ในสวนของคอกกก รว ควรจะตองซอนจากสายตาของผเทยวชม ถาสงเหลานจะเปนสวนทรบกวนภาพของความเปนปาของสวนแสดงสตว ( Coe, 1984 )

ฉากหลงของสวนแสดงชะนจะเปนตวอยางทจะทาใหเกดการพดคยในเรองการจดการสวนแสดงสตว โดยสวนแสดงนจะใชมคอนกรตเปนวสดหลก คอนกรตเมอนาใชเปนวสดทาผนงจะเปนวสดทลง ชะนปนไมไดเนองจากเปนพนผวทเรยบ ไมมทจบ รวมทงคอนกรตทตงในแนวดงจะมความสงและชน ยงใชเปนสวนของกาแพงสาหรบพนทของสวนแสดงดานในและคอกกก

ดงนนโจทยขอหนงทเกดขนคอคอนกรตเหมาะสมกบการสรางสวนแสดงน เพอตอบแนวคดการจาลองถนทอยตามธรรมชาตหรอไม ซงเปนงานทไมงายเลยในการนาไปปฏบต โดยใชตวอยางจากสวนแสดงชะนทใชปนปนเปนสวนประกอบ ภาพทปรากฏเปนการสอสารทไมถกตองไปยงผเทยวชม สงทพบเหนในเอกสารทจะเลอกวสดปนปนเขาเปนวสดในงานกอสรางคอ การเขยนวาการใชเทคนคปนปนนเพอใหเกดความนาประทบใจ ( impression ) ถาใชคาวา impression และนาคอนกรตมาเปนวสด จงเปนการสรางปาคอนกรตเปนสงทไมเหมาะสมสาหรบมมมอง และไมเหมาะสมสาหรบการเปนสวนทกนสตวออกและเปนตวแบงอาณาเขตระหวางคนสตว ( barrier ) คาถามยาทมตอเนองไปเชน คอนกรตเปนวสดทสามารถสอไปยงวาผเทยวชมวานคอลกษณะของถนททแทจรงของชะนไดหรอไม ( Karstein, 1977 ) ลกษณะของพนทวาง ( Spatial Character )

ความเปนธรรมชาตของภาพของสวนแสดงทปรากฏตอผเทยวชม จะถกกาหนดจากตวเปาหมายของสวนแสดง ซงเปาหมายนนคอความพยายามทจะหาวธการทจะสามารถสนองความตองการทางดานจตใจและความตองการทางชววทยาของของสตวชนดนน ๆ

122

การออกแบบทเหมาะสมตอความตองการของสตวตองมการปจจยภายในเชน พชพรรณภายในสวนแสดง คอนใหนกเกาะ อางอาบนาสาหรบสตวทชอบเลนนา สตวสวนใหญจะใชพชทมในสวนแสดงสาหรบการซอนตว ถาสตวเหลานมการเคลอนไหวไปมาทสะดวก การปลกตนไมใหดเปนธรรมชาตนนขอดเพมเตมอกหลายประการ ( แตตองมเงอนไขทตองเลอกชนดของตนไมใหเหมาะสมดวย ) เชน เปนสวนชวยหนนในงานใหการศกษา เปนจดกนนาสาหรบสตวทกนนาจากใบไม หรอหยดนาทหยดจากใบไม ชวยรกษาระดบของความชนทเหมาะสมภายในกรงเลยง การมตนไมจะชวยลดความเครยดของสตวเนองจากกจกรรมของผเทยวชม การทหลบภย (คอกกก )มความจาเปนมากสาหรบบางสวนแสดง โดยเฉพาะสวนแสดงทมสตวเปนค มตวผมากกวา 1 ตว ในฤดผสมพนธ สตวทเปนตวดอยจะไมสามารถหนจากตวผทดและแขงแรงได การตายเนองจากความเครยดจะเปนผลทเกดตดตามมา ( Tolson, 1983 )

จดประสงคของสวนแสดง ในหลายจดประสงคเชน การตกแตงสวนแสดงใหเลยนแบบธรรมชาตพบวา เปนการใหความสาคญในดานงานใหการศกษา มากกวาความตองการของสตว รวมทงแนวคดการแสดงในลกษณะทเปนรปแบบ( The thematic system display concept ) ทจะมผลโดยตรงตอความสาเรจทใหความสาคญกบงานใหการศกษาของสวนแสดง

การกอสรางสวนแสดง ปาดบชนสาหรบนกท Taronga Zoo เปนตวอยางทดของแนวโนมการออกแบบสวนสตวทใชการจดแสดงทมรปแบบ ( the thematic display ) ซงในปจจบนการออกแบบทใหความสาคญกบลกษณะรางกายของสตว และความตองการทางดานจตใจของสตว โดยเลยนแบบถนทอยของสตวทสามารถตอบสนองกบสตวไดนน เปนแนวคดทไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง

มสวนแสดงสตวไมมากนกทจะสามารถสอในเรองงานใหการศกษาไดสาเรจในระดบทนาพงพอใจ สวนแสดงสตวทมวธการจดแสดงสตวทมรปแบบจะเปนวธการรกษาสงทถกละเลยไป ( The thematic approach is an attempt to remedy this omission. ) ภายใตหลกการนคอการจดการสตวและสวนแสดงเพอสอถงภาพหนงภาพหรอหลายภาพ ซงเปนภาพทมเนอหาอยในหลกวชาเชน - animal natural history - พฤตกรรมตามธรรมชาตของสตวชนดนน (Behavior) - ลกษณะของสตวทปรบตวใหเขาถนทอย (Physical adaptation) - การแบงสตวเปนกลมๆตามลกษณะทางรางกาย (Taxonomic relationship) - ประเดนอนๆ ในเนอหาของวชาชววทยา (Other feature of its biology) ซงสามารถสรางประเดนในแงความแตกตางของสวนประกอบของสตวปา การจาลองสงแวดลอมและการอธบายโดยการใชปายและรปภาพ (Muller, 1977)

การเปลยนแปลงบทบาทของสวนสตวในสงคมมผลจากสาเหตหลายประการเชน

123

- การเพมขนของทาลายพชพรรณและสตวปาทวโลก - ปญหาทมนษยตองเผชญกบความไมแนนอนของธรรมชาตทวความรนแรงมากยงขนเชน ปญหาโลกรอน นาทวม ความแหงแลง - ผเทยวชมใหความสาคญกบสงแวดลอมมากยงขน - สวนสตวมความสาเรจของการเพาะขยายพนธสตวในสภาพกรงเลยง

มผลใหสวนสตวเตรยมเรองงานใหการศกษาตามความเปลยนแปลงทศนคตของผเทยวชม การจดองคประกอบในสวนแสดงและพนทโดยรอบใหอยในสภาพทเปนธรรมชาต จะชวยใหสวนสตวสามารถตอบตอความตองการของผเทยวชมทเขามาเทยวในสวนสตวได

ในนกเหมอนกบสตวชนดอนทมรายชออยในรายการสตวทอยในการเสยงตอการสญพนธ รวมทงรายชอดงกลาวกมอตราทเพมขนจนอยในระดบทไมสมดลกบจานวนของประชากรไมถกรบกวน เหตผลเหลานทาใหสวนสตวตองแสดงบทบาทของผผลต ในสวนทผลตไดคอจดการสตวทตนครอบครองอยใหถกตองและเหมาะสม เพอใหสตวเหลานสามารถเพมจานวนขนในสวนสตวได ลดบทบาทการเปนผบรโภคอยางเดยวทนาสตวตวใหมเขามา เมอสตวทมอยเดมตายไปเหมอนในชวงทผานมา กระแสความคดทสวนสตวเปนผนาสตวจากปายงคงมอยางตอเนอง การลดกระดงกลาวทาไดโดยการใชการออกแบบสวนแสดงสตวเขามาเกยวของ จดสภาพสวนแสดงสตวใหดสมจรง สตวสามารถปรบสภาพตวเองใหเขากบสภาพภายในสวนสตวได ภาพทบงเกดขนเพอใหผเทยวชมไดเกดการเรยนรมากขนในเรองชวตของนก ซงผลทจะตดตามมาคอเปนการเสรมภาพลกษณของสวนสตวใหดยงขน ( Osten, 1985 )

คาจากดความของสวนแสดงสตวทจาลองเอาลกษณะของถนทอยมดวยกนหลายคา ซงในทนยกมา 3 ประโยคดวยกนคอ 1. Realistic Nature Habitat 2. Modify Nature Habitat 3. Naturalistic Habitat

1.การสรางสวนแสดงสตวแบบสมจรงตามลกษณะถนทอยของสตวตามธรรมชาต ( Realistic Nature Habitat ) ดรปท 73 ชะนท Miami Metro เปนความพยายามทจะนาเอาจดสาคญของถนทอยตามธรรมชาตของสตว เพอชวยใหสวนแสดงสตวเปนสถานทเปนตวชวยสงเสรมพฤตกรรมตามธรรมชาตของสตว และเปนสวนชวยในดานการศกษาใหดยงขน

124

การสรางสวนแสดงสตวแบบสมจรงตามลกษณะถนทอยของสตวตามธรรมชาต จะเปน

การสรางถนทอยในสวนของภาพทวไป ลกษณะของพนท ลกษณะของสงคมพช พฤตกรรมสตว ซงการทจะสรางใหไดตามทกลาวมานตองอาศยงานวจย ใชเวลา ความชานาญ และทน โดยทวไปผลงานทเกดขนจะใหความสาคญทสตวไดแสดงพฤตกรรมของสตวและงานใหการศกษาแกผเทยวชม 2.Modify Nature Habitat

( ดรป 74 ) แรตคเรทยราฟ ทมลวอคกซ “ The Modified network habitat “ ใชวสดธรรมชาตเพอสรางความพงพอใจ ทไมเหมอนกบถนทอยตามธรรมชาตของสตว แตเพยงพอทจะสรางความพงพอใจความตองการของสตว และความตองการของผเทยวชมจะเหนสตวใน “ wild lamp “

ในกรณทไมสามารถสรางสวนแสดงสตวทมลกษณะของฤดกาล ภมอากาศ ลกษณะของพนท สงคมพช (ชนดของพชในพนท ) ใหเหมอนกบถนทอยของสตวชนดนนๆ ได การใชองคประกอบของถนทอยในสวนของพชและตนไมทดแทน ใชการดดแปลงพนทและผสมผสานกบสงแวดลอมของพนทสวนแสดงทมโดยรอบ 3. Naturalistic Habitat ( รปท 75 ) ชะนมอขาวท Denver Zoo , The naturalistic habitat โดยใชหน นา หญา พชมาเปนองคประกอบในการตกแตงสงแวดลอมภายในสวนแสดง นาโดยรปแบบของสงทมนษยสรางขน และองคประกอบ

125

การออกแบบ การสรางและการตกแตงจะใหความสาคญกบการจาลองทกองคประกอบจากถนทอยจรงนอยมาก เปนรปแบบทใชวสดจากธรรมชาตแตนาวสดเหลานเพยงเพอการตกแตงเทานน ( Robinson,1985 )

The Realistic Nature Habitat จะใหความสาคญกบการเลยนแบบหรอจาลองถนทอยตามธรรมชาตของสตวชนดนน ๆ ซงเปนเตรยมใหผดไดเหนภาพในเชงนเวศวทยาและเปนภาพใกลเคยงกบสภาพธรรมชาตในลกษณะเทาทจะเปนไปได ผดจะใชเวลาไมนานทจะหยดดสวนแสดงทเปนธรรมชาต แตสงทควรจะไดรบคอภาพบรรยากาศของภมทศนโดยรวมทเปนธรรมชาต ใหผเทยวชมมความรสกวาตวเองกาลงอยภายในพนทเดยวกนกบทสตวอาศยอย ( Coe, 1980 ) ถงแมวาจะมความเหนวาสวนแสดงทกแหงควรจะตองมลกษณะตามทมในถนทอยของสตวนน เพอใหสตวไดแสดงพฤตกรรมของสตวชนดนนได แตในทางการปฏบตแลวสวนสตวสวนใหญกไมไดลงมตวาเปนเอกฉนททจะยอมรบแนวคด Natural exhibit

ขอโตแยงตอแนวคด natural exhibit กคอเรองความปลอดภย คาใชจายในการกอสราง วธการกอสราง มมมองจากสตวแพทยหรอจากผเลยงสตวทอาจจะไมปลอดภยตอการทางาน ( เกาะชะน- ผแปล ) ซงเปนประเดนทถกหยบยกขนมา มบางทานทพดถงวา กรงคอกรง ทาไมตรงลงทนในราคาสงและการบารงรกษาทยงยาก รวมทงสวนแสดงในลกษณะนจะเปนแหลงหมกหมม สะสมเชอโรคและพยาธ

แนวคด สวนแสดงทเปนธรรมชาต มขอสนบสนนจากเหตผล 5 ขอคอ 1. งานใหการศกษา 2. สงแวดลอมทเปนความตองการของสตว 3. การลดความแปลกแยกระหวางสตวและคน 4.ความสวยงาม 5. ผเลยงสตวกบการจดการภายในสวนแสดง

ขอ 1 ถามการดาเนนงานทด สวนแสดงทเปนธรรมชาตกเปนสอการสอน เปนการสอโดยไมไดใชขอความ สงจะผรบสารจะรบไดจากการการเหน พนดน กอนหน พชพรรณ ผเทยวชมเหนความสมพนธระหวางสตวกบระบบนเวศวทยา สตวกจะเปนสอทสาคญ ทงหมดทกลาวมาจะเปนเปาหมายของงานใหการศกษา หนงในเปาหมายของงานใหการศกษาคอการใหเหนความซบซอนและสงทสนใจของลกษณะรางกายสตว ลกษณะทางสรระ การปรบตวของพฤตกรรม ( Austin, 1965 ) ทจะมผลใหสตวแตละชนดสามารถอยรอดไดในสงแวดลอมตามธรรมชาตนนๆ

ขอ 2 ไมเพยงแตเปนการตกแตงเทานน แตโครงสรางทหลากหลายและซบซอน จะมสวนในการกระตนใหสตวมการตอบสนองโดยการแสดงพฤตกรรมออกมา

126

ขอ 5 สวนแสดงทมการจดแตงอยางเปนธรรมชาตนนจะเปนการสรางความพงพอใจใหกบผเลยงสตวทเลยงสตวชนดนนอย สงหนงทเกดขนกบผเลยงสตวคอความรสกผดทเกดขนกบตวเองหากตองเลยงสตวในสภาพทเหมอนถกกกขงมากเกนไป แตถาผเลยงสตวดแลสตวในสภาพทสตวไมถกกกขงนกความรสกแบบนจะลดลง

ขอดอกประการหนงทสาคญคอ เปนการนาภาพของระบบนเวศวทยาทไดผลกระทบจากมนษยมผลนอยทสด เชน ภาพในลกษณะเดยวกนกบอทยานแหงชาตและเขตหามลาสตวปาทมกฎหมายในลกษณะคมครองสตวปาจากการกระทาของมนษย สวนสตวและพพธภณฑทจะนาเสนอความพงพอใจในสงทควบคมได ทผเทยวชมคนเคยทเปนภาพการปฏสมพนธกนระหวางคนกบองคประกอบทคดเลอกจากเปนธรรมชาต ( Bacon, 1980 )

การจาลองในลกษณะทเลยนแบบธรรมชาตในรปแบบทมคากอสราง และการบารงรกษาทนอยกวาแบบ traditional hand exhibit ซงพบบางครงภาพทออกมาไมเปนทพงพอใจ ดงนนวธการออกแบบและกอสรางในรปแบบอน ทมเปาหมายทจะใหไดภาพของปาทจะกระตนใหสตวไดแสดงออกตามลกษณะของรางกายและสรระวทยาทตวเองมอยางเตมท ตวอยางเชนท การนานวตกรรมททาท Tropic world ท Brookfield Zoo ทจะเปนสญญาณทบอกกระตนถงความคดสรางสรรค ทมตอเนองในการพฒนาในเรองของการออกแบบสวนแสดงในสวนสตว

ดรปท 76 Tropical World : Brookfield Zoo ทแสดงภาพองคประกอบทสาคญ( abstraction ) ของปาเขตรอนทจะชวยกระตนผเทยวชมใหเกดความตนเตนในภาพของปา โดยสวนแสดงนจะมบรรยากาศของความลกลบและความหลากหลายทจะสราง Mindscape ทจะทาใหเหนถงความสาคญของงานใหการศกษา

127

สวนแสดงปาดบชนนาองคประกอบสาคญของปาดบชน โดยภาพจะแสดงความสมพนธไปจนถงโครงสรางของลกษณะสงคมของปาดบชน โดยตนไมจะเปนตนไมเทยม ทสรางจากวสด gunite tree และการใช epoxy คลมในสวนของ rope vine เพอใหทาความสะอาดไดงายและการสรางคอกใหมองเหนสตวไดงาย สวนแสดงสตวจะมการแบงเปนชนๆ เหมอนกบพนปา เรอนยอดระดบกลาง เรอนยอดระดบสงทมเถาวลย หนาผาทมขอบหรอแนวโผลออกมา การใชนาและทอนไมทวางนอนอยเพอแบงพนทปาในสวนพนดนในสวนทมความแตกตางกน

กอนทจะทาการออกแบบสวนแสดงสตวความเขาใจในตวสตว วาสตวตองการพนทมากนอยเพยงใด พฤตกรรมของสตวชนดนนๆในหลายๆ ดาน สตวชนดดงกลาวอาศยอยบรเวณใดของพนปา อาศยอยบนตนไมหรอบนพนดน ขอมลเหลานจะใชเปนขอมลในการออกแบบ เชน ตาแหนงการวางตนไม ตาแหนงของเกาะหลายๆเกาะจะตองมความสมพนธกบความสามารถในการกระโดดและการปนปายของสตว ในกรณทเปนชนดสตวทมพฤตกรรมทารายตวอน จะตองมการจดการเพมเตม เชน มคอกกกสาหรบกกตวททารายตวอน มพนทออกกาลงกายอกสวนหนงเพอใหสตวตวทอาจจะถกทาราย ไดมพนทออกมาจากคอกกกบางหรอระบบของคอกกกทสามารถสลบเอาสตวทกตวออกมายงสวนแสดงได ( Robinson,1985 ) สวนแสดงสตวทมสตวหลายชนดอยรวมกน ( Mixed Species Exhibit )

ดรปท 77 Forest edge exhibit ทสวนสตว North Carolina Zoo สวนแสดงทมสตวหลายชนดรวมกน ออกแบบมาเพอทจะใหความสาคญกบการสอสารถงเรองราวพนฐานของวชาชววทยา เชน การววฒนาการของการปรบตว การแขงขน ลกษณะของพฤตกรรม รปแบบโดยรวมทแสดงถงภาพทแทจรงของโลกของสตว

128

สวนแสดงสตวทรวมสตวหลายชนดอยรวมกนจะนาเสนอความยงใหญและสวยงามของถนทอยตามธรรมชาต ซงจะใหความสาคญกบการแสดงของสตวในบางระบบนเวศ ในอนทจะสงผลตองานใหการศกษา การผสมผสานของสตวกบสงแวดลอมตามถนทอยของสตว จะเปนการสอความหมายทมประสทธภาพในเรองราวพนฐานของวชาชววทยา ( การววฒนาการในเรองการปรบตวของสตว การแขงขน ลกษณะทางพฤตกรรม) เปนการนาไปสงานดานการอนรกษถนทอยตามธรรมชาตของสตวชนดนน ( Juvik,1976 )

แตละสวนสตวจะมสภาพทแตกตางกน เชนลกษณะพนท ชนดของสตวทม การใหความสาคญของหวขอตางๆ ในการพฒนาทแตกตางกน สงทกลาวมานทาใหแตละสวนสตวมวธการนาเสนอในเรองของการจดแสดง Mixed Species Exhibit ทแตกตางกน การนาสตวหลายชนดมาอยรวมกนเปนหวขอทจะตองมแหลงอางอง เชน สวนสตวแหงอนๆ เลยงสตวชนดใดรวมกนบาง พนทเทาใด รปแบบการจดการและปญหาทเกดขน 1.พนทตองมการใชอยางมประสทธภาพตวอยางเชน จดพนทใหเหมาะสมกบพฤตกรรมของสตว เชนบางชนดอยบนตนไมและบางชนดอยบนพนดน 2. Mixed exhibit จะมสงทตองนาเสนอสงทนาสนใจและนาเสนอแบบใกลชด ถาลกษณะของการแบงพนทสตวเปนแบบการแบงตามถนทอยของสตวสตว ซงเปนกลมสตวทอยรวมกนตามพฤตกรรมในถนทอยเดม 3. การอยรวมกนของสตวหลายชนดตองมการจดการเรองจานวนใหเหมาะสม ในเบองหลงอาจตองมการกกตวผของสตวชนดดงกลาวไวในคอกกก เนองจากทารายสตวชนดอนๆ 4. ในชนดสตวทยงมจานวนนอยในสวนสตวหรอสตวทมจานวนนอยในปาธรรมชาต อาจพจารณาไมนามาจดแสดง หากจะนามาแสดงควรมจานวนทมากเพยงพอแลว

การเลอกสตวมาอยรวมกนเพอจดแสดง จานวนทงชนดสตวและจานวนในสตวแตละชนดตองมการพจารณาอยางรอบคอบ ถาสตวทอยบนตนไมตองจดเตรยมตนไมและราวไตสาหรบการหอยโหนไวดวย หากเปนสตวทมการขดตองเตรยมพนทไวให การทราบถงลกษณะของถนทอยของสตวแตละชนดเปนสงทตองใหความสาคญ ความเปนไปไดของชนดสตวทจะสามารถอยรวมกนได แตการตดสนวาอยกนไดหรอไมกตอเมอนาสตวแตละชนดมาอยรวมกนจรงๆ ( crotty,1980 )

รปแบบงานใหการศกษา ทมความเกยวเนองกบสวนแสดงแบบสตวหลายชนดอยรวมกน ในหวขอความสมพนธของผลากบผถกลา ( predator – prey relationship )

129

ดรปท 78 สวนแสดง หมขวโลก กบแมวนาท Hagenbeck Zoo เมอง Hamburg ในชอหวขอ ภาพแหงความจรง ( illusion of reality ) โดยจดแสดงผลากบผถกลาอยใกลกน การออกแบบจะทาใหภาพทปรากฏในลกษณะทสตวอยรวมกนจากสายตาของผเทยวชม ในขณะทความจรงนนสตวจะแยกจากกนดวยการใชค

แตในการใชรปแบบสวนแสดงแบบน( predator – prey relationship )กอาจจะเกดปญหาบางอยางขน เชน

- มสตวบางชนดเปนสงทไมควรนามาจดแสดงในลกษณะความสมพนธแบบผลาและผถกลา - การนารปแบบความสมพนธระหวางผลากบผถกลานมาใช อาจจะไมทาใหเกดภาพทนาตนเตนอยางทคาดไว เนองจากพบวาสตวจะตางฝายตางอย และเปนเรองยากทจะทาใหสตวผลาตนตวอย

130

ตลอดเวลา การใชวธการกระตนในรปแบบใหมๆ จะทาใหเกดพฤตกรรมทจะทาใหเกดภาพทนาสนใจ ใหเหนภาพทแสดงความสมพนธทเกยวเนองกนของธรรมชาต - ถานาสตวทไมไดอยรวมกนจรงในปานามาอยรวมกนในสวนแสดงเดยวกน กจะเกดภาพในลกษณะทสตวจะอยกนเปนกลมๆ ตามชนดของตวเอง - ในขณะทสวนแสดงทนาสตวหลายชนด อยรวมกนจะสรางภาพจาลองของความสมพนธทเกดขนในปา ซงการนาเสนอในลกษณะเชนนเปนเปนการนาเสนอในลกษณะทนาสนใจมากขนโดยการใช “ ภาพจาลองของความจรง ” ( illusion of reality ) และใหเกดความรสกในลกษณะภาพทเปนองครวมของนเวศวทยาหรอในหวขอของสงแวดลอม ( Friedman,1985 )

สวนแสดงนเวศวทยาของสตวผลา ( The Predator Ecology exhibit ) ท Brookfield zoo จะใชวธการหลายๆอยาง ทจะแสดงความสมพนธของผลาและผถกลาและพฤตกรรมทเกดขน โดยภายใน predator ecology exhibit จะใชสวนแสดงทดแลวสวยงามตอเนองกนหลายสวนแสดง ใชการแสดงการจะนาเหยอใหกบสตวทเปนผลา ตวอยางเชนใช cement rabbit ในสวนแสดง bobcat เพอใหสตวผลาแสดงการจบเหยอใหด

ตวอยางทสองคอ สวนแสดงตว weasel ท Minesota zoo ทมตววเซล 8 ตวจะมการหมนเวยนทกชวโมง เนองจากตววเซลจะมการเคลอนไหวในชวงสนๆ เทานนกจะนอนหลบแลว การหมนเวยนทกชวโมงนน เมอตววเซลตวใหมเขามามนจะทาเครองหมายดวยการสารวจไปทว และการเคลอนไหวจะคอยๆลดลง เมอเวลาผานไป 45 นาท กจะถกเรยกเขาและเอาตวใหมเขาไปโดยไมแสดงการลาหน ผเทยวชมจะเหนวาวเซลเปนสตวทมขนาดเลกเปนนกกฬาทยงใหญ มการอธบายวาวเซลสามารถลาหนได โดยทวเซลมขนาดเลกกวาหน mice แตกยงทสามารถลาหนได ตวอยางของสตวชนดอนท ใชวธการคลายกนทสามารถหมนเวยนไดทกๆ 2-3 ชวโมงเพอใหสตวมการเคลอนไหว เชน ลงค เสอพมา ( Friedman, 1985 )

สงทใชบอยคอการใชคทกวาง เพอแยกสตวออกจากกน แตภาพทผเทยวชมเหนจะเปน ภาพทสตวนนอยรวมกน ซงจะใชหลกการเสนสายตา ถงแมวาวธการนจะยากทจะทาใหสาเรจตามแนวคด รวมทงภาพทจะสอออกมาจะเขาใจยากและไมเปนไปตามจดมงหมาย การทดลองในคของสตวอนๆ ยงทจะทาตอไป และใชวธการใชวธอนๆ อกตอไป เชน eastern cottontail และง diamonback rattle จะแยกออกจากกนโดยใชกระจกซงจะมความชดเจนทสามารถเหนสตวทง 2 ชนดไดอยางชดเจน นกเคาแมว great horn owl และตว สกงค จะแยกออกจากกนโดยการใชเสนลวด อกตวอยางหนงคอตวแรคคนและตว bobcat ทแยกจากกนดวยกระจก ซงขอกาหนดการสรางคอกทจะสามารถสรางไดในอนาคตเชน การใชค กระจก เสนลวด การใช board walk ( boardwalk n. a wooden walkway across sand or marshy ground. )

131

ทง Dr. Fossey และ Dr. Goodall ( 1984 ) ไดรายงานถงความรนแรงของการตอสกนของลงกอลลาหรอลงชมแพนซ ทเปนการเผชญหนาทตนเตนอกชนดหนงของสตว เราจะมโอกาสไดเหนวาลงทมใหญและมขนสนาเงนของลงกอลลาทโตเตมวยแลวแสดงพฤตกรรมอยางไรออกมา เปนไปไดไหมวาเราจะนาการเผชญหนาทนาตนเตนเหลานมาจดแสดงในสวนสตว ( Dr maple 1981 ) คาดวาการเอาสวนแสดงกอลลาทอยตางกลมกนมาอยในบรเวณทตดกนจะทาใหตวจาฝง ( Silverback Champ ) ของแตละกลม จะรวมการแสดงอาการกาวราว ขมขตอกนขามสงกดขวางทกนขวางอย การแสดงพฤตกรรมเกรยวกราดระหวางกนจะมผลใหความสมพนธในกลมแขงแรงขน ซงการกระตนนจะมผลตอการผสมพนธ แตสงสาคญของสวนแสดงสตวในลกษณะเชนนจะตองมพนทใหสมาชกบางตวสามารถหลบจากการเผชญหนาไดหากตองการ มตวอยางทนาเอาลงชมแพนซ 2 กลมมาอยชดกนจะเปนการกระตนใหลงทงสองกลมแสดงพฤตกรรม defense behavior ภาพทเกดขนจะเปนภาพทนาตนเตนสาหรบผเทยวชม ( Coe and Maple, 1984 ) สวนแสดงแบบนเวศวทยาทมการนาเสนออยางตอเนอง ( Ecological Continuum Exhibits )

รปแบบอนๆ ของการจดแสดงถนทอยทเปนธรรมชาตทประณตและหลากหลาย คอความสามารถในการรวมเอาสตวหลายๆชนด เขามารวมกบสวนแสดงทมการจดใหจาลองลกษณะของถนทอยตามถนทอยทสตวชนดนนอยตามธรรมชาต มการจดการกบพนทวางใหเปนธรรมชาต มความตอเนองของระบบนเวศนวทยา ทแสดงความสมพนธระหวางสงมชวต ซงจะชวยใหผเทยวชมเกดความเขาใจ เกดการเปรยบเทยบเมอเหนความเปลยนแปลงและความแตกตางระหวางถนทอย การประสานระหวางสวนแสดงตางๆ จะนาเอาความหลากหลายของรปแบบและพนฐานในเรองอนๆ เชน 1. การเปลยนของระบบนเวศจนกระทงระบบนนคงท 2. การเปลยนแปลงของพนทใดพนทหนงในแนวราบอยบรเวณใดของเสนแวง ( latitude ) 3. การเปลยนแปลงของพนทตามระดบความสงจากระดบนาทะเล ( altitude ) ลองดตวอยางทจะแสดงถงสอของของงานใหการศกษาและความตนเตนทแตละสวนแสดงไดเตรยมไว 1.สวนแสดงแบบนเวศวทยาทมการนาเสนออยางตอเนอง แบบการเปลยนแปลงของระบบบนเวศจนกระทงระบบนนคงท ( Successional Gradient/ Ecological Continuum Exhibits )

ใชตวอยางของพนททการเกษตรทถกปลอยรกราง แสดงใหเหนสงคมพชทมการเปลยนแปลงไปตามเวลา เหนภาพของระบบนเวศทมการเคลอนไหวและพฒนา โดยใชตวอยางในรปท 79

132

รปท 79 Abandoned Farmland Display ความตอเนองของการแบงลาดบทแสดงโดยลาดบสงคมพช

บนพนทถกปลอยรกรางในพนทตะวนออกเฉยงใตของสหรฐอเมรกา a หญา ( 1-10 ป ) b . ปาละเมาะ 10-25 ป c. ปาสน 25-100 ป d. ปาของตนไมใบกวาง มากกวา 100 ป ( hardwoodn.1 the wood from a broadleaved tree as distinguished from that of conifers.)

จะเปนภาพทเหนความตอเนองของพนทเกษตรกรรมทถกปลอยราง เกดเปลยนแปลงอยางไรไปตามชวงเวลา ซงจะเปนตวอยางทงายตอการทาความเขาใจ การจดลาดบความตอเนองของของการเปลยนแปลง

พนทในรปแบบอนๆ ทมเอกสารหลกฐานขอมลและใชเปนตนแบบได เชนพนททมการเคลอนไหลของลาวา เนนทราย หลมโคลน ปาทถกเผาทาลายดวยไฟ โดยทการฟนตวของแตละเหตการณทางธรรมชาตทกลาวมาขางตน จะมลาดบของการเปลยนแปลงทมความจาเพาะขององคประกอบของพชและสตว ซงสามารถนามาใชประกอบการแสดงได ( Juvik,1976 )

133

2 สวนแสดงแบบนเวศวทยาทมการนาเสนออยางตอเนอง แบบการเปลยนแปลงตามตาแหนงของพนท (.Latitude Gradient / Ecological Continuum Exhibits ) เสนทางจากเมอง Abdidjan ไปยงเมอง Timbuktu ความเปลยนแปลงไปตามตามตาแหนงของพนท โดยดจากรปท 80

รปท 80 จากAbidjan ไปยง Timbuktu ความเปลยนแปลงในแนวราบ การเดนทางขนเหนอในเขตแอฟรกาตะวนตก ระบบนเวศจะมการเปลยนแปลงจากปาดบชน ( 5 N) ไปเปนแบบทะเลทราย ( 17N ) โดยเปน a. ปาดบชน ( 0-300 กม ) b.. ทงหญาซาวนนา ( 300-600 กม ) c กงทะเลทราย ( 600-900 กม ) d. ทะเลทราย ( 900-1200 กม )

องคประกอบทางสงแวดลอมตวสาคญคอความชน โดยเสนทางจะเปนสวนแสดงทแสดงสงแวดลอมในรปแบบของ lowland tropical และ sub tropical จะมการเปลยนแปลงจากปาดบชนไปเปนทงหญาซาวนนาไปจนถงทะเลทราย สวนแสดงทตอเนองนจะสามารถทาใหเกดขนไดดวยการขบรถผานสวนสตวในระยะทาง 1 กโลเมตรจากพนทจรง 1,300กโลเมตร ( Junk, 1976 )

สวนแสดงจาลองถนทอยแบบอเมรกาเหนอ รปแบบภายในสวนแสดงนโดยทงหมดจะใชนาคลมพนทเกอบทงหมด เพอใชเปนตวแทนธรรมชาตและสงมชวตของทวปอเมรกาเหนอ การเคลอนทจากบรเวณทมนาไปยงพนทแหง เมอผเทยวชมเขามาในพนทสวนนกจะพบกบสตวทผเทยวชมคนเคย เชนตวบเวอร กวางมส เอรเกเตอร เปดหลายๆชนดทพบในบงตางๆ โดยทางเดนชมจะอยเหนอนาและมองเหนเขอนของตวบเวอร

การสรางความแตกตางระหวางพนทนาและพนทปาแบบ dry temperate forest จะใชทางเดนเลกๆ พรอมกบดานขางของทางเดนจะใชตนไมทเปนสญลกษณของปาเบญจพรรณของ

134

indiana เสนทางเดนจะคอยๆเพมความแหงแลงมากขนจนกระทงตน lush tree ถกแทนทดวยพชทเปนตวแทนของพนทแหงแลง

พนทของทางเดนจะเปลยนจากดน ( rich soil ) กลายเปนดนทราย ซงจะพนททเปนทราบกวางใหญปรากฏแกสายตา โดยจะใชสวนแสดงทมสตวหลายชนดอยรวมกน เชน ไบซน พรองฮอรน แพรดอค ซาเก เกราส ซงสตวทกลาวมาเปนสงมชวตทเปนสตวประจาพนท

โดยพนทสวนนจะปลกตนไมทขนในพนทแบบหนองหรอบง (marsh ) เชน willow, birch , lillies และ water weed

- willow n. a tree or shrub of temperate climate which typically grows near water, has narrow leaves and pliant branches yielding osiers and wood, and bears catkins. [Genus Salix: many species.]

- birchn. a slender hardy tree which has thin, peeling, typically silver-grey or white bark and yields a hard, pale, fine-grained wood. [Betula pendula (silver birch) and related species.]

- lilyn. a bulbous plant with large trumpet-shaped, typically fragrant, flowers on a tall, slender stem. [Genus Lilium: many species.] used in names of other similar plants, e.g. arum lily.)

- waterweed n. vegetation growing in water, typically with inconspicuous flowers.) การใชทางเดนททาจากไมซงจะนาผเทยวชมผานเหนอพนทนา มมมองของผเทยวชมจากทางเดนเทาจะเหน สตวประจาพนทแบบหนองนาเชน นกนาหลากชนดและทสรางความสนใจใหกบผเทยวชมไดมากคอ การดาเนนชวตของบเวอร เหนการสรางเขอน สวนประกอบทสาคญของสวนแสดงนคอ การนาเสนอความคดในลกษณะของภาพทจะแสดงใหเหนวา สงแวดลอมทมนาเปนองคประกอบหลกใหญน ระบบนเวศทมความสมบรณนมความสลบซบซอนและเปนทอยอาศยของพชและสตวอยางไร สตวทอาศยอยมการปรบอยางไรเพอดารงชวตในถนทอยลกษณะน ( Design group A, 1985 )

สวนแสดงทจาลองลกษณะพนทของทวปออสเตรเลย ซงความนาสนใจอยทสตวทเปนสญลกษณของพนททวปออสเตรเลยเชน สตวในกลมของสตวทมถงหนาทอง พนทจะตกแตงดวยพชทอยในทงหญาแหงแลง ปาเบญจพรรณเพอใหภาพทตดกบพนททเปนเกาะ

สวนแสดงนเรมเมอผเทยวชมเดนผานสะพานททอดผานค และผานเขาไปในพนทจาลองปาฝงตะวนออกเฉยงใตของออสเตรเลย พชทนาปลกจะปลกอยางหนาแนนเชน พชกลมเฟรนและกาฝาก มแสงทสองจากระยะไกลผานทงหญามา เมอเดนตามทางเดนมาจะเหนหมโคอาลาอยบนตนยคาลปตส และมองเหนทงโลงกวางแหงแลง บรเวณทเปนสวนเชอมตอระหวางทงหญาและปาละเมาะจะเปนพนททตองการนานอย โดยสตวทอยในแตละบรเวณจะมปายบรรยายถงการปรบตวเพออยในสภาพทแตกตางกน ยกตวอยางเชน จงโจเทาใหญตองการนามากกวาจงโจแดง แหลงนาจะมความสาคญกบสตวหลายชนด เมอผเทยวชมผานมาททงหญาความสนใจของผเทยวชมจะอยท

135

แหลงนา ซงนกและสตวหลายชนดทอยใกลบรเวณน เมอผานเขาสทงหญาแหงแลง ปาละเมาะทอยรวมกบทงหญา จะเปนตวบงบอกถงความถของฝนทตก ( Design Group, 1985 ) 3 .สวนแสดงสตวทใชการแสดงระบบนเวศแบบตอเนองแบบการเปลยนแปลงตามระดบความสงจากนาทะเล ( Altitude Gradient / Ecological Continuum Exhibits ) พนทในบรเวณรเวนโซร ( Ruwenszori range )

สวนสตวเปนสถานททมซงมพนทภายในจากด การจาลองภาพทมลาดบการเปลยนแปลงตามความสง จะมความเปนไปไดมากกวาแบบการเปลยนแปลงในแบบพนทตามแนวราบ

ดรป ท81 การจดแสดงพนทบรเวณรเวนโซร ( Ruwensori Range Display ) การเปลยนแปลงทเกดขนตามลาดบความสงโดยใชพนทตามของสงของ Ruwensori Range ในแอฟรกาตะวนออก การเปลยนแปลงตามลาดบความสง a. ทงหญาซาวนนาทระดบความสง 1000 เมตร b. ปาดบชน 1750 เมตร ปาไผทระดบความสง 2500 เมตร e. ปาสนเขาทระดบความสง 10,000 เมตร

พนทหลากหลายของถนทอยบนภเขาจะเปนตวแทนของถนทอยตามธรรมชาต โดยยนยอขนาดของระบบนเวศน เมอเปรยบเทยบกบลกษณะการเปลยนแปลงในแนวราบ เนองจากภมอากาศทเพมขนทก 100 เมตรทสงจากระดบนาทะเลจะเทากบความเปลยนแปลงอยางหยาบในการเดนทางขนไปทางดานขวโลกเหนอ 100 กโลเมตร สวนแสดงจาลองภเขาสามารถใชมาตราสวนทเลกกวาแบบจาลองในพนราบและสามารถแสดงภาพทสมบรณแบบครบถวน

136

การใชทางทมความลาดชนในระดบกลางจะใหความรสกของทางเนนลาด โดยมสงกดขวางอยดานหนาของเขา ความชนทเหมาะสม ควรจะควบคมดวยปจจยทมอยจรงในภมประเทศและตามลกษณะการเคลอนทของผเทยวชม เชน ทางเดนเทา ทางรถไฟ

ความหลากหลายของขอมลทางชววทยาทงในระดบพนฐานและระดบสงจะสามารถถายทอดไดเปนอยางด โดยการถายทอดผานรปแบบของระบบนเวศแบบภเขา โดยแนวคดประกอบดวย

- กลไกการปรบตวของพชและสตว - สายการววฒนาการมารวมกน - ความหลากหลายของรปแบบในในระบบนเวศวทยา - ความแตกตางของลกษณะของพรรณพชและสตวในพนททมระดบความสงแตกตางกน

ตวอยางเชน เสอดาว( Panthera pardus )กบ เสอดาวหมะ ( P. uncial ) ( juvik,1976 ) สวนแสดงปาอะเมซอน สวนแสดงปาดบชนจะสอความรไปยงผเทยวชมไดในหลายหลาย

รปแบบ การเดนทางทองเทยวเรมตนทปากแมนาอะเมซอนโดยจะเหนตวไคแมนทยาว 14 ฟต โดยผเทยวชมจะเหนไคแมนลอยตวอยในนา จากจดนจะเปนการเดนทางไปตามลานาอะเมซอน การเทยวชมจะเปนไปในลกษณะสะพานแขวนทพาดไปตามแนวเรอนยอดของตนไมภายในปาอะเมซอน การเหนตวสตวจะอยตามระดบความสงทแตกตางกน ไดเหนตวและไดยนเสยงสตวในกลมนกและลง พช เชนกลม Lianas และ Epiphytes ทอยในตนไม นาทอยในลกษณะลาธารขนาดเลกและละอองฝนจะชวยใหเกดความรสกแบบปาดงดบ ( Design group D, 1985 ) - liana n. a woody climbing plant that hangs from trees, especially in tropical rainforests. the free-

hanging stem of such a plant. - epiphyte n. a plant that grows non-parasitically on a tree or other plant.

Muana Kea Mountain : Panacwa Rainforest Zoo เปนสวนสตวทสรางเสรจใหมมสวนแสดงทจาลองระบบนเวศแบบภเขาโดยจาลองเอา Muana Kea Mountain ซงมความสงของยอดเขาทระดบความสง 4,200 มหนภเขาไฟปกคลม โดยบรเวณระดบลางสดของภเขาจะเปนเมอง City of Milo

137

ดรปท 82 สวนแสดงทจาลองระบบนเวศของภเขามวนาค ( Muana Kea Mountain Ecozone Exhibit ) 1. volcanic lava flow plant succession exhibit 2. ปายแสดงขอมลสตวปาในเกาะ ฮาไว 3.สวนแสดงนกทมถนทอยในเกาะฮาไว 4. สวนแสดงสตวขนาดเลกของเกาะฮาไว 5. สวน แสดงนกในทองถนของฮาไว 6. สวนแสดงหมปา 7. สวนแสดงนกของฮาไว โดยเฉพาะกลมนก กนผง ( honeycreeper, a Hawaiian songbird, several kinds of which are endangered. [Family Drepanididae: several species.] 8. สวนแสดงนกเหยยวของฮาไว 9. สวนแสดงหาน

Mauna Kea จะเปนตวอยางของระบบนเวศทมลกษณะจาเพาะอกแหงหนงของโลก โดย เปนระบบนเวศทถกรบกวนจากมนษยนอยมาก เปนพนททมความสงชนมลกษณะของสงคมพชและสตวทมความหลากหลายของชนดพนธ ถงแมวาชนดพนธของสตวมกระดกสนหลงจะมลกษณะของความไมประสานกลมกลนอยางเดนชด แตเปนการแสดงถงลกษณะของพนททเปนเกาะมการรบกวนจากปจจยภายนอกนอย ตองมการคดเลอกชนดของนกเพอทจะเปนตวอยางสาหรบสวนแสดงและเปนการแสดงภาพของแนวคดทางนเวศวทยา

ทางเดนเทาจะนาผเทยวชมผานไปตามลาดบของระบบนเวศ จากระดบนาทะเลไปยงยอดของภเขา พชพรรณจะถกปลกและบารงรกษาใหอยในสภาพทเหมาะสม สวยงาม วางจดอยางถกตองตามพนททวางแผนไว การเตมสวนแสดงสตวเขาไปโดยเนนไปทสตวทหายากของเกาะฮาไว

Pike Peak : สวนแสดงทจาลองภเขาจะแสดงองคประกอบ ทแสดงการเปลยนแปลงจากทงหญาแพร ไปเปน boreal forest ( ซงจะมทงปาสนและปาของตนไมใบกวาง ) และเปลยนแปลงไป

138

เปนปาสนเขา ในสวนของปาแบบ boreal forest นสตวทนามาจดแสดงเชน บเวอร หมดา ลงค กวางมส นกกระเรยนวปปง

ผเทยวชมจะเดนทางไปตาม winding path ซงจะผานไปสพนทของปาอลไพน ( alpine area ) ชนดของพชแบบพนทปาอลไพนและปาคอนนเฟอร จะมการตดแตงกงทแหงตายไปออกเพอใหมลมพดผาน ปลกพชในสวนทกนลมแทรกตามกอนหนและระดบความลาดชน จากจดนผเทยวชมสามารถชมสตวทมถนทอยบนภเขาสง และสงแวดลอมเปนแบบปาอลไพน หรอสามารถพกผอนในพนทปาแบบอลไพนได

ตามเสนทางทจะนาไปสภเขาจะเหนหมะเกาะตวอยตามพนดน ผานถาทมนาหยดทเกดจากนาแขงละลาย โดยทถาสวนนอาจเปนเสนทางเดนทผเทยวชมอาจจะเดนผานเขาไปหรอไมกได ซงจะเปนเสนทางทผานไปทสวนแสดงปาอลไพนทอยดานบน สตวทแสดงอยในสวนแสดงนทมลกษณะพนทเปนภเขา เชน แกะบกฮอรน กวางเอลค กระตายแฮร เหยยว แพะภเขา และเมน โดยมลาธารสายเลกเปนตวชวยจดใหบรรยากาศในพนทเหมาะสม

ทางเดนทอยบนยอดของภเขาจะถกสรางขน เพอใหผเทยวชมไดเหนภาพของรอยเชอมตอของทงหญาแพรและภเขาจากมมสงของยอดเขา และจากสวนแสดงของทงหญาแพรกจะมมมมองทมองมาทสวนแสดงแบบภเขา เพอใหเกดความเขาใจในลกษณะเดยวกนแตตางมมมองไป ( Design Group D, 1985 ) glacier n. a slowly moving mass of ice formed by the accumulation and compaction of snow on mountains or near the poles.

การออกแบบสวนแสดงสตวใหเหมาะสมกบพฤตกรรมสตว (Behavioral Design ) สตวทมการเคลอนไหวในสวนแสดงจะเปนสงสาคญ ทจะสรางความนาสนใจใหกบผเทยวชม เชน สวนแสดงบเวอรทสวนสตวมเนโซตา ความชนชอบของผเทยวชมนนเกดจากพฤตกรรมของบเวอรเอง ทเปนกจกรรมประจาวนเชน การใชฟนกดเพอลมตนไม อกตวอยางหนงคอการแสดงของเหยยวทสวนสตวซานดเอโก ซงเปนสงทบงบอกวาผเทยวชมตองการความสนกสนานในขณะทไดเรยนรไปในตวดวย

ถงแมวาเราจะมการจดสวนแสดงใหเปนธรรมชาต แตสวนแสดงทไมมการเคลอนไหวของสตวเปนภาพทไมดงดดใจ และจะสงเกตไดวาจะไมมผเทยวชมเขามาชม ผเทยวชมจะยายไปชมในสวนแสดงอนทมการเคลอนไหวของสตวมากกวา ผเทยวชมมาทสวนสตวกมความคาดหวงทจะไดเหนสตวทมการเคลอนไหว กระโดดโลดเตนอยภายในสงแวดลอมทนารนรมย ถาหากสวนสตวไมพยายามสรางสวนแสดงสตวทสรางโอกาสใหสตวไดแสดงพฤตกรรมทนาสนใจ ความตองการทจะมาเทยวชมสวนสตวลดลงและการอดหนนกจการของสวนสตวกจะลดลงดวย

การออกแบบสวนแสดงทใหความสาคญ กบวธการทจะกระตนและเออใหสตวไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต จะเปนประโยชนตอตวสตวเองและตอผเทยวชม พฤตกรรมสตวทแสดง

139

ความผดปกตคอ การแสดงพฤตกรรมบางอยางซาๆ กน เชน การเดนไปเวยนมาในพนทแคบของเสอโครง ทงทมพนทกวางขวางทสตวสามารถจะเดนไปได เปนการแสดงถงการจดการทจะสงเสรมใหสตวมพฤตกรรมปกตในชวงทผานมายงไมถกตอง วธการทจะชวยใหสตวมพฤตกรรมทถกตองนนบางวธเปนวธงายและใชเงนไมมากเชน - สวนแสดงนากทะเลทสวนสตววอชงตนไดจดหากอนหนและหอยกาบ ทเปนอาหารในธรรมชาตอยางหนง เพอใหนากทะเลแสดงพฤตกรรมการทบหอยกาบ โดยนากจะวางกอนหนทหนาอกแลวทบหอยเพอกนเปนอาหาร - สวนสตวเดนเวอรทสวนแสดงนกทจดแสดงนกจากทวโลก ( The Denver’s zoo bird world ) การทาละอองนาเหมอนฝนตกพรอมมเสยงฟาตก ฟารองวนละ 3 ครง - สวนสตวโคเปนเฮเกน มกลองใสนาหวานวางไวบนทหางสงเพอใหหมปนขนไปกนนาผง - ตวอยางทมจดเรมตนจากงานวจยของ เจน กดออลทมการนาไปใชในสวนสตวอนๆอยางแพรหลายคอ ภายในสวนแสดงลงชมแพนซมการทาจอมปลวกเทยม ทภายในมถวยใสอาหารทลงชมแพนซชอบเชน นาผง นาผลไม มสตารต ซงเปนภาพทแสดงถงความพงพอใจของสตวและผเทยวชมกชอบภาพทเกดขนดวย จอมปลวกเทยมท The North Carolina Zoo จะมระบบคอมพวเตอรทควบคมเวลาการปลอยอาหารออกมา

140

ดรปท 83 จอมปลวกเทยมทสวนแสดงลงชมแพนซทสวนสตว The North Carolina Zoo รปซายมอแสดงชวงงานกอสรางและชวงขวามอทการกอสรางเสรจสนแลว ซงจอมปลวกเทยมทสรางขนนจะมคอมพวเตอรทควบคมการปลอยเมดอาหาร

การออกแบบทเพมและกระตนพฤตกรรมตามธรรมชาต โดยการเตรยมอปกรณ วสด เพอใหภายในสวนแสดงสตวมสงแวดลอมทางกายภาพทเหมาะสม เพอใหเปนการจดการททาเปนประจาทกวน สวนแสดงทเปนตวอยางทเปนทชนชอบของประชาชน คอสวนแสดงบเวอรทสวนสตว Minesota Zoo ทมปจจยทสาคญครบถวน

สวนแสดงนไดออกแบบดวยจดประสงค 3 ประการคอ 1. เปนสวนแสดงทตองการใหบเวอรไดแสดงพฤตกรรมอยางเตมท เชนตดตนไม การบารงรกษาเขอน การสรางจดซอนอาหาร การกนอาหาร การผสมพนธ การเลยงลกออน 2. สรางสงแวดลอมสระนาของบเวอรโดยการเพมสวนแสดงของสตวเลยงดวยนานม นก ปลา สตวเลอยคลาน สตวสะเทนสะเทนบกและสตวไมมกระดกสนหลง ทเปนลกษณะของสระนาของบเวอรทอยในปา 3. ใหผเทยวชมไดมโอกาสไดเหนและเขาใจถงสตว โดยการใหโอกาสแกสตวไดแสดงพฤตกรรมในชวงกลางวน รวมทงเตรยมขอมลใหกบผเทยวชมดวย

จดทเปนจดทระดบนาตนเปนบรเวณทมตนไมทหางจากจดชมสตวประมาณ 1 เมตร ททาใหผเทยวชมเหนภาพพฤตกรรมการตดตนไมของบเวอรอยางใกลชด ตารางการแสดงการซอมเขอนของตวบเวอรจะผนแปรไปตามฤดกาล ซงผเลยงสตวจะเรมการนาไมเขาในสวนแสดงบเวอรในชวงเชาและคอยๆ ใหตลอดทงวน เพอใหผเทยวชมมโอกาสไดเหนพฤตกรรมการซอมเขอนมากทสด

บเวอรทโตเตมทแลวจะมอตราการเผาผลาญพลงงานลดลง และใชไขมนทสะสมในรางกายเปนแหลงพลงงาน แตบเวอรทอายนอยยงตองมพฤตกรรมการสะสมอาหาร การสรางทซอนอาหาร

141

จะมแทรกในสวนของกจกรรมการตดไม ทตองมการใชในจานวนมาก มเคลอนยายจากสระนาในระดบลางไปยงจดสระนาทอยสงขน และวางอยางระมดระวงในจดทซอนอาหาร ซงความสนใจของผเทยวชมจะอยในกจกรรมตางๆ ของบเวอร

การใชอาหารจะเปนสงดงดดใจสาหรบผเทยวชมดตวอยางใน รป 84 Giant panda : London Zoo การดสตวกนอาหารเปนจดดงดดทเปนทชนชมของ เปนจดทการออกแบบตองใหความสาคญ เนองจากการทากจกรรมดงกลาวเปนโอกาสทมไมจากด ซงเปนกจกรรมทสามารถใชควบคมทงตวสตวและผเทยวชมในเรองของพฤตกรรมทแสดงออกและตาแหนง

การวางตาแหนงของทกนอาหารของสตว เปนการกระตนใหสตวมการเคลอนทและสราง

โอกาสใหผเทยวชมไดเหนสตวจากหลายๆมม เปนการสรางกจกรรมทนาสนใจใหเกดกบผเทยวชมมากยงขน ทสวนสตว The Woodland Park ทสวนแสดงบเวอรจะมการตดทอนไมในลกษณะบากดวยขวานหรอมดใหคลายกบการกดดวยตวบเวอร โดยเฉพาะการตดตนไมในบรเวณรอบสวนแสดงเพอเปนการกระตนตวบเวอรใหเหนตนไมทถกโคนใหลมลง ซงวธการทกลาวมานไมสามารถกระตนตวบเวอรใหแสดงพฤตกรรมไดอยางเปนทพงพอใจของผเทยวชมกตาม แตกเปนตวอยางทจะพยายามจาลองสงแวดลอมเพอกระตนพฤตกรรมสตวใหเกดขน ดงนนการทดลองดวยวธการหลายๆวธอยางตอเนองจะมความจาเปน เชนการควบคมระดบนาใหอยในระดบตาทจะเปนการคงระดบใหบเวอรยงสรางและรกษาสภาพเขอนอยตลอดเวลา

ทนททนาบเวอรเขามาในสวนแสดง ผเลยงสตวพยายามทจะชกนาตวบเวอรใหแสดงการรกษาเขอนดวยวธทใหนาอยในระดบตากวาจดทอดร มการเพมและลดระดบนาในสระนาทอยดานบน ในหลายๆครงในแตละวน เพอสรางความไมแนนอนและลดระดบนาจนกระทงนาแหง ปลอยใหระดบนาจนถงจดทนาไหลเออ จนลนเหนอจด spillway

142

ความอดทนทจะทดสอบแนวคดใหม ๆ และเพมความสามารถของเจาหนาท ในเรองของวธการอปกรณหรอเครองมอทมขนตอนการใชซบซอน ทจะพฒนาใหสตวมการเคลอนทในอนทจะเปนการปรบปรงพฤตกรรม การออกแบบวธการทใชในสวนแสดงนกท The Minesota Zoo และในสวนแสดงสตวผลาหลายๆชนด ท The Brookfield Zoo ในสวนแสดงนากแสดงเงอนไขใหนากแสดงการจบปลาและกนปลามชวต นากถกฝกใหตอบสนองกบเสยงระฆง เมอมการปลอยปลาและทาใหนากตนขนและไลลาปลา การใชสตวมชวตปลอยใหผลาลาเหยอนนมขอจากดเชนกน เนองจากผเทยวชมบางทานไมเหนดวยถาเหยอมขนาดใหญ แตถาเปนปลาหรอแมลงจะไมคอยมปญหา ( Friedman, 1985 )

สวนแสดงเสอโครงไซบเรยจะมรปซากสตวทปนจากปนปน ทบรเวณโดยรอบของสวนชองทองจะมกลไก ถาเสอโครงไปแตะตามตวของหนกวางปนปนตามจดตางๆ มากพอกจะมลกชนเนอไหลออกมาใหกน ภาพทผเทยวชมเหนจะเปนภาพทเสอกาลงตะกยทซากและกนอาหาร

สวนแสดงเสอพมา เมอเสอพมาปนขนไปขนสงสดเนนในสวนแสดง กจะผาน micro – switch ซงจะเปนตวควบคมกลไกใหหนของหนวดแรทวงทพนของสวนแสดง เสอพมากจะวงลงมาทพนและตบไปทตวหนหลายๆครง กจะมลกชนเนอไหลออกมาเปนรางวล

สวนแสดงทออกแบบมาเพอใหสตวแสดงพฤตกรรมการลาเหยอของสตวผลา ใหผเทยวชมเหนความสมพนธระหวางสตวผลากบผถกลา โดยสตวผลาแสดงพฤตกรรมการไลลาและโจมต เหยอทใชอาจเปนเหยอปลอมหรอเหยอจรงมชวต การนาเสนอในรปแบบเหลานตองระวงคาครหาทอาจเกดจากผเทยวชมบางกลม ทจะโจมตวานาภาพทดโหดรายนาเสนอในทสาธารณะ ประเดนอนๆ ทจะเกดขนเมอมการนาเครองยนตกลไกมาควบคมเหยอปลอมเพอกระตนสตว เชน - ใชงานไดไมนาน ซงอาจมอายการใชงานตงแต 1 วนจนถง 5ปจนกระทงถงจดทตองหยดการใช เนองจากไมสามารถกระตนสตวได - ในชวงกลางป 1970 ซงเปนชวงทมการนาคอมพวเตอรเขามาใชอยางแพรหลาย ซงเครองมอเหลานตองการผปฏบตทมความร ชนชอบในงานดานอเลคโทรนค และตองเปนเจาหนาททางานกบเครองเหลานอยางเตมเวลา - ความเสยหายทมกเกดขนกบอปกรณตาง ๆ เนองจากการประเมนความแขงแรงของสตวตาเกนไป ( Friedman,1985 )

143

การออกแบบองคประกอบตางๆ ทมภายในสวนแสดง ( Design Component ) ดรปท 85 สวนแสดงชางท The Kansas City Zoo สวนพน สวนกาแพง สวนทอยเหนอพนดนของสวนแสดง การออกแบบอยางจาเพาะทมลกษณะทจะกระตนพฤตกรรมของสตวและทาใหการพฒนางานของสวนสตวตามจดมงหมายไดสาเรจ

หนงในอทธพลทสาคญในพฤตกรรมสตวในสวนแสดงสตว คอองคประกอบทางกายภาพท

อยกบสตวทกวน โดยแตละองคประกอบมคณสมบตและลกษณะทแตกตางกน เชน ขนาด รปราง ส ลกษณะของพนผว นาหนก ซงผออกแบบจะเปนผกาหนด ผใชสถานทคอ สตวและคน การกาหนดและจดวางองคประกอบทเลอกใหตรงกบความตองการของสตวและใหเกดภาพทนาด นาสนใจกบผเทยวชม โดยในสวนนจะใหความสาคญสงแวดลอมของสตวทประกอบดวยสวนพน ( base ) ดานแนวตง ( vertical ) เหนอศรษะ ( overhead ) ในแนวราบ สวนประกอบแตละอยางภายในพนทของสวนแสดงจะมผลตอลกษณะอนๆของสวนแสดงและมผลตอพฤตกรรมของสตว คาบรรยายทจะกลาวในหวขอตอๆไปนจะไมกลาวถงทกองคประกอบ แตจะกลาวถงในสวนทเกยวของกบความตองการของสตว และการออกแบบองคประกอบตางๆ ทเกดจากทมงานทประกอบดวยผเชยวชาญในแตละสาขามาทางานรวมกน ( the collaborative team )

144

ดรปท 86 ถาขนาดใหญนจะเรยกวากรงหรอไม การใชกรงแบบทเปนซลวด ทเปนลกษณะของกรงสตวทใชตอเนองกนมาเปนเวลานาน จะเปนภาพทมความแตกตางกบสวนแสดงทไมมสวนบดบงสายตา ท Sandiago Wild Animal Park แตถงอยางไรกตามทง 2 กรณกยงเปนสภาพสวนแสดงทยงมอยในปจจบน การจาลองใหไดพนทเทากบอาณาเขตในพนทธรรมชาตเปนสงทเปนไปไมได การออกแบบสวนแสดงใหสามารถสรางความรสกแหงเปนอสระใหเกดขนภายในใจของผเทยวชมได

ขนาด (Size ) สวนแสดงสตวในอดมคตคอ สวนแสดงทใกลเคยงกบถนทอยตามธรรมชาตของสตว

ขอจากดททาใหไมสามารถสรางสวนแสดงสตวใหไดตามความตองการดงกลาวเชน พนทภายในสวนสตวทมไมเพยงพอ

สวนสตวทจดลาดบความสาคญของการพฒนารปแบบและพนทเปนลาดบตน มกจะมการใสขอกาหนดทจะตองการใหสวนแสดงทปรบปรงใหมดเปนธรรมชาต คาถามทมกเกดขนเชนสวนแสดงสตวควรจะมความกวางใหญเทาใดจงจะเปนสงทสตวพงพอใจ และเมอปรากฏตอสายตาของผเทยวชมจะไมเปนในลกษณะทเปนเหมอนกรง ซงไมใชคาตอบทงายสาหรบคาถามน มตวอยางในสวนสตวในเคนยาและแอฟรกาทมบางสวนแสดงทมขนาดใหญจะมการใชค รวไฟฟา คนาทมสวนกระตนชกนาใหสตวแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต และเมอผเทยวชมไดเหนพฤตกรรมเหลานกจะเกดความพงพอใจ

145

ขอมลโดยทวไปมกจะบอกพนททตองการอยางนอยและจานวนสตวทสามารถรบได จากประสบการณและการทดลองพวกเรากพอจะทราบถงความสาคญของขนาดสวนแสดง จะมผลตอขนาดฝง จานวนสตว และถาเปนสวนแสดงสตวทมสตวหลายชนดอยรวมกนจะสามารถจดแสดงไดกชนดและจานวนเทาใด

ขนาดของสตวไมไดเปนตวกาหนดตายตวถงการกาหนดขนาดพนททสตวตองการ แตขนอยกบพฤตกรรมทสตวตองการแสดงออก

สงทพบเหนดวยทวไปคอสตวทมขนาดใหญตองอยในกรงขนาดใหญ และสตวขนาดเลกถกบงคบใหอยในกรงขนาดเลกเชนใชตปลาขนาดเลก สตวทมขนาดเลกควรจะนามาเลยงในสวนแสดงทมขนาดใหญเทาทจะเปนไปได และถาเปนชนดสตวทเปนสตวสงคมทตองอยรวมกนหลายตว ยอมตองการพนทมากกวาชนดสตวทอยตามลาพง

พนทของสวนแสดงตองมความสมพนธกบพฤตกรรมของสตวทตองการแสดง สตวผลาทมความคลองแคลว เชน monitor lizard ผเลยงตองพจารณาความเหมาะสมของพนทโดยดจากพฤตกรรมทจะแสดงออกมา สตวผลาทใชการดกซมในการลาเหยอ เชนง visperids ซงมรปรางอวนสนจะตองการพนทนอยลงเมอดจากขนาดของรางกาย เตา mata-mata เปนสตวทลาเหยอทเปนปลาโดยการทาตวใหกลมกลนกบสงแวดลอม ซงจะแตกตางจากเตาชนดอนๆ ทมการเคลอนทนอย แตในชวงฤดกาลผสมพนธซงเปนชวงเวลาทเตา mata-mata ตองการพนทเพอการเกยวพาราสและการผสมพนธ ซงพบวาในสระนาทมขนาดใหญจะประสบความสาเรจในการเพาะขยายพนธมากกวา จากตวอยางตางเหลานเปนการบงบอกใหรวากอนทจะทาการออกแบบสวนแสดงของสตวชนดใดการศกษาทาความเขาใจธรรมชาตของสตวชนดนนๆใหชดเจนเสยกอน ( Tolson,1985 )

นกตองการพนทมากกวา 3 เทาของความยาวรางกายเพอตองการพนทสาหรบการบน และนกแตละชนดมความแตกตางในเรองของอาหาร คอนเกาะ การจบค การนอนหลบ ในสวนจดแสดงตองตองการสงแวดลอมทมความเครยดนอย แตผเทยวชมสามารถมองเหนตวสตวได นกตองการสงแวดลอมทใกลเคยงกบธรรมชาตทนกอย เพอนกจะไดมโอกาสแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต นกเปนสตวเกดความเครยดไดงาย เชนความเครยดทเกดจากการตองอยรวมกบสตวชนดอนๆ ซงในการจดการสตวในลกษณะน ตองมพนทใหสตวสามารถหลบหลกกนและกนได นกลาเหยอ เชนเหยยว นกอนทรตองการสวนแสดงทมขนาดใหญ การจดการตองพยายามใหมพนทกวางขวางทสดเทาทจะทาได แตตองใหพอเหมาะเนองจากนกทนาเขาใหมจากปา จะบนในลกษณะทจะเปนอนตรายตอตวนกได พนทโดยรวมของสวนแสดงมกจะมจากด เปนสงจาเปนทจะตองมพนทสารองภายในสวนแสดง แตพนทดงกลาวไมควรจะเทากบพนทหลก รวมทงรปรางควรจะตองแตกตางกนดวยเพอสราง

146

ความนาสนใจใหมากขน ทสวนแสดงสตวแอฟรกาท Whisdas Zoo จะมรปรางของพนทสารองแตกตางจากพนทหลก ซงพนทสารองนจะจะสนองความตองการทแตกตางกนของสตวแตละชนด ตวอยางเชน พนทหลกเปนพนทของแรดขาวทตองการพนทสาหรบการอยรวมกนหลายตว มพนทสารองสาหรบสตวชนดอนทอยภายในสวนแสดงท จะใชสาหรบการหลบในเวลาทตองการหลบภย ลดความเครยด เชนการใชเสาไมฝงดนเปนชวงๆ เพอใหสตวขนาดเลกหลบเขาไปไดแตสตวขนาดใหญเขาไปไมได ซงทาใหสตวขนาดเลกมพนททจะกนอาหารโดยไมถกแยงจากสตวขนาดใหญ ( Toovey, 1979 ) รปทรงของพนทสวนแสดง ( Shape )

รปท 87 แมวนาท St louis zoo เปนสวนแสดงทมรปทรงอสระเพอทจะใหสตวสามารถหลบหลกกนได สรางโอกาสใหแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต ภาพทเหนจะใหญกวาพนทจรง

การออกแบบโดยใชแนวคด “ รปทรงทตอบสนองการใชงาน ” ( form follows function ) รปทรงของพนทสวนแสดงมกจะเกยวของกบวตถสงของทมนษยสรางขน แตกสามารถใชเปนแนวคดในการออกแบบพนทของสวนแสดงสตวได พบวารปทรงสเหลยมจะเปนแนวคดทมนษยมกจะนามาใชมาก แตรปทรงดงกลาวพบไดนอยในธรรมชาต นอกจากนนรปทรงนควรจะหลกเลยง เนองจากเปนรปทรงทไมเออใหใหสตวตวทดอยกวาสามารถหลบหลกได ( Bacon, 1980 )

สวนแสดงทมสวนแบงพนทระหวางสตวกบผเทยวชม ( barrier ) เปนแบบกาแพงปนและสวนขอบปนเปนรปหยก ซงรปหยกจะมในหลายรปแบบดวยกนเชนแบบเปลอกหอย ซงลกษณะดงกลาวกจะเปนการสรางบรรยากาศคลายตนไมทมในธรรมชาต -สวนรปทรงของพนททเปนทรงกลมกจะดเปนธรรมชาต รวมทงจะมผลนอยตอทศทางการเคลอนทของสตวและเปนรปทรงของพนทมสวนโคงจะใหความรสกทเปนอสระ - พนทแบบยาวรแบบรปบหรซกาจะเหมาะสมกบการเปนทวงของนกกระจอกเทศ

147

- รปรางของพนทสวนแสดงทเออใหผเทยวชมเหนภาพทดทสด ทสวนแสดง African Plain ท Whipsnada จะเปนรปตวแอล ถาจดชมทมมดานในของตวแอลจะเปนบรเวณทไมบดบงมมมองของผเทยวชมททาใหสามารถมองเหนพนทไดทงหมด - รปรางสวนแสดงทเปนรป clover leaf ทออกแบบโดย Coe and Maple ทสวนแสดงลงอรงอตงเปนตวอยางทดของรปทรงทตอบสนองความตองการในดานการใชงาน ( form follow function )

ในปาลงอรงอตงเพศผจะประกาศอาณาเขตโดยการรองเปนเสยงยาวๆ และแสดงทาทางบนตนไม ฝงของลงอรงอตงจะเปนฝงของตวเมยไมมตวผอย ซงจะมตวเมยทโตเตมวย ลกออนของตวเมยหลายตว ในชวงฤดผสมพนธ ตวเมยทโตทสดจะเปนผเลอกตวผและคลอเคลยกบตวผตวนนในชวงฤดผสมพนธ

สถานการณในสวนสตวจะไมเหมอนกบเหตการณในปา การจบคจะเปนไปในลกษณะผ 1 ตว ตอตวเมย 1 ตว การจดการทดควรจะจาลองรปแบบมาจากในปา โดยใหสวนแสดงในรป cover leaf ตวเมยหลายตวจะใชพนทรวมกลาง ทจะเชอมไปยงตวผทอยแยกกน โดยตวเมยเทานนทสามารถผานไปยงพนทของตวผได สาหรบตวผจะแยงชง ตอสกนดวยการใชเสยง long call ซงจะมสวนแสดงของชะนอยใกลๆกบสวนแสดงลงอรงอตงกจะเกดเปนการประสานเสยงของสตว 2 ชนดขน ( Coe and Maple, 1994 ) พนทสวนพนดน ( Base Plan )

รปท 88 แจคคาสส เพนกวน ท Fort Wayne Children’s Zoo : Indiana พนทสวนพนดนทประกอบดวยวสดหลายอยาง มหลายระดบและหลายรปทรง จะชวยใหพนทภายในสวนแสดง ซงจะเปนการสรางโอกาสใหสตวไดแสดงพฤตกรรมมากขนและเปนการสรางความสนใจใหกบผเทยวชมมากยงขน

148

พนทสวนพนดน ( Base Plan ) การเลอกวสด การจดวางและขนาดขององคประกอบสาหรบพนทสวนพนดนนน วสดทเปนตวเลอกเชน นา หญา ทราย คอนกรต ดน ตนไม ซงสงตางๆเหลาน จะมคณสมบตทแตกตางในเรองของรปราง การเชอมความสมพนธระหวางวสดเหลานจะเปนจดเรมตน สาหรบสวนพนทในแนวตงและพนททอยเหนอศรษะขนไป

สวนพนดนของสวนแสดงลงชมแพนซ ( Design Group B) 1985 ) พนทถกแบงโดยเสนทางนาเนองจาก ลงชมแพนซ จะหลกเลยงพนททเปนนาและลาธาร (Fossy,1983 ) ดงนนทางเดนชมของผเทยวชมจะใชทางเดนทเชอมระหวางยอดไมและเชอมตอกนตลอดทงสวนแสดง มมมองหลกจงเปนแบบทางเดนเทาทยกตวสงขน

ในการออกแบบในสวนของพนทสวนพนดนนน ใหมององคประกอบตางๆดวยภาพทวตถมมตในกวาง – ยาว - สง และกนพนทในสวนของพนทแนวตงดวย การตกแตงโดยใหพนทแนวราบมหลายระดบจะเปนการเพมความนาสนใจ ตวอยางเชน การแบงระดบของพนทเปนชนๆ ท Big Cat Country Exhibit ท St louis Zoo ซงกจะเปนผลดตอสตวทจะไดกระโดดและซอนตว

สวนแสดงบเวอรทสวนสตว Minesota Zoo จะมพนทในแนวระนาบหลายระดบ จะมสระนา 2 แหงทตางระดบกนและแบงกนดวยเขอน โดยทแนวดวยรอบของของสระจะเปนขอนไมทกองรวมกนเปนพนทภายในของบเวอร สระนาทอยตาลงมาจะมสวนของ aspen tree ทวางไว บเวอรจะมากดตนไมเหลาน จะมสตวชนดอนรวมใชพนทกบตวบเวอร ( Friedman, 1980 )

นาเปนวตถในพนทแนวระนาบ ทใชเปนสวนประกอบในสวนทครอบคลมพนทในสวนแสดง ซงการใชนานจะมสามารถสนองความตองการหลายๆประการ - สวนแสดงนกท Danver Zoo สวนของสระนาจะมความลกของนาตนๆ ซงจะมกอนหนวางทกนสระและมสายนาไหลผานตลอดเวลา พบวามนกขนาดเลกอาศยเลนนาในบรเวณน (Freihett and Schmitt,1977 ) - The Australian Exhibit ใชนาอยในรปของการจาลองลาธารนาไหลททงจงโจ และนกอมมาแชนาในชวงฤดรอน - นาจะเปนสวนทชวยสรางความพงพอใจใหกบผเทยวชม โดยในจงโจจะเปนสตวทมการเคลอนทและมกจกรรมนอยในเวลากลางวน ละอองนาจากนาตกจะชวยใหบรรยากาศในบรเวณพนทชมสตวและสวนทสตวพก การใชนาเปนสวนกนอาณาเขตระหวางคนและสตว ทกนสตวออกในลกษณะคนา ถงแมวานาสวนดงกลาวสตวจะใชประโยชนหรอไมกตาม การใชนาเปนสวนประกอบเพอสรางความหลากหลายและนาสนใจใหกบสวนแสดง ( Coe and Maple, 1984 )

การใชวสดทมความนมเชน หญา ดน ทราย กรวดจะมขอดกบสตวบางชนดในดานทสตวบางชนดไดมโอกาสขดดนและใชดนในการเลน ซงจะเปนการทดแทนในกรณทสตวมพนทไมเพยงพอ

149

- ถาสวนแสดงมการใชพชและสวนประกอบอนๆ เชน วสดทออนนม จะตองใชขอพจารณาหลายอยาง เพอจะใชมาเปนตวบงชในการเลอกใชในการออกแบบแผนงานการใชพนท

วสดทมความออนนม มกจะเกดปญหาในการบารงรกษา เชนหญาอาจโดนเหยยบยาจนเปนโคลน ทรายและดนจะไหลรวมมากบนาและไปอดตนชองทางการระบายนา พชอาจจะถกทาลายจากปจจยหลายๆอยาง ดงนนการเลอกใชวสดเชนหน คอนกรต แอสฟล อฐจะถกเลอกมาใชเพอแกปญหาดงกลาวและวสดเหลานกจะมขอดอกหลายอยางทเปนประโยชนตองานกอสราง

ผออกแบบจะเปนผเลอกวสดในการออกแบบเพอใหสงทออกมาใกลเคยงกบถนทอยใกลเคยงกบธรรมชาต การเลอกทางสายกลางหรอเลอกวสดบางอยางทใกลเคยงกบธรรมชาต กมทงขอดและขอเสย สภาวะพเศษทตองพจารณาเชนระหวางคอนกรตกบดน ตนไมเปนลาตนหรอไมเลอยกบพนทสาหรบเครองเลน พนทหรอการใชทวาง ภมอากาศ ขอเรยกรองของผเทยวชม การใชพนทของสตวชนดตางๆ

การเลอกใชคอนกรตดวยเหตผลหลายอยาง ขอดคอการควบคมพยาธ เนองจากดนจะเปนแหลงเพมจานวนและสะสมเชอโรค มตวอยางทสวนสตวแหงหนงทการตายของสตวเกดขนจากซโดโมนาสทมอยในดน (Favata, 1985 )

พนททมองดแลวแขง เราจะใชวสดทดแลวออนนมปดทบไว เพอใหเกดความรสกทเปนธรรมชาต ในขณะทยงชวยลดปญหาในการบารงรกษา ในบางเวลาวธการโดยตรงจะใชในการออกแบบเปนชนๆ ทสรางพฤตกรรมทไมเปนธรรมชาตหรอการทมากเกนไปและสวนใดทดเรยบและไมมสสน การใช epoxy resin จะใชปดในสวนของพนททใชวสดทแขงเพอปองกนขนสตว และชวยในการทาความสะอาด พนทในแนวตง (vertical Plane )

รปท 89 Dall Sheep ทสวนสตวเดนเวอร จดประสงคมดวยกนหลายหวขอในการออกแบบพนทในแนวตง เชน สรางความโดดเดนทฉากของสวนแสดงเนองจากจะทาหนาทเปนสวนแบงพนระหวางคนและสตว ( barrier ) จาลองลกษณะพนทใหใกลเคยงกบถนทอย โดยเปนสวนของฉากหลง เปนสวนสาคญของลกษณะของสวนแสดง

150

พนทในสวนของแนวตง( vertical plan ) ของสวนแสดง จะทาหนาท -พนทโดยรอบของพนทสวนแสดงจะเปนพนทของสวนทกนสตวหลด ( barrier ) โดยใชรปแบบหลายๆอยาง เชน ค กาแพง รว กระจก กอนหน - เปนพนทเมอผเทยวชมมองมาทสตวจะเปนสวนของฉากหลงของสวนแสดงสตว - ใชเปนพนทใหสตวมโอกาสแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต เชน เนนเขา กอลลาจะใชสาหรบเปนทเลนและอาบแดด ใชเปนทแสดงทาทางข แสดงอาณาเขตพนทของตวเอง ( Coe and Maple , 1985 ) - ผนงทมลกษณะเปนหนกอนใหญไมวาจะทาจากหนจรงหรอหนจาลอง ขอนไม เนนดน หนกอนใหญ เปนวสดทสตวจะใชในการปนปายและหลบซอน - พนทในแนวดงมบอยครงทใชเปนพนทสรางจดสนใจแกผเทยวชม เชนสวนแสดงของนกท Talonga Zoo, Australia โดยสวนแสดงนออกแบบมาเพอแสดงชวตของนกในปาดบชนของออสเตรเลย และแสดงภาพความพเศษและลาดบชนดของสตวในลาดบความสงตาของตนไม นกทอยบนชนยอดสดของปาคอนกพราบกนผลไม นกกนนาผงหลายชนด, Fig bird, Oriole birdและนก แกวLorikeet นกทอยในความสงระดบกลางของความสงตนไม เชน Yelloe robins, Bower birds, Cat birds, King Parrots, Glossy Cockatoo, Sacred Kingfisher พนทบนพนดน เชน Lyre Birds, Victoria Crowned Pigeons ( Muller,1977 )

พนทในแนวตงจะถกออกแบบเพอสนองความตองการของผเทยวชม โดยจะเปนสวนของฉากหลงสาหรบสตว ซงอาจจะเปนกาแพงหรอใชตนไม จดประสงคหลกของผนงท The Houston Zoo ท Gorilla exhibit เพอทจะใชเปนฉากเพอใหการแสดงสตวมความสมบรณและประโยชนทางออม เพอเปนสงทชวยเพมคณภาพชวตใหกบสตว

ตวอยางในการออกแบบพนทแนวตง เชนสวนแสดงลงกอลลา ท ใช barrier เปนแบบคแหง โดย barrier แบบนจะมขอดคอมมมองของผเทยวชมจะไมมวตถมาขวางกนสายตา และในสวนดานหลงของคแหงทอยตรงกนขามกบจดชมสตว จะใชพนทดานหลงคแหงใหทาหนาทเปนเหมอนฉากละครเวท โดยใชการปลกตนไมหลงคแหงซงคแหงมความกวางประมาณ 3-4 เมตร ตนไมทปลกขนจะเปนการจาลองบรรยากาศปาเขตรอน แทนการใชผนงปนปนทจะดเปนธรรมชาตนอยกวา สวนการปลกตนไมในสวนแสดงจะโดนทาลายจากลงกอลลา

เพอเปนการทาความเขาใจกบคาวา พนเวท ( stage ) กลองมานงฟงคาวจารณหรอลองสงเกตปฏกรยาของผเทยวชม ซงสวนแสดงลงกอลลาทตอเนองจากบรรยากาศของปาดบชนของสวนแสดงนกจากปาเขตรอน วาการจดแสดงสตวของสวนสตวแหงนไดสรางความรสกใหกบผเทยวชมเสมอนวาเดนทางทองเทยวในบรรยากาศของปา ไมใชบรรยากาศของทคมขง ซงความรสก

151

เหลานเกดขนเนองจากการวางแผนออกแบบเพอสรางภมทศนและบรรยากาศทเปนธรรมชาต( Werler,1975) พนทเหนอศรษะ ( Overhead Plan )

ดรปท 90 สวนแสดงนกแบบเดนเขาชมภายใน ท North Carolina Zoo พนทเหนอศรษะของสาหรบสวนแสดงนจะประกอบดวยหลงคารปโคงครงวงกลม ตนไม และกอนหน ซงทงหมดจะมผลตอบรรยากาศและมอทธพลตอพนทของสวนแสดงทเลยนแบบถนทอยของสตว

สวนหลงคาของสวนแสดงเปนสวนทมความสง ส พนผว ความขน ซงเปนขอกาหนดโดยรปแบบของบรรยากาศของสวนแสดง ทเปนความตองการของกลมผออกแบบ ขอแตกตางระหวางพนทดานแนวตงกบพนทเหนอศรษะ คอความพรามวของภมทศนของธรรมชาต เชนทงหญาแพร ปาละเมาะ จะมพนทแนวตงทมพชตามลกษณะของพนทและเหนอศรษะเปดโลง ในขณะทภมทศนของปาและภเขาพนททงสองสวนจะจะคอนขางแนนทบตามลกษณะของตนไมทมในพนท

- พนทเหนอศรษะและพนทในแนวตงจะเปนสวนควบคมแสงทผานมาทสวนแสดง ทาให พนททงสองแหงนจะมอทธพลตอบรรยากาศของสวนแสดง

- การใหความสนใจถงความสมพนธทงสองสวนน การทาความเขาใจวาทาไมปาดบชนจง มดและทงหญาซาวนนาจงสวาง เนองจากจดกาเนดแสงและตวกนแสง จะเปนตวกาหนดวาบรรยากาศทจะเกดขนจะอยางไร

พนทสวนเหนอศรษะของสวนแสดงสตวทมตาขายคลมดานบน จะเปนสวนทกนสตวใหอยภายในพนทและชวยลดแรงปะทะจากลมฝน เชนตาขายทคลมสวนแสดงนกนา ท The Woodland Park ใชตาขายสดา การมองเหนวสดชนดนจะมความเดนชดนอยกวาสอนๆ และเปนวสดทมความแขงแรงเพยงพอ ทจะควบคมนกใหอยภายในสวนแสดงไดโดยทไมไดตองตดปก ตาขายชนดนยง

152

ใชไดกบนกชนดอนๆเชน เปด mallard นกนางนวลl อกา นกเคาแมว และพนทเหนอศรษะ จะเปนสวนทใหแสงผานหรอเปนสวนทใหรมเงา ทจะเปนสวนทสงแสงผานมาทพนดน องคประกอบภายในสวนแสดง ( Features )

ดรปท 91 เกาะชะนท Miami Metro Zoo องคประกอบหลายอยางทมในพนทของสวนแสดงเปรยบเทยบไดกบเฟอรนเจอรทมในหอง เปนสวนทกระตนใหสตวแสดงกจกรรม ตนไมเทยมทสรางขนเปนองคประกอบในสวนแสดงรวมกบตนไมชนดอนๆ จะเพมในการสรางโอกาสใหสตวแสดงพฤตกรรมปกต และพฤตกรรมทเกดขนของสตวสรางจดสนใจใหกบผเทยวชม

อปกรณหรอเครองใชในสวนแสดง ถกกลาวถงแลวในเนอหาสวนการออกแบบทเหมาะสมกบพฤตกรรมสตว( ( Behavior Design ) พฤตกรรมของสตวทอปกรณมสวนชวยใหสตวไดมโอกาสแสดงพฤตกรรมมากขนเชน การปนปาย เลน ทารง ตวอยางของเครองเลนเชนทอนซงทวางตวในมมตางๆ ซอนไปมาในสวนแสดงของหมแพนดาในสวนสตว The National Zoo ในเมองวอชงตน ดซ ( Mulen,1975 ) รปแบบของอปกรณจะมดวยกนหลากหลายรปแบบซงจะผนแปรตามความตองการของสตว

คอกกกและสวนแสดงตองมการจด การตกแตงดวยอปกรณตางๆ ตามความตองการของสตวแตละชนด - ตนไมทมระดบความสงตางๆกน จนกระทงมความสง 5 เมตร ตนไมขนาดใหญทมการ ปองกนโดยการใช fiber glass และ poly ester เพอใชเปนทปนปาย - อปกรณทสตวไดปนปาย โหนตวเชนเชอก เปลหลายรปแบบ ทอนไมยาว - วสดทใสเขาไปในสวนแสดงเพอใหสตวใชเปนวสดรองนอนเชน ใบไมสดพรอมกงกาน ใบไมแหง เนอไมทฝานเปนชนบางๆ

153

- วสดทสตวไดเลน เชนทราย นาในสระนา - ในสวนแสดงกอลลาทใหหนขนาดใหญใหลงไดปนปายและซอนตว ชนของไม kambala เพอคลมเสาไมทใชปนปายซงเปนทลง ape ใชซอนตวและใชทบตเหมอนกลอง ( Vogt,1977 )

ตนไมไดรบการพจารณาเนองจากเหมาะสมในการปนปายและใชเปนทสรางรง กงไมขนาดเลก ฟางแหง ควรเตรยมไวใหลงอรงอตงใชสรางรงนอนอยางทเคยทาในปา ซง

ลงจะมการยายทนอนบอยๆ โดยจะนอนจดเดมไมเกน 2 วน เมอลงมาอยในสวนสตว ลงจะนอนในจดเดม การเตรยมวสดดงกลาวใหผเทยวชมกจะมโอกาสไดเหนการสรางรงนอนของลงอรงอตง ( Group B, Design,1985 )

ปญหาอยางหนงของการใชตนไมจรงปลกในสวนแสดง คอการปกปองตนไมจากการทาลายโดยสตว โดยวธการปองกนนนไมไดไปบดบงความสวยงามของตนไมและไมรบกวนกจกรรมของสตวมากเกนไป

ท The Pittsburg Zoo มสวนแสดงทปลกตนไม linden สง 50 ฟตคลมดวยตาขายทเปน light stell mesh มเสอดาวทนงนอนอยบนหางไมสงจากจดทผเทยวชมยนประมาณ 20 ฟต หรอนอนอยโคนตนไม ถาตนไมจรงไมสามารถปลกได ตนไมเทยมจงถกสรางขนมาเพอกระตนใหเกดสภาพทเปนธรรมชาตขน

ตนไมเทยมหลายตนทมความสงและมกงกานไปจรดเพดานคอก กงไมทอยดานบนของตนไมจะสานตวไป เพอใหลงกอลลารนเดกปนปายและวงเลนตามกงไม เคลอนทดวยการโหนตวไปตามกงไม ในบางกงของกงไมจะถกออกแบบใหเปนทนงของลงและลงกชอบนงทดงกลาวเปนประจา เถาวลยทนามาจากปาแลวพาดไวแลวตรงใหแนนดวยเกลยวเชอก กอลลาจะใชเถาวลยสาหรบโหนแกวงตว ปนปายเลนนอกจากนนจะนามากดเลน ดงเอาเปลอกและกนเขาไป ( Werler, 1975 )

การใชตนไมเทยมปนปนรวมกบการใชกงไมและใบไมสดเพอใหลงกอลลาไดจบไม ทงใบไมและขวางตนไมเลน มความคดทหลากหลายทใชตนไมมาเปนสวนประกอบ การจดแสดงบเวอรท The Minesota Zoo

ทอเหลกทนาไปฝงดนทจะใชเปนทเสยบกงไม ลาตนของตน aspen ทจะตองนาลาตนใหมมาเสยบแทนทกวน ไมทนามาวางตองมขนาดใหญเพยงพอทจะเสยบใหแนนกบทอเหลก เพอใหบเวอรกดไม ถาเสยบไมแนนบเวอรจะยกไมออกจากแทน สงทผเทยวชมจะไดเหนคอ พฤตกรรมการกดไม ขนไม เกบไมชนเลกๆ ไวทจดซอนอาหาร กนใบไม ลอกเปลอกออกและกนเปลอก ซงตองมการเตรยมการทจะตองปลกตนไมทจะนามาใชในสวนแสดง ซงการตดฟนไมเหลานมาใชงานตองมการจดการเพอใหมไมเพยงพอเชนพนทปลก จานวนตนไม วงรอบของการตดไมมาใชงาน ( Friedman,1981 ) การออกแบบสาหรบผเทยวชม ( Design for people )

154

จดประสงคในเรองงานใหการศกษาและงานดานการอนรกษ - การออกแบบสวนสตวเพอทจะใหผเทยวชมไดรบความสนกสนาน เปนเปาหมายทสาคญ

นบตงแตสวนสตวเรมเกดขนในหนาประวตศาสตรโลก - การพฒนาสวนสตวในยคปจจบนไดสรางเปาหมายเพมในเรองของงานใหการศกษาและงาน

ดานการอนรกษพชและสตว โดยทสวนสตวจะทาหนาทสรางจตสานกใหแกประชาชนในเรองสงแวดลอมโดยเฉพาะในเรองสตวปาทลดจานวนลงและเรองของวฒนธรรมทองถน

- การออกแบบสวนแสดงทมแนวคดในหวขอเรองงานดานการอนรกษและวฒนธรรม ทจะ ทาใหเกดการเรยนรเมอผเทยวชมเขามาในสวนสตว พรอมทงไดรบความบนเทงไปดวย

วธการออกแบบตองการวธการแบบใหมเพอใหผเทยวชมไดชมสตวพรอมกบสงแวดลอมของสตวชนดนน ซงตองใชสอทหลากหลายทจะสรางความรสกกบขอมลทตองการสอออกไปใหผเทยวชมจะไดรบทราบ โดยใหความสาคญกบลาดบเรองราวทจะนาเสนอ ในการเคลอนทชมสตวของผเทยวชม จดชมสตวเปนจดทผเทยวชมไดอยางใกลชดและชดเจน เสนทางการเคลอนทผสานกบเรองราวทนาสนใจและนาจดจาหรอไม

การออกแบบใหสวนแสดงประสบความสาเรจในหวขอเรองการอนรกษ ( conservation teme ) ตองการการเรมตนทเปาหมายดานงานใหการศกษา ทสามารถใหแนวทางในการออกแบบและพฒนาสวนสตว

การเลอกหวขอดานสงแวดลอมทเหมาะสมเปนเรองทสาคญ โดยเฉพาะในหวขอเรองทมผลกระทบตอผเทยวชมสวนสตว การสอความหมายและการจดแสดงในหวขอภายในเรองราวของสตวในสวนแสดงตางๆนนจะมความจากด เนองจากความคดสรางสรรคและความรอบรของกลมของผออกแบบเอง

การวเคราะหและการเลอกเปาหมายจากรายงานของแผนแมบท นตยสารทางวชาการ และรายงานการเสนอเพอเรมตนงานออกแบบของนกศกษา ไดแสดงใหเหนถงเรองราวทจาเพาะโดยเฉพาะในเรองของระบบนเวศวทยา

การสรางสวนแสดงททาใหสตวและพชมสขภาพแขงแรงและมสขภาพจตทด ใหสตวไดมโอกาสแสดงกจกรรมตามธรรมชาต ผเทยวชมไดเขาใจถงความสมพนธระหวางสตว สงแวดลอม และโลก ( Shea,1985 )

จดประสงคการใหการศกษาทสวนแสดง The North American Exhibit เพอกระตนความสนใจและใหเหนความสาคญของสงแวดลอมในทวปอารคตก โดยนาเสนอในเรองสงแวดลอมทมผลจากนามอมนษย ( Design Group A,1985 ) สวนแสดงจะทาหนาทในเรองงานใหการศกษาใน 2 จดประสงคคอ 1 ใหผเทยวชมไดทราบถงความหลากหลายของชนดพชและสตวในปาดบชน 2. ทราบถงการคกคามทาลายพนทปาดบชน

155

จากความตองการใชพนทเพอหาประโยชน เมอเขามาเทยวชมในในสวนแสดงสวนนจะเกดความประหลาดใจในปาดบชนในความหลากหลาย เหนคณคาและเกดความรสกอยากจะรกษาปาชนดนไว ( Design Group C,1985 )

จดประสงคของสวนแสดงนเพอใหผเทยวชมไดเขาใจถงการลาสตว การทาเหมองแรทมผลตอหมขวโลก การอนรกษหมขาวมวธการอยางไร ( Design Group , 1985 )

หวขอในเรองสงแวดลอม การใชทรพยากรของโลกอยางขาดจตสานกและใชอยางฟมเฟอย จะเปนขอมลทนาเสนอเพอกาหนดสงแวดลอมทเหมาะสม สาหรบหวขอในสวนแสดงทนาเสนอของงานดานการอนรกษ ผลกระทบทเกดจากตวสตว การทาเหมองแร การขดนามน การทาปาไม การทาเกษตรกรรมในพนททเปนแหลงทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะในแหลงทพชและสตวทใกลสญพนธและจดแสดงในสวนแสดงเหลาน การนาเสนอหวขอการอนรกษในสวนสตว ( Conservation Issue )

การใชทรพยากรของโลกอยางผดพลาดเนองจากความไมเขาใจ ไมอยากเขาใจและความละโมบอยากไดของมนษย เปนเนอหาทตองการจะสอสารเมอไดกาหนดแนวคดในการออกแบบสวนแสดงสตวทจะตองการสอในเรองของงานอนรกษ ( conservative theme ) ผลกระทบการลาสตว การทาเหมองแร การตดไม การทาเกษตรกรรมในพนทปาธรรมชาตซงจะมผลกระทบตอสตวทใกลสญพนธ โดยดตวอยางจากสวนแสดงสตวตอไปน

สวนแสดงแตละสวนแสดงควรจะอยบนพนฐานทจะอนรกษสตวชนดนนๆ ผเทยวชมไดรบขอมลถงวาชนดสตวใดเปนชนดทถกคกคามและอตราใกลสญพนธของสตว สาเหตของการลดจานวนลงและวธทเปนไปไดทจะเปนการอนรกษสตวชนดนน เมอผเทยวชมออกจากสวนสตวจะไดเขาใจและเหนความสาคญของการอนรกษและเราจะชวยปองกนการสญพนธของชนดสตวนนอยางไร ( Design Group B, 1985 )

การทมนษยเขาไปใชประโยชนจากทรพยากรภายในพนททวปอารคตก โดยเฉพาะการสารวจและขดเจาะนามน พฒนาการคาขาย กฬาลาสตว ซงกจกรรมทกลาวมามผลกระทบตอหมขวโลก สวนแสดงจะแสดงถงการลาหมขาวของมนษยซงทาไดโดยงาย และหมขาวเปนสตวทสามารถปองกนตวเองไดนอยมากจากการลาของมนษยเมออยในนา และการนาในประเดนทหมเปนสตวผลาทอยในระดบสงสดของหวงโซอาหาร จะเกดอะไรขนถาหมขาวหมดไปจากหวงโซอาหาร ผลาของหมจะมเพยงแตมนษยเทานน การลาของหมขาวของชนเผาเอสกโมกบนกลากลมอนๆ จะแตกตางกนโดยทกลมแรกจะลาเพอใชในการยงชพ แตกลมท 2 จะลาเพอความสนกสนาน ( Design group A, 1985 )

จงโจชนดพนธขนาดเลกหลายชนดไดหายไปจากทงหญาออสเตรเลย เนองจากการนาสตวเศรษฐกจเชน วว แกะ เขามาและสงทตดตามมาคอจงโจแดงและจงโจเทาเพมจานวนขน

156

เนองจากสามารถปรบตวเขากบทงหญาทมการเลยงสตวได นกอนรกษตองออกมาปกปองประโยชนการใชสอยจากการใชพนท และทาใหมการจดการกลมจงโจและแกะใหอยในพนทเดยวกน ( Design Group E, 1985 )

พนทปาดบชนทสาคญของโลก 3 แหง คอพนทลมนาอเมซอนในทวปอเมรกาใต เขตลมนาคองโกในแอฟรกากลาง หมเกาะของประเทศอนโดนเซยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ปาดบชนเปนพนททมความหนาแนนของสงมชวตตอพนท 1 ตารางกโลเมตรทมากกวาระบบนเวศในปาชนดอน มพชอยเปนจานวนมากทยงไมมการศกษาถงมลคาทางเศรษฐกจและวทยาศาสตร พนทดงกลาวถกทาลายเพอใชเปนพนทสาหรบเลยงสตวและทาเหมองแร พชและสตวจานวนมากถกคกคามจากพนทปาถกทาลาย สตวทอยในพนทดงกลาวเกดการแยงชงพนทมากขน ( Design group D, 1985 )

งานดานการอนรกษทนาเสนอในลกษณะพนท เพอใชในงานใหการศกษาแกผเทยวชมเกยวกบปาดบชน ถกทาลายจากมนษย โดยเตรยมพนททมความแตกตางระหวางปาดบชนและพนทปาดบชนทถกทาลายกลายเปนพนทเกษตรกรรม ตวอยางคอ เมอเดนผาน สวนแสดงทสวยงามมสงแวดลอมทเปนตนไมทขนแนนทบและมสตวปาจากนนผเทยวชมกจะผานไปสพนทเกษตรกรรมทมการหกลางถางพง มทงนาทปลกขาวในกระทอมทมอปกรณลาสตวตางๆ รวมทงเสนทางทเขาไปในปาเพอการตดซง สรางความรสกทออนไหวใหเกดขนในเสนทางทเดนผาน แปลผลขอมลจากภาพทเหนวาพนทปามการถกทาลายกลายเปนพนทเกษตรกรรมและใหขอมลเพมเตม อตราการลดลงของพนทปาดงดบเปนไปในอตราทสงมากตอวน แสดงภาพการตดตนไมทาลายปาทเกดขนในเขตทง 3 เขตดงกลาว ( Design Group D,1985 ) ตวอยางของการออกแบบสวนแสดงทใชแนวคดทางสงแวดลอม

วฒนธรรมของชนพนเมองทวโลกมการใชทรพยากรทงทสรางใหมได และแบบทใชแลวหมดไป ทวปอารคตกเปนพนททมลกษณะจาเพาะทงในเรองของอากาศ พชและสตว สวนแสดงนจะใหผเทยวชมไดสมผสกบบรรยากาศของพนททวปอารคตก เนอหาทมภายในสวนแสดงนจะจดแสดงการทาลายทมผลกระทบจากการทมนษยเขาไปใชพนท ( Design Group B,1985 )

พนททจดแสดงความแตกตางกนของพนททปาดบชนทสมบรณและพนทปาทถกทาลายจากฝมอมนษย ตวอยางของพนทจดแสดง เชน ผเทยวชมเดนผานพนทปาทตนไมขนอยางหนาแนน และมสตวปา จากนนผเทยวชมจะผานไปสพนทนาขาว บานของพรานลาสตว และถนนทตดเขาไปยงเหมองแร บรรยากาศดงกลาวสรางขนเพอใหผเทยวชมไดสมผสความรสกถงความเสยหายทเกดขน รวมทงการใหขอมลถงความเสยหายของพนทปาดบชนตอวนนนมปรมาณมากนอยเพยงใด ( Design Group D, 1985 )

157

เมอผานเขาไปสพนททมการใหขอมล ผเทยวชมจะผานเขาไปสพนทของปาสน พนทสวนดงกลาวจะมการจดพนทของผเทยวชมและสตวเสมอนอยในพนทเดยวกน มองคประกอบเชนตนไม ความลาดชนของพนท กอนหน โดยสตวทแสดงอยในพนทสวนน ในสวนแรกจะเปน หมาปาอารตก สนขจงจอก ทจดแสดงในสงแวดลอมทเปนปา ทางเทาจะนาไปสพนทสวนแสดงทอยถดไปซงพนทจาลองของเหมองรางทถกทงไว เหนตว wolverline ในทโลงกวาง โดยทสวนปลายสดของพนทจะเปนทพกของนายพรานทสรางดวยทอนซง ในบรเวณดงกลาวจะจดแสดงอปกรณการลาสตวทงในแบบพนบานและในยคปจจบนนามาแสดงเปรยบเทยบกน ลาธารทใชทาความสะอาดตวสตว การถลกหนงกวางคารบ มกระดกกวางทถกวางกองทงไว ในสวนนกวางคารบจะถกยกขนมาในสวนประเดนของสตวทถกลาและไดผลกระทบจากเหมองแร การอพยพเคลอนยายถนของกวางคารบจะถกรบกวนดวยการทอสงนามนทชอ Alaskan ถงแมวางานกอสรางดงกลาวจะมการจดการเพอใหสงผลกระทบตอสตวปาใหนอยทสดแลวกตาม แตฝงกวางยงถกรบกวนและความสวยงามของพนทกลดลง ดงนนการจดแสดงในสวนน จงเปนการสอสารในเรองผลกระทบของทอสงนามนทผลกระทบตอสงแวดลอม โดยการนาชนสวนบางสวนของทอสงซงมขนาดใหญเพยงพอทคนทคนจะเดนเขาไปภายในทอได และภายในทอจะมการจดแสดงภาพของผลกระทบทเกดขนกบสตวปาและสงแวดลอม

ดรปท 92 ทสวนแสดงกวางคารบ ผลกระทบทเกดขนของทอสงนามนทมผลตอการอพยพของกวางคารบ นาทอสงนามนจดวางไวในสวนแสดงคารบจะเปนกระตนเตอนใหผเทยวชมไดตระหนกถงผลกระทบตอการเคลอนยายของกวางและสงแวดลอมททอสงนามนพาดผาน

เมอผานจากปาทมลกษณะผสมผสานกนระหวางปาเบญจพรรณกบปาดบชนจะไปสกระทอมทมการจดแสดงเครองมอดกสตว ทงแบบทใชในปจจบนและในอดต แสดงรวมกบหนงสตวทฟอกแลวหลายชนด ผเทยวชมจะเหนตวมงคอยในถนทอยทเปนลาธาร เรองทวไป เรองของการคาขายขนมงค ถดไปเปนสระนาของตวบเวอร จดพกผอนทไดยนเสยงนาไหล จากนนภาพตอไปจะ

158

เปนภาพของเขอนคอนกรต เปนภาพของภมทศนทถกกดเซาะ แหลงนาทไมมปลา ปาทไมสตวปา ตดภาพจากเขอนกจะเปนสระนาทมบเวอรอาศยอยอกครง รวมทงภาพของเขอนทสรางโดยบเวอร โดยเขอนของบเวอรจะเปนสวนแสดงถงความหลากหลายของระบบนเวศวทยาทมตอคณภาพนา มผลทมความแตกตางจากเขอนทสรางโดยมนษย ผเทยวชมจะไดเหนภาพของนากทไดรบผลกระทบททาใหประชากรลดจานวนลง จากการกระทาของคน ( Design Group, 1985 ) ผเทยวชมกบการชมสตว ( People/Animal Interaction )

ดรปท 93 African , Savana, Fort Wayne, Children Zoo ความสาเรจของการผสมผสานระหวางพนทสตวและผเทยวชม ดไดจากสวนแสดงน ซงตองการความเขาใจลกษณะจาเพาะของการเหนของมนษย ผออกแบบตองทราบถงภาพทผเทยวชมจะเหนเมอมสงแวดลอมเขามาเปนสวนประกอบดวย อะไรคอจดดงดด อะไรเปนจดทรกษาระดบความนาสนใจและภาพใดเปนเงอนไขทจะเปนภาพทผเทยวชมจะจดจาได

การออกแบบทประสพความสาเรจในสวนของพนทของผเทยวชม - อาจจะอยภายในหรออยตดกบพนทของสตว - เปนพนททผเทยวชมไดเหนตวสตวและเหนพฤตกรรมของสตว - เปนสวนในเชอมความสมพนธระหวางพนทของผเทยวชมและพนทของสตว - เปนสวนทชวยสนบสนนการสอสารของขอมล และเปนการปฏสมพนธทจะทาใหเกด

โอกาสการเรยนรอยางไมมจากด - พนทชมสตวตองสรางเงอนขยทางสงแวดลอมทจาเปนตอการสรางการเรยนรอยางเหมาะสม

ทผเทยวชมจะเกดการเรยนร เมอไดเขาไปมสวนรวมในกจกรรมซงสรางขนในพนทชมสตว ขอมลทผเทยงชมจะไดรบนนเกดจากประสบการณทตนไดสมผสมาโดยตรง และไดรบรจากประสาทสมผสของรางกายในหลายๆ ชองทาง

การรบรของคนจะมการเรยงลาดบจากนอยไปหามากดงนคอ การไดยน การอาน ไดเหน ลงมอทา การเรยนรจากสถานการณหรอเหตการณ แตผเรยนจะสามารถรบไดมากหรอนอยจะขนอยกบ

159

- ความรพนฐานของผเรยนคนนน - การนาเสนอทมความสมพนธกน ทนสมย ถกตอง - เปนขอมลทเปนประโยชน เขาใจได - จดแสดงออกมาในสอทนาสนใจ

การเรยนรจะเกดไดมากขนเมอประกอบดวยแรงจงใจ ความคาดหวง ความรสกททาทายมากกวาการพดคยขอมลใหฟงเพยงอยางเดยว

การสรางสรรคสงแวดลอมทเออใหเกดการเรยนรนนตองมการเคลอนไหวและความซบซอนซงประกอบดวยผคน สตว และสงแวดลอมทรายลอมสตวชนดนนๆอย โดยสงแวดลอมทงหมดทสรางขน ตองมความเขาใจถงการประมวลผลของการสมผสรบรในการเหนภาพของมนษย การแปลความหมายของความรในเรองธรรมชาตวทยาของสตวชนดนน ๆ ใหเปนลกษณะทางกายภาพอยางแทจรง เปนขนตอนทมความสาคญของกระบวนการออกแบบ ความสวยงามทพบเหนไดในสวนแสดง จะประกอบดวยการเรยนรจากการผสมผสานการมองสงตาง ๆ ของมนษย เชน ขนาด รปทรง ตาแหนง แสง ส อากาศ พช สตว ซงการรบรและเขาใจของผเทยวชมยงมผลจากวฒนธรรม ประเพณ ลกษณะทางสงคม ลกษณะของสตว พฤตกรรมของสตว เศรษฐกจ การเมอง เปนตน

คณลกษณะตามธรรมชาตและการจดวางตวของวตถ จะมผลตอความรสกและอารมณของ มนษย โดยเกดจากการประมวลผลจากภาพทไดเหนรวมกบประสบการณเดมของผรบภาพนน รวมทงประสาทสมผสอนๆ กเปนสวนเสรมในการสรางอารมณและความรสกเชน สมผสรอนหนาวทรบจากความรสกทางกายทเกดขน

- แนวความคดและอารมณความรสกทตองการใหเกดขน กบผเทยวชมทสวนแสดงสตว คอ ในเรองของความเขาใจถงสงแวดลอมในถนทอยเดมทสตวชนดนนอย พฤตกรรมและงานดานการอนรกษ

ผออกแบบสวนแสดงสตวตองรบผดชอบในสวนของการกาหนดชนดของวสดและ กาหนดการจดวางวสดภายในสวนแสด ใหสอดคลองกบงานใหการศกษาและงานดานการอนรกษ

- - ความรบผดชอบของผออกแบบสวนแสดงสตวจะมผลอยางยงตอการเรยนรของผเทยว ชม - การออกแบบสวนแสดงสตวทมองคประกอบและอปกรณภายในสวนแสดง ทชวยใหสตวแสดงพฤตกรรมตามทสรางโอกาสใหสตวไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตนน ผออกแบบตองมความตระหนกสขภาพใจของสตวนนจะดไดกตอเมอ สตวไดแสดงออกตามลกษณะของรางกาย ซงจะใชเปนขอมลในการเลอกวสดและจดวางวสด การออกแบบสวนแสดงสตวทนาเอาการแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตของสตว เขามาเปนแนวคดรวมจะเกดขอสงเกตทวา วสดทนามาใชจะตองมความตอเนองประสานกบองคประกอบอนๆ ไมแยกกนอยางชดเจนหรอรวมกนจนเปนสงเดยวกน แตจะมความสมพนธกบสงอนๆในระดบท

160

แตกตางกน ( Arnheim, 1977 ) ทฤษฏการมองเหนภาพของมนษยจะเปนตวชวยแนะแนวทางสาหรบผออกแบบ ในการเรมตนสาหรบการจดลาดบการนาเอาองคประกอบเขามาประกอบกนจนไดเปนงานทเสรจสมบรณ ซงสงทเกดขนจะไดความพงพอใจในแงของ วสดและรปลกษณะทเลอกนามาใชมความปลอดภย ความรสกและอารมณทไดกาหนดไวในแนวทางการออกแบบ วาจะใหเกดความรสกใดไดเกดขนตามนน

ระดบของปฏกรยาระหวางกน ( Level of interaction ) ระดบของปฏสมพนธระหวางผเทยวชมและสงแวดลอมจะมสวนสาคญ ทมอทธพลตอการสรางสรรคภาพทใหเกดอารมณและความรสกขน

การออกแบบสวนแสดงสตว จะมดวยกนหลายวธการทจะสรางภาพทมจดสนใจ เกดขบวนการเรยนรและทาใหการเทยวชมสตวมความสนกสนาน

161

ดรปท 94 ระดบของปฏสมพนธระหวางผเทยวชมกบการสอดานการศกษาและความบนเทงทสวนสตวสรางสรรคขน ซงมวธการหลากหลายวธทจะสรางความสนใจ สรางกระบวนการเรยนร และความสนกสนาน ก. การสงเกต สวนแสดงสงโตทสวนสตวแคนซส ซต ข. การแสดงความสามารถของชางแอฟรกาทสวนสตว ไมอาม แมโทร ค.การสอความหมายโดยใชภาพ ทสวนสตวลนคอนท ปารค ง. การนาสตวใหผเทยวชมใกลชดทมการฝกจนเชอง จ. สตวมกจกรรมรวมกบผเทยวชม เชนการใหผเทยวชมสมผส ก. การสงเกต ( observation ) กอนทจะเขามาเทยวสวนสตวผเทยวชมมกรบรเรองของสตวชนดตางๆ จากโทรทศน วทย สอสงพมพ ผเทยวชมมาทสวนสตวเพอความบนเทงและการพกผอน ไมไดเพอมารบทราบขอมลทหนกสมอง

ผเทยวชมสวนสตวจะใชการสมผสทางประสาทตาเพอรบชมภาพเปนชองทางสาคญในการรบขอมล - สวนสตวในยคทยงมระดบการจดการยงไมดนก กลนจะเขามาเปนสงสมผสรวมอกสวนหนง

162

- ประสาทสมผสทางเสยงในขณะเดนเทยวชมสตว อาจไดยนเสยงสตวบางชนดรองเชนเสยงรองของชะน เสยงรองของนกกาฮง หรออาจจะมผเทยวชมบางคนใชการตะโกนเพอเรยกความสนใจจากตวสตว แตการกระทาในลกษณะดงกลาวถอวาเปนการรบกวนสตว ซงไมควรกระทา - การสมผสตวสตวอาจจะเกดขนไดในสวนทสวนสตวจดเตรยมไวให ผทชมสามารถสมผสไดเชนทสวนสตวเดก

การออกแบบสวนแสดงสตวจะตองใหความสาคญกบภาพทผเทยวชมไดเหน เนองจากภาพเปนชองทางสาคญทผเทยวชมจะใชในการรบรถงเรองราว เมอเขามาในสวนสตว และลาดบตอไปสงทจะเกดขนตามมาคอ การแทรกงานใหการศกษาเขามา ซงตองอาศยประสาทสมผสจากภาพทเกดขน

ขอมลของแมวนาทจะตองสอใหกบแกผเทยวชม ในการชมสวนแสดงของสตวชนดน เชน การใหผเทยวชมทราบวาตาของแมวนามขนาดใหญและไมมทอนาตา ซงจะทาใหดเหมอนวาสตวชนดนกาลงรองไห และเมอดแมวนาในตอนดานาทอยใตนากจะเหนวามหนงตาท 3 มาคลมปดตาไว เราจะใหผเทยวชมมองผานเลนสเพอใหเหนภาพ ในลกษณะเดยวกนกบทแมวนาเหนภาพเมอภาพขณะอยในนา โดยมองเขาไปในสวนแสดงปลาซงจะมปลาหลายชนดจดแสดงอย ดวยกจกรรมนผเทยวจะไดสมผสกบบางมมของชวตแมวนาในบรรยากาศทแมวนาเปน ( Design Group A,1985 )

พนทชมสตวของสวนแสดงสตวกลมสตวกนเนอ ทตองลาสตวชนดอนเปนอาหาร จะจดแสดงสวนของฟนและเลบเพอใหผเทยวชมไดเหนและสมผสพนผว ขนาด รปทรง ความแหลมคมซงสตวกลมนจะใชอวยวะเหลานชวยในการลาสตว

การใชกลอง periscope เพอใหผเทยวชมเหนภาพภายในในลกษณะทมองจากตาของนกหรอตาของแมลง เพอจะใหผเทยวชมเหนภาพทมองจากตานก วาขนาดของวตถจะเปนอยางไรเมอนกมองมาทวตถและความแหลมคม ความสามารถในการรบภาพของตานก

การจดแสดงใหเหนความแตกตางของสตวและพชในสวนของลกษณะ ส ขนาด รปราง เพอเปนการสอใหเหนถงความหลากหลายทมในระบบนเวศวทยา เชน สตวเทากบในทงหญาซาวนนาของแอฟรกาทมสสนของรางกายและลกษณะของเขาทแตกตางกน

ขบวนการเรยนรทผสมผสานระหวางความสนกสนานและขอมล ตองสรรหาวธการทผเทยวชมชนชอบและมประสทธภาพในการสอสารขอมลในเรองสตวและพฤตกรรมสตว

ในพนทสวนแสดงของลงชมแพนซ ทไดจดแตงสวนแสดงใหมอปกรณทใหสตวไดแสดงพฤตกรรมอยางเตมท จดหาสตวเพอใหเกดโครงสรางสงคมทเหมอนกบสงคมในปา ผเทยวชมมโอกาสทจะเหนพฤตกรรมตามธรรมชาต ความเฉลยวฉลาดของลงไมมหาง ซงเปนสตวทมลกษณะ

163

ของสายพนธกรรมทมความสมพนธกบมนษย รวมทงการนาเสนอในแงมมของลงชมแพนซมความสมพนธอยางไรกบพนทปาทตวเองอาศยอย การจดแสดงโดยการนาเสนอพฤตกรรมตามธรรมชาตของลงชมแพนซ ทมความสมพนธกบสงแวดลอม ผานการใชอปกรณทเปนวสดธรรมชาตหรอจาลองวสดธรรมชาต พฤตกรรมทผเทยวชมไดเหนจะเปนภาพตวแทนของพฤตกรรมทสตวแสดงในปา อปกรณทเราจดไวจะเปนตวกาหนดใหลงชมแพนซตองปรบตวเขากบสงแวดลอมในสวนแสดง ตวอยางของกจกรรมทจะจดใหม เชน

แบบตางๆของการเคลอนท ซงดวยกนหลายรปแบบ การเดนบนทอนไมทแขงแรง การแกงไกวตวบนกงไม การเคลอนทโดยใชเชอก การเคลอนทบนพนดนโดยใชมอและเทาทง 4 ขาง

แสดงความแขงแกรงของรางกาย การเคลอนยายวตถทหนก เชนทอนไมแหง เพอเอาอาหารทอยใตทอนไม

การแกไขปญหาโดยการใชอปกรณ ตวอยางเชน การแกปญหาเพอจะกนผลไมทอยในวสดทเปดยากหรอผลไมเปลอกแขง

ความสามารถในการแกปญหาและความสามารถในการเคลอนท เพอเอาอาหารทแขวนอยสงเกนกวาทจะเออมถงดวยความสามารถของรางกายปกต ข. การสอความหมาย ( interpretation ) การสอขอมลโดยการใชรปภาพและเจาหนาท เปนแนวคดทจะใหสวนชมสตวของสวนแสดงเกดกจกรรมประจาวน - ขอมลทจะนามาสอตองมการตรวจสอบแลววาถกตอง และการออกแบบปายขอมลทงในสวนขอความและรปภาพ ทจะชวยในการเปนสวนทสรางความสนกสนาน และดงดดความสนใจของผเทยวชม ซงจะเปนโอกาสทจะสอความรใหแกผเทยวชม - องคประกอบทกอยางของพนทสวนแสดงจะตองใชเปนเครองมอในการสอน ชวยเตรยมในสวนของความหมายภาพและเปนตวสอขอความ - จดชมสตวทใชงานเพอการสอความหมายไดดนน ตองมพนททเพยงพอและอยในตาแหนงทเหมาะสม ภาพทเหนจากจดชมตองมการผสมผสานอยางลงตวของฉาก เรองราวทจะนาเสนอ ลาดบของเรองราว วธการสอทไปถงผเทยวชม สวนแสดงผงหานาหวาน เปนสวนแสดงทสอใหเหนถงการพงพากนระหวางแมลงและพช มพนทปลกไมยนตนและพชลมลกหลายๆ ชนด โดยเลอกปลกพชทใหนาหวานทสรางดอกไมทในหลายลกษณะ หลายกลนและสสนเพอดงดดแมลงมาทดอกไมเพอชวยในการผสมเกสร ในพนทสวนกลางอาจวางรงผงเลยงไวโดยมพนททปลกตนไมและดอกไมทเปนแหลงหานาหวานอยโดยรอบ เพอจดแสดงใหเหนความสมพนธระหวางผงและพช แมลง สวนแสดงขนาดเลกทแสดงแนวคดวา สตวมการพฒนาระบบการปรบตวจนมสลาตวเพอปกปองตวเองจากผลา การจดแสดงจะใหขอมลและรปภาพถงเหตผลสาหรบการพรางตวและม

164

ความแตกตางจากการจาลองตวอยางไร โดยใชตวอยางจากแมลงทมสสนกลมกลนกบสงแวดลอม หรอใชสตวทสามารถฝกใหเชองได มาจดแสดงพรอมกบสงแวดลอมทสตวชนดนนสามารถปรบตวใหกลมกลนได ( Design Group B, 1985 ) ขอควรระวงเมอตองกาหนดปรมาณของสงแวดลอม ทจะแสดงถงเนอหาทตองการสอใหทราบ ขอเทจจรงกคอ การอานและการไดยนมกจะลมไดงาย ดงนนการนาเสนอขอมลใหกบผเทยวชมควรเลอกใชการปฏบตและการเหนภาพ สวนแสดงสตวทสามารถสอสารขอมลโดยผานทางประสาทสมผสของรางกายหลายชองทาง ( Multisensory ) การออกแบบสวนแสดงสตวสามารถสอขอมลไดหลายชองทาง นอกเหนอจากวธการหลกคอ การมองเหน โดยผานสมผสทาง กลน เสยง สมผส รส ซงจะเปนวธการทไมเพยงสรางความนาสนใจ แตยงสรางคาถามใหผเทยวชมเอาไปคดเพอหาคาตอบเพมเตม ทจะนาไปสการหาความรเพมในโอกาสหนา สวนแสดงในลกษณะดงกลาวยงเพมความนาสนใจและความสนกสนานอกดวย สวนงานใหการศกษาและความสนกสนานเพลดเพลนสาหรบผเทยวชม ควรจะตองผสมผสานกนจนเปนเรองเดยวกน การศกษาควรเปนแบบไมเปนทางการ การใชประสาทสมผสตางๆ เชน เหนสตวกระโดดโลดเตนในสวนแสดงทเปนธรรมชาต ฟงเสยงนกรองทดงผานพมไมออกมา ไดกลนหอมของดอกไม จะเปนการสอสารทมความนาสนใจและเพมความหลากหลายใหวธการใหการศกษา ( Design Group E,1985 ) การออกแบบสวนแสดงสตวเพอใหสอขอมลผานไปยงประสาทสมผสหลายๆชองทางนน ในทางการปฏบตแลวการนาเสนอทสรางความตนเตนและสนกสนาน ควรจะเปนการสอขอมลในเรองใดเรองหนง ทาใหการนาเสนออาจทาไดโดยผานประสาทสมผสแบบใดแบบหนงเทานน ตวอยางทยกมานาเสนอเชน การสมผส – ความรสก ( Touch – Feel ) ก ขอมล หมขวโลกสามารถทนทานตออากาศทหนาวเยนของอากาศและนา โดยอาศยอยกลางแจง และวายนาในนาทหนาวเยนตลอดทงป ในชวงทตวเมยเลยงลกในฤดหนาวจะหลบในถา อณหภมปกตในชวงฤดหนาวของเวลากลางวนในทวปอารตกจะเปน – 60 องศาฟาเรนไฮต ในชวงฤดรอนจะเปน 60 องศาฟาเรนไฮน อณหภมของนาทหมขาววายอยจะสงประมาณ 27 องศาฟาเรนไฮต รางกายของหมขาวจะมสวนของขน ผวหนงและไขมนจะเปนสวนทชวยใหหมสามารถอยรอดไดในสภาพทอากาศหนาวเยน รางกายของหมขาวมความสามารถในการกระจายความรอน ทาใหหมขาวมความทนทานตอความรอนในชวงฤดอบอนได ความจรงขอหนงกคอรางกายของหมขาวจะมสองอณหภมดวยกน โดยทสวนเทาจะเปนบรเวณทมอณหภมทเยนกวาสวนอนๆ ของรางกาย

165

ข.เปาหมายของงานใหการศกษา เพอใหผเทยวชมเขาใจถงขนของหมขาวชวยในการอาศยอยในสภาพความหนาวเยนในถนทอยทหมขาวอยไดอยางไร ค วธทผานประสาทสมผสตาง ๆ เพอเปนการเปดโอกาสใหผเทยวชมไดสมผสกบหนงและขนของหมขวโลกทสวนแสดง ซงขนและหนงจะชวยใหหมสามารถอาศยอยในสภาพอากาศทหนาวเยนของทวปอารตก การอธบายถงสถานททขนสตวมาจากไหน ซงขนสตวเหลานมาจากการลกลอบลาสตวอยางผดกฎหมาย ใหผเทยวชมไดสมผสถงความเคมของนา ความเยนของนาทะเลทหมขาววายอย เพอใหผเทยวชมเกดจนตนาการวาจะเกดความรสกอยางไรถาวายนาในทะเลสาบในฤดหนาวและมการแสดงทบอกวานาเกลอมจดเยอกแขงทตากวานาจด เสยงและการไดยน ( Hear – Sound ) ก เนอหา หมขวโลกและสตวชนดอนๆ ของขวโลกมประสาทสมผสดานการไดยนทลดลงเพอลดการไดยนเสยงของนาแขงแตกซงจะดงตางจากเสยงอนๆ เนองจากเสยงของนาแขงจะดงและเกดขนบอยครง หมขวโลกเปนนกลาทลงมออยางเงยบเชยบ เหยอทลาเชน แมวนา ( seal ) หมขวโลกจะใชเสยงบางเสยงสาหรบการสอสาร แมวนาจะมประสาทสมผสการไดยนทด แมวนาจะใชการสอสารใตนาโดยใชเสยง click vocalization หรอบางครงกใชเสยง echolocation ซงประสาทสมผสเหลานจะมความสาคญเมอการเหนลดลงในนาทขน ข จดประสงคของงานใหการศกษา ใหผเทยวชมไดยนเสยงของสงแวดลอมแบบอารคตก รวมทงเสยงรองของหมขวโลกและแมวนา ค วธการสอขอมลผานประสาทสมผส ขยายเสยงทเกดจากการเคลอนท ในชวงการดานาทอยใตนาและเสยงรองจาเพาะของแมวนาและหมขาว ( Design Group A,1985 ) เสยงและกลนจะใชเปนองคประกอบทจะชวยใหผเทยวชมรสกวาตนถกลอมรอบดวยสงแวดลอมธรรมชาตรปแบบใดรปแบบหนง เชน เสยงของเทาทเดนลากผานใบไมแหง เสยงรองของแมลง เสยงรองของสตวเลยงลกดวยนมขนาดเลก เสยงลมทพดผานตนไม เสยงนาทไหลในลาธาร เสยงทเกดขนนอาจใชเสยงจากเครองเลนเทป ทไดจากการบนทกเสยงจรงของธรรมชาต การเปดปดจะเกดจากกลไกลาแสงพาดผานชองทางเดน ตวอยางของกลน เชนกลนของใบไมทเนาเปอยกลายเปนดน ง. การสรางความมสวนรวม ( Participatory ) สวนแสดงทกระตนใหผเทยวชมไดมสวนรวมทงทางรางกายและทางอารมณ จะมสวนเพมความตนเตนและการเรยนร การไดสมผสจะกระตนความเขาใจในสตวชนดนนๆ ผเทยวชมกลมเดกทจะมาทสวนสตวมความตองการทจะสมผสใกลชดกบสตว เมอ

166

ไดวเคราะหสาเหตการมาเทยวสวนสตวพบวา 47 % มความคาดหวงวาจะสามารถใหอาหารแกสตวได สามารถสมผสสตวได เดกตองการใกลชดสตว อยากสมผส อยากใหอาหาร ( Normadia, 1983 ) สวนแสดงสตวทผเทยวชมสามารถสมผสสตวได ( Hand on exhibit ) เปนสวนแสดงทมเพอตอบสนองความตองการการสมผสของมนษย ( Tactile stimulation ) ดงนนพนททผเทยวชมสามารถเขาใกลชดและสมผสสตวไดจงเปนพนททมความสาคญสวนหนงของสวนสตว สวนแสดงทเพมโอกาสการมสวนรวมของผเทยวชม โดยใหผเทยวชมไดใชประสาทสมผสอนๆมากขน มากกวาการเหนเพยงอยางเดยว ผลทจะเกดขนจากการใชประสาทสมผสและอารมณทเกดขนจะมสวนชวยใหผเทยวชมเกดความสนกสนาน เพมชองทางการศกษา ระดบของการมสวนรวมตองการกจกรรมทางรางกายและเหตการณทมผลกระทบตออารมณ บางครงประสบการณทผเทยวชมไดรบจะเปนสงทมความสนกสนาน คลายกบการนาผเทยวชมไปสสถานทจาลองถนทอยตามธรรมชาตของสตว ผเทยวชมทมประสบการณในการเทยวดนกในทางเดนศกษาในอทยานแหงชาต มขอปฏบตในการเทยวชมลกษณะดงกลาวเชน การแตงตวทกลมกลนกบสสนรอบขาง สอดสายสายตาหาเปาหมายในระยะใกลไกลและระดบสงตา ขอปฏบตทกลาวมากจะทาใหมโอกาสไดพบนกชนดตางๆ มากชนดขน ในการเดนเทยวชมสตวในสวนสตวมขอปฏบตเชน พดคยกนดวยเสยงทเบา มองหาตาแหนงทสตวอยและชใหเพอนรวมกลมไดทราบตาแหนง ( Cotty, 1980 ) การออกแบบสวนชมสตวใหผเทยวชมไดมกจกรรมรวม ทจะทาการเทยวชมสตวมความสนกสนานภายใตแนวคดงานใหการศกษา เชน

- การเคลอนทของจงโจ มปายเชญชวนกระโดดในทาทางทคลายกบจงโจกระโดด - การปองกนตวของพชจากการถกสตวกนพชมากดกนดวยการใหทดลองเดนผานพชกลม

ตะบองเพชรทปลกเวนชองใหทดลองเดนผาน - การเรยนรภาพทเหนดวยตาของนกโดยการเตรยมกระจกทมลกษณะเปนกระจกชนเลกตอ

กนเปนกระจกบานใหญ - การแสดงใหเหนถงความเรวในการวงของสตวผลาและสตวกนพชทเปนผถกลา ดวยการ

ใชหนรปสตววางบนรางเลอนทควบคมดวยเครองยนตและสายพาน สวนแสดงสตวทมงานใหการศกษาทใหขอมลในลกษณะการเปรยบเทยบตวมนษยกบสตว โดยจดประสงคหลกของแนวคดนเพอเพมความเขาใจในเรองของการปรบตวและการววฒนาการของสตวใหเหมาะสมกบสงแวดลอม ลองดตวอยางของกจกรรมการเปรยบเทยบความสามารถระหวางมนษยกบสตว

167

การเคลอนทและการสรางสมดล ก.โหนเชอก เปนบรเวณทผกเชอกไวเพดาน โดยผเทยวชมใชมอและแขนไตขนดานบนตามความ ยาวของเชอก เมอผเทยวชมถงจดสงสดจะมกระดงใหสนเพอหยดเวลาทแสดงวาใชเวลานานเทาใด การโหนเชอกขนนผเทยวชมสามารถเปรยบเทยบเวลาของตวเองกบลงอรงอตงได ข.บนไดมอ ( Monkey Bar ) นาเครองเลนเดกบนไดมอวางไวทพนทชมสตว และดดแปลง บนไดมอจดตดตงไวในภายในพนทสวนแสดงลงอรงอตง เมอผเทยวชมเหนลงอรงอตงเลนเครองเลน กจะเกดความอยากทจะเครองเลนดงกลาวขนมา และสามารถเปรยบเทยบการใชเวลาบนไดมอ( monkey bar ) ของอรงอตง ค. คานทรงตว ( Balance Beam ) นาคานไมแขงวางไวในสวนแสดงลงอลงอตงและนาไมในลกษณะดงกลาววางทจดชมสตว เมอผเทยวชมเหนลงเดนผานคานไม ผเทยวชมกเกดความอยากทจะลองเดนผานไมคานนนบาง และสามารถเปรยบเทยบเวลากบลงอรงอตงได ความแขงแกรง ก การยกนาหนก โดยบรเวณนจะเปนบรเวณทจะโชวความแขงแรงของลงอรงอตง และความแขงแรงของผเทยวชมเมอเปรยบเทยบกบลงอรงอตง โดยจะมลกตมนาหนก 2 อนใหคณไดทดลองยกด มแบบยกแขนเดยวและแบบยก 2 แขน มขอความทเขยนวา ลงอรงอตวยกตมนาหนกนไดคณทาไดหรอไม ข. Tug of War พนทนแสดงกาลงแรงดงของลงอรงอตง โดยจะเปนการแขงดงเชอกกนระหวางลงกบผเทยวชม หรอเปนการออกแรงดงเพอเปรยบเทยบกาลงกบลงอรงอตง ซงกจกรรมในลกษณะดงกลาวตองเปนลงทมการฝกมาแลวและมการควบคมโดยครฝก การสรางกจกรรมใหกบผเทยวชมควรจะตองใชพฤตกรรมของสตวทแสดงในถนทอยตามธรรมชาตเปนตนแบบ หรอเปนจดเรมตนของความคด - Habitat Plays capes เปนตนไมเทยมทใหเดกสตวสามารถไตเขาไปในตนไม ทมชองในตนไมทาเหมอนเปนโพรงไมทนกเขาไปทารงและวางไข เมอเดกเขาไปในโพรงและมองออกมาดานนอกเหมอนกบโผลออกมาจากรงของนกหวขวาน - สวนแสดงแพรดอค พนทชมสตวจะสามารถเหนภาพโพรงใตดนทแพรดอคขดเปนทางซบซอนและเหนพนทเหนอโพรง สตวเลยงลกดวยนมทอาศยอยใตพนดน เปนพนททไมมแสง มการขนยายดนจานวนมากขนมาทเหนอโพรงดนจากการขดโพรง หาอาหารในพนทใกลโพรง การหลบหนจากศตรผลากมววฒนาการในการสรางประสาทสมผส มการปรบตวใหเหมาะสมกบถนทอยทงในดานสรระวทยา พฤตกรรม สวนแสดงของสตวกลมนจดแสดงสตวจะนาเสนอภาพในขณะทสตวอาศยอยใตดน ซงจะ

168

ทาใหเขาใจไดถงกลไกตางๆทสตวชนดนมกเพอการอยรอดตามลกษณะของพนท ( Friedman, Joslin, Parker and Robinson ,1984 ) สวนสดทายทสาคญของพวกเรา สาหรบจดแสดงทนาเสนอรปแบบในเรองการเคลอนไหวของสตว โดยจดแสดงหนจาลองสตวขนาดใหญทสวนขอตอขาทสามารถขยบได เดกหรอผใหญสามารถปนขนไปนงขได ( Animal mechanic : Zoo gym ) และ มพนทใหเดกนงบนหลงสตวเชนมาทมเจาหนาคอยจงให ( riding area ) โดยมขอความอธบายเพมเตมในพนทสวนนวา การเคลอนไหวของสตวเหลานจะควบคมโดยกฎพนฐานทางธรรมชาต เมอคณบงคบสตวทมชวตหรอปนปายบนหนจาลอง กลองดวาแขนขามระบบการทางานอยางไร คณสามารถเรยนรกฎอนเดยวกนกบนก จงโจหรอกบ มสวนแสดงทนาความคดดงกลาวนไปใชคอท The Physic Playground ท Exploratorium ใน Sanfrancisco มชงชาและอปกรณทออกแบบมาเพอการสอนกฎในวชาฟสกค ( Kimche,1978 ) แตในปจจบนยงไมมการใชหนจาลองสตวทนาเสนอกฎของกลไกการเคลอนทของสตว ( Brody,1981 ) สวนแสดงทมการสรางกจกรรมรวมใหกบผเทยวชม ตาแหนงหรอลาดบของสวนแสดงควรจะเปน - เปนจดเชอมของการเปลยนแปลงเนอหาหรอเรองราวทจะนาเสนอแกผเทยวชม - เปนจดทใหผเทยวชมมจดพกเพอไมใหผเทยวชมเคลอนตาแหนงไปยงสวนแสดงถดไปเรวจนเกนไป - เปนพนทผเทยวชมไดผอนคลายหรอเปนจดสรางความทาทาย - ขยายเวลาในการเทยวชมสตว - กจกรรมทสรางขนจะเปนโอกาสทจะสอดแทรกขอมลไดมากขน สวนแสดงแตละแหงทใชการสรางกจกรรมรวมใหกบผเทยวชมตองมความแตกตางในเรองของเนอหาและขอมล ตวอยางการสรางกจกรรมใหกบผเทยวชมสตวบนพนทจดชมสตว โดยกจกรรมทสรางขนอยบนพฤตกรรมของตวสตว ( animal action activity ) บนพนทจดชมสตวจะสรางโครงสรางในการปนปายใหกบเดก โดยจาลองเอาโครงสรางทใหสตวปนปายในสวนแสดง เดกสามารถปนปายในโครงสรางทสรางขนนโดยการเลยนแบบการเคลอนทแบบทแพะทา สวนผใหญทมาทสวนแสดงนแลวสนกสนานไปกบการปนปายและถงแมวาความคดนจะไมจาเพาะ พวกเรากมความรสกวารปแบบของการตอบสนองทางกายภาพ จะเปนสวนสาคญทจะใหผเทยวชมทเลนไดเขาใจพฤตกรรมสตว จากตวอยางงานของ Troup, 1997 ทกลาวถงสวนแสดงสตวทมการสรางกจกรรมใหผเทยวชมโดยใชองคประกอบทมในสวนแสดงสตว สวนแสดงลงทมลกษณะเปนเกาะจานวน 4 เกาะทลอมรอบดวยนา แตละเกาะจะมตนไผทลงสามารถปนปายและหอยโหนได ในพนทสวนชมสตวจะมการจาลองลกษณะทกอยางทเหมอนกบเกาะของสตวกลมลง เสมอนเปนเกาะท 5 มเครองเลนทให

169

ลงไดปนปายและแกวงตว ตนไม กอนหน หญา มสงทแตกตาง เชน ตนไผถกแทนทดวยทอเหลก คนาถกแทนทดวยทางเดนเทา จะมปายทชวยอธบายแกผเทยวชมวา เครองมอเหลานจะชวยในการเลยนแบบพฤตกรรมของลงและยงเปนการสอขอมลทมความเกยวเนองเชน ลงจะไมมพฤตกรรมการเคลอนทแบบชะน ( brachiating skill ) ในสวนแสดงใหมของยราฟ หอคอยสงทสรางขนมาเพอสรางความสามารถใหผเทยวชมไดเหนยราฟทระดบสายตา และในขณะเดยวกนเพอทจะไดเหนภาพจากมมมองของยราฟ ฆ.วดทศน( Video ) ภาพเคลอนไหว ในรปแบบของโทรทศนและภาพยนตร เปนเครองมอเผยแพรขอมลและขาวสารทสาคญในปจจบน และยงเปนสงทนาความแปลกใหมไปถงทบานดวย ผลกระทบทเกดจากโทรทศนทมตอสวนสตวและพพธภณฑมทงในดานบวกและในดานลบ - โทรทศนและภาพยนตรเปนเครองมอทางดานการตลาดททางสวนสตวยงใชประโยชนจากชองทางในรปแบบนนอยอย - เปนแหลงขอมลทตอเนองความตอเนอง ทจะเปนแหลงทใหขอมลแกประชาชนในเรองทเกยวกบสภาวะปจจบน ในเรองสถานการณของสงแวดลอมของโลก สตวปาและถนทอยของสตว ( ในปจจบนมรายการโทรทศนทมชอเสยง มการนาเสนอไปทวโบกคอ รายการดสคฟเวอรรและรายการเนชนแนลจโอกราฟฟก -ผแปล ) ผลทเกดขนการออกแบบสวนแสดงสตวในสวนสตว และในพพธภณฑไดบงเกดภาพทชดเจนมาเปนระยะเวลาชวงหนงแลว โดยแตเดมการออกแบบสวนแสดงสตวในชวงมาภาพทปรากฏออกมาในแบบ 2 มตคอกวางกบยาว แตเมอผออกแบบสวนแสดงสตวโดย นาย ฮาเจนเบค ทออกแบบสวนแสดง ในลกษณะของการสรางบรรยากาศทโอบลอมผเทยวชม เสมอนผเทยวชมอยในสถานทจรงทเปนถนทอยของสตวชนดนนๆ ( immersion creation ) รวมทงมวธการทจะสอสารขอมลจากองคประกอบทจะสรางขน ททาใหการเทยวชมไดความบนเทงและมเนอหาสาระ ภาพทเหนในโทรทศนหรอภาพยนตรทมการเคลอนไหว เสยง และเนอหาทนาสนใจเมอเปรยบเทยบกบภาพในสวนสตวทาใหภาพของสวนสตวดหยดนง การนาเสนอภาพเคลอนไหวของสตวจากโทรทศน มการนามาใชเพอเปาหมายในการนาเสนอพตกรรมสตวทงในปาและในสวนสตว เชนในชวงทหมขาวอยภายในคอกกกเพอเลยงลก ดพฤตกรรมของบเวอรในชวงทอยภายในเขอนใตนา เพอสอภาพในชวงทไมสามารถมองเหนสตวไดจากสวนแสดงปกต การนากลองวดโอวงจรปดไปจบภาพสตวในขณะทอยในพนททเปนสวนตว เชน การตดตงกลองขนาดเลกทปองกนตวกลองดวยโลหะและ กระจกใส สามารถหมนกลองไดเปนมม 90 องศา เพอจบภาพในชวงทตวบเวอรอยภายในบานใตนา ซงภาพนจะนาเสนอภาพบนจอโทรทศนในบรเวณจดชมสตว หรออาจนาภาพในพนทอนๆ มานาเสนอ

170

จดชมสตว ( Exhibit Viewing ) ตาแหนงของผเทยวชมเมออยในบรเวณสวนแสดงสตว ควรอยในตาแหนงทกาหนดไว เพอใหเหนวตถในสวนแสดง (ในสงทเราตองการใหเหน) ทเปนศนยกลางของพนทสวนแสดง ( จดทเหนภาพสตวและองคประกอบอนไดดทสด ) โดยตาแหนงดงกลาวนนตวของผเทยวชมอยในตาแหนงทถกควบคมอยางแนนอนโดยระบบของการไหลและเคลอนในวงรอบการชมสตว

- ผออกแบบไมไดออกแบบเพอควบคมตาแหนงของผเทยวชมเทานน แตยงออกแบบทจะ กาหนดใหผเทยวชมมลาดบการชมและมความตอเนองของสวนแสดง ระบบของไหลและเคลอนในวงรอบการชมสตวทถกตองและสมบรณ ( มเรองราว ลาดบ ความตอเนอง มเรองราว ) ภาพทมองจากทางเดนเทาทงในแนวตงและแนวระนาบทดกลมกลน ความกวางของทางเทา ลกษณะของพนผวทางเทา ตาแหนงของจดชมสตว การปลกตนไม ลกษณะของอาณาเขตของสวนแสดง ซงทกลาวมาทงหมดนจะเปนปจจยสวนหนงทมอทธพลตอเนอหาของธรรมชาต การปฏสมพนธกนระหวางคนและสตว

171

ดรปท 95 การควบคมมมมองของของผเทยวชม การเลอกแนวคดทเหมาะสม วาจะเปนแบบ ตาแหนงของสตวและวตถทเปนองคประกอบของสวนแสดง ตองไดรบการพจารณาแลววา เมอมองจากจดชมโดยผเทยวชมแลวสามารถสรางภาพททาใหเกดเรองราว ทใหเกดความเขาใจในเรองราวของความสมพนธระหวางคนและสตว เปนไปไดหรอไมทผเทยวชมจะเกดความรสกตวในทนทท เมอตาแหนงทผเทยวชมยนอยทจดชมสตวแลวตาแหนงของสตวสตวในสวนแสดอยสงกวา ผเทยวชมจะเกดความยาเกรงในตวสตว หรอถาตวสตวอยตากวาแลวผเทยวชมเกดความรสกวาตวสตวนนดอยกวาตนเอง ตวอยางเชน ถาจดชมสตวอยเหนอจดทสงโตหรอชางยนอย ความรสกวาเรานนมอนดบในพนทแหงนนสงกวาสตวเหลาน แตถาในทางกลบกนเราจะเกดความรสกเชนไร และถาเปนอยางทกลาวมานนจรง ถาลาดบทเกดขนในฝงสตวนนแสดงออกใหเหนในลกษณะของตาแหนงความสงตาของจดทสตวอย สามารถสอความรสกมายงมนษยไดเชนเดยวกน ในเหตการณทผเทยวชมยนอยทจดชมสตว ทอาจจะอยในตาแหนงทสงหรอตาเมอเทยบกบจดทสตวอย ความคดนสามารถนามาใชรวมในการออกแบบสวนแสดงสตวดวย จากตวอยางดงกลาว กระบวนการกาหนดพนทระหวางสตวกบผเทยวชม จงมแนวคดอยประการหนงวา ถาตาแหนงทสตวอยเหนอตาแหนงจดชมทผเทยวชมยนอยจะเปนการสรางความรสกทเกดกบผเทยวชมวา สตวนนอยในสถานะทเหนอกวาตน สตวเปนสงมคณคาทตองรกษาไว ถาสตวอยตากวาตาแหนงจดชม ผเทยวชมกจะเกดความรสกสตวนนอยในฐานะทดอยกวาตน การกลนแกลงสตวดวยวธการตางๆ จะเกดขน ( Coe,1985 )

172

การกาหนดตาแหนงของผเทยวชมทมองมาทสวนแสดงอาจมดวยกนหลาย ๆ ตาแหนง โดยจะพจารณาตามการแสดงออกของพฤตกรรมของสตว เพอทจะใหเกดภาพทผเทยวชมเกดความประทบใจ และจดจาภาพเหลานกลบไปบานจากมมหนงมมใด หรอจากขางใดของหนงของสวนแสดง ภาพทปรากฏใหเหนจะเปนภาพทม 2 มต แตภาพนนสามารถทาใหดดมากขนหรอขยายใหใหญขนโดยการใชฉากทเปนภมทศนจากสวนแสดงทอยตดกน ผเทยวชมทผานเขามาภายในสวนแสดงนก Villarsles Dombes ภาพทผเทยวชมจะเหนนกโดยไมมตาขายบดบงและการออกแบบโดยรอบสวนแสดงกจะชวยใหองคประกอบของภาพทผเทยวชมสวยงามสมบรณยงขน ( Malvieille, 1981 )

ดรปท 96 สวนแสดงนกท villarsled Domberes ตาแหนงตางๆของผเทยวชมทมองไปยงพนทสวนตางๆของสวนแสดงสตว เมอตวของผเทยวชมอยทตาแหนงจดศนยกลางของสวนแสดง ภาพของฉากหลงทผเทยวชมเหนจะเปนภมทศนของสวนแสดงทอยตดกน ความสมพนธของผเทยวชมกบการมองเหนตวสตวจากตาแหนงตางๆ จะมสวนกระตนใหผเทยวชมเกดความรสกกบภาพสตวทไดเหน และเพมโอกาสทจะใหผเทยวชมไดเหนสตวอยางใกลชด

173

( ดรปท 97 ) Temperate Forest/Indiana Plain Exhibit การทผเทยวชมมองเหนกวางมสหรออเมรกนไบซนทตวสตวอยในระดบเดยวกบสายตา รวมทงเหนตนหญาทขนโตเตมทแลว ภาพทผเทยวชมไดเหนจะสรางความรสกวาสตวเปนสงมสวยงามและยงใหญ รวมทงเกดความเขาใจถงลกษณะถนทอยของสตวดวย ภาพทเหนจากทางเดนชมสตวจะถกบงบางสวนดวยตนไมทปลกไวในสวนแสดงจะเปนการสรางความรสกตนเตนขน จดชมสตวทมลกษณะเปนอโมง โดยสวนของเพดานอโมงคจะเปนหองหลาย เปนหองทแสดงวงจรชวตของหน เชนชวงการเพาะขยายพนธ การกนอาหาร ผเทยวชมมองดหนผานพลาสตกใสรปโคงทตดอยบนเพดานอโมง ทผเทยวชมสามารถสอดหวเขาไปไดเพอมองเหนภาพทอยภายใน โดยพลาสตกใสเหลานจะวางไวทระดบความสงตางๆ เพอทจะใหเดกไดเหนภาพแบบเดยวกนกบผใหญ ( Seaton, 1977 ) ผเทยวชมทผานสวนแสดงทงหญาแพร โดยระดบสายตาของผเทยวชมอยในจดทไมเกนยอดหญา และผเทยวชมมความรสกวาถกครอบคลมดวยสงแวดลอมของทงหญาแพร ชนดสตวทจะไดเหนเปนชนดแรกคอแพรดอคทอยใตดนและเหนแพรดอคทอยบนพนดน รวมกบอเมรกนไบซน ธรรมชาตทอยเปนฉากทอยรอบ ๆ ตวสตวจะเปนสวนทสรางความประทบใจ ถงแมวาภาพทเหนจะเสมอนวาสตวทงสองชนดปรากกฏอยในสวนแสดงเดยวกน แตสตวแตละชนดจะถกแบงดวยค ( Design GroupE,1985 ) สวนแสดงทใหผเทยวชมผานเขาไปในพนททเปนพนทของสตว จะเปนประสบการณทเปนทสนกสนานพงพอใจของผเทยวชม แตกจะนามาซงปญหาทแอบแฝงอย สวนแสดงนกทผเทยวชมเขาไปอยภายในสวนแสดงได ความแตกตางของสวนแสดงในรปแบบนของแตละสวนสตว จะมความแตกตางในเรองของจานวนและชนดของนกทมในสวนแสดง

174

นก ขอดคอของสวนแสดงแบบนคอ จะทาใหผเทยวชมไดใกลชดกบตวสตวและเกดความรสกวาตนเองเปนสวนหนงของโลกของนก ซงจะเปนสงทเกดขนไดยากแมแตในปาธรรมชาต ความใกลชดกบนกจะเปนการสรางความพงพอใจ ใหเกดกบผเทยวชมทกกลมอายและมผเทยวชมจานวนเพยงเลกนอยทไมพอใจ แตในแงของความปลอดภยพนทบรเวณนเปนพนทของนกซงเราไมสามารถควบคมได อาจเกดไดทงกรณทนกถกทารายจากผเทยวชม ( เคยมกรณทผเทยวชมเขามายงนกเลนในกรงนกใหญของสวนสตวบางแหง – ผแปล ) หรอผเทยวชมถกทารายจากนกในกรณทอยในชวงฤดกาลผสมพนธ ( เคยมกรณทผเทยวชมถกทารายจากนกยงเพศผทเดนเทยวอสระในสวนสตว –ผแปล ) ( Oston,1985) การวางตาแหนงของผเทยวชมใหอยในตาแหนงทอยเหนอพนทของสตว ทจะทาใหผเทยวชมเกดความรสกทตวเองมสถานะสงกวาสตว นนเปนขอทควรหลกเลยง นอกจากนนการมองจากมมมองในระดบทสงเชนการมองจากหอคอยสง ทสามารถมองเหนภาพรวมโดยรอบไดทงหมดนน จะเปนการชวยใหตนเองทราบวาขณะนตวเองนนอยทใด แตวธการนจะเปนวธการทไมเออตอการสรางความรสกลกลบ เพอทจะสรางความสนใจของสถานท เนองจากเปนการใหขอมลทมากเกนไปแกผเทยวชม และทสาคญภาพของความเปนปาทเราตองการใหเหน กจะถกผสมดวยสวนบรการ เหนคอกกก เหนพนทของแผนกโยธาทเปนสวนของงานซอมบารง ภาพมมสงในสวนทมองจากรถไฟหรอรถยนตโดยสาร เปนมมมองทควบคมองคประกอบของภาพใหเกดความสมบรณไดไดยากกวามมมองอนๆ เนองจากพนททสามารถมองเหนพนทไดกวางขวางกวา แตกมตวอยางในสวนสตวบางแหงทมมมองจากมมสงสามารถสรางความพงพอใจแกผเทยวชมได

- ผเทยวชมทเขามาทเขาททสวนแสดง Bat and Rat exhibit ท Brookfield Zoo โดยเดน ขนจดชมทมลกษณะเปนหอสงทมระดบความสงระดบเดยวกบยอดไม ผเทยวชมจะถกลอมรอบดวยบรรยากาศของปาเขตรอนชน ในชวงเยนจะไดสมผสกบภาพทนาตนเตนของฝงคางคาวนบพนตวทกาลงบนผานทองฟา ( Friedman, Joslin, Parker and Robbin, 1984)

- ทสวนแสดง the Danver bird exhibit ทผเทยวชมจะไดเหนภาพแบบ bird eye view โดยจะตองเดนขนไปบนหอคอยสง เมอมองจากจดชมไปจะเหนภาพของกลมยอดไมและเหนโพรงของนกเงอกผ เมยทจบคกน โดยจดชมจะสงจากพนดน 45 เมตร ภาพทเปนภาพประทบใจคอภาพทเหนเรอนยอดของปาไม ( Freihett, Clayton, Schmitt, 1977 ) จดชมสตวทวางอยหลายระดบจะทาใหสามารถรองรบผเทยวชมไดมากขนและโอกาสทจะไดเหนภาพสวยๆ ด ..ความแตกตางของตาแหนงจะทาใหผเทยวชมมโอกาสทจะไดเหนพฤตกรรมของสตวหลากหลายขน

175

ดรปท 98 Australian South American Exhibit ท The Potter Zoo, Lansing หอคอยทมองลงในระดบทตาลงมาผเทยวชมจะมจดในการมองภาพหลายตาแหนง เปนภาพทไมมการปดบงสวนทอยรอบๆตวสตว ยงใหโอกาสทผเทยวชมจะไดประสบการณทหลากหลายของพฤตกรรมสตวจากหลายระดบ และถกครอบคลมดวยถนทอยของสตว สวนแสดงหมขาวทมองผานกระจกใส จดทผเทยวชมยนอยถามองในระดบทตาลงไปจะเปนบรเวณทหมกาลงวายนาอย และมองเหนภาพทหมกาลงขนจากนาไปยนบนกอนนาแขงหรอกอนหน ปญหาในเรองภาพทผเทยวชมไดเหน ไมไดมปจจยจากเรองตาแหนงของผดเทานน การลดการรบกวนจากฝงชนทเขามาชมซงอาจเปนภาพ เสยง การสมผส การเหนวตถทดไมเปนธรรมชาตหรอดไมกลมกลน เชนคอกกก สายไฟ สงเหลานควรจะการบงหรอพรางโดยการใชตนไมหรออปกรณอนในทางสถาปตยกรรม แตถาทาในสงเหลานมากเกนไปกจะเปนการทาลายความตอเนองของภาพทจะแสดงจะทาใหความนาสนใจของภาพลดลง แนวทางของ The Point Defiance Zoo ทแสดงใหเหนถงขอปลกยอยตางๆของปญหา มบางสวนแสดงทสามารถมองเหนไดจากเสนทางหลกของวงรอบการชมสตว เสนทางรองแยกจากเสนทางหลกการตกแตงเสนทางจะใชรปลกษณและวสดทคลายกบสวนแสดงสตวซงจาลองลกษณะพนทตามธรรมชาต รวมทงการออกแบบทจดชมซงทงหมดนเพอใหผเทยวชมเกดความรสกใกลชดกบสตว โดยจดชมทมทงลกษณะทยนลาเขาไปในพนทสวนแสด ( The nodal viewing station )หรอแบบจดชมสตวทมตามเสนทางเดน ( The linear viewing station ) การออกแบบสวนจดชมสตวตองใหความระมดระวงในเรองของภาพทมองเหนจากสวนแสดง ตองลดองคประกอบทไมจาเปนออกเชน การเหนสวนแสดงทอยตดกนทไมมความเกยวของกน โดยสงทเราตองการคอใหสตวเปนสอทโดดเดนทสด ใหผทชมไดเหนในรายละเอยดของทสามารถ

176

เหนไดเชน การปรบตวแบบจาเพาะของสตว พฤตกรรมการกนอาหาร การแสดงออกทางสหนาและความรสก

177

ดรปท 99 แนวคดการออกแบบจดชมสตวท port defiance Zoo, Washington zoo เปนจดชมแบบ โดยจดชมทมทงลกษณะทยนลาเขาไปในพนทสวนแสด ( The nodal viewing station )หรอแบบจดชมสตวทมตามเสนทางเดน ( The linear viewing station ) ในเสนทางรอง ( Secondary Pathway ) ทมจดประสงคทจะสรางความรสกใหกบผเทยวชมเสมอนวาผเทยวชมกาลงอยในบรเวณเดยวกบสตว

178

โดยบรเวณดงกลาวจาลองลกษณะของถนทอยของสตวชนดนน รวมทงมการควบคมจดการชนดสตวทผเทยวชมจะไดชมในลาดบถดไป ซงการจดการเรองนยงตองควบคมความเปนธรรมชาตใหตอเนองสวยงามดวย The envelopment concept จะออกแบบใหจดชมสตวจะตองอยในตาแหนงทเหนสตวไดชดเจนทสดและลดภาพทเกดจากสวนประกอบของสวนแสดงสตวเชนคอกกกสตว ลาดบของสวนแสดง ( Exhibit Sequencing ) แตละสวนแสดงจะถกออกแบบใหอยในสงแวดลอมทมเรองราวและเนอหา ( context ) เรองราวและเนอหา กคอ สงแวดลอมในพนทของสตว พนทโดยรอบจดชมสตว พนทของคนและสวนใหบรการตางๆ ปายและสอในการใหการศกษา รวมทงองคประกอบทผเทยวชมสามารถรบรและสมผสในระดบทรสกตวและไมรสกตว ( Crotty, 1980 ) - แผนการพฒนาหลก ( Master Plan ) จะเปนตวกาหนดการออกแบบ เรองราวและเนอหา ซงในการตดสนใจทสวนแสดงใด ตองอางองจากแผนการพฒนาหลกทไดวางกรอบไวแลว - โครงงาน รปแบบ แบบทจะออกมาจะตองใหความสาคญกบสงแวดลอมผเทยวชมจะไดสมผส โดยเรมตงแตกอนทผเทยวชมจะเขามาถงพนทสวนแสดงสตว สามารถสรางอารมณใหเกดกบผเทยวชมและตอบความคาดหวงของผเทยวชม - สวนแสดงจะตองสามารถสอสารอยางเหมาะสมในเรองของเปาหมาย ความสนกสนาน งานใหการศกษาแกผเทยวชม ในขณะทอยในสวนแสดง ใหความรสกอยากอยชมตอกอนทผเทยวชมจะไปยงสวนแสดงอนทอยถดไป

- ระบบเคลอนไหลของผเทยวชมในวงรอบการชมสตวและสวนแสดงจะมลกษณะจาเพาะ ไปตามความตองการของสวนสตวแตละแหง วาจะวางแผนใหวงรอบการชมสตวใหออกมาในลกษณะใด ท The St Louis Zoo การกอสรางและพฒนาพนทจะใชมมมองของเสนทางและวธการเคลอนตวของผเทยวชมจานวนมาก ซงมปจจยทสาคญอย 2 ประการคอ 1. การสรางทางเดนเทาเชอมจากจดพนทศนยกลางของผเทยวชม ( อาจเปนพนทแรกทออกจากลานจอดรถ หรอผานจากจดขายบตรและผานเขามาในพนทชมสตว) ซงมงหวงวาจะเปนสวนทจะกระตนใหผเทยวชมออกเดนทาง เพอใหเดนไปชมมสวนแสดงมาลายและอฐ อยถดจาก จดพกผอนของสวนสตว 2. การวางตาแหนงสวนเสอไซบเรย ถดจากสถานรถไฟตองการสรางความตนเตนในชวงการรอรถไฟ รวมทงภาพความสนกสนานเมอเหนรถไฟโผลออกมาจากอโมงคทอยใกลๆ ( Schultz, 1981 ) ลาดบของสงทไดพบจะออกแบบถงลาดบการแสดงทจะสามารถชกนา ใหเกดการคาดเดาวาจะไดพบอะไร เกดความรสกถงความลกลบ เกดความกระตอรอรนทจะกระตนใหผเทยวชมอยากคนหาความรดวยความสนใจ ดวยความสนกสนานพงพอใจ มขอควรจาเชน เปนเสนกนบางๆ ระหวาง

179

ความนาสนใจกบความนาเบอหนาย เมอตองจดการกบผเทยวชมทมระยะเวลาสนในการเทยวชม ทาอยางไรทจะใหผเทยวชมทมระยะเวลาในการเทยวชมสนแตสามารถรบขอมลจานวนมากทควรจะตองรบทราบ การใช theme หรอเรองราวทจะสามารถโนมนาใหเกดความรสกตอเนองระหวางสวนแสดง ทจะทาใหผเทยวชมสามารถเรยนรไดโดยงายขน เกดความสนกไมเกดความสงสยหรอมความแตกตางในชนดสตวในสวนสตว The aquatic กบ-เขยด สตวเลอยคลาน นกใน Sonoran Desert Region Exhibit จะแสดงเนอหาทมความตอเนอง การแปลผลเนอหาทจะนาเสนอจะเปนการแสดงของการววฒนาการทมความเกยวพนกนระหวางชนดสตวทมความแตกตางกน กลยทธการแปลผลแบบรวมมอกน แบบประสานกนจะขนอยกบการจดแจงแตละสวนแสดงท โดยใหแตละสวนแสดงมความสมพนธตอเนองกบแนวคดบางแนวคด เชน ววฒนาการของสตว สตวเลอยคลานทมววฒนาการจากสตวครงบกครงนาและนกทมววฒนาการมาจากสตวเลอยคลาน ( Francheti,1980 ) การจดการในเรองการจดแสดงสวนแสดงสตวทนาเอาแนวคดเรองลาดบมหลายประเดนทตองจดการเชน ลาดบของชนดสตวทผเทยวชมจะไดพบเหน พนทระหวางสวนแสดงจะเปนพนททจะใหขอมลแกผเทยวชม สตวทจะไดชมตอไปวาถนทอยตามธรรมชาตของสตวชนดนนๆ มลกษณะเชนใดและหวขอในดานงานการอนรกษเปนอยางไร

180

ดรปท100 Exhibit Oriantation Area พนทเพมรายละเอยด เปนสวนทใหขอมลแกผเทยวชมถงสตวทจะไดเหน เปนการอธบายแบบตางๆ รปแรกท The Milwankee Zoo และรปท 2 ท The displak kios ท The Cincineti Zoo และรปท 3 เปนปายทนาสนใจท The Miami Metro Zoo ท The Robert Lafontune North American Museum จะนาเสนอในเรองราวตามธรรมชาต ขอมลทนาสนใจทเกยวกบพนท ถนทอยของสตวชนดนน เปนการพฒนา ตวชวยเสรมเนอหา เสนทางการเทยวชมซงจะเปนสวนหนงของ Introductory Concept

181

กลยทธในเรองนกอนทจะเขาแตละโซน จะมพนทปายทแสดงกบผเทยวชมวากาลงจะเขาสพนทของโซนใด เชน ทงหญาซาวนนาในแอฟรกา นาเสนอลกษณะของพนทแบบนมลกษณะจาเพาะอยางไร นาเสนอขอมลสตวในลกษณะของความสมพนธกบสตวชนดอนและพนทในลกษณะน ในถนทอยและสงแวดลอม 3 ใน 4ของพนทสวนแสดงจะตอเนองถงกน ดวยทางเทาโดยจะมการผสมผสานกนทงชนดของสตวและพช ( Zucconi, 1979) พนททแสดงขอมลกอนทจะเขาสวนแสดงสตว ( Pre-animal exhibit ) เปนพนทจดแสดงศลปะและวฒนธรรมของผคนในพนททนาสตวชนดนนๆ มา The Pre Exhibit ควรจะเปนสวนทมการนาเสนอทด สรางอารมณสนกสนาน มการสรางกจกรรมใหกบคนไดในระดบสง กจกรรมทเกดขนในพนทนจะทาใหเกดความคาดหวงวาเกดอะไรขนในพนทถดไป ทจะเปนความตอเนองตอไปเมอผเทยวชมเขาสพนทชมสตวทอยในสงแวดลอมของสตว เชนหมบานชางของชนชาวสวยในพนทจงหวดสรนทร หมบานของชาวพนเมองในแอฟรกา ลาดบสวนแสดงจะเกดความชดเจนได ตองมขอตกลงทชดเจนวาจะใชการแบงการใชพนทแบบ Zoogeographic หรอ bioclimatic โดยเฉพาะในกรณทสตวทอยในแผนจานวนมากและใชแนวคดสวนแสดงแบบจาลองถนทอยของสตว การเรยงลาดบสวนแสดงสตวนรวมเอาพนทระหวางสวนแสดงดวย สวนแสดงสตวทนาเสนอภาพปาแบบ Alaska’ s Tundra ซงองคประกอบสาคญของภาพจะเปนทะเลและภเขา สวนแสดงจะจาลองถนทอยใหใกลเคยงธรรมชาตใหไดมากทสดเทาทจะเปนไปได ซงเปนการสรางความรสกใหเกดกบผเทยวชมวา ธรรมชาตนนเปนสวนประกอบทสาคญในการดารงชวตของสตว และยงเปนการสรางทอยทเหมาะสมใหกบสตวดวย สวนแสดงสตวควรประกอบดวยสตวมากกวาหนงชนด ซงจะเปนการนาเสนอทนาสนใจ ดเปนธรรมชาตและสามารถสอความหมายได ระบบการเคลอนไหลของผเทยวในวงรอบการชมสตวดวยทางเดนเทา( The Pedestrian circulation system ) และภมทศนทอยโดยรอบ จะเปนสวนสาคญทจะใชในการควบคมลาดบของภาพ ขอมลและ ประสบการณทผเทยวชมจะไดรบ แนวคดในการออกแบบเสนทางไดแบงลาดบชนของเสนทางออกเปนเสนทางหลก ( Primary Pathway ) เสนทางรอง ( Secondary pathway ) เสนทางยอย ( Tertiary Pathway ) โดยทแตละเสนทางจะมการใชงานแตกตางกนทาใหรปลกษณทเกดขนแตกตางกนไปดวย

182

ดรปท 101 เสนทางหลก ก. ทางสายหลก ( Primary Path ) หนาทหลกคอการควบคมและเคลอนยายผเทยวชมจานวนมากเรมจากทางเขา ทางเดนสายหลกมจดเรมตนจากทางเขาของสวนสตว และตอเนองไปพนททผเทยวชมสวนใหญมกจกรรและตอเนองไปทสวนแสดงสตว พนผวทางเดนหลกควรจะเปนแบบ hard surface เปนเสนทางทกวาง เปนเสนทางตรง มสวนใหบรการเชน รมเงา มานง ทชายนา ศนยอาหาร มมมองทเหนไดไกล เชน สระนาขนาดใหญ เหนบางสวนของสวนแสดงทสามารถมองเหนไดจากเสนทางน แตไมควรมการมองเหนสวนแสดงในระยะใกล เนองจากจะเปนการขดขวางการไหลเวยนของการจราจรและลกษณะของพนทเหลานจะมความแตกตางกบพนทของสตว

ข.เสนทางรอง ( Secondary path ) หนาทของเสนทางในลาดบนคอ จะเปนชองทางไปยงสวนแสดง จะเปนสวนทมทวทศนหลากหลาย เสนทางอาจมลกษณะเปนเสนโคง สวนบงสายตา รมเงา มานง ทขายนา

183

ดรปท 103 เสนทางรอง ค เสนทางยอย ( Tertiary Path ) จดประสงคหลกคอ เปนการเตรยมใหผเทยวชมไดมสวนรวมโดยเขาไปเสมอนเขาไปในถนทอยของสตวและไดใกลชดสตว (เทยวชมตองตองใชเวลาในเสนทางนมากขน ออกแรงเดน เปนเสนทางเดนทแคบ คดเคยว อาจเปนชวงทมความสงชนใหเหมาะสมกบถนทอยของสตว และเกดความทาทาย ผเทยวชมเกดความรสกเหมอนเดนอยในปา มความตนเตน ประหลาดใจ มความนาสนใจ ทงหมดทกลาวมานคอบรรยากาศทเกดขนในเสนทางยอย

ดรปท 104 เสนทางยอย ตาแหนง ความยาว สดสวนของแตละทางเดนจะขนอยกบรปแบบของสวนสตว ถาสวนสตวทมจดเดนทเปนสถานทพกผอนหยอนใจในรปแบบคลายสวนสาธารณะควรจะมเสนทางหลกมากทสด การทจะใหเหนภาพโดยตรงจากสวนแสดงสตว จะเปนเสนทางยอย ทางเลอกอนๆในการเคลอนทภายในสวนสตวรปแบบอนๆ เชน รถไฟ รถโดยสาร โมโนเรล เปนวธการทจะสามารถเคลอนยายผคนจานวนมาก ออกจากพนททผเทยวชมจานวนมาก ภาพทผเทยว

184

ชมเหนจากการเคลอนทแบบตางๆเหลานจะไดภาพในลกษณะทเหนจากเสนทางแบบท 1หรอ 2 แตบางครงระบบทเปนทางเลอกกควรไดรบการเพมสงพเศษบางอยางเพมเตม การใชแพทองไปในแมนาเปนอกรปแบบหนงของการเคลอนทแตเปนชองทางทพเศษทจะไดเหนตวสตวและถนทอยของสตว โดยถนทอยในลกษณะทเปนแมนาจะเปนลกษณะทสาคญของแตละสวนแสดงสตวทเสนทางนนผาน ความคดของการใชแพเพอยายผเทยวชมผานถนทอยแบบแมนาเปนการแสดงทจะทาใหเหนถงลกษณะทจาเพาะของนเวศวทยาของแมนา ( Design Group B, 1985 ) การนาวฒนธรรม เขามารวมในสวนแสดงสตว ในปจจบนพบวามกระแสการนาวฒนธรรมมาเปนองคประกอบสวนหนง ในการออกแบบสวนสตว ซงเปนผลมาจากแนวคดทจะนาเอาสงทมอยภายในถนทอยของสตวชนดนนๆ เมอมนษยเปนสวนหนงถนทอยแลว การนาวฒนธรรมเขามาดวยจงเปนการเชอมโยงเพอทจะนาไปสสวนแสดงสตวทอยในถนทอยนน ตงแตในพนทเขตปา temperate เปนสวนททาใหพนทมนษยไดตงรกรากมาเปนเวลานานแลว สวนแสดงนจงนาเสนอในลกษณะวฒนธรรม แบบชนบท มากกวาทจะแสดงในลกษณะเปนพนทปา โดยมการใชยงขาว ลานบานและแนวไมทใชเปนแนวลดแรงปะทะของลม โดยพยายามทจะจดวางสงตางๆเหลานไมใหเกดเปนภาพทขดแยง โดยนาลกษณะทางเกษตรกรรมเชนรว สะพาน มานง ทางเดน การใชรปแบบของวฒนธรรมมกจะนาสงประดษฐของผคนทอยใกลชดกบสงแวดลอมทสตวทเปนผลมาจากผคนและธรรมชาตผสมผสาน มาเชอมโยงกบความเสยหายทเกดขนกบระบบนเวศวทยาในเกาะฮาไวหลงจากทชาวยโรปไดทาการตดไมทาลายปา นาสตวทไมเคยมในเกาะเขามา โดยนาเสนอภาพทกอใหเกดปญหาในแงมมดานการอนรกษสตวปาทเกดขนในเกาะทอยหางไกลจากแผนดนใหญ แนวทางการออกแบบทนาเอาเนอหาทางวฒนธรรมมาใชในสวนสตวและพพธภณฑ จะเปนแนวทางการทจะใชเปนแนวคดในการสรางงานทหลากหลายมากยงขน หากเรากลบไปทบทวนงานออกแบบสวนแสดงสตวกจะพบไดวาการนาองคประกอบของวฒนธรรมทงจากลกษณะของสงกอสรางไปถงขาวของเครองใชเปนแนวคดทมมานานแลว ( ดรปท 105 ) โดยแนวคดนเปนสงทจะชวยสรางแรงบนดาลใจแกผออกแบบ สาหรบการออกแบบสวนแสดงสตวทจะทาการสรางขนใหมและชวยในงานดานงานใหการศกษาดวย

185

ก .สวนแสดงชนเผาอะบอรจนในทวปออสเตรเลย ( Australian Aboriginal exhibit ) ความสมพนธระหวางกบมนษยกบธรรมชาตมมามากกวา 50,000 ป ชนเผาอะบอรจนทอาศยอยในทวปออสเตรเลยมการสบเผาพนธมามากกวา 2,000 รน เปนชนเผาเรรอนททองเทยวไปมาภายในพนทของเผาตวเอง ในชวง 50,000 ป ดารงชวตดวยการลาสตวและอยรวมกลมกน ชาวเผาอะบอรจนจะพฒนาความรสกผกพนลกซงกบแผนดนทตวเองอาศยอย เขาไมไดมองกอนหน ตนไมหรอแหลงเปนเพยงหนงของสถานทเทานน แตสงเหลานคอสงทบรรพบรญสรางเอาไวและจตวญญาณของบรรพบรญยงคงอาศยอย พวกเขามความเชอวาการตงครรภเกดขนจากวญญาณของบรรพบรษทอาศยอยในพนทแหงนน การใชทรพยากรทมอยางจากดเพอสรางสงของท

186

มความสาคญสาหรบการอยรอด เชน กระทอมทมความทนทานตอสภาพอากาศจะสามารถสรางไดอยางรวดเรวจากกงไมทอยในบรเวณนน งานศลปะทสรางขนนนเพอบรรยายเหตการณทเกดขนในโลกบนพนททพวกเขาอย โดยการวาดลงบนพนดน เปลอกไม ผนงถาโดยการใชสจากดนเหนยวทมสสนตามธรรมชาต บมเบอแรงเปนหลกฐานทแสดงถงภมปญญาของชาวอะบอรจน สวนแสดงทวปออสเตรเลยไดนาเสนอวฒนธรรมเผาอะบอรจนทพบในหมบาน โดยจะประกอบดวยกระทอมหลายๆแบบ การเตนรา พนทสาหรบนอน และมกระทอมขนาดใหญ 2 หลงทจดแสดงในหวขอเรอง การอยรอดในปา ศลปะและพธการของชนเผาอะบอรจน พนทกลางของหมบานจะประกอบดวยกระทอมทผเทยวชมสามารถปน และไดเหนสภาพทแทจรงของชาวอะบอรจนวานอนอยางไรในเวลากลางคน มสถานทใหผเทยวชมทดลองสรางกระทอมโดยการใชวสดแบบเดยวกบทชาวอะบอรจนใช ก. เสนทางการเดนทางพชตเขาโลกเหนอของเพอรร ( Peary’ s North Pole expedition ) สตวและความอยรอดของมนษย ในสวนแสดงน ผเทยวชมจะไดสมผสบรรยากาศและความรสกแบบท Edwin Peary ในป 1909 จะไดเหนความมงมนและการประสบความสาเรจในการเดนทางไปขวโลกเหนอ ความยากลาบากและการทรยศหกหลงทเกดขนในการเดนทาง ภายในสวนแสดงไมไดนาเสนอเฉพาะสตวทอยในพนทนเทานนแตจะนาเสนอเรองของนกสารวจ เสนทางการเดนทาง ชวตของผคน ความอยรอดของผคนทมความสมพนธกบสตว ในชวงป 1900 สตวจะถกลาเพยงเพอเปนอาหารและเครองนงหม ซงจะไมมผลกระทบตอจานวนของประชากรสตวปา การใชเสนทางของ Peary จะใชเปนตวอยางในการศกษาลกษณะภมประเทศตงแตสงแวดลอมแบบทนดาขนไปทางเหนอจนถงสงแวดลอมแบบขวโลกเหนอ

ข. สวนแสดงเอเชย ( Asia Exhibit ) แนวคดในเรองความสมพนธระหวางมนษยและ ธรรมชาต โดยใชตวอยางจากเรองราวทปรากฏในวฒนธรรมของชนชาตในทวปเอเชย ซงจะชวยใหผเทยวชมเกดความเขาใจและตระหนกถงความสมพนธระหวางชนชาตเอเชยกบสตว มนษยและธรรมชาต สวนแสดงหลายๆจะตองจดเตรยมภาพทชนชาตตาง ๆ ในทวปเอเชยมความสมพนธกบสตวชนดตางๆ ภมทศน สถาปตยกรรมและสงแวดลอม ในดานของความสมพนธและความแตกตาง จะตองนาเสนอในลกษณะทสตวเปนตวแทนของเปนถนทอยตามธรรมชาต โดยสภาพสงแวดลอมของถนทอยนนจะเปนสวนทสนบสนนทจะลดความเครยดใหแกสตว เชนหมบานชาง ในจงหวดสรนทรของประเทศไทย เนอหาในวชาภมสถาปตยทนามาใชในการออกแบบสวนแสดงสตว เปนวชาทประกอบดวยเนอหาวชาอนๆอกหลายสวน ทจะตองมารวมประสานกนซงทงหมดกเพอจะใหเกดความสาเรจตามภาระและหนาทของสวนสตว โดยจะตองใหความสาคญกบสขภาพและสวสดภาพของสตวเปนอนดบตนๆ รวมทงความพงพอใจทจะเกดกบผเทยวชม

187

การออกแบบสวนแสดงทประสบความสาเรจคอ สามารถตอบสนองทางความตองการทางดานจตใจและความตองดานรางกาย รวมทงสรางจดสนใจใหกบผเทยวชม โดยจะตองสรางภาพทนาสนใจ นาจดจาทสามาถกระตนความตองการทจะศกษาหาความรเพมเตมในสตวชนดนนยงขน สวนแสดงทจาลองถนทอยตามธรรมชาตและการนาสตวหลายๆชนดมาอยในภาพเดยวกน จะเปนการนาเสนอภาพทสามารถตอบสนองภาระและหนาทของาวนสตวไดด โดยในการออกแบบตองมองคประกอบทประกอบจากมตตางๆ ทงในแนวระนาบ แนวตงและแนวทอยเหนอศรษะขนไป รวมทงวสดทจะนาเขามาเปนองคประกอบ จะเปนสวนทกระตนและสงเสรมใหสตวไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตของสตวชนดนนๆ การออกแบบสถานททสามารถดงดดผเทยวชมไดนนคอ ตองสรางความสนกสนานใหเกดขนเปนเปาหมายแรก และตองสอดแทรกขอมลทสงเสรมเขาใจในเรองของธรรมชาตวทยาใหมากยงขน ซงทงสองประการทกลาวมาขางตนกเพอใหผเทยวชมทเขามาเทยวชมในสวนสตว เหนคณคาของสตวปาและธรรมชาตเพอทจะเกดจตสานกทจะชวยกนอนรกษทรพยากรธรรมชาต ตามแตละบคคลจะสามารถทาได ซงความสาเรจจะเกดขนกตอเมอตวของสวนสตวเองสามารถรวมเอามนษยและสตวมาพบกนทสวนแสดงสตว วชาภมสถาปตยจะเขามาชวยในสวนของตาแหนงของผเทยวชมในขณะทอยในพนทสวนแสดงควรจะอย ณ. ตาแหนงใด จงจะไดเหนองคประกอบตางๆ อยางครบถวนทงพชพรรณ สตวและวสดอนๆทนาเขามาประกอบในสวนแสดง ลาดบของสวนแสดงภายในวงรอบการชมสตว ความหลากหลายทางสงแวดลอมทจดสรางขน โดยเฉพาะในสวนของเรองราวทจะนามาสอในงานใหการศกษา และเนอหาทางวฒนธรรมกจะถกดงเขามารวมโดยเฉพาะในชวงทกาลงจะเขาสพนทการชมสตว

188

บทท 7 การออกแบบการจาลองพนทถนกาเนดสตวในสวนของพช ในพนทของสวนสตวในสวนของสตวและคน (Design of Plant Habitats for Animals and People) การพฒนาและการจดการพนท ( Developememt and Management Zone )

การเลอกชนดและการจดวางตนไมในสวนสตว มสาเหตจากปจจยหลายประการดวยกน โดยตวของสวนสตวเองมการแบงพนทตามลกษณะการใชงานและการตกแตงพนท เปน 2 สวนดวยกนคอ 1. สวนแสดงสตว 2. สวนบรการผเทยวชม ถงแมจะมลกษณะการใชงานทแตกตางกน แตการออกแบบตองสอดคลองกน ไมควรเปนไปในลกษณะตางฝายตางทา โดยไมมเกยวเนองกน ในเบองตนใหทกการตดสนใจในการออกแบบ ตองใหความสาคญจดประสงคหลกของสวนสตว ทประกอบดวยงานนนทนาการ งานใหการศกษา งานวจยและการสรางจตสานกการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และลกษณะของถนทอยของสตวชนดนนๆ การตดสนใจในระดบรองลงมา (subsequence decision ) ตองใหความสาคญกบแนวคดการเลอกชนดและจดวางตนไมเพอการจดแสดง

189

ดรป 116 สวนแสดงแรดดาทสวนสตว สวนสตวเดนเวอร และสวนแสดงนกฟลามงโกทซเวลด ความแตกตางระหวางพนทสวนแสดงสตว พนทกลางบรการผเทยวชม พนทสาหรบอาคารสานกงานของเจาหนาทแผนกตางๆ ซงรปแบบของพนทตางเหลานจะมความแตกตางกนตามแนวคดรวม ( overall exhibit concept ) ความแตกตางของรว พชทตกแตง ของสวนแสดงสตวสองแหงจะแตกตางกน สวนแสดงแรดดาจะใชผนงกาแพง แตสวนแสดงนกฟลามงโกจะใชพชทตกแตงโดยรอบเปนตวแบง รปแบบของการออกแบบตนไมในสวนสตวไมควรจะองกรอบหนงกรอบใดทงหมด เชน เพอความสวยงาม หรอเลยนแบบลกษณะธรรมชาตของถนทอยของสตว แตเปนไปในลกษณะผสมผสาน ใหภาพทเกดขนเปนภาพทมลกษณะทางกายภาพทสนองตองการของมนษย คอ มความเปนระเบยบ สวยงามในสภาพทเปนธรรมชาต เนองจากตวของสวนแสดงตองตอบสนองตอผใชงาน 4 ฝาย ( สตว ผเลยงสตว สตวแพทยและผเทยวชม ) ซงไมตอบสนองตอทกฝายไดอยางสมบรณ การออกแบบพนท ( The design of space ) สวนแสดงสตว โดยแนวคดพนฐาน คณลกษณะตางๆ ภายในสวนแสดงจะตองถกกาหนดจากสงมชวตเชนสตวและพชทถกเลอกเขาไปจดแสดง แตปรากฏวาแนวคดดงกลาวเปนสงทเกดขนไดยากในพนทสวนสตว มเหตผลทสบเนองจาก

- พนทภายในสวนแสดงไมเพยงพอทจะทจะจาลองถนทอยตามธรรมชาตทแสดงถงการ พงพาอาศยกนของสตวและพช

- ความไมลงตวกนของในความตองการของผเทยวชมและสตว การสรางสรรคสวนสตวใหเปนทอยทเหมาะสมกบสตวและพงพอใจแกผเทยวชม ตองการบคลากรทมความเชยวชาญเรองการจดสวนและนกภมสถาปตย ในกระบวนการออกแบบทงในสวนของสวนบรการประชาชนและสวนแสดงสตว

- การจดการตนไมในสวนสตวเปนงานทประกอบดวยงานหลายสวนเขารวมกน การปลก

190

ตนไมใหเตบโตสวยงามภายในสวนแสดงและมสนองตอบตอจดประสงคตางๆ เพอใหสวนแสดงบรรลตามความมงหมายนน มขอเทจจรงทตองทาความเขาใจในเบองตน เชน

- เปนงานทตองใชการลองผดลองถก - ใชการวจยเพอใหไดพชทเหมาะสม เนองจากตนไมแตละชนดมความแตกตางในเรองของ

ความยากงายในเรองของการบารงเลยง - วธการปองกนตนไม ซงสงเหลานจะตองใชเวลาทจะตองใหผปฏบตไดเรยนรวธการ

จดการ ทเหมาะสมกบพนท - ทรพยากรทม( ระบบนา คณภาพดน จานวน ความเอาใจใสของผปฏบตงาน ฯลฯ ) และ - ชนดสตว - ถายทอดประสบการณใหกบผรวมปฏบตงาน

พชทจะเลอกมาปลกในสวนแสดงสตวทจะมสวนชวยในงานดานใหการศกษาของสวนสตว - เปนสวนประกอบในการอธบายพฤตกรรมตามธรรมชาตของสงมชวตชนดนนๆ - กระตนความเขาใจในเรองสงแวดลอมทสตวนนอาศยอย เชนปาแบบดบชน - พชจะแสดงถงการพงพากนของพชและสตวโดยการแสดงขอมลในเรองของหวงโซ

อาหารและรปแบบถนทอย - แสดงใหเหนภาพของสงคมของธรรมชาตซงจะเปนแหลงอาศยของสงมชวตชนดหลายชนด

สตวไมสามารถแยกจากพชไดเนองจากพชจะเปนแหลงอาหาร รมเงา ประโยชนในดานงานใหการศกษาทเกดจากการจาลองถนทอยโดยใชตนไมรวมกบสตว จะ

ออกมาในแนวของวชาชววทยาในเรองการปรบตวเขากบสงแวดลอมทตนอาศยอย ทาใหตวสตวเกดการววฒนาการและการแขงขน เกดการปรบตวในดานสรระของรางกายและพฤตกรรม ถาหากไมมพชทกลมกลนกบสวนแสดงของสตว ทจะเปนสวนเสรมใหภาพสตวทปรากฏแกสายตาของผเทยวชม สวนแสดงสตวแหงนนจะดแหงแลงขาดชวตชวา ซงมกจะเกดขนกบผดแลสวนสตวทขาดความเขาใจวา สงทเหมาะสมทจะตองจดการใหเกดขนในสวนแสดงสตวและพนทโดยรอบนนตองทาอยางไร ( Hohn, 1981 ) การปลกพชโดยรอบสวนแสดงจะเปนการเสรมภาพโดยรวมของสวนสตว โดยจะ

- ทาหนาทเปนสวนฉากของสวนแสดงและนอกสวนแสดง - พชจะเปนสวนเสรมของภาพ - เปนสวนทเพมความนาสนใจในสวนแสดง - มผลตอสภาพอากาศโดยรอบเปนทใหรมเงาแกสตวและสรางความนารนรมยใหแกผเทยว

ชม การใหความสาคญกบพชในสวนสตวจงเปนสงทมความสาคญและใหผลทเหนอความคาดหมาย

อยางไมจากด เชนแนวคด Zoological Park คอแนวคดทสวนสตวเปนทสะสมพนธไมทนาสนใจ

191

และลกษณะการจดตกแตงพชในสวนแสดงหลายแบบทเหมาะสมกบกลมสตว แมแตสวนสตวทใหความสาคญกบการตกแตงโดยใชพชทองถน กตองมชนดพชอยางหลากหลายเพอใหเกดความเหมาะสมกบสวนแสดงสตวชนดนนๆ

เมอมองในภาพรวมกจะเหนวารปลกษณของสวนสตวในหลายๆ แหงทมอายมากวาสบหาปขนไป ประกอบดวยระบบหรอแนวคดหลายแนวทแตกตางกน เนองจากการพฒนาเปนระยะเวลานานโดยผนาหลายๆคน ซงมความแตกตางในเรองของแนวคดและการใหความสาคญในเรองหวขอการพฒนา ภาพทเกดขนในสวนสตวกจะเหนสงแวดลอมหลากหลายแบบทจะเปนตวแทนของการออกแบบในรปแบบตางๆ

ผลสบเนองจากแนวคดจะสงผลถงลกษณะภมอากาศ วฒนธรรม รายการของชนดสตวและพชทสวนสตวคดเลอก เปนสงทชดเจนวาไมมรปแบบการปลกพชรปแบบใดแบบหนง ทจะสามารถตอบสนองความตองการไดครบถวนหรอเหมาะสมกบพนท จงมความจาเปนทจะตองออกแบบเพอทจะคดเลอกชนดพชและการจดวางอยางตอเนอง เพอใหตนไมทเราปลกในสวนสตวไดองคประกอบทลงตว ถาเรามความมงหวงทจะสรางสงแวดลอมใหเหมาะสมและพเศษสาหรบผเทยวชมและสตว

192

ดรปท 107 สวนแสดงเสอชตาทแคนซส ซตซ นกฟลามงโกท ซานดเอโก ซ โดยการใชตนไมเปนฉากหลงเพอสรางความโดดเดนใหกบสตว ซงแสดงใหความพงพาอาศยซงกนและกน พนทบรการแกผเทยวชม ( People Zone )

การจดสวนในสวนสตวในแบบทเนนความสวยงามทงในรปแบบเปนระเบยบดเปนแถว เปนแนว ( formal ) หรอการจดแบบคลายกบปาธรรมชาตซงบรรยากาศทเกดขนจะคลายกบสวนสาธารณะ การเลอกใชรปแบบดงกลาวเพอจดประสงคทจะสรางความสนใจใหกบผเทยวชม การออกแบบสวนสาธารณะทมมามากกวา 100 ป หลกการโดยทวไปคอ จะตองมพนทบางสวนทตองปลกพชทมสสน เพอใหเกดความสวยงามตลอดทงป สรางความตนตาตนใจใหกบผเทยวชม ตวอยางเชน สวนทมการจดเปนแบบองกฤษ ซงจะมลกษณะการจดวางดอกไมทหลากหลายชนดรวมกน ( Maxwell,1975 ) โดยปกตทวไปการจดสวนในสวนสตวจงมจดประสงคเพอความสวยงาม ทาใหสวนสตวเปนสวนสาธารณะทอยในเมองใหญเหมอนกบโอเอซสทหอมลอมดวยตกอาคาร

193

ดรปท 108 พนทบรการผเทยวชม ( People Place ) ท Detroit Zoo and Hagenbeck Tierapark , Hamberg เปนการออกแบบการจดสวนในพนทของผเทยวชมแหงแรกของสวนสตว รปท 1 ท Detroit Zoo เปนการจดสวนในรปแบบทเปนแถว เปนแนวและเปนการออกแบบทมองคประกอบของสงกอสราง โดยมพนฐานแนวคดการใชพชประดบตกแตงเพอความสวยงาม ใชหลกวชาทางพฤษศาสตรและมจดสนใจอยทการสรางบรรยากาศทเปนธรรมชาต รปท 2 ใชการจดแบบสวนสาธารณะ โดยปรบประสานแนวคดทางระบบนเวศวทยาและธรรมชาตของพชแตละชนด

194

จากการสงเกตสวนสตวจานวนมาก ดสงปลกสรางทเกดขนในชวงเวลาทผานมา จะพบวามการปลกพชทมดอกไมทมสสน เพอลดความแขงของสงกอสรางทมภายในสวนสตว ( Bradford and Foreman, 1975 ) การปลกพชทเลอกมาปลกจะใชเพอการตกแตงใหเกดความสวยงามจะเหมาะสมกบบรเวณทางเขาและบรเวณทประชาชนมาชมนมรวมกนมาก ๆ ซงพชเหลานตองการการดแลเอาใจใสอยางสมาเสมอ และการปลกพชในลกษณะนจะดขดแยงกบสวนแสดงทตองการการตกแตงอยางเปนธรรมชาต

การจดภมทศนแบบเปนธรรมชาต ( Natural land scape ) โดยความหมายคอ การจดพนทเกดจากการเลยนแบบจากพนทใดพนทหนงทเราตองการจะใชเปนตนแบบ การเลอกชนดและจดวางพชไมไดเกดจากความคดของมนษย ( Natural landscape, almost by definition, are made up of species unaltered by man.) แตในทางปฏบตแลวการจดภมทศนแบบธรรมชาต เราจะใชการจดสวนในแบบผสมผสานและการจดตามรปแบบเดม ทเปนทนยมจดกนมา ซงจะเปนการใชพชหลายชนดและหลากสสนเพอใหเกดสสนทตดกน โดยทกลาวมาทงหมดนเพอตอบสนองความตองการการสรางภมทศนแบบธรรมชาต ( Horticultural hybrids and popular clonal varieties, including variegated and unnaturally colored specimen plant represent the opposite end of the plant spectrum from that desire to recreat natural landscape ) นกแตงสวนในสวนสตวสวนใหญมความพยายามทจะตกแตงพนทใหเกดความสวยงาม แตความสวยงามมกจะตดสนกนดวยความพอเหมาะของตวเองเปนหลก ทาใหรปแบบการจดสวนในพนทสวนสตวจงออกมาในรปแบบของการปลกดอกไมทมสสนสวยงาม มการตดแตงเปนรปทรงเปนอยางด พนหญาเขยวทมตนไมใหญเปนรมเงา ( coe, 1984 )......

ภาพของสวนแสดงสตวทมตนไมทมดอกไมสวยงามขนทสวนหนาของสวนแสดงสตว จะเปนสวนทเบยงเบนความสนใจออกจากตวสตว แตความคดนถกปฏเสธทสวนสตว Chester และ Bristol ทงสองแหงไดชอวาเปนสวนสตวทมดอกไมสวยงาม มผเทยวชมกลมผสงอายมาทสวนสตวโดยมเปาหมายแรกคอการมาชมดอกไม ทสวนสตว paignton จะรวมเอาสวนสตวและสวนพฤษศาสตร โดยมจดประสงคทใชเปนงานใหการศกษาและเปนวสดอปกรณในการเรยนรวทยาศาสตร ความพยายามเหลานเพอทจะผสมผสานวตถหลายๆอยางเพอสรางความพงพอใจแกผเทยวชม การปลกพชแตละตนตองมการบอกถงวตถประสงค มการวางแผนรวมทงจดบนทกไวดวย โดยจดประสงคทมเชน ความสวยงาม เพอการศกษาหรอมความนาสนใจในเนอหาทางวทยาศาสตร มความสมพนธกบสตวทอยภายในสวนแสดง( Michelmore,1975 )

แนวคดในการปลกตนไมในสวนสตวไมไดเปนกฎเกณฑทตายตว แตมขอทชวยในการ พจารณาบางอยางเชน - ตอบสนองความตองการทหลากหลายของผเทยวชม

195

- การเปลยนภาพของของการเทยวชมโดยทาใหทเปนฉากหลง - การบดบงในสงทไมกลมกลน - เปนสวนทสนบสนนความหลากหลายและสรางความประทบใจของสวนแสดงสตว

ความสาเรจของภาพโดยรวมของสวนสตวจะมความใกลชดกบการออกแบบ การกอสราง การบารงรกษาพชทปลก วธการออกแบบหลาย ๆวธทไดรบความสาเรจ

เมอชาวอเมรกนเรมใหความสนใจในเรองของสงแวดลอม ความรสกและความตองการทบงเกดตดตามมาเชน เรมมความรสกวาสตวปายอมตองการอยในปาธรรมชาตทมความเหมาะสมกบตวเอง ผเทยวชมตองการสถานททมดอกไมและตนไมทสวยงามรมรนเพอการพกผอนหยอนใจ ซงสวนสตวสามารถสนองความตองการทกลาวมาของผคนได ทาใหภาพของสวนสตวในสงคมชดเจนขน วาสามารถสนองความตองการในดานใดแกสงคมไดบาง สงทเกดตดตามมาคอสวนสตวไดรบการสนบสนน โดยดไดจากเงนคาผานประตหรอการชวยเหลอจากสงคมในรปแบบอนๆ การใชความสวยงามจากตนไมและดอกไมจะชวยใหการเทยวชมสตวนาสนใจ ทาใหผเทยวชมใชเวลาในการชมสตวและเกดความพงพอใจจะมากขน ถาหากสงแวดลอมในสวนแสดงเปนธรรมชาตมความสมพนธถนทอยเดมของสตว ถงแมวาจะมผกลาววาผเทยวชมจะมาทสวนสตวไมไดมาเพอศกษาหาความร แตมาเพอพกผอนและโดยการสมผสสงทนาเพลดเพลนใจ ตนไมกเปนปจจยทสาคญทจะตอบสนองความตองการตามทกลาวมาไดเปนอยางด แตตองมการออกแบบทสามารถตอบสนองความตองการผใช ( มนษยและสตวทเปนผใช ) ( Norfleet , 1983 )

196

พนทระหวางผเทยวชมกบสตว (Animal/People Zone)

( ดรปท 109 ) Asian Elephant, ท Milwaukee Country Zoo การปลกตนไมในพนทระหวางผเทยวชมและสตวมการใชงานทหลายอยางทสาคญดวยกน เชน พชทอยสวนหนาของผเทยวชมเพอชวยสรางสวยงามในการปดบง barrier ชวยสรางบรรยากาศทรมรนแกผเทยวชม พนทดานหลงของสวนแสดงจะเปนฉากหลงทชวยใหเกดภาพทสวยงาม สรางความกลมกลนระหวางสวนแสดงและพนทโดยรอบ แนวคดในการออกแบบการเลอกชนดและจดวางตนไมภายในพนทสวนแสดงสตวทใหความสาคญกบถนทอยของสตว ซงแนวคดดงกลาวกยงเปนแนวคด ทตองนามาใชในพนทบรเวณโดยรอบสวนชมสตวดวย โดยถอวาพนทดงกลาวเปนสวนหนงของสวนแสดงสตวทจะชวยใหการทางานสวนแสดงสมบรณยงขน “support landscape ”

พนทอยโดยรอบสวนแสดงสตว ( support area ) จะแบงเปนสวนตางๆคอ พนทดานหลง ( back ground ), สวนทผเทยวชมยนอย ( fore ground ) และดานขางของสวนแสดง ( the side of an exhibit ) ซงพนททงหมดเปนระยะทอยในสายตาของผเทยวชมขณะทยนชมสตวอย

การจดภมทศนในลกษณะทแสดงใหเหนถงถนทอยตามธรรมชาตของสตวทอยในสวนแสดง สรางความพงพอใจแกผเทยวชม และเปนพนททสตวออกมาไมได ภมทศนเหลานจะเปนจะเปนสวนทเสรมภมทศนทอยภายในสวนแสดงทใชแนวคดการจาลองถนทของสตวในสวนแสดง

นอกจากนนยงชวยในกรณทการจดภมทศนตามแนวคดดงกลาวอาจไมสามารถทาได เนองจากปองกนการถกทาลายจากสตว จงเลอกทจะวางตนไมทเปนตวแทนของปาตามธรรมชาตไวดานนอกแทน (Tune, 1974 )

197

การแบงพนทของสวนสตว โดยใชแนวคดตามพนทของถนทอยของสตว ( zoo geographic theme ) เปนตวจดการสวนแสดงสตวและจดแสดงสตวนาเสนอแกผเทยวชม ซงการตกแตงพนทโดยรอบสวนแสดงสตว ( Support landscape concept ) เพอเสรมแนวคดดงกลาว

- ทาใหผเทยวชมไดเหนภาพของลกษณะถนทอยของสตวชดเจนยงขน - เปนสวนชวยในการสอขอมลทางการศกษา - สรางภมทศนทใหผเทยวชมชนชอบและเกดการจดจา - เหนความสาคญของการปกปองพนททเปนถนทอยของสตว - เหนความสาคญของงานดานการอนรกษ

ตนไมทนาปลกใน The Point Defiance Zoo เมองวอชงตน ไดมการจดการและเลอกชนดของตนไมตามแนวคดการจดภมทศนในบรเวณโดยรอบสวนแสดงสตว ( the support landscape )

ตนไมภายในพนทของสวนสตวทมการตกแตงตามลกษณะภมประเทศตามถนทมาของสตว ( geographic zone landscape ) ตองมการคดเลอกเปนอยางดเพอใหตนไมเหลานจาลองลกษณะของสงแวดลอมในทองถนนน รายละเอยดทนามาจาลองคงไดบางสวนเฉพาะทโดดเดนและเปนสญลกษณของปาชนดนนๆ โดยพชทปลกจะเปนตวสรางอารมณและรปแบบของสวนแสดง เพอใหผเทยวชมเหนภาพในชวงเคลอนทเขามาและเคลอนออกไปใหตอเนองกบภาพของสวนแสดงทอยถดไป พชอาจใชปายบอกชอ บอกถงลกษณะจาเพาะของตนไมและการปรบตวของสตวทนามาแสดง ( Jones and Jones, 1979 )

ในการนาตนไมปลกในสวนแสดงของสตวบางชนดอาจไมประสบความสาเรจ เนองจากถกกดกน ซงจะเหนไดชดในสวนแสดงทโลงเตยน เมอเปรยบเทยบกบภมทศนทอยโดยรอบสวนแสดง หากตองพบกบปญหาดงกลาวการจดพนทสวนแสดง( the support landscape ) กจะเปนฉากทจะชวยลดระดบของความแตกตางได

198

ดรปท 110 Reticulate Giraffe ท Milwaukee country Zoo พฤตกรรมตามธรรมชาตของสตวตองการการออกแบบทปกปองพชทงภายในและใกลกบพนททสตวอย การปกปองอาจใชกอนหนและ สายนาโดยวางสงประกอบเหลานใหเปนสวนหนงของสวนแสดง เพอใหไดภาพทดกลมกลนเปนธรรมชาต

การปลกตนไมในพนทจดชมสตวทกลมกลนกบพนทภายในสวนแสดงสตว ผเทยวชมจะเกดความรสกเสมอนอยในพนทเดยวกนกบสตวทอยในสวนแสดง แตการปลกตนไมในพนทใกลจดชมสตวมขอควรระวงในเรองมมมอง เชน - ปลกตนไมทเปนทรงพมโดยปลกอยดานหลงของผเทยวชมเพอไมใหบดบงการเหนตวสตว ตนไมทเลอกมาปลกควรใชตนไมในลกษณะทรงพมทโตชาสลบกบไมทมลกษณะลาตนสง - ผออกแบบตองระวงไมใหจดทปลกตนไมไปบดบงการเหนภาพของเดกหรอผพการทนงรถเขน ( Robertson, 1986 )

การออกแบบสวนแสดงมกจะจะใหความสาคญกบการออกแบบสวนขอบเขตทแบงพนทระหวางคนกบสตว ( barrier ) ซงเปนสวนทมขอมลทเพยงพอสาหรบการออกแบบโดยเฉพาะในกลมสตวทมการจดแสดงในสวนสตวทวไป เชน ผลงานการรวบขอมลของ R.T. Reiher ในป 1976 ทใหขอมลในสตวสงโต เสอ หมและลงขนาดใหญ และผลงานของ Jones and Jones ทจดพมพในรายงานของ Woodland Park Zoo, 1976 ซงเปนเอกสารอางองทด

การใชตนไมเหมอนเปนตวกนระหวางผเทยวชมกบสตว การใชเปนสวนประกอบของสวนแสดงมานานแลวตงแตสมยของ Hagenbeck โดยจะใชตนไมเปนสวนทชวยซอนหรอบงกาแพง และคแหง แตบางครงพบวาการใชวธการนกลบเปนผลใหเกดสงแปลกปลอมของภาพ ( foreign landscape illusion )

199

The sobell pavilions ไดถกออกแบบโดยเปนกรงตางๆ เรยงตอกน และกนผเทยวชมใหแยกออกใหหางจากกรงโดยการปลกพช สตวทอยในกรงจะเออมมอลอดลวดตาขายออกมาทงใบไมเพอกดกนหรอทงเลน ในชวงเวลาตอมาพบวาพนทบางสวนรอบกรงจะเปนพนทวางเปลา รวมทงผเทยวชมจะทาลายตนไมโดยการยนในบรเวณทปลกตนไมเพอยนดสตว ถงแมวาสวนกรงจะถกหอมลอมโดยตนไมทปลกในระยะทกวาง พชทมใบเขยวตลอดทงปจะเปนสวนทดงดดความสนใจได สวนดอกกหลาบและpotentilas จะออกดอกในฤดรอน ในพนทระหวางคอกเราจะใชตนไผและไมเลอยเพอใหเกดรมเงาและสรางภาพทใกลเคยงกบธรรมชาต ( Maxwell,1975 )

สงทปรากฏใหเหนในสวนแสดงสตวในสวนสตวโดยทวไป จะพบวาการเลอกชนดและการจดวางตนไม ทงในสวนภายในสวนแสดงและพนทอยระหวางสวนแสดงมกจะออกแบบตอบสนองความตองการของผเทยวชมเปนสวนมาก แตตอบสนองตอสตวในระดบทคอนขางนอย

การนาตนไมมาปลกตกแตงพนทภายในสวนแสดงสตวเปนสงทมการปฏบตกนทวไป บางครงพบวาจดประสงคการปลกตองการทสนองความพงพอใจสาหรบผเทยวชมเปนหลก และใหประโยชนแกสตวทอยอาศยในคอกเพยงเลกนอย เชน การใชตนไมชนดจากปาดบชนประดบตกแตงในสตวเลอยคลานขนาดใหญ เชน จระเข มสตวปาบางชนดทมขนาดใหญทมการออกตวอยางรวดเรวเชน ถานาตนไมมาอยในเสนทางของสตวชนดนนจะกลายเปนสงทเปนอนตรายตอสตวได ตาแหนงของการวางตนไมทเหมาะสมตองอยหางจากผเทยวชมพอเหมาะ เพอใหผเทยวชมไดมโอกาสไดเหนและเกดความประทบใจ

200

ดรปท 111 Tasmanian wildlife sanctuary ธรรมชาตของสตวปาทอยในพนททประกาศเปนเขตอนรกษสตวปา ภาพทปรากฏจะเหนการผสมผสานแบบองครวม ทแสดงใหเหนความสมพนธทพงพากนระหวางคน พช สตวและไมมสวนใดสวนหนงทถกแบงแยกออกจากกนโดยพนท

201

พนทของสตว ( Animal Zone )

รปท 112 Gorilla Exhibit: woodland Park Zoological Gardens – เปนสวนแสดงทเปนตวอยางของการเชอมโยงกนระหวางพช สตวและมนษย ทแสดงใหเหนถงบทบาทของพชทนาไปจดวางในสวนแสดงสตวและพชจะชวยในการสอสารขอมลดานการอนรกษดวย

ตนไมทนาจดแสดงในสวนแสดงสตวจะทาหนาทสาคญในการสอความหมาย โดยจะทาใหผเทยวชมเหนความสาคญของถนทอยของสตว วาถนทอยนนมความสาคญตอสตวอยางไร เมอสตวไดแสดงกจกรรมตางๆทมใหผเทยวชมไดเหน

สวนแสดงสตวทมการจดนเวศอยางเหมาะสมจะชวยใหการจดแสดงสตว เกดภาพทปรากกฎตอผเทยวชมในลกษณะของสตวเปนสวนหนงของธรรมชาตของโลก มากกวาทจะเปนภาพของสวนแสดงในสวนสตว ซงสตวแตละชนดจะมลกษณะสภาพของสงแวดลอมทจาเพาะแตกตางกน

การนาตนไมเขามาตกแตงในสวนแสดงสตวจงเปนสวนสาคญในการสรางจนตนาการใหเกดกบผเทยวชม ในเรองบทบาทของสวนสตวในดานการอนรกษและงานใหการศกษา “ คณไมสามารถคาดหวงกบบคคลคนนนไดในเรองของการอนรกษสตว ถาบคคลนนยงไมเขาใจเรองภาพรวมของถนทอยของสตว ” ประชาชนตองเขาใจในเรองของการอนรกษถนทอย ซงไมใชเรองของพชหรอสตวชนดหนงชนดใด จากขอความทกลาวมาทงหมดจะเหนไดวาตนไมเปนเครองมอสาคญทสวนสตวจะใชเพอเพมความสาคญของงานใหการศกษา ( Norfleet ,1983 )

หนาทอนแรกของพชในสวนแสดงเพอตอบสนองความตองการในเรองกายภาพและทางอารมณของสตว สตวกเหมอนกบพชทจะไมขนในสงแวดลอมทวางเปลา มตวอยางจานวนมากทสตวทอยในกรงเลยงสามารถสบพนธและมอายขยยนนานตามอายขยปกต เนองจากการอยในสงแวดลอมทใกลเคยงกบธรรมชาต ในการจดการสตวปาในสวนสตวจงเปนไปไมไดทจะไมนาเรองของพชเขามาเกยวของ ( Allee and Schmidt, 1951 ) ( Hohn,1981 )

202

การตกแตงภายในสวนแสดงสตวดวยตนไมจะเปนสวนทเตมเตม ททาใหผเทยวชมเหนความหลากหลายของชนดสตว เหนลกษณะรางกายของตวสตว การแบงกลมของชนดสตว

ตนไมจะเปนตวชวยใหเหนถงปจจยทมความสาคญในการออกแบบสวนแสดงสตว “ สวนแสดงสตวทประสบความสาเรจคอสรางความพงพอใจใหกบผเทยวชม ผเลยงสตว เจาหนาทโยธา ตวสตว และพชดวย ทมองดแลวรนรมยแตไมดงความสนใจไปจากตวสตว การบารงรกษาไมยงยาก แนวคดการปลกพชตองเขยนขนในกระบวนการวางแผน ซงตองมองจากทกมมมองทเปนตวชวยในการพจารณา ( Robert,1985 ) ความตองการของสตว (Animal Needs )

ดรปท 133 โคอาลาท Toronga Zoo, Sydney ความตองการและลกษณะนสยของสตวจะเปนตวบงชการคดเลอกชนดและการจดวางพชในสวนแสดง เชนพฤตกรรมการการปนปาย กนใบพชของโคอาลาตองการลาตนและกงกานของตนไมทมการวางตวทงในแนวตงและแนวนอน

การออกแบบพชภายในสวนแสดงตองการความเขาใจลกษณะของตวสตวและพฤตกรรมปกต ซงความเขาใจดงกลาวจะชวยในการปกปองทงพชและสตว ในขณะทสามารถสนองความตองการของสตวไดถกตองทงความตองการทางรางกายและจตใจ

การนาแนวคดการจาลองถนทอยตามธรรมชาตของสตวปา มาทาใหเกดขนจรงในสวนแสดงสตวในแบบสมบรณแบบ เปนเรองทมความยงยากอยพอสมควร เนองจากความจากดในเรองของภมอากาศ พนท การหาพชทจะนามาปลก ดงนนแนวทางทจะเปนไปไดคอ การใชพชพรรณทมในทองถนของตน ซงตองใชการสงเกตเมอนาสตวชนดนนมาเลยงในพนทและมการนาพชหลายชนดมาทดลองปลก ผลทไดจากการสงเกตตนไม

203

ชนดใดทตรงกบความตองการของสตวบาง เชน เปนชนดทกนใบไมได เปนทขดถตวได ใชเปนทใชเลบตะกยเพอประกาศอาณาเขต และสตวแสดงใหเหนถงวามการกจกรรมและใชประโยชนจากตนไมชนดนอยางชดเจน ( Hediger, 1968 ) ชนดของพชทเลอกมาทดลองปลกอาจไมสามารถตอบสนองความตองการของสตวไดครบทกดาน เชนเปนชนดทสตวชอบกนใบ แตอยางนอยสามารถตอบสนองตอความตองการทางรางกายและอารมณของสตวได สตวมการแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตมากยงขน หรอเปนชนดทสามารถจาลองลกษณะของพชทเปนสญลกษณของถนทอยของสตวชนดนนได โดย 2 ขอทกลาวมากเปนตวเลอกทดทจะสามารถสรางภาพทนาพงพอใจใหกบผเทยวชมได ( Holm, 1981 )

การปลกตนไมในสวนแสดงทกสวนแสดงในสวนสตวจะตองสะทอนถงรปแบบของถนทอยทมความหลากหลายแตกตางกน ตอบสนองความตองการทงดานรางกายและจตใจของสตว เปนฉากหลงของสวนแสดงสตว ชวยลดอาการทางประสาทและพฤตกรรมกาวราวระหวางสตวดวยกน ชวยลดความตงเครยด ( Michelmore, 1975 ) ความตองการของสตวแตละชนดจะมความจาเพาะทแตกตางกน ซงจะเปนขอมลสาคญในการออกแบบ

เมอนาตนไมและพชลมลกขนาดใหญปลกในสวนแสดงนก ปจจยทเขามาเกยวของ เชน ตนไมขนาดใหญจะเปนคอนเกาะและเปนททารงของนก แตตองดความเหมาะสมของกงกานตนไมทนามาจดวางวากดขวางเสนทางการบนของนกหรอไม จานวนของตนไมและลกษณะทรงพมของตนไมเออใหแสงแดดสามารถสองผานมาทพนดนได ทจะชวยใหพชทอยทพนดนสามารถเจรญเตบโตได และพชลมลกทนาเขาไปปลกไมกดขวางการเขาไปทางานของผเลยงสตว เชนการใหอาหาร และนา การทาความสะอาด

204

การเจรญเตบโตของตนไม

ดรป 114 ชะนทแคนซสซตซ อตราการเจรญเตบโตของพชและสตวเปนประเดนทตองใหความสนใจ ตนไมทจะนามาปลกมหลายขนาดเพอทจะใหมความเหมาะสมกบพฤตกรรมและนาหนกของสตว ถาในสวนแสดงของชะนไมมตนไมทเจรญเตบโตเตมทเหมอนอยางทเหนในรป กอนทจะนาชะนปลอยเขาสสวนแสดงควรดขนาดของตนไมและการเจรญเตบโตของตนไมเหมาะสมกบสตวหรอไม ลกษณะทรงพม ลกษณะใบ พนผวของเปลอกไม ลาตนของพชแตละชนดมลกษณะจาเพาะและแตกตางกน ซงสงตางๆเหลานเปนทชนชอบของผเทยวชม

ผออกแบบตองนกถงความจรงของพชประการหนงวาพชมความแตกตางจากวสดเชนคอนกรต เหลก โดยทพชนนมการเตบโต มการเปลยนแปลงไปตามเวลาและฤดกาล พชเปนสงมชวตทมสญลกษณ มความหมาย มความสมพนธกบสงอนๆรอบขาง สามารถสรางบรรยายและสรางความรสกใหกบสถานททนนได เมอเปรยบเทยบกบวสดในงานกอสรางทวไป ตนไมเปนสงทหลากหลาย แตกตางและสรางความพงพอใจไดมากกวา เมอนาพชไปรวมกบกระบวนทางความคด การแสดงออกเชงศลป อารมณและความรสกโดยพนฐาน ตนไมจะสามารถสรางและ

205

ยกระดบของพนทบรเวณนน ตนไมสามารถสรางอารมณไดมากกวาวสดทเปนองคประกอบทางสถาปตยกรรม ( Robertson, 1985 )

เมอตองทางานกบสงมชวตทงพชและสตวซงมการเจรญเตบโตทแตกตางกน ตองการความคดสรางสรรคและความอดทนทจะตองทาความเขาใจถงความจรงทเกดขน ตวอยางทนาสนใจเชนในสวนแสดงยราฟ เมอยราฟสงขนเราตองหาตนไมทสงกวาและเมอยราฟสงเกนกวาตนไมเดมเราตองหาตนใหมมาแทน ทายทสดเราตองจดหาตนปาลมทมความสงเกอบ 7 เมตร เราใชตนปาลมหลายตนเนองจาก เราสามารถหาตนไมทขนาดความสงตางๆไดและในราคาทไมแพงเกนไป ปญหาอนหนงทเกดขนคอยราฟมากดกนใบของตนปาลมในสวนทยราฟกดกนถง ( Gibbons, 1983 )

การออกแบบเพอตอบโจทยทตงไววา “ ในวนทเปดสวนแสดงตนไมทปลกในพนทตองเตบในสภาพทสวยงาม ” ซงในบางครงการกาหนดลาดบของงานกอสรางจะชวยในการตอบโจทยทตงไวได ตวอยางเชน ในสวนแสดงปาเขตรอนของอเมรกา ( tropical American exhibit ) เราจะทางานในสวนของภมทศนเปนจดแรกและสรางกรงคลมตนไมดานบน เมองานทกอยางเสรจสน ตนไมทเราเรมงานเปนลาดบทหนงกสมบรณพรอมเปดใหผเทยวชมชมได สภาพของสวนแสดงกจะเปนธรรมชาต ซงวธการนกเปนวธการแกไขกรณทตองรอคอยหลายๆป เพอทจะใหตนไมนนเตบโตและใหญ ถงแมวาจะเปนการเพมคาใชจายแตประโยชนทไดรบนนจะมากกวาเงนทจายไป (Gibbon,1983)

กอนทจะปลอยสตวเขาสสวนแสดงควรทจะใหพชไดมการเจรญเตบโตชวงหนงกอน แตบางครงมผอานวยการสวนสตวกลาววา ถาเปดชาจะเปนการทาใหประชาชนตองรอนานเกนไป แตนนเปนการประเมนความตองการของผเทยวชมนอยเกนไป ในความเขาใจในเรองความสวยงามของพนททสตวอย ทสวนสตวซแอทเตลทาปายอธบายแกผเทยวชมวาทาไมสวนแสดงแหงนจงไมมสตวเขามาจดแสดงในชวงปแรก หลงจากทสวนแสดงไดสรางเสรจสนแลวและใหทราบถงสาเหตเนองจากยงไมนาสตวดวยเหตผลใด ซงอาจมคาพดทอาจไดยนเชน “ โอโฮ ขนาดนยงไมพออกเหรอ จะเอาสวยขนาดไหน ขนาดนกดกวาของเดมแลวแหละ ” แตชวงเวลาทจะใหตนไมไดแขงแรงจนพอเพยงนนเปนสงสาคญ โดยเฉพาะสตวกบทกนใบไมเปนอาหารหรอกลมลงขนาดใหญ แตอาจจะไมจาเปนสาหรบสตวกนเนอซงไมทาลายตนไม ( Coe, 1984 ) วธการปลกทจะใหตนไมเตบโตอยางรวดเรวใหทนวนเปดงาน กคงเปนอกวธหนงทจะใหสวนแสดงอยในสภาพทนาพงพอใจในวนเปดงาน ตวอยางการออกแบบการปลกตนไม ( An Experimental Planting Design Approach )

วธการปลกตนไมภายในสวนแสดงสตวทประกอบดวยการเลอกชนดของตนไม ตาแหนงทวางตนไมภายในสวนแสดง การบารงรกษา ซงทกขนตอนทกลาวมาเปนการทดลองปลก ลองผดลองถกไปกอน เนองจากไมมขอมลทเปนพนฐานวาพชชนดใดเหมาะสมกบกบสตวชนดใด เชนสวนแสดงยราฟกนใบไมของตนไมชนดใดและไมกนใบไมของตนไมใด พชชนดใดสามารถทนทานกบ

206

สตวชนดใดได ดงนนการออกแบบจงเปนการออกแบบในลกษณะของการทดลอง โดยผออกแบบและเจาของงานตองเขาใจลกษณะของงาน วาเมอทางานในครงนแลวอาจตองมการปรบปรงในครงตอไป หากงานทไดทาไปแลวมจดทตองปรบปรงแกไข เพอหาจดทประสบความสาเรจตามความคดทตงไว เนองจากไมมรปแบบและวธการทแนนอนตายตวสาหรบการปลกพชในสวนแสดง ความสาเรจขนอยกบการทดลองปลกตนไมรวมกบการใชพนทรวมกบสตวภายในสวนแสดง ( Robertson, 1985 ) สาหรบแนวคดในเรองการจดภมทศนทตองทากนอยางตอเนองคอ ถาทาแลวยงไมเปนทพอใจในครงแรก ตองหาวธการอนๆในครงตอๆไป วนหนงเราจะพบวธการและรปแบบทเหมาะสมกบสตวชนดนน ( Gibbon, 1986 )

ตนไมทสตวชอบกนใบไมเมอนามาปลกภายในและรอบสวนแสดงสตวตองสงเกตการกนของสตว ซงบางครงจะพบวาสตวจะชอบกนอาหารทผเลยงสตวจดเตรยมไวให

ดรปท 115 โคอาลาท Healvills Sanctury, Victory, Australia สตวทอยในกรงเลยงไมสามารถคาดเดาไดถงชนดของพชทสตวชอบกน ปรมาณทสตวตองการ แตโคอาลาเปนชนดสตวทมนสยการกนทแนนอนทเปนใบยคาลปตส การนาใบไมของพชมาทดลองกอนทจะปลกกเปนการบอกไดคราวๆ วาสตวชอบกนใบไมชนดนหรอไม

ระบบนเวศทมความหลากหลายของพชหลายชนด ทเปนตวบงชถงความเคลอนไหว ความสมบรณ แสดงถงความยงยนของสงแวดลอม กสามารถใชเปนตวชแนะในการออกแบบการปลกตนไมสวนแสดงสตวได

207

( ดรป 116 ) สวนแสดงลงชมแพนซท North Carolina Zoo เปนสงแวดลอมภายในกรงทนาประทบใจ ดสมบรณ มความเคลอนไหว แสดงถงการใชแนวคดของระบบนเวศวทยาทมความหลากหลายของชนด ซงประกอบดวยหญาหลายชนดทไมถกทาลาย ตนไมทมทงชนดไมทมลาตนสงทปกคลมพนทดานบน รวมทงลกไมทพงงอกเจรญเตบโตขนมา

ดงนนการออกแบบจงมความจาเปนทตองใชพชหลายชนด เพอใหเกดความแนนอนมากขน ถาหากใชพชนอยชนดอาจถกทาลายหมดโดยสตวทอยในคอก การออกแบบมกจะเปนแบบการทดลอง เพอใหทราบวาพชทปลกจะสามารถทนทานและอยรอดในสวนแสดงไดหรอไม พชทเหลออยกจะเปนพชทเหมะสมกบสภาพพนท และทนทานตอการทาลายของสตวทอยในสวนแสดง การขาดขอมลในการเลอกชนดพชสาหรบพนทกลางแจง ตองการการทาวจยและตดตามผล การสงเกตถงปฏกรยาระหวางพชกบสตวภายในสวนแสดง ซงควรตองมการเกบขอมลเพอใชในการออกแบบครงตอไป การประเมนผลภายหลงงานกอสรางจะเปนงานสาคญอกชนหนง เพอทจะไดทาการออกแบบและการจดการสวนแสดงสตวใหเปนสวนแสดงทจาลองถนทอยของสตวไดดยงขน

ตวอยางการประเมนผลการกอสรางการจาลองถนทอยอาศยของสตวปาในสวนแสดงสตว - การใชรวไฟฟาสามารถใชในการแยกพนทระหวาง slot bear กบ spectacle bear - พนดนทปดวยหญาสามารถทนทานการทาลายของหมได - ทอนไมขนาดใหญทใสเขาไปในสวนแสดงของหมหมา พบวาสตวชอบมากใชเวลาเลนกบ ทอนไมเปนเวลาหลายชวโมง ( Roger,1981 )

มบางรายการทประสบความสาเรจแบบไมนาเชอ ซงขดกบความคดทมอยเดม แตบางรายการกบลมเหลว ตวอยางตอไปในสวนแสดงลงกอลลา

- พนหญาและพชลมลกทปลกไวเจรญเตบโตดไมมการกดทาลาย

208

- ดนชนดทมการไหลซมของนาดมเกาะตวกนแนน ทาใหรากของพชเกาะดนด - ระบบนาทใชรดหญาแบบหวฉดลอย ควรวางทงไวในตอนกลางคน พบวาลงกอลลาไมชอบ

นาทพนออกมาแบบฝกบวอาบนา - หลกเลยงการปลก Nettle และ thistles เปนพชอาหารทลงกอลลากนในปารวมทง spiney

barberries - พบวาลงกอลลาชอบไปคยหาอาหารเชนแครอท ผลไมและกะหลาปล ทคนเลยงไปหวานไว

ตามพงหญาสง - สวนแสดงทมพนทขนาดใหญใชเวลาในการบารงรกษาไมมาก - ตนเมเปตายเนองจากรากเสยหายในชวงการขนยายและเปลอกถกลงลอกกน ตองใชการ

ปองกนตนไมทกตนดวยรวไฟฟา ( Coe,1984 ) การคดเลอกพชเพอปลกในสวนแสดงสตว ( Plant Selection )

ดรปท 111 สวนแสดงแอนตโลพ ทสวนสตวแคนซสซต การคดเลอกพชทจะนามาปลกในสวนแสดง มปจจยทใชเปนขอบงชเชน ความทนทานตอการเหยบยาจากสตว อตราการเจรญเตลโต การระบายนาของดน ลกษณะของรมเงา และเปนพชทมพษตอสตวหรอไม กลมพชทเราเลอกไดอยางลงตว จะสามารถเหนวาพชจะมสวนสาคญ ตอความการเชอมโยงพงพาอาศยกนระหวางพชและสตว

209

ปจจยทมผลตอการเลอกชนดของพชทจะปลกในพนทของสตว เชน - ความเปนพษหรอไม - รสชาด - อตราการเจรญเตบโต - ใชเปนวสดรองรงของนกไดหรอไม - หาไดงาย ลกษณะคลายกบพชในทองถนของสตว - เหมาะสมกบดนในพนท - เหมาะสมกบความชนในพนท - เหมาะสมกบการเปนฉากหลง เปนรมเงา ความสวยงาม

ดตวอยางการตกแตงสวนแสดงหมแพนดาท Louisvill Zoo ดานนอกสวนของกาแพงจะใชตนไมชนดทไมผลดใบหลายชนดเปนตวบงกาแพง เชน

Douglass fir , Austrian pine, Japaness Pine, juniper, และตนไผ ซงตนไผเปนเปนตนไมทใหบรรยากาศของถนทอยประเทศจน ไผเปนแหลงอาหารของหมแพนดา เปนรมเงาในชวง 10.00 -13.00 น. สาหรบการปรบปรงภมทศนในดานทศตะวนออกเฉยงใต โดยใชพชในกลมRhododendren มาปลก ( Poglayen Nevwall, 1974)

การเลอกตนไมโดยมองจากลกษณะของตนไมเปนสงทตองพจารณาโดยเฉพาะสวนทฤดกาลเขามาเกยวของเชนใบ ดอก สและลกษณะพนผวของเปลอกของลาตน ผล การเลอกตนไมเพอใชในการบงองคประกอบของสงกอสราง ใชขอพจารณาในสวนของรปทรงของตนไม ความหนาแนนของใบไม ลกษณะพนผวของเปลอกลาตนและความสง สวนการวางตาแหนงของตนไม มกจะพจารณาการเปนลาดบทสองในขบวนการออกแบบพนทของสตว

สวนแสดงของสตวในสวนสตวไมใชการตกแตงภมทศนเพอความสวยงาม และไมใชพนททจะนากฎของการจดสวนทคานงถงองคประกอบเรองความกลมกลน ลาดบ ความสมดล ความมเอกลกษณ การออกแบบไมไดมจดประสงคเพอความสวยงามและการตกแตงเปนอนดบหนง แตใชแนวคดทออกแบบเพอใหไดบรรยากาศความเปนธรรมชาต ขนตอนการคดเลอกตนไมจงเปนสงสาคญ เนองจากเปนการเพมในสวนของลกษณะทเลยนแบบสงแวดลอม ( Robertson, 1985 )

การสรางสรรคพนททเหมาะสมสาหรบสตว การใชวสดจากพชเปนเรองทยากและทาทาย แตเปนงานทจดลาดบความสาคญกบความตองการของสตวเปนเบองตนและไมใหความสาคญกบความสวยงามจนมากเกนไป โดยความจรงกคอการจาลองลกษณะสงแวดลอม ทแสดงออกในเรองของความเคลอนไหวทมความประสานสอดรบกน ความแตกตางและความเหมาะสมลงตว ซงจะเปนภาพภมทศนทนาจดจาทตดอยในความทรงจาของผเทยวชม

210

ขอสรปของพวกเราคอสรางถนทอยตามธรรมชาตของสตว รปแบบทมตงแตปาดงดบชนจนถงทะเลทราย ซงจะมวธการหลายอยางและปญหาอกมากทเราตองเอาชนะ โดยเปาหมายคอการปลกตนไมในชนดทเราตงเปาหมายไว ขนตอนการทางานจะเรมตนทการเขยนรายชอตนไมทงหมด เชนเรมทกลมพชทมใบขนาดใหญเพอสรางบรรยากาศปาทบ แตปญหาทมกตดตามเมอนารายชอพชเหลานไปตรวจสอบกบหนงสอวาพชกลมดงกลาววามพษหรอไม กจะพบวาพชทเปนเราเขยนรายการมาสวนใหญมพษ ไมปลอดภยทจะปลกในสวนแสดง เมอผานการตรวจสอบรายชอพชแลว เรามรายชอไมมากนกทจะเปนตวเลอกในการสรางปาแบบดบชนและปาแบบทงหญาซาวนนา ถาเราจนตนาการตอไปวาถาพชเหลานสามารถอยรอดไดและเจรญเตบโต ประโยชนทจะเกดขนกบสตวหรอหรอผเทยวชม ตวอยางเชน เสอจะสนกสนานกบสภาพสงแวดลอมใหมของสวนแสดง เสอโครงเดนผานตนไผทขนอยางแนนหนา แลวลงนาวายนาเลนในสระนา ภาพทจะเกดขนจะสรางความนาประทบใจกบผเทยวชมมากเพยงใด ( Maxwell,1975 )

การออกแบบการปลกพชในสวนแสดงสตว ในขบวนการคดเลอกตนไมทจะนามาจดมลาดบการคดเลอก เชน เปนพชชนดทไมมพษเปนลาดบทสาคญทสด ดงนนในขบวนการจงมขบวนการทจะคดเอาพชชนดทมพษออกไปเสยกอน ( Chew, 1983 ) แหลงขอมลทจะทราบวาพชชนดนมพษหรอไมโดยดจากหนงสอการจดสวน การขอขอมลจากสานกงานเกษตรกรรมหรอสานกงานสาธารณสขในพนทนนๆ หรอจากหนงสอของ Kingbury ชอหนงสอ Poisonous Plant of the United state and Canada ซงจะมรายชอของพชทอาจจะเปนพษและกลาวถงชนดของพษ แตขอมลในหนงสอ Kingbury ยงไมไดถอวาเปนขอสรปทโตแยงไมได ตวอยางเชน Burmuda Grass ( Cynodon dactylon ) ทจะเปนสาเหตใหเกด Photosensitivity ในววในพนททางตอนใตของสหรฐอเมรกา แตเปนหญาทมการแพรกระจายในแอฟรกาตะวนออกทเรยกวาหญาสตาร ( Coe,1984 )

พชทสามารถทนทานตอการทาลายจากสตวในสวนแสดงได โดยพชนนมการปกปองตนเอง อาจมลกษณะเชน มหนาม กงกานทยดหยน เปลอกหนา ยอดสนหนา พชลมลกทปกคลมพนดนตองมรสชาตทไมนากนสาหรบสตวกนพช ซงจะเปนเหตใหพชดงกลาวไมเปนทสนใจของสตว ( Robertson, 1985 )

รสชาดจากการกนททดสอบโดยมนษยอาจจะไมใชปจจยในการเลอกชนดพช เชน chaparral ซงมรสชาตเผดรอน California peper ซงรสชาตทคนกนแลวไมอรอยแตสตวกนแลวอรอยเหมอนกนไอศกรม ( Gibbon, 1983 )

ใหความใสใจกบลกษณะของพชและการวางตาแหนงของพช จะมผลการขยายพนทเชน หญาแพมพาสการปลกจะลงเปนเตมพนทหรอลงเปนกลมใหญๆ 25-30 กลมตอพนท the miscanthus จะปลกใหรอดจะตองใชรวทสง 3 ฟต

211

อตราการเตบโตของตนไมจะมผลตออตราการรอด เมอตองปลกตนไมไวในสวนแสดง ในขณะทตนไมเปนสวนทแตกใบเขยวและทรงพมใหญใหรมเงาแกสตวทอยในสวนแสดง สรางความพงพอใจและความรนรมยใหกบผเทยวชม พชทใชการขยายพนธโดยการใชรากและลาตนใตดนจะเปนพชกลมทมอตราการเจรญเตบโตทรวดเรว จงเปนตนไมกลมทใชในการปรบปรงพนทวางเปลาเนองจากสามารถเตบโตในสภาพพนทไมเอออานวยเทาทควร พชทมการเจรญเตบโตไดเรวจะเปนพชตวเลอกในชวงแรกของการปลกเนองจากจะใชเปนพชสาหรบคลมดน แตการทจะไดตนไมทนาพงพอใจตองการเวลาอยชวงระยะเวลาหนงกวาจะไดสภาพโดยรวมทนาพงพอใจ การคาดหวงวาจะใหสวยงามในเรววนนนเปนสงทคาดหวงเชนนนไดยาก ( Robertson , 1985) การบารงรกษาและการปองกนการทาลายตนไม (Maintenance and Plant Protection)

รปท 118 มาลายและนหางขาวท The African Veldt, Kansas City Zoo สตวทนามาจดแสดงกนหญาเปนอาหารหลก การดแลพนหญาในสวนแสดงเปนเรองทยงยาก ตวอยางของปญหาเชน พนทในสวนแสดงมนอยเกนไป หญาฟนตวไมทน แตยงมปจจยรวมจากวธการใหนาและการใสปย ภมทศนของสวนแสดงตองการการบารงรกษาอยางเอาใจใสและพถพถน เนองจากอาจถกทาลายจากสตวภายในคอก เปนพนททอยในสายตาของผเทยวชม รวมทงตนไมเปนองคประกอบในงานใหการศกษาและงานดานการอนรกษ เพอใหตนไมอยในสภาพทสมบรณตองประกอบดวยระบบนา การใสปย การตดแตง ดการระบายนาของดน การปองกนการทาลายจากสตวในคอก

เมอปลกตนไมลงไปตองสงเกตพฤตกรรมของสตววามการทาลายตนไมหรอไม เมอปลอยสตวลงไปแลวตองใชความพยายามอยางเตมททจะปกปองพช จากการทาลายของสตวทอยในสวนแสดงสตว ตวอยางการปกปองเชน การใชรวชวคราว การเพมอาหารใหกบสตว เพมอาหารทสตวชอบเพอเบยงเบนความสนใจจากตนไมทปลกลงไป

212

วธการปกปองขนอยกบชนดของสตว เชนเปนสตวทกนใบไมหรอหญาเปนอาหารหลก เปนสตวทปนปายไดด ขนาดตวเลกหรอใหญ ขนาดของพนท ขนาดและชนดของพชในสวนแสดง

สตวแตละชนดทนามาจดแสดงจะมวธปองกนตนไมทแตกตางกนไป แรดมนอขนาดใหญและนาหนกมากสามารถทาลายตนไมทบอบบางได การใชกอนหนวางรอบตนไม ใชเสาไมหรอเสาซเมนตเปนวงรอบตนไมกขนอยกบลกษณะพนท ตวสตวและการทดลองทา วธการปกปองทใชไดกบสตวชนดหนงอาจไมสามารถใชไดกบสตวอกชนดหนง เชนยราฟใชตาขายพนรอบตนไม แรดขาวใชกอนหน กวางและแอนตโลพตองใชทงสองวธรวมกน

สวนแสดงชางเปนสวนแสดงททาทายในการปองกนหญาและตนไม เนองจากชางจะพยายามดงหญาและทาลายตนไมเพอกนเปนอาหาร การปลกตนไมและใชรวไฟฟาลอมไว ซงเราคาดวาจะปองกนชางได แตชางสามารถเรยนรไดโดยชางจะใชงาแซะทลกตมลวดไฟฟาในชวงทไมมไฟฟา ( รวไฟฟาจะทางานเปนจงหวะ ) ซงสามารถฟงเสยงได แซะเอาลวดไฟฟาออกจากตนไมและลมตนไมลงเพอกนเปลอก ไดมการทดลองใชลวดทแขงแรงกวาทมลกษณะคลายเสนเปยนโนทจะไมขาดงาย ( Gibbon, 1983)

สตวทกนหญาจะกนหญาในสวนแสดงจนหมด สาเหตรวมอนๆ ททาใหหญาไมขนเชน พนทในสวนแสดงมนอย ความบอบบางของหญา เวลาทจะใหหญาฟนตวไมเพยงพอ วธการใหนากบวธการใสปยทเหมาะสม ทงหญาเปนแหลงอาหารของสตวเลยงลกดวยนานม การจดการโดยมนษยเมอนาทงหญาเขามาจดการ ตองใหอยในสภาพแปลงหญาทมการบารงรกษาไมมการปลอยสตวเขามากดโดยอสระ เนองจากการเหยยบยาของสตวจะเปนสาเหตททาใหหญาไมขน ( Michalemore, 1985) การใหเวลาเพอใหหญางอกรากทฝงตวลงในดนนานพอเปนจะเปนปจจยหนงทจะทาใหหญาสามารถอยไดในพนทของสวนแสดงสตว มบางสวนสตวใหเวลาสาหรบการเตรยมพนททเปนหญาและเตรยมระบบนาทเพยงพอทจะดแลนานเกอบ 2 ป ถาปลกหญาแลวการเจรญของหญายงไมเพยงพอ แลวปลอยใหสตวเขาพนทรวมทงระบบนาทจะเลยงดหญาไมเพยงพอ พนทของหญาทปลกไวสวยงามในครงแรกกจะกลายเปนพนดนวางเปลาไมมหญาคลมตามเดม

ไมยนตนและไมพมเตยทปลกภายในสวนแสดงของสตวเลยงลกดวยนานม ตองมการปองกนจากการกดกนของสตว กรงเลบและเขา หรอสตวขนาดเลกทใชตนไมในการปนปายหอยโหนไปมาเชน ลง ชะน และ “ สวนแสดงของสตวทกนใบไมเปนอาหารเปนเรองทยากมากในการบารงเลยงและปกปองตนไมทนามาปลก ” สตวจะกนเมอเหนใบไมสเขยว เนองจากสตวบางชนดทกนเปลอกดวย การจะใหตนไมมการเจรญเตบโตไมเพยงจะตองปกปองตนไมเทานน แตตองมองถงชวงทสตวพยามยามจะกนใบไมโดยการใชขาหนายนตนไม ( C hew,1983 )

213

การจาลองถนทอย ( Habitat Simulation ) การเรมตนทดและยอมรบวธในการออกแบบสวนแสดงสตวทใชแนวคดการจาลองถนทอยของสตวโดยการใชตนไมและการองคประกอบตางๆ หลกวชาทางภมสถาปตยเพอการตกแตงพนทจะมผลทาใหสวนแสดงสตวไดภาพทปรากฏหลากหลายรปแบบ โดยในชวงของกระบวนการออกแบบจะเกดรปแบบ ( style ) เกดความคดเหน ( opinion ) ทหลากหลายขน ซงเปนสงทแสดงใหเหนวาการจาลองถนทอยนนขนอยกบการแปลผลของมนษย โดยแนวคดทเปนกระแสหลกในปจจบนของการออกแบบสวนแสดงคอ immersion ( หมายถงการสรางความรสกใหกบผเทยงชมเสมอนกาลงอยในระบบนเวศทเปนถนทอยของสตวชนดนน ) คาอธบายลกษณะของแนวคดนไปใชอางองในการออกแบบเชน เหมอนจรง ( realistic ) เนอหาสาระ ( essence ) รปธรรม( Abstraction ) ถกตอง( accurate ) ความรสก ( sense ) ลกษณะ( character ) ลอกเลยนแบบ ( duplication ) จาลอง ( miniature ) มชวตชวา ( living )

ความเขาใจคาจากดความและมองเหนความแตกตางของคาเหลาน มความจาเปนตอการออกแบบเพอใหงานสาเรจ การออกแบบสวนแสดงสตวในแบบจาลองลกษณะของธรรมชาตนนไมสามารถหาขอสรปและตดสนไดวา วธการทเหมาะสมสาหรบการเลยนแบบถนทอยจะใชวธการอยางไร แตการออกแบบจะเปนการเรยนรรวมกบการใชจนตนาการเพอหาขอสรป มการตงคาถามในคณะทางานทจะใหเกดความคดเหนจากผรวมงานแตละคน ซงคาถามนกจะทาเกดความคดตอเนอง กระตนใหเกดการพดคยเรองของคาถามและคาตอบของการออกแบบ

ภมสถาปตยภายในสวนแสดงเปนสวนเลกๆของธรรมชาตและออกแบบใหเปนตวแทนทแสดงลกษณะทถกตองของถนทอยตามธรรมชาต ตามชนดสตวทนามาจดแสดง โดยใชพนฐานและขอมลทแปลผลจากชวตพชและสตว ความสนใจจะตรงไปยงขอมลในเรองของสและความหลากหลายของสงมชวตทอยรวมกนในระบบนเวศ ทสงมชวตสงหนงจะมความเกยวเนองกบสงมชวตอนๆอยางไร ( Jones and Jones, 1979 )

ความเปนไปไดทจะกาหนดพชทเปนตวแทนของลกษณะถนทอยของสตวชนดนน โดยทผเทยวชมสวนใหญกจะใหความสนใจกบตนไมมากขน ถาภมทศนทชวยพนทในการจาลองถนทอยของสตว ขอเทจจรงประการหนงคอมพชไมกชนดทสามารถเปนตวแทนของปาบางลกษณะได เชน พชทมสใบเปนเสนขนาดเลกคลายเขม จะใชตวแทนของปาแบบสนเขา( conifer forest ) ในขณะทรปทรงลาตนและทรงพมของ horney locust หรอ hawthorne จะเปนตวแทนของตน acacia ของปาแอฟรกนซาวนนา ( Turner, 1974 )

พนทสวนแสดงสตวไมใชการจดภมทศนเพอความสวยงาม โดยใชแนวคดการจดสวนทมแบบแผนและรปทรง แตเปนการจดภมทศนทใชแนวคดการจาลองสงแวดลอมของถนทอยของสตวทนามาจดแสดง ซงหมายถงการนาองคประกอบทสาคญของถนทอยของสตวชนดนนมาดวย โดยเรา

214

ตองคนหาเนอหาสาระทแทจรงของถนทอยนน โดยการใชการคดเลอกและจดวางวสด การคดเลอกและจดวางตนไมเพอใหเกดภาพและความรสกของสงแวดลอมทเราไปจาลองมา

การนาเสนอสวนแสดงสตวในรปแบบทเปนธรรมชาต ( naturalistic ) ถกนาเสนอครงแรกๆ โดย Carl Hagenbeck การนาเสนอในรปแบบทเปนธรรมชาต มความคดอย 2 แบบคอ 1. เนนความสวยงามโดยไมใหความสาคญกบความเหมอนจรง 2 จาลองอยางเหมอนจรงตามลกษณะนเวศวทยาและภมศาสตรของถนทอยของสตวชนดนนๆ ( coe,1984 )

การไมใหความสาคญกบการนาแนวคดเรอง ๆ theme ( แนวคดหลก ) ในบางสวนสตว การนาเรองการตกแตงพนทโดยใชตนไมเขามาใช จะเปนสวนสาคญทมาชวยคงสภาพของสงแวดลอมโดยรวมทเปนธรรมชาตไว สตวไดใชประโยชนจากตนไมเหลาน เชน รมเงา เปนพชอาหาร ผเทยวชมไดรบความรมรนและสภาพแวดลอมทเหมาะแกการชมสตว ( Holm, 1981 ) - ไมวาเราจะใชแนวคดในการออกแบบเปนแบบใดหรอใชแนวคดการจาลองถนทอยของสตวในการออกแบบสวนแสดงสตว แนวคดลวนแตมผลตอภาพทผเทยวชมจะไดเหน - สงทจะตองใหความสาคญมากกวาภาพทผเทยวชมจะไดเหนคอการออกแบบทใหสตวไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตได - สงทเปนสงยอมรบในลาดบถดมาคอความสมจรงในภาพของความเปนถนทของสตวชนดนน โดยการใชพชทมในทองถนมากกวาความถกตองของพชตามหลกพฤษศาสตร วาเปนชนดของพชทมาจากถนทอยของสตวชนดนนจรงๆ - ความเขาใจวาวสดใดคอองคประกอบของภมทศนนนๆ จะมสวนสาคญตอภาพของสวนแสดง - ไมใชเพยงรปลกษณของตนไมเทานนทจะเปนสวนประกอบในการสรางบรรยากาศของสวนแสดง แตยงมเรองของลกษณะของพนทและการจดวางตาแหนงของตนไมอกดวย

การออกแบบตนไมในพนทของสวนสตวนนเปนงานสรางสรรคทสรางความรสกทงทางอารมณและความรสกสมผสทางกาย ( รสกรอนหนาว สบาย ) โดยผานทางประสาทสมผสตางๆและภาพรวมทเกดขน - รปราง ขนาด ความกวางยาว ของตนไมจะมผลตอขนาด รปรางและภาพของพนทวาง - ลกษณะทางกายภาพของตนไมเชนรปทรง ขนาด ลกษณะเปลอก จะมผลตอความรสกและอารมณของมนษย -ตนไมจะเปนสวนของผนง หลงคาและพนดนของพนทวาง เปนสวนททาใหเกดลกษณะของพนท - ผออกแบบจะตองจนตนาการวาภาพทผเทยวชมจะเหนเมอเขามาในพนท ขณะอยทจดชมสตวและเดนออกไป ภาพทจะเกดขนจากพนทดงกลาว และจากระยะตางๆ นนภาพจะมการเปลยนแปลงไปอยางไร ( Robertson, 1985 )

215

การออกแบบพนทเพอสรางภาพทมอารมณและความรสก( A Spacial Design Approach for Creating Perceptual Effect )

ดรปท 119 Hagenbeck Tierpark, Hamburg สวนแสดงสตวทมสตวหลายชนดอยรวมกนท Tierpark เปนสวนแสดงสตวทมภาพเปนทนาจดจา ซงเปนผลมาจากความเปนธรรมชาตทประกอบดวยพนดนทมหญาปกคลม พนทแนวตงทมลาตนของไมพมและตนไม พนทแนวเหนอศรษะทมเรอนยอดของตนไมและทองฟา

กรอบของภาพทใชเปนจดอางองทกาหนดการรบรพนทของผชมสวนสตวกคอ มตทง 4 สวนของสวนแสดงสตว มตทง 4 สวนเมอเปรยบเทยบกบหองทประกอบดวยพนท 3 สวนคอพน (floor ) แนวตง ( ผนง) พนทเหนอศรษะ (เพดาน ) และมตสวนท 4 คอเครองใชภายในหอง ซงกคอกอนหน ตนไมและนาทประกอบอยในสวนแสดง พนทสวนนออกแบบใหมนษยเปนองคประกอบทสาคญ ในกรณของสวนแสดง ตองใหความสนใจของมนษยมงไปทสตวทงหมด

พนทแนวราบสวนพนดนและองคประกอบตางๆ ในสวนแสดงเชน กอนหน ตนไมทปรากฏตอสายตาผเทยวชมภายในกรอบของเวลา (ทม 4 มต ) ภาพเหลานมความตอเนองและมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา พนทของภาพจะมการเปลยนแปลงศนยกลางตามการเคลอนทของผมองภาพในทนคอตวของผเทยวชม พนทของภาพเปนสงทมขอบเขตและ ถกกาหนดดวยองคประกอบหลายอยาง ระยะทางและทศทางมความสมพนธอยางคงทกบผเทยวชม

ความรสกและอารมณทเกดจากภาพทผเทยวชมเหนสวนแสดงนนเกดจาก ธรรมชาตภายในสวนแสดงทมมตทง 4 สวนทประกอบดวยพนท 3 สวน ( พนราบ พนทแนวตง พนทเหนอศรษะ ) และสวนท 4 ทเปนองคประกอบจากวสดอนทนาเขามาตกแตงรวม ซงวสดเหลานจะมคณสมบต

216

ตางๆ กนเชนลกษณะของพนผว ความโปรงใส ความสง สและแสงโดยอารมณและความรสกทเกดจากภาพทผเทยวชมเหน กคอบรรยากาศโดยรวมของสวนแสดงสตวแหงนนๆ อารมณและความรสกทจะเกดจากการดสวนแสดงนน มไดหลากหลายขนอยกบลกษณะของถนทอยของสตว เชน สงบสข ( serenity ) ดงดดใจ( grandeur ) โศกเศรา( desolution ) ลกลบ( mystery ) สนกสนาน ( gaiety )

การเขาใจในเรองลกษณะประจาตว( คณสมบต, attribution ) ลกษณะทางกายภาพ ( physical description ) รปลกษณทเหน(perceptual characteristics ) อารมณและความรสกทเกดจากการมองวตถ( perceptual effect ) ของวสดทจะเลอกนาเขามาตกแตงพนทของสวนแสดงสตว ซงขอมลของวสดตามทกลาวมาทง 4 ประการดงกลาว จะเปนสงทชวยใหการสรางสรรคภมทศนภายในสวนแสดงสตวประสบความสาเรจ เปาหมายทสาคญของการออกแบบสวนแสดงสตวคอการสรางภาพทเปนทประทบใจตดตรงในความรสก และสามารถสอขอมลงานใหการศกษาไปยงผเทยวชม อารมณและความรสกทเกดจากภาพจะตองรวมเขาเปนสวนหนงของแนวคดในการออกแบบ ซงแนวคดจะเปนจะเปนสวนสาคญในความตอเนองของลาดบในการตดสนใจในการออกแบบ

หนาทของผออกแบบสวนแสดง คอผกาหนดธรรมชาตของพนททง 3 สวนของสวนแสดง ( แนวราบ แนวตงและพนทเหนอศรษะ )และเลอกวสดทจะนาเขามาตกแตงภายในพนท ซงตองอางองจากขอมลลกษณะประจาตวของวสด ลกษณะทางกายภาพ รปลกษณทเหนรวมกบอารมณและความรสกทเกดจากการมองวตถเพอใหงานออกแบบสาเรจเปนรปรางออกมา

การออกแบบคอการคดเลอกวตถ จดวางและเพอใหภาพรวมของวตถทคดเลอกมาไดแสดงรปราง ส พนผว ขนาด ทศทาง แสงซงจะเปนการรวมเอาสงตางๆเหลานเพอสรางภาพทไดสรางอารมณและความรสก

4 ขนตอนในกระบวนการการแปลผลคอการทาความเขาใจและการสอสารโดยการใชลกษณะของวตถตางๆ ทเราเลอกนามาเขยนในการออกแบบ รวมกบการจดวางวตถตางๆเหลานลงในพนททง 3 แนวภายในสวนแสดงคอพนทแนวราบ พนทแนวตงและพนทเหนอศรษะ กระบวนการแปลผลแนวคดนนมความเกยวเนองจาก

1. การเขยนอารมณความรสกทเกดขนจากการสมผสดวยประสาทสมผสตางๆ จากถนทอย ของของสตวชนดนนๆ ( abstract and verbal image of a habitat effect )

2. การบรรยายออกมาเปนลกษณะทางกายภาพทจบตองได 3 ลกษณะของภาพทผเทยวชมจะไดเหน ( การสรางภาพสเกต ) 4. มความเชอมโยงกบคณลกษณะสาคญของถนทอยในแบบนนๆ การคดเลอกปจจยของถนทอยของสตวและความจาเพาะทสามารถใหแนวทางโดยการทาตาม

กระบวนการ 4 ขนตอนดงน ขนท 1 คณลกษณะของถนทอยของสตว ( habitat attribution ) .ใหเขยนถอยคาทเกยวของกบ

อารมณและความรสกทเกดจากการมองภมทศนทจะจดสรางขน จากงานวจยของ Craik ( 1970 )

217

กลาววาการบรรยายฉากของภมทศน โดยใชคาพดทสามารถสอของอารมณได( semantic descriptor ) จะเปนพนฐานของการกาหนดขอบเขตของคณลกษณะของแตละอารมณและความรสกทจะเกดขนในภมทศน โดยแตละถอยคานนเปนประธาน( subjunctive ) และแสดงองคประกอบในลกษณะแยกสวนแตละสวน เนองจากไมสามารถใชคาบรรยายหนงใดกลาวใหครบถวนไดในครงเดยว( Gestalt effect )

ขนท 2 คาบรรยายลกษณะทางกายภาพ ( Physical Description ) เปนคาบรรยายทวไปทมการ กาหนดในถอยคาททาใหเกดภาพสมจรง ทอานแลวสามารถจนตนาการในลกษณะทางกายภาพได และเกดบรรยากาศของถนทอยของสตวดวย ใหขอมลทสามารถนาไปใชในสถานทกอสรางในลกษณะทเขาใจงายและสามารถวดเปนหนวยได

ขนท 3 คณลกษณะของภาพทมนษยเหน ( Perceptual Characteristics ) การทมนษยมองเหน ลกษณะทางกายภาพของวตถ (รปทรง ทศทาง ขนาด ส เสยง พนผว ) ทประกอบกนขนเปนถนทอยของสตวจะทาใหเกดอารมณและความรสกตางๆ ขน รวมทงเหนลกษณะเฉพาะของของถนทอยแบบนนๆ โดยวตถนนถกคดเลอกและจดวางในขบวนการออกแบบตามขอกาหนดตางๆ ของถนทอยของสตว ภาพทจะเหนจะตองลดความซบซอนของสงแวดลอมจากตนแบบทจาลองมาใหเปนภาพทงายชดเจนและมผลชดเจน

ขนท 4 คาบรรยายคณลกษณะของพนท ( site factor ) พนทในสวนแสดงจะประกอบวสด ตางๆ หลากหลาย เมอนาวสดมาผสานกนในพนทกจะเกดเปนภาพทสามารถบรรยายออกมาเปนคาพดได คาบรรยายลกษณะตางๆของพนท ( site factor ) จะสามารถบอกเปนชวงได ตวอยางเชน พนผว ( จากละเอยดไปหาหยาบ ) ความยาว( สนไปหาสง ) ความสวาง (มดไปหาสวาง ) ความหนาแนนของยอดไม( จากบางไปหาหนา ) ตนไมดใบขนาดเลกหรอใหญ เสยงจากทมไปหาแหลม ลกษณะการวางตนไมวางเปนกลมหรอกระจาย แตละความมากนอยของแตละลกษณะจะมความสมพนธเกยวเนองกบวสถในภมทศนและวสดทจะสรางในสวนของพนทแนวราบ พนทแนวตง พนทเหนอศรษะ และองคประกอบในพนทสวนแสดง

ตามทไดกลาวไปแลววาการผสมผสานของความจาเพาะของแตละองคประกอบจะทาใหเรา สามารถบรรยายลกษณะของพนทเปนคาพดได เชน ความปลอดภย ความโดดเดยว ความใหญโต คาบรรยายลกษณะของสวนแสดงสตวและองคประกอบของพนททง 3 ระนาบมดงตอไปน

1.พนราบ ( base plan ) ความรสกทเกดขนจากการมองเหนและสมผสดวยมอกบวสดทอยใน พนทน ซงเปนการสมผสสและพนผว เชนทราย ดน หญา หน ไมพม ขอนไม หนกอนขนาดใหญ เปนตน

2.พนทแนวตง ( vertical Plane ) องคประกอบของพนทสวนนจะประกอบดวย - พนผว ลกษณะพนผวของวตถทอยภายในพนท( ซงจะมมตในเรองของขนาดและพนท ) เชน พนผวของใบไม และความหนาแนนของตนไม

218

-. ความโปรงใส เปนผลทเกดจากการกระจายตวของตนไม ( การครอบครองพนทมากนอยเพยงใดและขนาดของตนไมแตละตน ) พนทของทอนซงและขนาด ความหนาแนน (จานวนทอนซงและกงไม ลกษณะของใบไม ) -. การปรากฏของภาพ เปนผลทเกดจากความยาวและขอบเขตของภาพ (บงทงหมด บงเปนชวงๆ หรอภาพในลกษณะมมกวาง -. ความเขมขนของแสง เปนผลตามปรมาณของแสงทผานเขามา 3. พนทเหนอศรษะ ( overhead plan ) องคประกอบของพนทจะประกอบดวย - ความสง ระยะจากพนดนถงระดบยอดไมในระดบลาง( lower canopy ) - ความทบ (opacity) เปนผลจากความหนาแนนและความทบของยอดไม (จานวนของกงไม /ใบไม และพนทของยอดไม ) - พนผว เกดจากรปแบบและขนาดของตนไม - เสยง ความแรงของเสยงเชน เสยงของสตว ลม นาและชวงเวลาของเสยง เรว กลบซา เสยงตอเนอง 4. องคประกอบสาคญทอยประจาท ( Feature Static ) วตถทมความโดดเดนทเหนในรปของ - พนผว เชนเปลอกไม หน ตนไม - ทศทาง (ทอนไมทวางราบกบพน ) ลาธาร ไมเลอย การวางทอนซง - ส(ความเขมขนและปดคลมไว ) อารมณและความรสกทเกดจากภาพทมนษยมองสวนแสดงสตวทจาลองถนทอยของสตว( Habitat perceptual effect ) ขนตอนทแสดงในยอหนาถดไป เปนขบวนการแปลผลเพอกาหนดจดอางองของภมทศน ( landscape attribution ) ลกษณะทางกายภาพทสามารถสอเรองราวและความหมาย ( physical description ) ลกษณะของภาพทปรากฏ ( perceptual characteristics ) คาบรรยายลกษณะของพนททแสดงถงอารมณในลกษณะตางๆทเกดขนจากการมอง เชนแจมใส( serenity) , โดดเดยว อางวาง( desolation), ลกลบ( mystery ) และ สนกสนาน ( gaiety ) ซงเราสามารถใชเปนแนวทางสาหรบการออกแบบภมทศน ทมผลตออารมณทมความเหมาะสมกบลกษณะถนทอยของสตว

219

ฟาแจมใส ( Serenity )

ดรปท 120, ความสดชนแจมใส( serenity ) ,สวนแสดงหมหมา, ท Miami Metro Zoo พนผวเรยบ เปนคลนในสวนหญาทเปนรปแบบงายหรอวงกลมของหน มบรรยากาศสงบเงยบและเปนภาพททาใหเกดความรสกสงบมสมาธ ( contemplative perceptual effect ) ขนท 1 คณลกษณะของถนทอยของสตว ( habitat attribution ) ผอนคลาย สวยงาม สนตสข เชอเชญ ขเกยจ ปลอดภย เงยบ สะดวกสบาย ใกลชดสนทสนม คดพจารณา ขนท 2 คาบรรยายลกษณะทางกายภาพ ( Physical Description ) แบน เรยบ ลกคลน กลม สะอาด เงยบ ไมเคลอนไหว คลน นม งาย ขนท 3 คณลกษณะของภาพทมนษยเหน ( Perceptual Characteristics ) - รปแบบ - เบา กลม - ส - โทนสวาง ใชโทนสเยน - พนผว - เบา กลาง นม - เสยง - มาแบบหยด ขาด ปานกลาง - ทศทาง - ผานเขามาอยางนมนวล เคลอนตวในแนวราบ หยดนง - อตราสวน - มบางสวนนนออกมา - ระดบ - กลาง ไมมความแตกตางอยางชดเจน นมนวล

ขนท 4 คาบรรยายคณลกษณะของพนท ( site factor ) 1 พนราบ คอนขางเรยบ ประกอบดวยความละเอยด เรยบนม โดยใชวสด ทราย หญา มอส เฟรนส ใบไมและนา

220

2. พนทแนวตง มทอนซง ทมพนผวของใบไมละเอยดจนถงหยาบปานกลาง ทวางไวแบบ ไมเปนระเบยบ ภาพอยในระยะใกล ใหแสงสวางไปถงพนและมแสงขนาดกลาง 3. พนทเหนอศรษะ ทความสงประมาณ 8- 20 เมตร ยอดไมความทบในระดบปานกลางและ การกระจายตวของแสงตลอดทวทงในสวนแสดง ยอดไมใชใบไมขนาดเลกจนถงขนาดกลางและมการกระจายตวอยางสมาเสมอ เสยงขนาดกลางและมาแบบขาดๆหายๆ 4. สวนประกอบ ทอนไมและกอนหนเลอกทมพนผวละเอยดและสไมฉดฉาด ใหญโตสงางาม ( Grandeur )

ดรป 121, Paul Sheep ท Danver Zoo ลกษณะของภาพเงาทมเหลยมมมและรอยขรขระ มพนผวทขรขระและหยาบของภเขา สรางความรสกใหเกดความนาสนใจ ในภาพทยกสงขนและบรรยากาศทออกมาในลกษณะทมอนตราย ตนเตน ขนท 1 คณลกษณะของถนทอยของสตว ( habitat attribution ) พาย นากลว แขงแรง ตนเตน รนแรง บงคบ พลง ตนตนใจ อนตราย ปา บนดาลใจ ขนท 2 คาบรรยายลกษณะทางกายภาพ ( Physical Description ) หน สงชน หอคอย เหลยมมม ใหญ ซบซอน ตกหลน หยาบ เชงผา เดนลดเลยว เสยง ความชน เขาชน ขนท 3 คณลกษณะของภาพทมนษยเหน ( Perceptual Characteristics ) รปราง - เบา ปด หาง จาเพาะ ส - โทนสดาหนก โทนสอบอน

221

พนผว - คลายกน หยาบ เสยง - นมนวล ทนท ทศทาง - การเคลอนทในทางเรยบ อตราสวน - ใหญ ไมจากดความนาเบอ ในลกษณะนนออกมา ความหนกเบา - ตา กระจาย จากดความแตกตาง ขนท 4 คาบรรยายคณลกษณะของพนท ( Habitat Site Factor ) 1.พนทราบมหลายระดบทประกอบดวยวสด (หน ทอนไม ถาขนาดเลก ) โดยลกษณะพนผวของพนทจะหยาบและขรขระ ตนไมใชตนไมลาตนขนาดใหญ 2.พนทแนวตง ลกษณะพนผวจะหยาบ วสดทนามาใชประกอบเชนทอนไมขนาดใหญหลายทอน ซงวางหางๆกนเพอใหเกดความโปรงโลง แสงแดดสามารถสองผานไดไดเปนชวงๆ กระจายตามแนวของพนท 3. พนทเหนอศรษะ เรอนยอดของตนไมสง 20 เมตร เรอนยอดไมทบแนนเนองจากยอดไมทบซอนกนและกน เรอนยอดทแนนทบจะทาใหเกดสทดามดแนนทบ ใบไมทใหญและกงไมทสานกระจายทวทงเรอนยอด มเสยงทดงตอเนองและเสยงดงในสวนแสดง 4. รปทรงของวสดทเลอกใชจะเปนรปทรงแบบรศม พนผวหยาบและอาณาเขตของสกนพนทปานกลาง เชนกงไมทแตกออกในแนวตางๆ รากไมทแตกแขนงเพอยดลาตนกบพนดน เปลอกไมทมพนผวหยาบและแตละสมพนทปานกลาง ความโดดเดยว ( Desolation )

รปท 122 ความโดดเดยว, สวนแสดงชาง, ท Miami Metro Zoo พนทราบในลกษณะพนเรยบ พนทในแนวตงและพนทเหนอศรษะซงจะเปนสวนฉากทสรางความรสกเหงาและโดดเดยว ใชสทเปน

222

โทนสเดยวกนและการกระจายตวของแตละสใหเกดความขดแยงในระดบเลกนอย เพอเปนสวนเตมเตมในสวนพนผวทหยาบของชางและใชรปแบบของตนไมจาลอง ขนท 1 คณลกษณะของภมทศน ( Landscape attribution ) แขง หนาวและปลาวเปลยว ไมสดใส นาเบอ ไมมแรงบนดาลใจ ทาลาย นจนรนด ไมนาสนใจ ขนท 2 คาบรรยายลกษณะทางกายภาพ ( Physical Description ) ใหญ แขง สโทนเดยว แหงแลง กวาง เปด กระจาย ตอเนอง ขนท 3 คณลกษณะของภาพทมนษยเหน ( Perceptual Characteristics ) รปแบบ เปดโลง สวาง มลกษณะจาเพาะ พนทวาง ส สทบ โทนสเยน ทศทาง เคลอนไหว พนทราบ อตราสวน ใหญ ความเบอไมจากด ภาพนนออกมา ความหนกเบา ตา การกระจายตวตา ความแตกตางนอย ขนท 4 คาบรรยายคณลกษณะของพนท (Habitat Site Factor ) 1.พนทราบ ประกอบดวยพนผวทหยาบเลกนอย เปนพนททไมมวตถวางอย ( พนดนไมมการปลกหญา มใบไมรวงอยเลกนอย ) 2. พนทแนวราบ ตนไมลาตนขนาดกลางจานวนมาก ลกษณะทรงพมทมใบไมอยหนาแนนและมการกระจายตวอยางสมาเสมอ ( ฉากหลงแนนทบ ) ทาใหระยะตวผมองถงจดสนสดของภาพสน แสงอาทตยจะสามารถผานเขามาจากดานหลงไดเปนสวนๆ ถาเปนชวงเชาหรอบายๆ แสงของพระอาทตยจะผานเขามาไดนอย 3. พนทเหนอศรษะ มความสงปานกลาง 8-20 เมตร ซงมเรอนยอดทแนนทประกอบดวยกงไมและใชใบไมทหยาบ มเรอนยอดททบซอนกน เสยงภายในพนทจะเปนเสยงทนมและเปนเสยงทแตกตางกนและพงเขามาทนท มลมพดมาออนๆ มเสยงดงมาแตไกลของลาธารหรอนาตก 4. วสดภายในสวนแสดงมนอยและวางตวอยางกระจดกระจาย

223

ความลกลบ ( Mystery )

ดรปท 131 ความลกลบ สวนแสดงกวางท Miami Metro Zoo การเลอกปลกตนไมทมทรงพมเตยและความหลากหลายของพนผวของตนไมจะทาใหฉากหลงมลกษณะแนนทบ และเปนการสรางพนทรมเงาของตนไมททาใหการมองเหนตวสตวไมชดเจน ทาใหผเทยวชมจะตองตงใจในการมองฝงกวางทอยใตรมไมมากยงขน ขนท 1 คาบรรยายคณลกษณะของภมทศน ( Landscape attribution ) ตองหาม ลลบ ซมเศรา ปดบง สบสน เศรา ประหลาด ไมแจมใส ขนท 2 คาบรรยายลกษณะทางกายภาพ ( Physical Description ) เปยก ปด รมเงา นา หมอก แยกตว ลกลบ เปนกอน พนทเปยกหยน ตม ชน ตา ขนตอนท3 คณลกษณะของภาพทมองเหน ( Perceptual Characteristic ) รปราง - ความสบสน ความแตกตางทซบซอน ขอบรมทพรามว ส - ดา โทนสเยน ขอบเขตทจากด พนผว - ความหนก—เบาไมจากด เสยง - ดง เรว แปลก ทศทาง - การเคลอนทเขาดานใน ทศทางเปนมม ไมมความเดนชด อตราสวน - เลกไปหาใหญ มสวนทบงสายตา ความหนกหรอเบา - ความแตกตางในเรองของความมด การกระจายตวของวตถในเรองของระยะทาง ขนท 4 คาบรรยายคณลกษณะของพนท (Habitat Site Factor )

1. พนทราบ ประกอบดวยวสดทมลกษณะของพนผวทละเอยดและหยาบ เชน มอส เฟรนส

224

นา ใบไมทใบหยาบ ตนไมทมลาตนขนาดใหญ 2. พนทในแนวตง มตนไมทมลาตนขนาดเลก พนธไมเลอย ใบไมขนาดกลาง หญาทปลก

ใหแนนเพอปดบงการเหนพนทดานขาง 3. พนทเหนอศรษะ พชทมเรอนยอดตาและบาง ใบไมทมลกษณะหยาบและละเอยด เรอน

ยอดแยกกน มขนาดแตกตางกนและมหลายชนด เสยงทมความแตกตางกน 2 เสยง นมดงและยาว (มาอยางรวดเรวและตอเนอง )

4. วสดทเลอกใชจะมความชดเจนของพนผวและส ความรนเรง ( Gaiety )

ดรปท 124,ความรนเรง( Gaiety) , สวนแสดงนกฟลามงโก, Sandi ago Zoo การออกแบบสวนแสดงใชแนวคดทใหสสนของนกฟลามงโกตดกบฉากหลงทเปนโทนสดา โดยมองคประกอบเสรมอนๆ เชนพนทแนวราบใชหญาทมลกษณะพนผวละเอยดและพนทแนวตงพชหลายชนดอนทมลกษณะลาตนและใบสวยงาม เพอใหองครวมทงหมดของสวนแสดงสรางความรสกสนกสนาน รนเรงแกผเทยวชม ขนท 1 คาบรรยายคณลกษณะของภมทศน ( Landscape attribution ) อสระ ความสข เชอเชญ เพอน ตนเตน กระตนปลกเรา ยนด อดมสมบรณ งอกงาม ชนชม สสนฉดฉาด หรหรา ขนท 2 คาบรรยายลกษณะทางกายภาพ ( Physical Description ) ขาว สง ตรงไป ตรงมา ชดเจน หลากหลาย สดใส ราเรง สดชน กระฉบกระเฉง ขนตอนท3 คณลกษณะของภาพทมองเหน ( Perceptual Characteristic ) รปราง - สวาง ชดเจน หลากหลาย

225

ส - ความเขมสจาง โทนสอบอน พนผว - สวาง แขง-นม บอบบาง เสยง มาเปนระยะดงๆ ทศทาง- มนใจ แนนอน การเคลอนทแบบออกดานนอก อตราสวน - มนษย ภาพเวาเขาดานใน ความมาก นอย สวาง เหนความแตกตาง หรบหร วบวาบ ขนท 4 คาบรรยายคณลกษณะของพนท (Habitat Site Factor ) 1.พนทแนวราบ พนเปนคลน วสดในพนทในลกษณะละเอยด นม (ทราย นา มใบไมแหงหลนตามพนดนเลกนอย ) 2.พนทแนวตง พนผวเรยบ ประกอบดวยไมทมลาตนขนาดเลก มไมเลอย ใบไมมพนผวแบบละเอยด การปลกไมประดบใหวางในลกษณะตางๆ แตสมาเสมอเพอสรางบรรยากาศทสดใสและเกดภาพในลกษณะมมกวาง พนทมแสงสวางผานเขามาเปนพนทกวาง 3. พนทเหนอศรษะ ทมระดบความสงปานกลาง 8-20 เมตร ทรงพมของตนไมมลกษณะแยกจากกน เมอมองภาพรวมพนผวเปนแบบละเอยดและกระจายบางๆ มเสยงทดงแบบตอเนองและดง เปนเสยงนาไหลของลาธาร นาตกและเสยงนกรอง 4.วสดทเลอกใช จดวางเพอใหวสดแตละอยางดโดดเดนชดเจน พนผวหยาบ มรปทรงทเปนกลางและมทศทางออกไปทกทศทาง โทนสเขมชด

ความสาเรจของการสรางสวนแสดงสตวทสรางความอารมณและความรสกใหแกผเทยวชมไดนน เกดจากการเปดโอกาสใหผมสวนเกยวของทกสวน ไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนและใชการทดลอง เนองจากแตละทานจะมความคดเหนในการแปลความหมายคาบรรยายลกษณะตางๆของพนท ( site factor ) และมความเขาใจทแตกตางในเรองของคณสมบตของวสดทจะเลอกนามาใช และวสดเหลานนมนาหนกมากหรอนอยเพยงใด ในการใชในการสอความหมาย การสรางภาพทสอความรสกออกมาเปนภาระหนาทของผออกแบบ ในกระบวนการนนตองเขาใจในเรองของถนทอยทจะนามาจาลอง ชนดสตว ชนดของพช ลกษณะภมประเทศ ดน หนและนา

ภมอากาศจะมอทธพลตอการกาหนดชนดสตวและพช วาจะมสตวชนดใดอาศยอยไดและจะมพชชนดใดสามารถกระจายตวครอบคลมภายในพนททมลกษณะภมอาการในลกษณะนได การผสมผสานระหวางการแบงพนทภายในสวนสตวตามลกษณะภมอากาศ ( climatic zone ) และการออกแบบตนไม จะเปนกระบวนการทชวยเตรยมสวนแสดงสตวทจะใชแนวคด ในลกษณะการจาลองลกษณะธรรมชาตและชวยในการกาหนดกลมสตวลงในพนท ซงแนวคดนจะเกดคาถามทสรางขนมา เพอสอบถามถงความเขาใจถงโครงสรางของสงมชวตทอาศยอยในภมอากาศของสตวชนดนนๆ และธรรมชาตของภมทศนทจะทาการจาลองไวภายในสวนแสดงสตว ซงจะมคาบางสวนทเกยวกบตนไมทจะถกเลอกเขามาเพอตกแตงพนท

226

- ขนาดทเหมาะสม ขนาดของตนไม กวาง ยาว สง รปทรง ขนาดของพนท - รปทรง ขนาดและจานวนของตนไมทความเหมาะสมของพนท - พนทถกลอมรอบดวยตนไม ( open space ) หรอพนทถกปกคลมดวยเรอนยอดของตนไม ( canopied space ) - ภาพทจะเกดขนมความหนาแนนของตนไมอยางไร - องคประกอบของพชในภมทศนเชน จานวนชนดของพช จานวนของตนไมในแตละชนด ความหลากหลายของชนดพนธ ลกษณะการกระจายตว รปแบบของการจด - การเปลยนแปลงของลกษณะภมอากาศ มผลกระทบตอสงแวดลอมอยางไร - คาถามเหลานจะเปนตวชวยทจะผออกแบบไดจบใจความสาคญของลกษณะโครงการและองคประกอบทางพฤษศาสตรของพชทจะทาการจาลองถนทอยของสตว - การสรรหาชนดพชทมาจากถนทอยของสตวเพอนามาตกแตงไมใชประเดนทสาคญ แตถาสามารถหาพชทมในทองถนทสามารถสรางความรสกของผเทยวชมทมตอพนทและสรางลกษณะของสงแวดลอมใหไดตามความตองการของผออกแบบทจะสรางสรรขนมา

งานทมความโดดเดนนาสนใจของ Jones and Jones ททาใหกบ The Woodland Park Zoo เพอใชเปนเอกสารอางองในการจาลองถนทอยของสตว ซงสวนสตวแหงนเลอกวธการแบงพนทภายในสวนสตวแบบตามลกษณะภมอากาศ ซงบทความทเลอกมาใหอานนเปนสวนหนงของแผนแมบท ในสวนของ แนวทางการพฒนาสวนสตวในระยะยาวและฉากทจะสรางขนในสวนแสดงสตว ( Longe Range Plan Development Guideline and Exhibit Scenario ) แผนงานการจาลองถนทอยของสตวทสวนสตว ( Habitat Simulation Scenario ) : Woodland Park Zoo ปาเขตรอน (Tropical Forest) การบรรยายในสภาพความเปนจรง ปาดบชน ( Tropical rain forest ) ตนไมขนาดใหญ ทความสง 180 ฟตและเหนอกวา 100 ฟต เปนเรอนยอดทมความตอเนอง ตนไมจะมในหลายลกษณะ โผลขนจากกลมหรอเรอนยอดตอเนอง ตนไมขนาดเลกทอยทพนดน ( understory tree ) การเจรญเตบโตไดไมเตมท เชนเปนตนไมทมทรงพมเตยและพชสมนไพร ใน ปาทมสภาพสมบรณ พชทอยพนดนจะไมหนาแนนทาใหสตวขนาดใหญสามารถผานเขาไปได ขนาดของลาตนของตนไมจะเลกและมรากทแตกแขนงออกชวยในการคาจนลาตน ชนดของตนไมทเปนเรอนยอดของปาจะมลกษณะของใบทเปนมนวาวมสารเคลอบ มตวปองกนการระเหยของนา linas และ ephiphytes จะเปนพชทเปนสญลกษณของปาดบชน ปาดบชนจะมความหลากหลายของพชในพนทนจะมอยสงมาก โดยอาจมหลายรอยชนดในพนทไมกเอเคอรของพนทปาทมความอดมสมบรณ ปาลมจะมอยมากมายในกลม

227

ประเทศโลกใหม (อเมรกาใต ) แตมนอยในทวปเอเชยและไมมในปาแอฟรกา พนดนจะมใบไมปกคลมอยางหนาแนน มพนทเพยง 1 เปอรเซนตทแสงแดดสามารถสองผานไปถงพนดนไดและมตนไมทอยทพนดนในจานวนนอย

ในปาเบญจพรรณ( Tropical deciduous forest ) ความสงของตนไมจะตากวาในปาดบชน ความสงของยอดไมอยท 30-80 ฟตและจะมการผลดใบในฤดรอน การรวงของใบไมมผลมาจากระยะเวลาของความแหงแลงและระดบของนาทอยใตดน.. พชทอยทพนดนจะมลกษณะใบทเลกและพนผวหยาบ จานวนของพชมความหนาแนนกวาปาดบชน เนองจากมแสงแดดสองผานไปไดมากกวา Linas หาไดยากขน แตพชในกลม epiphytes ททนแลงไดดจะมอยเปนจานวนมากโดยเฉพาะกลวยไมและ bromeliads ในปาเบญจพรรณของประเทศออสเตรเลยจะมตนยคาลปตสทเขยวตลอดทงปไมมการผลดใบเปนชนดพนธทมมากทสด

ในปาเขตรอนจานวนของชนดพชจะมเปนพนชนด ลกษณะทวไปของพชเหลาน เชนเปลอกของตนไมจะเรยบและสจาง มรากคาจน ใบไมเปนรปวงร ขอบใบเรยบไมมหยก ( entire margin ) และมปลายยาว พชในกลม Gymnosperm เกอบจะหาไมพบ ( ยกเวน Cycade ) กลมสมนไพรจะพบไดนอย พชในกลมใบเลยงเดยว( monocote ) จะโดดเดน ซงรวมทงกลม tree like ( Palmae,Cyclanthaceae , Musaceae,Zingiberaceae, Marantacease ) และ Epiphytes ( Aracease, Bromeliaceae, Orchidacease ) สงทเปนตวบงชของความหลากหลายคอ การเตรยมรายชอพชในกลม family dictot ซงมความหลากหลายในปาเขตรอน โดยแตละกลมแตละตระกลจะมนบเปนรอยชนด เชน Piperaceas, Moraceae, Annonaceas

ในพนทสวนนจะมการเกอกลตอการอยอาศยกบสตวหลายชนด ความหลากหลายของชนดสตวมมากทงระดบ (family และ order) เปนพนทเหมาะแกการดารงชวต เนองจากเปนแหลงทมความหลากหลายของพชและแหลงอาหารทหลากหลาย สตวสวนใหญจะเปนชนดทหายากและมจานวนประชาการอยนอย ถงแมวาจานวนประชากรโดยรวมจะเปนตวเลขทมากกวาพนทในลกษณะอน กจกรรมของสตวจะมความเคลอนไหวตลอดทงป การผสมพนธสวนใหญจะเปนแบบเปนชวงเวลาทแนนอนในแตละป พฤตกรรมดงกลาวจะถกควบคมโดยวงจรของฝน เราจะพบจานวนชนดของสตวใหญในปาทมลกษณะเปดโลง ทปาไมไมแนนมากนกทจะชวยใหการเคลอนทของสตวดขน กลมสตวทอาศยอยในตนไมกเปนอกกลมหนงทมจานวนมาก (ลง โพรซเมยน สลอท ตวกนมด ตวนม กระรอก และ procyonides ) ชนดสตวทมการเคลอนทระหวางตนไม ( glider ) เชน กระรอกบน anomalurids, flying lemur ) และทสามารถบนไดเชน คางคาว คางคาวจะมความหลากหลายของชนดพนธมากขนในปาเขตรอน และเปนสวนทเพมตวเลขความหลากหลายของสตวเลยงลกดวยนานม โดยจะมความหลากหลายของชนดพนธมากยงขนเมอเขาใกลบรเวณทเปนเสนศนยสตร Aviomorp กลมหน เชน agoutis pacas และกลมกวางขนาดเลกและแอนตโลพ จะเปนแหลงอาหารสาหรบสตวกลมกนเนอขนาดใหญ เชนเสอจากวร เสอดาว และเสอโครง มนกเปนจานวน

228

หลายรอยชนด ในพนทไมกเอเคอรของปาอะเมซอน นกชนดทอยบนยอดไมจะมขนาดใหญ สชดเจน และนกชนดทอยตามใกลกบพนดนจะมสสนกลมกลนกบพนทซงจะเปนบรเวณทคอนขางรมครม เนองจากมแสงผานเขามาในพนทนอย และรวาสตวนนอยในพนทดวยการไดยนเสยง กลมนกทเปนสตวประจาปาเขตรอนเชนไกฟา นกพราบ นกแกว นกฮมมง นกเงอก นกทแคน นกหวขวาน นกแตวแรว เบรดออฟพาราไดซ เปนตน การบรรยาย การจาลองถนทอยในสวนของตนไม

ถงแมวาปาเขตรอนในทวปอเมรกาใต แอฟรกาและเอเชย เมอมองโดยผวเผนแลวจะเหมอนกน แตกมขอแตกตางทเดนชดอยทจะใชเปนพนฐานไดเชน

- ทง 3 เขตจะม trailing linas อยางอดมสมบรณ - มเพยงอเมรกาเทานนทม bromeliad festoon branch - ในขณะทแอฟรกาจะมตนปาลมอยนอย - สวนปาในเอเชยจะมตนกก หวาย ไมไผ - ดงนนการสรางความแตกตาง เชนการใช artificial bromeliads ในสวนของพนทสวนของ

foreground ของพนทอเมรกาใต ใชปาลมในพนทอเมรกาใตและเอเชยในชวงฤดรอน ใชตนไผและกก ออในพนทเอเชย

ตนไมในลกษณะใบผสม ( Compound – leave plant ) จะพบไดทวไปในปาเขตรอน เชนเดยวกบในเขตแหงแลง พชทจะใชเปนพชจาลองพนทสวนนเชน Black Locust ( Robinia pseudoacacia ) , honey locust (Gleditsia tricanthos ), ailanthus ( Ailanthus altissimal ), aralia (Aralia spinosa ), Kentucky coffee tree (Gymnocladus dioica ) และ silk tree (Albizzia julibrissin ) ซงตนไมเหลานมความเหมาะสม ทจะนามาตกแตงพนททเปนสวนแสดงสตวทมถนทอยในปาเขตรอน ซงการใชตนไมเพอตกแตงพนทแบบปาเขตรอน ตองแสดงใหเหนถงความหลากหลายของชนดไมทมในปามากกวา ทจะจดแสดงตนไมในลกษณะเปนกลมตนไมชนดตางๆ หรอหากตองการแสดงความสวยงามของตนไมบางตน โดยการวางตนไมบางชนดทมความโดดเดน เมอมองจะเหนความแตกตาง เมอวางอยรวมกบตนไมตนอนๆทขนตดกนอยางหนาแนนหรอขนอยตนเดยวในปาซาวนนา ซงสามารถใชตนไมในลกษณะเปนรายการทเปนตวเลอกในการตกแตงพนทแบบ bioclimatic Zone

พนททงหมดของสวนแสดงในโซนปาเขตรอน - การใชตนไมในกลมทมใบขนาดเลก ( small-leaved ever green ) ทไมใชพชในกลมสน ( not coniferous ) เชน Portugal laurel ( Prunus lusitanica ), privet ( Ligustrum spp ), Carolina cherry ( Prunus caroliniana ) และ California bay (Umbellularia californica ) ซงจะจะดเหมาะสมเมอเสรมดวยพชทอยบรเวณพนดน ( foliage ) เชน Fatasia , Fatshedera, Gunnera, knotweed ( Polyganum spp ) และ Devil’ s club ( Oplopanax horridum )

229

- ตวอยางของพชคลมดนชนดทมใบขนาดใหญ ( Large foliage tree ) เชน Magnolia, Paulownia และ Catalpa - พชทอยในกลมไมเลอย( Vine ) เชน evergreen Clematis, Actinidia, Akebia, Wisteria, Grape ( Vitis spp ) และ Polygonum ซงจะชวยในการสรางความรสก “ ผานสวนนเขาไปไมได “ จะชวยในการพรางโครงสรางและทาใหสวนทเปนหนหรอคอนกรตดนมนวลขน ไมเลอยไมวาจะเปนชนดทมชวงอายแบบฤดกาลเดยวหรอตลอดไป เชน hope ( Humulus lupulus ), scarlet runner bean ( Phaseolus coccineus ) , even morning glory ( Convoluvulus sepium ) และ nasturtium ( Tropaeolum majus ) ซงไมเลอยเหลานจะเปนตวกนวสดตางๆทมในสวนแสดงกอนทไมยนตนจะเจรญขนมา การใชไมเลอยแบบเถาวลย กบสตวบางชนดเชนลง ตองดใหเหมาะสมเนองจากถาวางใกลกาแพงอาจเปนชองทางใหสตวปนออกจากสวนแสดงได

พชตระกลปาลมและคลายปาลมเชนกลวย ( Musa spp. ) ซงมานามาตกแตงพนทจะไดผลเปนทนาพอใจ สวนแสดงทนาไปปลกเชน สวนแสดง Repile House สวนแสดงนกจากปาเขตรอน ใหพจารณาในเรองของจานวนของตนไมแตละชนดทนามาตกแตง โดยเฉพาะในสวนของพนทสวนชมสตวและสวนดานหนาของสวนแสดง ( foreground )

ชนดของตนไผและพชทมลกษณะคลายตนไผเหมาะสาหรบปลกตกแตงในพนทเชน timber bamboo ( Phyllostachy bumbusoides ), golden bamboo ( P aurea ), black-stem bamboo ( P nigra ), dwarf bamboo (Sasa pygmaea ), heavenly bamboo ( nandina domestical ) cane ( Arundo donax ) และพชในกลมตนออ ( reed) เชน common reed ( phragmites communis ) , reed like giant knotweeds ( Polygonum sachalinense ) พชกลมนมลกษณะการขยายพนทไปเรอยๆ มบางแหงใชการปลกไวในกระบะเพอจากดพนท กฎโดยทวไปคอจะไมปลกพชชนดนรวมกบไมยนตนชนดทโตชา ตวอยางคาบรรยายลกษณะสวนแสดงสตวทมการจาลองลกษณะถนทอยของสตวในสวนของลกษณะของพนผว ดนและนา ( Description of Simulated Habitat ) ตวอยางท 1 สวนแสดงกอลลา

a. พชพรรณ ( Vegetation ) ภายในสวนแสดงม ตนไมขนาดใหญทขนไมหนาแนนและ ตอเนองกระจายตว พนทโดยรอบสวนแสดงจะเปนเนนเขา (อยภายนอกคแหงซงมองไมเหน )และมกลมของตนกลาของตนไมทมใบกวางและไมมการผลดใบ อยรวมกบตนไผและfatsia

หนาผาทวางตวอยตามแนวของคแหงดานนอกของสวนแสดง ดานบนสดของหนาผาจะปกคลมดวยพชลมลกทมลกษณะใบยาวกวาง สวนหนาของหนาผาจะถกเคลอบทาดวยความเขยวของมอสและมเฟรนททเกาะตวอย ซงเปนบรเวณทมนาไหลซมอาบสวนหนา หนาผาจะตกแตงแทรกดวยกอนหนซงจะมมานของของสายกานลาตน acasia และ evergreen chematis ปลกประดบแทรกตามกอนหน เหนอลาธารของหนาผา จะมสวนของตนไมใหญซงมองจากจดชมผเทยวชมจะเหน

230

เฉพาะสวนของเรอนยอดตนไม และสงทผเทยวชมจะไดเหนจากจดชมสตวในสวนทอยตรงขามกบเนนเขาจะเปนภาพฝงกอลลากาลงหากนอยใตตนไมทเขยวสด

ผเทยวชมจะเขาสสวนแสดงกอลลาตามทางเดนทมลกษณะโคง ดานบนจะมรมเงาของตน magnolia ซงเปนพชทมลกษณะใบใหญ และตน albizzia ทมลกษณะใบเปนมน บรเวณจดชมสตวใหเนนการใชกลมของตนปาลม b พนดนและพนนา ภายในสวนแสดงจะมลาธารทมตลงสงชน โดยขอบของลาธารจะเปนหนเทยมททาเลยนแบบหนแกรนต ขนาดใหญ สายนาของลาธารจะขดเคยวไปมาซงจากจดชมจะมองเหนขอบลาธารเปนบางชวง เนองจากถกบดบงดวยเหลยมเขา บางชวงของลาธารจะไหลผานหนกอนใหญ รมนาทเปนหญาสเขยวและสดทายของสายลาธารจะตกเปนนาตกทแผออกเปนมานลงสหวงนาเบองลาง

สวนของเนนเขา( ทอยดานนอกของคแหง ) ตงแตสวนของยอดเนนทอดตวลงตามาทเชงเนนเขาจะเปนสวนทโลนโลงเตยนเนองจากการตดฟนทาลายปา เพอทาเกษตรกรรมแบบโบราณทมการทาไรเลอนลอย เปลยนแปลงปลกไปเมอดนเรมเสอมสภาพ มบางพนทมมหญาขนสง แสดงถงพนททปลอยใหรกรางโดยไมมการทาประโยชนและมตนไมใหญทลมลงกองกบพน

โดยทวไปแลวทราบทเปนดนทรายจะถกกดเซาะดวยการไหลของนาซงจะทาใหเกดเกาะ ทางโคงของสายนา เกดลาคลองสาขาของแมนาสายใหญ สงเหลานจะเกดในฤดกาลนาหลาก การเกดนาทวมจะเปนการกดเซาะเอาตลงรมฝงแมนาในดานฝงดานนอกและเกดการสะสมตะกอนบรเวณรมฝงดานในของโคงแมนา b ดน ดนของสวนรมฝงนาเมอถกกดเซาะจากกระแสนาของแมนา จะเผยใหชนดนทเปนทรายหรอกอนกรวด และเหนรากของตนไมทสานไปมาทอยทพนดนชนบน ซงจะชวยยดพนดนบางสวนไว c . นา นาสดาและสะทอนแสงไหลผานชาๆ ผาน mossy bank และ มกอบวอย ( Mymphaea ) กระแสนาจะไหลในลกษณะเปนวงกลมเลกๆ อยางตอเนอง ฉากท _2 สวนแสดงลงแสม ( Long –tail Macaque )

A. พชพรรณ ( vegetation ) พชพรรณภายในสวนแสดงจะเปนตนไมทขนบนดนซงมความ หนาของหนาดนบางๆ ทคลมบนกอนหน พชทขนจะขนหางกนกระจายตวทวไป ซงสวนใหญจะเปนหญาและพชลมลก และจะมไมพมลาตนแหงๆ ขนแทรกปะปน โดยพชกลมนจะขนบนพนททเปนกอนกรวดและมรากทฝงในชนดนทลก

หญาและตนไมบนเกาะเลอกชนดทสามารถทนทานกบการทาลายของสตวไดด หญาเชน Quack Grass ( Agropyron repens ) ทอยใกลนา reed Canary Grass ( Phalaris arundinacea ) ในพนททอยสวนกงกลางของสวนแสดงทมตนไมใหญเชน honey locus เพอใหสตวไดมการเคลอนทในแนวตง

การเตรยมพนทสาหรบการปนปาย และใชทอนไมขนาดใหญเปนหางใหปนปาย

231

B. พนดนและนา สวนของคนาจะเหมอนรมฝงแมนาทสงชนทมดนเปนดนเหนยว มกระแสนาไหลเชยว เกาะแกงเปนหน สายนาทไหลแรงแสดงถงปรมาณนาฝนทตกหนก มปรมาณการไหลของอยางรวดเรว ดานมมหนงของสวนแสดงมนาตกทมระดบความสงประมาณ 8-10 ฟต จะแสดงอตราการไหลทคอนขางชา 3-10 แกลลอนตอนาท เนองจากมพนทการระบายนอย ชนของนาตกกอนทจะตกลงสแมนา ( คนา ) กวางกวาชนทอยดานบน ลกษณะของสายนาทตกลงมาคลายแผนกระดาษกวางๆ ยาจดประสงคของนาตกทสรางขนมานนเพอใชสาหรบเปนฉากหลงทเปนธรรมชาต มากกวาทจะเปนการสรางภาพทนาสนใจโดยการสรางนาตาทมลกษณะการไหลของนาแบบอกทกคกโครม ฉากท 4 เสอ

ก พชพรรณ ในสวนของสระนาจะปลก Dense canebrakes of ( Arundo donase ), Phragmites commenis ,Giant knotweed, Polynonum spp. ทขนจากสระ `โดยในชวงบายจะมแสงแดดสองผานตนไผ แสงจะตกทพนนาเปนชวงๆและเกดเปนประกายขน ภายในสระนาจะมตนกลมของบว ( lilies ) และ กอของกกขน( luckweed ) และมทอนไมขนาดใหญวางลมลงในสระ ดานขวาจะเปนเนนทคลมดวยหญา B พนดนและนา สระนาทเปนคอนกรตควรทาดวย dark-tinted gunite โดยทพนสระจะมการ ยกสงเปนบางชวงเพอวางกระถางบว( water lily ) `พนทกนของสระนาบางสวนเวนพนทไวไมตองเทคอนกรตเพอใชเปนพนทสาหรบปลกจาพวกกก ออหรอหญา พนทตรงกลางของสระนาจะตองมพนทสาหรบการระบายนาโดยการฝง trickle head พนทนาตองการพนทกวางแตไมลก มการผสมผสานกนของตนไม พนดนเพอสรางบรรยากาศทไมชดเจนคลมเคลอ ทสรางความรสกททาใหพนนาทใหญขน นามการเตมและบาบดออกเพอใหนาสะอาด ฉากท 5 สวนแสดงกวางดาวหรอ Sloth bear

ก. พชพรรณ ปาจาลองโดยใชตนไมทมลกษณะใบกวางและเขยวตลอดทงปและตนไมจากปา ดบชน รปทรงพมโดยใชตนไมทมขนาดใหญ ( Magnolia granaillora, หรอใช Majestic beauty หรอ Ulmus glabra, Ulmu pumila ซงมลกษณะรปพรรณใกลเคยงกน ตนไมเหลานจะวางตาแหนงในลกษณะเปนกลม หรอใหเกดรปรางทรงแบบ multi trunk thicket และใชการปองกนตนไมดวยการใชค( เนองจากหมเปนสตวทมการทาลายตนไมสง )

ข. ภมประเทศ มความลาดชนเลกนอย มลกคลนบางเพอชวยในการระบายนา ค. ดน ควรจะมการระบายนาทใสกรวดสนาตาลตามทางเดนสตวเพอใหมการขดส มบอ

ทรายไวบางสวนของพนดนดวย ฉากท 6 สวนแสดงแรด ก.พชพรรณ ใชตนไมทรงสงใบแนน เชนตนไผ ปลกทกลางเกาะของสระนาและเปนฉากบงระหวางทางเดนชมสตวของผเทยวชมกบสระนา ลกษณะของลาตนไผทเปนเสนตงฉากบางๆ จะทาใหภาพทผเทยวชมเหนพนทชมสตวในลกษณะทมสงบดบงบางสวน ( semi-transparent ) การปลกบวในสระ

232

นา ( water lilis ) จะเหมาะสมกบสวนแสดงสตวชนดน เนองจากเปนพชในตระกล Nymphaea ทมการกระจายทงพนท template และเขตรอน( tropical region ) ฉากหลงของสวนแสดงจะปลกตนไมเชน timber bamboo ( Phyllostachys bambusoides ) , Cane (Arundo donase) , Giant knotweed ( Polygonum spp ) ไมทอนขนาดใหญขวางในแนวตงรมสระนาเพอเปนทใหแรดไดเอาสขางเขาถและวางในสระนา ข.ภมประเทศ ราบเรยบอยในระดบเดยวกนกบปากสระนา พนของสระนามการลาดเอยงเลกนอย ค.พนดน ในพนทกนพนทไวไมใหแรดขาวเขาไปเหยยบยาจะปลกหญา โดยเปนดนทมการระบายนาดเพอทนทานตอการเหยยบยาของรถแมคโคร ง.นา สระนาคอนขางใหญ คอยๆลาดเอยงจากดานในพนทสวนแสดงสตวไปสงสดทดานหนาตดกบพนทชมสตวทมความลกประมาณ 5 ฟต คอจดของผนงค สระนาทใชวสดคอนกรตเพองายตอการทาความสะอาดและพนผวทมความหยาบเพอความสะดวกตอการเดนของแรด

มเกาะกลางสระนาทโดยตวเกาะเปนคอนกรตและโดยรอบเกาะจะมทอเหลกลอมรอบ เพอเปนแนวปองกนตนไมไมใหแรดไปชนตนไม ในสวนของของสระนามการปลกไมนาเชน บว ( water lilly ) ซงปลกภายในกระถางทวางอยใตนา และมระบบการระบายนาทดเพอใหการปลอยนาออกสะดวก ปาโปรงและทงหญาซาวนนา ( Savanna ) คาบรรยายสภาพจรง พนทปาซาวนนา เปนทงหญาทมตนไมขนประปรายกระจดกระจาย จดทตนไมเจรญเตบโตไดเนองจากรากของตนไมนน สามารถจะหยงลงไปถงแหลงนาในดน ซงรากพชตองผานชนดนทมความแขง ซงเปนสภาพททพบไดทวไป ลกษณะของปาจะมตงแตปาเตงรงแบบเขตรอนหรอปา Thorn (ปาตนไมมหนาม) และปาแบบทงหญา จะมความหนาแนนของตนไมทแตกตางกนไปตามพนท มความหลากหลายของชนดตนไมทตาและเปนชนดทมคณสมบตทนไฟปา ฤดกาลจะมความแตกตางกนอยางชดเจน หญาและพชลมลกจะมการเจรญเตบโตในชวงเรมตนของฤดฝน

เนองจากมความหลากหลายทางชนดพนธตาจงสามารถระบชนดของพชได โดยในพนทแหงแลงจะมหญา ( Pannicum, Pennisetum, Andropogonและ Imperata ตนไมในตระกล Prosopis, Acacia, Curatella, Byrsonima, Adansoniaและ Euphobia สวนในทงหญาซาวนนาทชมชน จะมหญา Leesia , Oryzaและ Paspalum เปนพชกลมหลกและพชกลม Palm เปนลาดบทรองลงมา

ทงหญาซาวนนาเปนปาทมการผสมผสานของพชตางชนดกน ทประกอบเปนทงหญาสลบปาไม เปนสงแวดลอมทเหมาะกบสตวหลายชนด พนทปาในลกษณะนจงเปนบานของสตวเลยงลกดวยนานมทมขนาดใหญทสด สตวกบหลายชนด ชางปาแอฟรกา สตวกนเนอขนาดใหญ ในพนทปาทมลกษณะคลายกนแตอยตางทวปกน และมความหลากหลายของชนดพนธสตวนอยกวา เชน พนททางตอนใตของทวปอเมรกาใตซงเปนถนทอยของนกเรย และพนทของนกอมในทวปออสเตรเลย ใน

233

ทวปออสเตรเลยจะมจงโจอยหลายชนดซงเทยบไดกบ สตวเทากบในแอฟรกา สตวกบจะมความสาคญในการเปนตวควบคมพชในทงหญา โดยทสตวโดยสตวแตละชนดจะมแหลงอาหารและวธการกนอาหารทมความแตกตางกน นเปนสาเหตทสตวหลายชนดสามารถอยรวมกนได

ลกษณะของพนทซงเปนพนทเปดโลง ยงเปนทอยของสตวทขดรอยในดนกลมสตวเลยงลกดวยนานมและสตวเลอยคลาน สตวปกในกลมเหยยวและนกอนทรซงเปนสตวทสามารถมองจากระยะไกลไดด นอกจากนนปาซาวนนายงมฤดกาลทมความแตกตางกน ในชวงเวลาหนงพนทแหงนอาจเหมาะสมกบสตว แตเมอถงเวลาทมการเปลยนแปลงสภาพอากาศ สตวบางกลมตองมการอพยพเพอไปยงพนททเหมาะสมโดยเฉพาะในเรองอาหาร คาบรรยายการจาลองถนทอย ( Description of Simulated Habitat ) ฉากท 1 ทงหญาและปาโปรงซาวนนา

ก. พชพรรณ จะจาลองลกษณะของทงหญาทมหญาขนสนๆ ตนไมขนกระจายเปนจด ๆบรเวณใดทไมใชหญาสนๆ กจะเปนหญาขนสงสนาตาล มดอกไมสนาเงนขนแซมในชวงฤดรอน

- ตนไมขนาดเลกความสง 30-50 ฟต ( 10-17 เมตร ) โดยเปนพชทเปนตระกลมหนาม ( Thorny Legume ) ทมเรอนยอดลกษณะคลายรปรม ปลายแบน หรอรปแจกน ใบขนาดเลก เปลอกหนาขรขระ ซงในฤดรอนจะมองดเหมอนตนไมตาย ซงรวมถงตน Whistling thorns ( ant – gall acacia ) และมรงของนก weaver bird

- ไมพมจะมใบมนและกงกานทมหนาม เปนชนดทกนได หญาจะขนสงในฤดฝน โดยจะม ความสง 2-5 ฟต โดยจะขนเปนหยอมๆ และมรากฝงลก ชนดของพชพรรณจะมการเปลยนแปลงตามชนดของดน ข. ดน - bare laterite จะพบตาม เนนดนของพนดนทเปนทราบ ( crest of the plan ) - latosole จะพบรอบๆแหลงนา - ดนชนด bare stony sand จะพบในบรเวณทมตนไมทมหนามและมกอหญาขนเปนยอมๆ - The slope foot brown soil จะเปนดนทอดมสมบรณและจะเหมาะกบไมพมบางชนด - หญาทอยใกลแหลงนาจะมความสงประมาณ 7 ฟตจะอยปะปนกบ reed , wild rice ( Zizania aquatica ) , sedge ไมพมหนาตามรมฝงลาธารและรอบๆบง

การจดพนทในสวนทาเดนชมสตวในโซนสตวแอฟรกา อาจเลยนแบบพนทปาในทงหญาซาวนนาซงพอจะแบงไดเปน 3 ลกษณะคอ 1. พนทของตน Throny savanna tree ซงขนเปนแนวหนาแนน มจดชมสตวซงสรางไวสาหรบชมยราฟ ( Giraffe house ) ขนแทรกในแนวตนไม ซงแนวของ Throne savanna tree จะเปนสวนใหรมเงาในแนวทางเดนชมสตว

234

2 พนทแบบ The Gallery savannah จะเปนกลมของตนไมทมความสงประมาณ 50 – 80 ฟต ทขนกนอยางหนาแนน มไมเลอยเลอยแซมบางสวน 3 พนทแบบ The savannah woodland ตนไมจะอยกนหางๆ ทรงพมของตนไมคลายกบตน acacia ทมกงกานเปนระเบยบ และมเรอนยอดสมาเสมอ มจอมปลวก ในสวนของขอบปาทงหญาซาวนนา จะมหญาสง ไมพมและไมยนตน ผเทยวชมจะกระจายอยตามทางเดนเลกๆ ซงมบรรยากาศแบบซาวนนาลอมรอบอย ค. ภมประเทศ พนดนควรเปนพนราบทมหญาขน มแหลงนา มหบเขา พนทควรเปนแบงอาณาเขตของไมพมทกงกานมหนาม ( thron scrub ) , พนทของตนไมสงทมไมเลอยขน ( gallery forest ) และทงหญาและปาโปรงซาวนนา

การทาจอมปลวกโดยใชวสดหนภเขาแกรนต( granite boulder ) โดยใชสเทาออนโดยมความสง 6-8 ฟต มตนไมทวางเดยวอยหลายตน ทงหญาจะเปลยนจาก thron scrub ไปเปน savanna woodland พนทราบแลวคอยๆ เปลยนไปเปน gallery forest ในลกษณะพนทแบบหบเขาเปนพนทสวนหนงของสวนแสดงลงจากปาเขตรอน ง. ดน ดนทนาเขามาจะเปนแบบดนละเอยดซงจะคลมทบดนทมความหยาบมากกวา เพอใหพนผวทนทานตอการเหยยบยาและมการระบายนาทดเพอใหเกดการระเหยทเรวขนจากชนหน ( parent bedrock ) จ. นา นาจะเปนสายธารตนทมความลก 1-2 ฟต บางครงทขยายอาณาเขตเปนสระนา ฉากท 2 ลงบาบน ก.พชพรรณ สวนทอยใกลนาปลกหญา fountain grass ( Pennisetum setaceum ) สวนทเปนสวนรอบๆสระนาและอยในนาตนๆ จะปลก rushes ( Junus spp. ) สวนพนทแนวตลงเหนอขนไปจะเปนทลาดเอยงทระบายนาไดดปลกพชคลมบางๆดวย fescue ( Festuca orina ) - ไมพมทมหนามและตนไมยนตนทมหนาม จะประกอบดวย ( Caragana pygmae, Caraganana arborescene, Rosa acicularis, Ailanthus altissimasaplugs and Aralia spinosa and elata ) ข.ลกษณะภมประเทศ รมฝงของแมนาจะเปนดนเหนยวทคลมดวยหญาสนๆ ซงลกษณะดงกลาวจะตอเนองขนไปตามแนวตลงจนถงขอบของแผนดนทเปนหนแกรนต โดยลกษณะของหนจะเปนรป spheriodal ดวยหนจะเปนจดสดา บางชวงจะมกอนหนขนาดใหญ โผลขนจากพนดนเหมอนโดมสง 15 ฟต สมาชกของฝงลงบาบนจงอยตามพนดนทมความสงแตกตางกนและลกษณะพนผวทจะทาใหบาบนมตวเลอก พนทภายในสวนแสดงจะเหนลงบาบนกาลงเลน กน อาบแดดและพกตามใตตนไมทมรมเงา ค.ดน โดยโครงสรางของดนควรจะมการระบายนาทด เพอใหดนอยในสภาพทแหง มหญา คลมดนใหทนทานตอการเหยยบยาของลงบาบนโดยไมใหเกดสภาพเปนโคลนเลน

235

ง.นา นาทไหลแรงคอยตามฤดกาล โดยตวของทางนาจะเปนแนวตลงทเปนดนเหนยวทมความชนเกอบจะเปนกาแพง มตลงบางสวนทเปดใหเหนแนวกอนหน สของนาในชวงฤดนาหลากจะเปนสนาตาลออนตามลกษณะของสดน มลกลงบาบนเลนอยรมตลง ฉากท 3 เสอดาว

ก. พชพรรณ ใช ใชพชทมลกษณะคลายตน Throny เปนสวนใหญเพอเปนการชวยทาใหส ขนของเสอดาวชดเจนขน นอกจากนนการใชตน Gnarld ( Robinia spp )ลาตนขนาดใหญ เพอแสดงถงใหเหนวาเสอดาวจะเลอกนอนในกงไมทยนยาวออกไป ฉากท 5 ฮปโปโปเตมส ก.พชพรรณ ปลกพชคละกน เชน หญาทขนในแหลงนาทใบมลกษณะผวสมผสหยาบและพชจาพวกกกและออทขนตามแนวของลาธาร การใชบว Water lilies ( Nymphae ) โดยปลกในพนททมการปองกนการกดทาลายของฮปโป โดยการใช floating log ในสวนแนวพนทรมตลงปลกเสรมดวย ไมพม thornและตนไมทมรปรางลกษณะคลายตน acacia ข. ภมประเทศ เปนดนเหนยวสเทาดา ระดบนาจะตากวารมตลงประมาณ 4-5 ฟต ฉากท 6 Australian Savanna ก. พชพรรณ การปลกตนยคาลปตสหลายชนดจะเปนสวนสาคญในการสรางบรรยากาศ แบบ frost- hardy ตวอยางสาหรบชนดพชทจะนามาตกแตงในสวนแสดง เชน E. gunni, E microtheca, E niphophila, ( Elaegnus argustifolar ) ตวอยางอนๆ ทเปนตวเลอกเชน ตนไมขนาดเลก Russian alive ( Elaegnus argustifolar) และ ไมพมขนาดใหญ Elaegnus ( Coral silver ) ซงตนไมทงสองชนดจะมใบเปนสเงนทใชเปนพชตวแทน Australia Acacia และควรจะใชตลอดทงสวนแสดงโดยเฉพาะสวนทใชตนไมเปนเพอบงตวอาคาร ตวเลอกสาหรบตนไมทจะใชในสวนทจะเปนฉากหลงของสวนแสดง เชน silver -leaved willow ( Salix spp ) - ตวเลอกตวอนในกรณทไมสามารถหาตนยคาลปตสได เชน Albizzia, Robinia hispidia, Gleditsia, Koelrentria และ Populus simonii, - The spiny grass ( Triodia ) เปนชนดหญาทแสดงลกษณะของทงหญาของทงหญาซาวนนาของออสเตรเลย และปลกในสวนดานหนา( จดชมและรอบๆจดแสดง ) รวมทงพนททสตวอยดวย

ทงหญาโลงกวางทเปนทอยอาศยของนกอมและวอลลาลจะมตน Gum Tree กระจายอยทวไปรวมทงพนทในลาธารทแหง พนทโดยรอบทะเลสาบและบนเกาะกลางทะเลสาบกจะมตน Gum tree ซงถาเปนฤดนาหลากตนไมเหลานจะถกนาทวม

- Golden yellow floating heart ( Limnanthemum ) ลอยและในสโทนอบอน ชวยเปน องคประกอบใหหงสดาดสวยงามขน

- โดยรอบพนทสวนแสดงและพนทเสนทางชมสตวของผเทยวชมการปลกตนยคาลปตสจะ ชวยในเรองของรมเงาและไดเหนตนไมชนดนอยางใกลชด

236

ข.ภมประเทศ พนทราบทมรองรอยของทางนาไหลตงแตสงทอยบนพนดนทงหมดไป จนถงลาธารทแหงไปจนถงลาธารทแหงทในฤดนาหลากจะกลายสภาพเปนลาธาร - ใกลกบจดศนยกลางของทงหญาโลงกวาง ซงเปนพนทของสวนแสดง วอลลาร ( wallaroo ) และนกอม จะมกอนหนแกรนตส cinnamon โผลขนมาเปนรปหกเหลยมและมพนผวคลายรของรงผงเนองจากถกกกกรอนดวยแรงลมและมการเปลยนแปลงทางสารเคม การใชวสดทมลกษณะคลายหนแกรนตเพอใชเปนวสดในสวนของคอกกกสาหรบวอลลาลและนกอมได หนในลกษณะดงกลาวนจะเปนหนทสวยงาม แตไมคอยพบบอยนกในปาซาวนนาของออสเตรเลย แตจะเปนลกษณะทเปนเนนเขาหนแกรนตจะพบไดในปาซาวนนาของแอฟรกา ค. ดน หนกรวดกอนกลมสนาตาลแดงปตามทางลาดชนรอบลาธารแหงและปรองทกนของลาธารแหง ทรายซงจะอยในสวนทางเดนสตวหรอพนททสตวมาคลกฝนเลน ซงเปนทรายทมสเหลองเขมซงทรายทเกดจากสกกรอนของ cintrex material ง. นา สระนาของหงสดาหรอ บลลาบอง ( Billabong ) เปนทะเลสาบทตน พนทาดวยคอนกรตเพอความสะดวกตอการทาความสะอาด มลาธารทไหลจากพนทแสดงสตวโซนทงหญาซาวนนา เขามาท lagoon ทางตอนใตและมลาธารสายท 2 ตอจากทางดานเหนอทเปนพนทสวนแสดงวอลลาลและนกอมแตตองมการบาบดนากอนทจะเขามาทสวนของหงสดา ทะเลทราย ( Desert ) คาบรรยายในสถานทจรง ( Description of Actual Conditions )

ไมพมจะขนกระจดกระจาย โดยไมจะมลกษณะกงกานจานวนมากตงแตโดยเปนไมพมทมลกษณะขนาดเลกเลยไปตามพนดนและมขนาดใบเลกและหนาซงจะเปนลกษณะเฉพาะของพชทเจรญในทะเลทราย มพช 2 กลมทพบไดทวไป พชอวบนา ( succulent ) ทมการเกบนาในกงกานและมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว มการผลดอกเปนชวงเวลาประจาทกป และ เมลดจะงอกออกเปนตนออน ทนททมฝนตกหนก ในชวงฤดฝนการตกของฝนนอยและไมแนนอน ซงอาจมการตกเปนชวงกระจายตามชวงเวลาของฤดฝน ดนมฤทธเปนดางเนองจากมการระเหยของนาจากดนในปรมาณสงและมนาเขามาทดแทนนอย ซงจะเปนตวจากดการเจรญเตบโตของพชทงในแงปรมาณและจานวนชนดพนธ ลกษณะของชนดพนธพชในพนททะเลทรายจะประกอบดวย พชทมลกษณะเชนน 1 ไมพม-ใบเลก ( Acacia, Prosopia, Cercidium, Larrea, Commiphora ) 2. พชอมนา ( Opumtia, กระบองเพรช, Agave, Yucca, Aloe, Sanneviera, Crassula, euphorbiaและ milkweeds ) 3. พชอายสน หญา ( Mesembryanthemumและ ในกลมของ Polemoniaceae และ Boraginceae ) ( ยอหนา 3, ซาย, หนา 167, ang )

237

สตวทอยในสงแวดลอมในลกษณะเชนนจะมกลไกรางกายและพฤตกรรมทปรบตวทจะสามารถดารงชวตอยไดโดยใชนาในปรมาณนอย พบวาสตวทอาศยอยในทะเลทรายจะมลกษณะของรางกายทคลายกนแมจะอยตางพนทกน เชน ขายาว ลาตวขนาดกลาง หนบางชนดจะมสของลาตวคลายกบสทรายในทะเลทราย หรอในสตวทคลายหนทมหางยาวทพบในทะเลทรายหลายแหง แตสตวเหลานในการแบงกลมของสตวนนตางกลมกน เชน Kangaroo rat ในอเมรกาเหนอ เจโรบาสและเจอรบลของเอเชยและแอฟรกา Dasyures ของทวปออสเตรเลย ตวอยางอนๆอกเชน Kit foxes ของทวปอเมรกา fennecs ในทวปแอฟรกา และ jack rabbit ในอเมรกาเหนอ , caviids ในทวปอเมรกาเหนอ , small kangaroo ในออสเตรเลย โดยสตวเลยงลกดวยนมสวนใหญจะหากนในเวลากลางคน จะมพฤตกรรมตางๆมากในชวงเวลาทมความชนสงและเปนชวงทมนกลาเหยอนอย แตจะม ground squirrels ทจะมการเคลอนไหวในชวงทมอากาศรอนของเวลากลางวน สตวสวนใหญสขนลาตวจะกลมกลนไปกบสของสงแวดลอมเชน สทรายจางหรอสทรายดา เพอเปนการพรางสายตาสตวผลา สตวเลยงเลอยคลานหลายชนดสามารถปรบตวอยไดในสภาพอากาศและภมประเทศแบบทะเลทราย คาบรรยายสาหรบการจาลองถนทอย ( Description of Simulated Habitats ) ฉากทหนง Sonoran Desert

ไมพมทขนอย 2 ขางทางของรองนาทมนาไหลผาน จะจาลองเอาลกษณะของพชทอยพนทของทะเลทรายโซนาราน เชน creosote bush ( Larrea ) และ mesquite ( Prosopis ) พชหลายชนดในกลมของ Swordleave yucca ( yucca glauca ) Y. harrimaniae, Y whipplei ซงเปนพชในแถบมลรฐตะวนตกเฉยงใต ซงพบไดนอยในมลรฐซแอตเทล ปลกรวมกบตะบองเพชรททนหนาวไดด เชน opuntia ซงเปนสวนทปลกไวขางเสนทางของผเทยวชม รองนาทแหงะเปนดนวางๆ มวชพชทปลวตามลม ไมพมทลาตนลมลงและถกดนทบบางสวน เหนรากของตนไมทถกแรงนาพดใหลมลง มตะบองเพชรขนาดใหญรปรางคลายถงเบยร ( Fero Cactus spp ) Ocotillo ( Fonquieria splendens ), Cholla ( Opuntia spp ) ข. ดน กอนกรวดจะเชอมประสานกบ คอนกรต หรอดนซเมนต หนภเขาไฟสแดงจะวางตว กระจดกระจายตามพนทมหนโผลขนมา การทาปนปนทมพนผวแบบทะเลทรายทมคณสมบตปองกนการขดและกดเซาะทเกดจากสตว รวมทงการกดเซาะทเกดจากนาฝน

พชทะเลทรายจะไมเหมาะสมกบการปลกในดนทชมนา แตจะเหมาะกบดนทรายทมการไหลผานของนาอยางรวดเรว ความตองการนาและปยในชนดนทอยใตลงไป จะใชการควบคมอตโนมตดวยโดยการใชแทงทควบคมความชนในดน ในกรณทมความชนในดนมากเกนไปกจะทาใหนาไหลออกโดยการใช agriculture drain lines

การใชระบบผวดนทนาผานไมได ( impervious surface ) และ ระบบการใหนาในชน

238

ใตผวดน ( subsurface irrigation/drained ) ซงจะเปนการลดการงอกของวชพชในชนดทเราไมตองใหเจรญเตบใตขน ดงนนสวนของหนาดนจะตองใช ยาฆาวชพช (herbicide ) กอนทวชพชจะเกด ฉากท 2 Barbary Sheep ก.พชพรรณ - Dwart caragana and tamarisk - พชในกลม low growing brooms ( Genista horrida ), G hispanica และ Cytisus battandieri - Rockrose ( Cistus spp ) กเปนตวเลอกทด - Thin desert Grass จะใชเปนตวเลอกทจะใชปลกแทน blue fescue ( Festuca ovina glauca ) ปลกรวมกบกอนหนตามธรรมชาต - พชทกลาวมาขางตนทงหมดจะปลกรวมกบดอกไมในตระกล Composital ซงเปนพชทเปนพชทองถนของเมดเตอรเรเนยน ในทวปแอฟรกา โดยปลกในสวนจดชมสตว สวนทเปนหญาควรปลกในพนทของสตว ทงหญาสเตรป ( Stepps ) คาบรรยายสภาพแทจรง พนทนจะกระจายอยภายในทวป โดยพชจะมลกษณะลาตนสน ทประกอบดวยหญาและพชลมลกหลากชนด ซงความหลากหลายของชนดพนธจะขนอยกบปรมาณของนาฝน ตงแตพนทโลงทประกอบดวยหญาลาตนสนทขนหางๆกนหรอหญาลาตนสงทขนตดกนอยางหนาแนน

- ในพนทแหงแลง bunchgrass จะมมากกวาชนดอน ทงหญาสเตปจะเปนพนททมสตวกน พชหลายชนด และหญาจะเปนแหลงอาหารของสตวกนพชเหลาน - ในชวงฤดใบไมผลจะเปนชวงทมความชมชนและเปนชวงทมการผลดอกของพชลมลก

และพชสวนใหญจะมลาตนทแหงในชวงทายของฤดรอนโดยมสนาตาลทจะเปนสทเดนกวาสอนๆ (ยอหนา1,ขวา, 168,ang )

- หญาลาตนสงในพนทชมชนเชน Andropogon, Panicum, Sorghastrum และ Spartina - หญาทมความสงปานกลางในพนทกากงระหวางพนทชมชนและแหงแลง( intermediate

area ) จะประกอบดวย Andropogon, Stipa, Agropyron, Koeleria และ Oryzopsis - หญาลาตนสนในพนทแหงแลง Bucholoe Bouteloue , Poa และBromus และมพชลมลกอกหลายชนด

ทงหญาสเตรปจะมอากาศทหนาวเยนกวา เปนพนทหากนของสตวกบขนาดใหญ ซงจะมการเคลอนยายอพยพเปนชวงเวลาในแตละปขนอยกบปรมาณของอาหาร แตชนดของสตวกนพชในทงหญาสเตรปจะนอยกวาในทงหญาซาวนนา รวมทงชนดของสตวผลากนอยกวา เชน wolf และชนดทมขนาดเลกลงมา เชน coyote , jackal สงทเหมอนกบในทงหญาซาวนนาคอการทมความหลากหลายในกลมสตวเลยงลกดวยนมทกนพชทอาศยอยใตพนดน ซงบางชนดอยรวมกนเปนกลม

239

สงคม ความหลากหลายของนกในทงหญาสเตปจะตากวาในทงหญาซาวนนา ( ในสวนทอยตากวาเสนศนยสตร ) คาบรรยายการจาลองถนทอย ฉากท 1 Great Plain

ก. พชพรรณ หญาทมลาตนสนในทงหญาแพร เชน - buffalo grass ( Buchloe dactyloides ) - blue grama ( Bouteloua gracilis ) - little blue stem ( Andropogon scoparius ) - western wheat grass ( Agropyron amithii ) จะปลกอยทามกลางพชลมลกเชน lupines และชนดอนๆทอยในตระกลเดยวกน โดยปลกแนว

ดานขางพนทชมสตวและทางเดนชมสตว( public area ) ทสตวกนไมถง ภายในพนทของสตวเลอกปลกพชชนดททนทาน ปรบตวไดด เชน bent grass ( Agrontia spp ) Perennial rye (Lolium perene ) ซงภาพทเกดขนจะเหนเปนภาพของฤดใบไมผลตลอดเวลา แตหญาจะมการตายในชวงทายของฤดรอนเนองจากไมสามารถทนทานตอสภาพความแหงแลงได

ไมพมเชน chockecherry (Prunusviginiana ) Saskatoon serviceberry ( Amelanchier alnifolia ) และ wolf willow ( Elaegnus commutate ) จะปลกบน north – facing proteced slope และแหลงนาทปลก aspen ( Populus tremuloides) และตนไมททนแลงไดด เชน Sage ( Artemisia spp ) Cactus ( Opuntia spp ) ควรจะปลกไวในดนทราย ในพนทสวนสาธารณะจะปลก lodgepole pine ( Pinus contorta ) รวมกบ aspen โดยทงหมดนใหอยสวนดานนอกทไบซนและpronghorn กดกนไมถง

ฉากท 2 Patagonian stepps ก. พชพรรณ เปนพนทมเปนหญาขนแยกกนเปนกอๆ (Tufted grassland )โดย 75 % จะปลก

บนกอนกรวด - ไมพม thorny ( berberis darwini ) จะทาเปนแนวกนระหวางผเทยวชมและพนทของสตว

ฉากท 3 Maned wolf ก. พชพรรณ หญา 2 ชนดคอ 1 หญาชนดทขนเปนกอและมรปทรงเตย ( low tussock ) จากตนหญา fearhegrass ( Stipa spp ) มความสง 18 – 24 นว 2 Pampas grass ( Cortaderia selloana ) ทมความสง 6-8 ฟตทจะรวมเปนทรงพมหนาเพอบงรวและคอกกก - Lower fountain grass และหญา Orchard grass (Dactylis glomerata ) หญาเหลานจะชวยสรางภาพใหเกดเปนทงโลง และเหนเปนกอหญาทขนเปนกอดเหมอนเปนเสนยาวไปตามแนวราบของทงหญา

240

ฉากท 4 Patagonian pond ก. พชพรรณตามรมฝง เปนพนททมการผสมผสานกนระหวางตนกกทมความสงของกอสง

(การปลกควรปลกในกระถางเพอปองกนการขยายตว ) เพอใหแนวชายฝงมองดเปนกลมๆ ของตนกกและระหวางของตนกกจะปลก low – growing rush ( Jumcus ) และ Sedges ( Carex ) โดยใหพชทกลาวมาขนไปตลอดแนวของสระ

ข. พชพรรณทอยฉากหลงของชายฝง( อยอกฟากหนงของสระ) ควรจะใชกอหญาทมทรงพม ตา ( Low tufed grass ) เหมอนกบทเคยใชใน Maned wolf Exhit การใชหญา tall pampas ทมลกษณะลาตนสง ( cortaderia ) จะไมคอยเหมาะสมกบ transiform southern pampas แตจะมององคประกอบปกตของสวนทจะอยรวมกบ Maned wolf -ในพนทสวนแสดงสตวและโดยรอบทเปนทรงพม การหวานเมลดหญาลงบนพนดนทมกอนกรวดทมลมพดมาอยางตอเนอง ทาใหวตถทมขนาดเลกปลวตามลมไป การปลกหญาเปนกระจกควรใชแผนพลาสตกคลมดนไวเพอปองกนการแยงพนทจากวชพช ค. นา สระนามพนท 80*100 ฟต ความลกเฉลยประมาณ 4 ฟต โดยทผนงบอใหมความชนไว เปนการขดขวางการเจรญเตบโตของวชพชทจะเกาะตามผนง กนสระอาจใชดนเหนยวหรอแผนพลาสตกกนการรวซมและถมทบอกชนหนงดวยทราย สระนาในปรมาตรขนาดนไมจาเปนตองมการเปลยนถายนาเปนประจา บรเวณทารงสามารถทาไดหลายหลายแหงในบรเวณนาตน Temperate Deciduous Forest temperate zone n. each of the two belts of latitude between the torrid zone and the northern and southern frigid

zones. deciduous /adj./1 (of a tree or shrub) shedding its leaves annually. Often contrasted with evergreen.

ก. การบรรยายสภาพแทจรง เปนลกษณะของปาทมตนไมคอนขางสงและมการผลดใบของ ตนไมในชวงฤดหนาว ตนไมจะมการแบงเปนชนตามลาดบความสงในหลายชน โดยมชนของพชลมลกและชนของไมพม มปรมาณของแสงผานคอนขางมากในชวงตนของฤดใบไมผล โดยชวงระยะเวลาดงกลาวพชลมลกจะผลดอกใหเหน มตนไมบางชนดทมผลในลกษณะเปลอกแขงและจะมการทงผลในปรมาณมาก โดยจะมตนสนเปนไมทครอบครองพนทมากทสด ปารปแบบนจะเปนพนททอยกงกลางระหวางปาแบบไทกาและปาแบบทงหญาสเตป

พนทแบบนจะลกษณะหลากหลายแบบตงแตมพชชนดเดยวเปนพชหลกในพนทจนถงมพชหลากหลายชนด พชทพบไดบอย เชน Acer, Fagus, Quercus, Carya, Juglans, Fraxinus, populus, salis และมไมพมอกหลายชนด บางชนดไมมการผลดใบ มพชลมลกหลากชนดเชน Orchidacease, Liliaceae, Ranunculaceae, Rosaceae, Sareifragaceae ( ยอหนา2,ซาย, 170,ang )

241

สตวเลยงลกดวยนมจะมพฤตกรรมนอยลงในชวงอากาศหนาวเยน ในฤดใบไมรวงมคางคาวบางชนดและนกประมาณมากกวาครงหนงทอาศยอยในปารปแบบน จะมการอพยพยายถนมาทพนทบรเวณเสนศนยสตร และกลบมาใหมในฤดใบไมผล มการสะสมอาหารของสตวบางชนดสามารถทาไดเนองจากอณหภมทลดลง และเปนวธการปรบตวทสาคญของสตวเลยงลกดวยนานมบางชนด เชนกระรอกทจะเอาลกนทฝงไวในตนไมตระกลบชและเมเปล โดยปาชนดนจะเปนทอยอาศยของสตวลยงลกดวยนมขนาดใหญและสตวกบทเปนเหยอ หนขนาดเลกและนกนานาชนด คาบรรยายการจาลองลกษณะของพนท ฉากท 1 นกนา ของปาแบบ Temperate Deciduous Forest

ก. พชพรรณ สวนแสดงนกนา ( waterfowl exhibit ) พนทโดยรอบสระนาจะปลกตนไมทม ในทองถนทมลกษณะใบกวางและพชลมลกอยใตตนไมใหญซงจะคลมพนดนไปจนถงรมฝงนา พชทอยบนผวนาเชน water lilies ( Nymphace ), Spatterdock ( Nymphar advena ), Pondweed ( Potamongeton ), duckweed ( Lemna )

พชชนดทโผลขนมาเหนอนา Cattail ( Typhalatifolia ), reed ( Scirpus ), rushes ( Juncus ) , arrow head ( Sagaittaria ) , Giant bur - reed ( Sparganium ), spiderlily ( Crinum americanum ), Pickerel – weed ( Pontederia ), wild rice ( Zizania aquatica ), sedges (caren ), purple loosestrife ( Lythorum salicaria ) , buttonbush ZCephalanthus occidentalis ), fringed gentian (Gentiana Crinita ), และ steeple – bush ( Spiraea tomentosa ) พนทไมพม ตวอยางพชทปลก willow ( Saliz discolor ), cranberry ( Viburnum trilobum ), blueberry ( Vaccinium ), elderberry (Sambucus ), spicebush (Lindera benzoin ), sweet pepper bush ( Clethera ), black willow (Salix nigra ), red maple ( Acer rubrum )

ข. ภมประเทศ ( Terrain ) บงนาจะเหนแนวขอบเขตดวยพชพรรณทเปนพชนาทโผลพนจาก ผวนา มตนไมทรงพมเตยทจะทาหนาทเปนฉากและชวยบงรวทอยลอมรอบบงนา ตาขายทคลมอยในพนทดานบนและพนทโดยรอบ ขนาดของลวดตาขายขนาดเลกและใหดงแบบขงตง ซงจะทาใหตาขายทคลมพนทสวนนมองเหนไมชดเจน พชทปลกภายในรวควรจะเปนแบบทรงพมเตย ใหแสงตามธรรมชาตผานเขามาโดยไมถกกนแสงดวยตนไมสง ลกษณะของบงนาจะทาใหเกดความแตกตางโดยมตนไมทโตเตมทอยโดยรอบ ( ยอหนา3, ขวา,170, ang ) สวนแสดง swamp นจะมความแตกตางจาก marsh โดย swamp จะประกอบดวยตนไมทเปนชนดพนธในปาเบญจพรรณ ทเจรญเตบโตเตมทแลวทสามารถขนไดในระดบนาตน มทงตนไมขนาดเลกและตนไมขนาดใหญ มทอนไมทเกดจากตนไมทลมลง มกงไมทหกอยรมสระ ททาใหเกดภาพปาไมทถกนาทวม มองเหนตนไมทถกตวบเวอรกดแทะแตยงไมเสรจ เหนเขอนของตวบเวอรทอยไมหางออกไป มไมลมลกทขนในพนทนาตนๆ ทอยใตตนไมขนาดใหญได ยงมสวนของหญาท

242

ขนบนเนนดน ภาพโดยรวมของพชพรรณจะเปนไมพมมากกวาทจะเปนหญาทขนแลวมองดคลายกบเปนพรมทอยใตตนไมแตละตน

ทางเดนและสะพานทพาดผานสระนา ควรจะแคบเทาทจะเปนไปได แตตองใหการเดนผานไดโดยสะดวก และเหนภาพไดโดยรอบ เสนทางเดนใน สวนแสดงนกนา ควรจะแคบเพอกระตนลกษณะทเปนปา ทไมมการจดการ ซงจะสมบรณถาใชเสนทางในลกษณะทางเดนเพยงทางเดยวไมมการเดนยอนกลบ

ค. นา สระนาธรรมชาตและสระนาทตวบเวอรอาศยอยจะมความลกทผนแปรตงแต 2-4 ฟต แลวจะเชอมกบสระนาทสรางดวย gunite ทมความลาดเอยงไปหาทอระบายนาทง ขอบดานบนของ gunite จะตากวาระดบนา 12 นว สวนทจมนาแตอยเหนอ gunite จะถกคลมดวยเยอใยทนาซมผานไมได ( impervious membrane ) และประกอบดวยดนผสมทรายกรวดเพอเปนพนทสาหรบปลกพชทมเปนกลมทลาตนโผลพนนาขนมา ฉากท 2 Red Deer ของปาแบบ Temperate Deciduous Forest ก.พชพรรณ พชทขนในพนทนาจะประกอบดวย bulrush ( Scirpus ), water lilies ( Nymphaea ) และมพชนาทมลกาณะขนเปนกอ ๆ เชน ryegrassและ red fescue ( lolium perene )และ Festuca rubra

ไมมไมพมทอยภายในพนททกวางอย แตจะปลกไมพมนอกพนททสตวอยเชน shrub dog wood ( Corum stolonifera )

ตนไมจะประกอบดวย white birch ( betula verrucosa ) ทโรยตวอยเหนอคนาบรเวณพนทชม สตว ตนไมเชน oak ( Ouercus robber ), beech (Fagus syhatica ) และ pine ( Pinus syhestris ) อยบน better drained slope พรอมกบมปาสนทหนาแนนทจะชวยเพมรมเงา ชวยบงรวทมอยทงภายในและภายนอกพนทของสตว รวมทงบงลานจอดรถทอยดานหลงอกดวย ลาตนของตนไมจะปองกนดวย steel-reinforce synthetic fiberglass หรอ urethane ทมการปนเปนรปเปลอกไม ทจะยงทาใหตนไมสามารถเจรญเตบโตไดเปนปกต ข.ภมประเทศ ( terrain ) ควรจะมความลาดชนไปทางดานหลงเลกนอยของสวนแสดงเพอชวยใหการระบายนา สาหรบปาไมแบบ upland forest type ค. ดน การระบายนาทดโดยมระบบการระบายนาแบบ under drainage ในพนททตากวาเพอปองกนการพงทลายของดน เนองจากโครงสรางดนถกทาลายจากการเหยยบยา รวมทงการมเนนเลกของผวดนกจะชวยใหการระบายของดนดขน

ง. นา สระนาทมแนวของสระนาอยใกลจดชมสตว โดยความลกในดานทอยใกลจดชมสตว จะมความลก 4 ฟต สรางดวยวสดคอนกรต ใกลกบพนทสตวจะคอยๆตนขนและมดนทจะชวยใหพชทอยบนผวนาและพชทโผลพนนาขนมา ในสระนาไมตองมระบบการหมนเวยนนา ไมตองมการเปลยนนาบอยๆ

243

Temperate Rain Forest ก. คาบรรยายสภาพแทจรง เปนปาทมตนไมสงทสดในโลก ซงปาชนดนจะอยในพนท

บรเวณรมชายฝงของมหาสมทรแปซฟกในทวปอเมรกาเหนอ พชพรรณทเปนพชเดนคอไมยนตนกลมสน กลมพชทอยใตลงมาจากกลมตนสนเชน ไมยนตนบางชนดทไมมการผลดใบ โดยมไมพมและพชลมลกอยบรเวณโดยรอบๆตนไม เนองจากมปรมาณของแสงผานไดมากกวาปาดบชน มระดบความชนสงขนเนองจากมฝนตกชกและมไอนาจากทะเล มพชในกลมของ epiphytes อยหนาแนน รวมทงมมอสและไลเคน ยงพบปาชนดนในออสเตรเลยและนวซแลนด ซงจะเปนปาทมตนไมขนอยางหนาแนน โดยตนไมสวนใหญจะเปนตนไมยนตนและถามองอยางผวเผนจะคลายปาดบชน

ตนสนขนาดใหญจะเปนพชทพบเปนสวนใหญในพนทของทวปอเมรกาเหนอ ชนดของสนทพบเชน Abies, Tsuga, Picea, Pseudotesuga, Thujaและ Sequoial จะเปนพชทพบไดบอย ตนไมทอยบรเวณพนดน เชน Alnus , Acer และไมพม เชน Ericaceae จะเปนชนดทเดน พชลมลกทอยทพนดนใตตนไม เชน เฟรนหลากลายชนดในกลม ( Polypodiaceae ) และ Saxifragaceae, Liliaceae, Orchidaceae และอกหลายๆ แฟมล ในออสเตรเลยและนวซแลนด จะเปนยคาลปตสและอกาตสจะเปนพชทพบมากทสด

ในพนทแบบนจะไมมพชชนดใดทเปนพชทเดนทสดทเปนสญลกษณของปาแบบน โดยมพชหลายชนดทพบในปาแบบอนๆดวย มเพยงในประเทศออสเตรเลยและนวซแลนดทแตกตางจากพนทอน ชนดของพชทพบในเขตพนทเขตตะวนตกเฉยงเหนอของทวปอเมรกาเหนอ ตามแนวชายฝงของมหาสมทรแปซฟกจะมลกษณะใกลเคยงกบปา temperate deciduous ในพนททวปอเมรกาเหนอ คาบรรยายลกษณะของการจาลองทอย ฉากท 1 เสอคกา ในพนปาแบบ Temperate Rain Forest ก. พชพรรณ ตนเมเปลทมใบขนาดใหญ ( Acer macrophyllum ) ทมลกษณะของกงกานใหญทเสอสามารถเกาะพกนอนได บรเวณพนดนใตตนไมมเศษใบไม เศษไม กอนหนและมพชเชน Sword fern( Polystichum munitum ) และ brackien ( Pteridium aquilinum ) ซงจะมลกษณะทรงพมแผออกไปเพอรบแดดซงสองลงถงพนดนเปนบางชวงของวน ตอไมของตนสนจาพวก Abies ทยงมรากชวยยดตวอยและกองหนจะเปนทฝนเลบของเสอ ใกลกนนนจะมสายของตน hemlock herophylla ซงจะใชเปนสวนทชวยบง รวมทงมสวนพนดนไมเลอยเชน vine maple ( Acer circinatum ) ทมลกษณะใบสสดใส ทมบางสวนพาดผานเหนอลาธารและเลอยไปคลมกอนหน ตลอดทงหมดของสวนทตาลงมาของสวนแสดงจะเหนทอนไมทลมอยกบพนจะถกปกคลมดวยมอสและเฟรนท Huckberry ( Vaccinium spp ) and Salal (Gaultheria shallon ) จะพบไดทวไป

244

ฉากท 2 Gray wolf Temperate Rain Forest ก. พชพรรณ ตนไมขนาดใหญซงมดนทสงแวดลอมชวยลดการเกดดนแขงตว โดยพนท

ใตตนไมจะมเปลอกไมทลอกตวตกลงมาสะสมอยเปนจานวนมาก ชนดพชทปลกเลอกปลกเปนชนดพชทอยบรเวณทเปลยนแปลงจากพนทรกรางมาเปนปา temperate rain forest เชน England spruce ( Picea englemanii ) และ aspen ( Populus tremuloides ) ทปกคลมเนนเขาอยซงเมอมองสงขนไปจะเปนสวนแสดงของกวางคารบ ปลก Maple ( Acer macrophyllum ) , Cedar ( Thuja plicata ) , Douglas fir ( Pseudotsuga menziesii )และHemlock ( Tsuga hyterophylla ) โดยปลกใหแนนในพนทเชอมตอกบสวนแสดงกวางวาปตและเสอคกาซงอยตาลงไป และปลก Madrona ( Arbutus menziesii ) , bay laurel ( Umbellularia californica ) และ Oak ( Quercus garryana ) ทจะเปนพนทเชอมตอกบ Chaparral exhibit

การปลกพชสวนใหญจะปลกอยตามแนวเสนรอบวงของสวนแสดง พนททสตวอยและนอกเขตพนทสตว การปลกไมพมและพชใตตนไมใหญ ควรจะอยในระดบทจากดเพอไมให wolve ใชเปนทซอนตว การปลกพชคลมดนใหหลกเลยงชนดทม fox tail และดอกไมปาทมลกษณะเปนตนเฟรนทขนาดใหญ คและรวควรปลก nettle, blackberry และ birair เพอไมให wolf ใชเปนทหลบซอน ฉากท3 wapiti ก.พชพรรณ ตนไมทอยในพนทของสตวควรจะถกปองกนดวยการใช fiberglass ทจะทาหนาทเปนเปลอกนอก การปลกพชกลมไมเลอยเพอปกคลมกาแพงและรว Bank of salal (Gaultheria shallon ) , hackberry ( Vaccinum spp.), ocean spray ( Holodiscus discolor ) , sword fern ( Polystichum munitum ) พชหลกในพนททจาลองถนทอยของกวางวาปตอยจะเปนหญา ซงจะเปนพนทเปดโลง ซงจะแตกตางโดยทจะลอมรอบสวนแสดงและพนททางเดนชมสตวทจะปลกตนไมใหหนาแนน ข. นา มลาธารขนาดใหญ ไดยนเสยงนาไหลและเสยงนาทตกจากหนาผา ในบรเวณทใกลกบสายนาผานจะมมอสและเฟรนทเกาะขางๆ จากจดชมววจะเนหนาผาสง 6-8 ฟต จากจดชมจะเหนสายนาทไหลตอไปยงเขอนของบเวอร มลาธารสายท 2 ทเลกทเงยบกวาสายแรกทผานลงมาทสระนาทมขนาดเลกกวา